داۋلەتبەك بايتۇرسىنۇلىنىڭ پوەزياسى تۋرالى

پوەزيا - ونەردىڭ ءبىر ءتۇرى. ونىڭ بويىندا سۋرەت پەن ءۇنننىڭ توعىسى بولادى. ەگەر ولەڭدى وقىپ وتىرىپ سۋرەتتى كورە الماساڭ، پوەزيا سۇلۋلىعىنا تۇشىنا المايسىڭ.

ولەڭ ادامعا سىر بۇ­گەر­­لىك مۇمكىندىك بەرمەيدى. قۇدىرەتتى ءسوز ا­دام­­­­نىڭ اقىماقتىعىن دا، دا­­­­­­نا­­­­لى­­­عىن دا، ۇشقارى ويلارىن دا، تە­­­­­­رەڭ­­­­نەن تۇيگەندەرىن دە، سۇي­­­­دىر­­­­گە­­نىن دە، كۇيدىرگەنىن دە، قۋان­عانىن دا، مۇڭايعانىن دا جايىپ سالادى. سوندىقتان دا، ولەڭ — اباي ايت­­قان­­داي وسەكشى. وسەكشى بولعاندىق­تان دا، ول — اقىننىڭ باعى مەن سو­­رى.وسىلاي پايىمداۋىما ەش رەنجىمەس دەپ ويلايمىن اقىنداردى. ويتكەنى بۇل ءسوزىمنىڭ استارىندا شىندىق بار عوي. ال داۋلەتبەك بايتۇرسىنۇلى ءۇشىن پوەزيا –باق. سەبەبى داۋلەتبەك اقىننىڭ ولەڭدەرىنەن ونىڭ ازاماتتىق ءۇنىن، قۋانىشىن، باقىتىن، قامىققان كوڭىلىن، ءومىرىنىڭ ايناسىن تانىعانداي بولامىز.  اقىندى اتامەكەنىمەن تىلدەستىرگەن دە، ۇندەستىرگەن دە، حالقىمەن بىرگە  ءومىردى ءبىر كەشتىرگەن دە سول ولەڭ. وسى تۋرالى اقىن « سەنىڭ ارقاڭ» دەگەن ولەڭىندە تاماشا جەتكىزگەن

تاۋى مەن ءورى قالقان،

جەرىمدە ەلى دارقان،

ومىرگە كەلگەندىگىم،

قوينىندا كەنى بار سان،

باستىرعان مەنى بالپاڭ،

ءيا، اللا، سەنىڭ ارقاڭ!

ۇلى بوپ كوشپەندىنىڭ،

ۇلان بوپ وسكەندىگىم،

باقىتىم بۇرشىك جارىپ،

وكىنىش وشكەن مۇڭىم،

دەگەنىم سەنىم ارتام،

ءيا، اللا، سەنىڭ ارقاڭ!-دەپ جۇرەكجاردى سىرىن اقتارا سالادى. ومىردە  اللاعا شۇكىرشىلىك ەتىپ، العىس ايتۋمەن عانا شەكتەلمەيدى. سونداي –اق :

قاتەنى «قوي!» دەگەنىم،

تاپقانىم وي كەنەنىن،

مويىنداپ قۇلدىعىمدى،

شۇكىر دەپ سويلەگەنىم،

رۋحىمنىڭ ءشولى قانسا،

ءيا، اللا، سەنىڭ ارقاڭ!-دەپ تەبىرەنەدى. اللانىڭ بەرگەن شابىتتى سىيىن – اقىندىعىن مەڭزەگەنىن اڭعارۋ قيىن ەمەس.

 داۋلەتبەك بايتۇرسىنۇلىنىڭ ولەڭدەرىن وقىعاندا ونى  جانىنىڭ ، ويدىڭ سۇزگىسىنەن وتكىزۋ كەرەك. سوندا عانا اقىننىڭ ولەڭىندەگى اۋەزى، ءۇنى، بارلىق پوەزياعا قۇمارتۋشىلاردىڭ اۋەزىنە، ۇنىنە اينالماق.

جازايىن دەسەم، مەنسىز دە،

الماتى دا اقىن كوپ.

جازبايىن دەسەم، «ەلسىزدە»،

ولەڭنەن باسقا جاقىن جوق،-دەپ اقىننىڭ ءوزى ايتقانداي، ولەڭى ومىرىنە سەرىك بولعان جاننىڭ ىشكى تولعانىستارىنا بويلايىق.

اقىننىڭ قالامىنان تۋعان ولەڭدەرى تاماشا سۋرەتتەۋلەرگە، سوزبەن سالىنعان سۋرەتتەرگە تۇنىپ تۇرادى.

