كوكشەتاۋ قالاسىنداعى سالىق مەكەمەسىنە ء بىر شارۋامەن بارعان ەدىم. كەزەك كۇتكەن ادامدار وتىراتىن  بولمەگە وزدىم. وسىنداعى جۇقا قالىڭتىردان جاساعان تەمىر ورىندىقتار كوزىمە وتتاي باسىلدى. مەن دە كەلىپ ورىندىقتىڭ بىرىنە جايعاستىم. جۇپ-جۇمساق، جىپ-جىلى، وتىرا بەرگىڭ كەلەدى. ءبىر بايقاعانىم، تەمىر ورىندىقتاردىڭ ۇستىنە ارنايى توسەنىش توسەلگەن ەكەن.

وسىدان بىرەر اپتا بۇرىن وسكەمەنگە ءىس ساپارمەن بارا جاتقاندا، ەلوردانىڭ تەمىرجول ۆوكزالىنا ايالداعان  وقيعا ويىما ورالدى. ۆوكزالدىڭ ءىشى ىعى-جىعى حالىق، جولاۋشىلار ءنوپىرىنىڭ كوپتىگىنەن اياق الىپ ءجۇرۋدىڭ ءوزى قيىن سوعادى.  ەكىنشى قاباتىنا كوتەرىلگەمىن. ونداعى ويىم پويىزىم كەلگەنشە ازىن-اۋلاق دەمالىپ الۋ ەدى. قاز-قاتار قويىلعان ورىندىقتارعا جاقىندادىم. كوبى بوس كورىندى. ادامدار استىڭعى قاباتىندا سابىلعانشا وسىندا كەلىپ نەگە دەمالمايدى  ەكەن دەگەن ساۋال دا كەس-كەستەدى.

مۇنىڭ دا وزىندىك سىرى بار بولىپ شىقتى. بۇرىن بۇعان ءمان بەرمەگەن ەكەنمىن. ورىندىقتى نۇسقاپ: «وتىرىڭىز!» دەپ كىشىپەيىلدىلىك كورسەتكەن ماعان ءبىر قارت ادام  راحمەتىن جاۋدىرىپ، سوسىن: «قاراعىم، مەن وسىنداي تەمىر ورىندىقتاردى حالىق كوپ جۇرەتىن جەرگە ورناتقان باسشىلارعا قايران قالامىن. قاراشى، تەمىر ورىندىقتاردىڭ ۇستىندە ەش جاپسىرما توسەنىش جوق. اناعان وتىرساڭ، استىڭنان وتكەن سۋىق بۇكىل دەنەڭدى قالشىلداتادى. وزدەرى وتىرماعاسىن، ءبىز سياقتى قاراپايىم ادامداردىڭ  قامىن ويلاپ، سولار باس قاتىرا قويسىن با؟» دەدى.

مەن، شىنىمەن، ويلانىپ قالدىم. الگى ورىندىققا ءوزىم دە وتىرىپ كورىپ ەدىم. تەمىردىڭ ىزعارى اجەپتاۋىر ىشكە ءوتىپ كەتتى. تەمىرجول مەكەمەسىنىڭ باسشىلارى اقشا ۇنەمدەپ، وسىنداي قاراكەتكە نەگە بارادى  ەكەن؟! بۇل جاڭاعى قارت ادامدارعا قاساقانا جاساعان قايىرىمسىزدىقتىڭ ءبىر كورىنىسى ەمەس پە. بالكىم، مۇنداي ورىندىقتار ارقا سياقتى قىتىمىر قىسى التى اي بويى جاتاتىن وڭىرلەرگە ارنالىپ جاسالماعان شىعار-اۋ.

جاز ماۋسىمىن كوز الدىما ەلەستەتىپ كوردىم. شىلدەنىڭ ءشىڭىلتىر ىستىعىندا بۇل ورىندىقتار كەرىسىنشە مونشانىڭ بۋلانۋ بولمەسىندەگى كورىنىستى الدىڭنان كولبەڭدەتەدى. سوندا وسىعان جاڭاعى مەكەمەدەگىلەردىڭ اقىلى جەتپەگەنى مە؟!