داۋلەتبەك اعانىڭ جاڭا ولەڭى - « تاڭ» .كەرەمەت سۋرەتتەۋلەرگە تولى ولەڭدى سۇيسىنبەي وقۋ مۇمكىن ەمەس. «تاڭ اتىپ كەلە جاتىر راۋانداپ..»دەپ باستالاتىن ولەڭ العاشقى جولىنان-اق ەلەڭ ەتكىزەدى.ودان كەيىنگى:
بوز ساۋلە تەرەزەگە جايىلۋدا ،-دەگەن جولدا ادەبيەتتەگى شارتتىلىقتى بايقايمىز.   ولەڭدە شارتتىلىق از ەمەس. ماسەلەن، ليريكالىق قاھارماننىڭ iشكi سىرىنىڭ، ياعني دەرەكسiز ۇعىم سىردىڭ زاتتانىپ، جاندانعانى سونداي: تالپىنىپ، قۇلاش سەرمەۋi-شارتتىلىق ناتيجەسi.

  بوز ساۋلە –كوڭىل كۇيدى تانىتاتىن اسەرلى ەپيتەت بولسا، ودان ءارى جايىلىپ ءسوزى ارقىلى كوز الدىمىزعا جاندى بەينە ەلەستەيدى.ال ەندى ەكىنشى شۋماقتاعى ءتورت تارماق تا تۇنىپ تۇرعان سۋرەت.. سۋرەت بولعاندا قانداي!!! كەرەمەت!!! قارايىقشى:
ايازدا تاڭعا جۋىق شىتقىلدانىپ،
كىرەدى ەتەگىڭنەن سىپسىڭ قاعىپ.
كولىكتەر قىبىرلايدى قار-شەكپەندى،
باسىپتى بايتاق جەردى قىس قىرلانىپ.
تاڭعا جۋىق شىتقىلدانعان اياز دەگەن بەينەلى ءسوزدى اقىننىڭ جاڭا ەپيتەتتى قولدانۋى .ال سول اياز ەتەگىڭنەن كىرەدى دەۋى كەيىپتەۋ بولادى. كوز الدىمىزعا سىپسىڭداعان ايازدىڭ جاندى بەينەسى كورىنەدى.قار-شەكپەن كيگەن كولىكتەر، قىستىڭ بايتاق جەردى باسۋى-ءبارى دە تاماشا سۋرەتتى اقىن ويىن ودان ءارى دامىتا تۇسەدى. قار-شەكپەن –مەتافورا. ال اقىن وسى ارقىلى قاردىڭ قالىڭدىعىن بەرىپ تۇر. وسىدان كەيىنگى اسپان كوككە ىشقىنىپ ۇشقان ۇشاقتار، ولاردىڭ اق قاردى اق بورانعا اينالدىرۋى دا ادەمى ورىلگەن سۋرەتتەر.وسىلاي تابيعات قۇبىلىسى مەن مىنەزىن بەرىپ الادى دا اقىن ارى قاراي جۇپ-جۇقا كيىنگەن قىزدى، قار كۇرەگەن جىگىتتى ايتا كەلىپ، وي تاستايتىنداي....بۇرقاسىننىڭ كومۋى دە اسەرلى ايتىلعان. كومىپ ءسوزى ارقىلى بۇرقاسىننىڭ كۇشتىلىگىن ايتىپ تۇر.ال ايازدىڭ بەتتى اشىتىپ شىمشىلاۋى تاعى دا جانسىزعا جان بەرە سۋرەتتەۋ بولىپ تابىلادى.سوڭعى شۋماق! مىنە كەرەمەت! اقىن ناعىز ولەڭنىڭ يدەياسىن وسى شۋماقتا تۇيىندەگەن.
بۇل مىنەز ەسكەرتۋ عوي قاھارلانعان،
ارجاعى امان وتسەڭ باھار-جالعان.
كەتەدى وت پەن سۋعا ءتاندى سالىپ،
ۇشادى ماڭگىلىككە جاسالعان جان
ءيا ءبىر ساتتىك تابيعات قۇبىلىسى مەن كورىنىسىن سۋرەتتەۋ ارقىلى ءومىر تۋرالى ۇلكەن فيلوسوفيالىق وي تۇيىندەۋ ناعىز شەبەر اقىننىڭ عانا قولىنان كەلەر ءىس. پوەزيا الەمىندە ءوز ويىن كوركەمدىكپەن،اسقان شەبەرلىكپەن بەرە ءبىلۋ ەكىنىڭ ءبىرىنىڭ قولىنان كەلە بەرمەيدى. بۇل تەك شابىتى وتە جوعارى،ولەڭ شىعارۋ دارىنى بار ۇلكەن تالانت يەسىنىڭ قولىنان عانا كەلەدى.