باياعى كەڭەس زامانىندا ادامداردى بىلاي  اۋرە-سارساڭعا سالماس ەدى-اۋ. بۇل وتكەن توتاليتارلىق كەزەڭدى اڭساپ وتىرعاننان ەمەس. قاي قوعام بولسىن، ەڭ باستى قندىلىق – ادام مۇددەسىن بارىنەن بيىك قويۋى ءتيىس قوي. تاۋەلسىز ەل بولدىق، قاراپايىم ادامدارعا دا جاسالاتىن جاقسىلىق اتاۋلى قايتا كوبەيە ءتۇسۋى كەرەك ەدى. قايدا بارساڭ دا «قورقىتتىڭ كورى» الدىڭنان شىعادى. جەلدىڭ وتىندە قالعان ادامداردى ايايسىڭ. جاڭاعى تەمىر ورىندىقتىڭ ىزعارى سياقتى ءومىردىڭ سۋىق لەبى دەنەڭدى قاريدى.

استى-ءۇستىمىز كەن بايلىققا  كەندە بولماي تۇرعاندا نەگە مۇنشا جۇپىنى ءومىر الدىمىزدى ورايدى. باسقانى بىلاي قويىپ، ەلوردانىڭ ۆوكزالى شەبەردىڭ قولىنان شىعىپ، اعاشتان ورىلگەن وتىرعىشپەن  ەمەس، جالاڭاش تەمىر ورىندىقتارمەن جايسىزدىق تۋدىرعانى جاقسىلىق بولماسا كەرەك. الدە تەمىر ورىندىقتاردىڭ ۇستىنە توسەيتىن جۇمساق توسەنىشتەر بىرەۋدىڭ قۇلقىنىنا تىعىلدى ما ەكەن؟! قازىر جەمقورلىق جايلاپ تۇرعان زاماندا وعان تاڭقالۋعا دا بولمايدى. ال، تەمىرجولداعىلار كوكشەتاۋدىڭ سالىق مەكەمەسىنىڭ ءوز كليەنتتەرىنە ارناپ تەمىر ورىندىقتاردى جايعاستىرىپ، ونى جايلى توسەنىشپەن كومكەرگەنىن نەگە كورمەيدى ەكەن دەگەن وي دا كەلدى، ماعان.

بىرەۋلەر وسىنداي ۇساق-تۇيەكتى دە ءسوز ەتكەن مەنى جازعىراتىن دا بولار. بىراق، بارلىعى وسىنداي ۇساق-تۇيەكتەن باستالاتىنىن دا ۇمىتپاعان ءجون. ەگەر ەلىمىزدىڭ جۇرەگى – استانامىزدا  جولاۋشىلارعا وسىلاي نيەت تانىتسا، باسقالار جايلى ايتۋدىڭ ءوزى قيىن. ەرتەڭ  ەكسپو كورمەسىن كەلەتىن شەتەلدىك اعايىندار مۇنى كورسە، نە دەيدى. جاراپازان ايتىپ، ەلۋ ەلدىڭ قاتارىنا قوسىلدىق دەگەنىمىز قۇرعاق ءسوز بولىپ شىقپاي ما؟! «تەاتر كيىم ىلگىشتەن باستالادى» دەيتىن قاعيدا تەگىن ايتىلماعان-اۋ. ەلوردانىڭ تەمىرجولى كەنەدەي جابىسقان تەمىر ورىندىقتارىنان قاشان ارىلار ەكەن؟ ماناعى قاراپايىم قازاقتىڭ قارا شالىن ايايمىن. ەندى ول ەلوردانىڭ ۆوكزالىن سىرت اينالىپ وتەتىن شىعار-اۋ.

باقىت سماعۇل، جۋرناليست

Abai.kz