ليريكادا ءبىر ادامنىڭ عانا سەزىمى بەرىلەدى دەگەندە، ول دا مۇلدە ءوز الدىنا، وقشاۋ تۇرمايتىنىن ەسكەرۋىمىز قاجەت. ليريكالىق كەيىپكەردىڭ دەيمىز بە، اقىندىق «مەننىڭ» دەيمىز بە، وزىندىك سەزىمى بەينەلەنگەندە، ونىڭ باسقا ادامعا قالاي قارايتىنى دا قوسا الىنادى. كوپ رەتتە ول ءوز سەزىمىن جاريا ەتۋمەن قاتار ەكىنشى ءبىر ادامعا دەگەن كوزقاراسىن، سەزىمىن /نە ءسۇيسىنۋىن، نە بەزىنۋىن، كەيدە ەكەۋىنىڭ دە اسەرىن قاتار قابىلداپ، ءبىر مەزەتتىڭ وزىندە كوپ كوزبەن قاراۋىن/ قوسا بەرەدى. ارينە، بۇل ءبىر ولەڭدە   ەكى ادام تەڭ دارەجەدە بىردەي اشىلادى، ەكى وبراز پايدا بولادى دەگەندىك ەمەس. وندا ءبىر ادام، ليريكالىق قاھارمان، نەعۇرلىم كەڭىرەك /ليريكا مۇمكىندىگى اياسىندا/ اشىلسا، ەكىنشى ادام ءارى ليريكالىق قاھارمان  اسەرىن قابىلداپ، ءارى سوعان از دا بولسا ىقپال ەتىپ،  تەك جەكە سيپاتتارىمەن  كورىنىس بەرەدى. «قانداي كۇيدە قالام مەن» دەگەن ولەڭىنەن اقىننىڭ ىشكى تولعانىسىن تۇسىنبەۋ مۇمكىن ەمەس.

سول كۇندەرگە وكىنبەيمىن اتتەڭ دەپ،
ساعىنامىن ۇزاتىلعان «اپكەم» دەپ.
سىعالايدى ەسىگىنەن ەسىمنىڭ،-
سابىلىسقان جولدار جاتىر ات تەرلەپ...

ۇزاتىلعان اپكەسىندەي وتكەن كۇندەرگە دەگەن ساعىنىشقا تولى ولەڭ. سىرت قاراعاندا وكىنىش سەكىلدى، الايدا بۇل ولەڭدە وكىنىشتەن گورى ساعىنىش باسىمىراق سەكىلدى. ەسىنىڭ ەسىگى دەگەن جولدا تاماشا شارتتىلىق بار. « سابىلىسقان جولدار جاتىر» ،  جاي جول ەمەس، ات تەرلەگەن جولدار. بۇل نەنى بىلدىرەدى؟ ۇزاق جول، قىزىعى مەن قيىندىعى ، كۇردەلىلىگى مول جولدا ات تەرلەيدى. ياعني اقىننىڭ وتكەن كۇندەرى تەككە كەتپەگەن.

جۇگىرمەيمىن ەرتەڭىمە ەنتىگىپ،
نىعمەتتەردى كەتكىم كەلمەس ءولتىرىپ.
وكىنبەيمىن، تەڭگە مەنىڭ تەڭىم بە؟
تاۋبە دەيمىن باسقانىما ءور تۇرىپ...

وتكەندى وسىلاي ساعىنعان اقىن ەرتەڭگە جانتالاسىپ اسىعۋدان اۋلاق. جۇگىرمەيمىن ەرتەڭىمە ەنتىگىپ،-دەۋى وسىنى ايتۋىنان اقىننىڭ مىنەزى كورىنىس تابادى. ليريكالىق قاھارماننىڭ بويىنان سابىرلىلىق پەن سالماقتىلىقتى بايقايمىز.سونداي –اق اقىن :
تاۋبە دەيمىن باسقانىما ءور تۇرىپ...-دەپ، ادامي پاراساتتىلىعىن ءبىلدىرىپ وتەدى.  سوندىقتان ولەڭدە بiر-اق تۇلعا، ليريكالىق قاھارمان- "مەن" عانا بار دا، ال قالعاندارى سول "مەندi" ورiستەتۋگە جۇمىلدىرىلعان دەپ تۇيەمiز.

    اقىن جان-جۇ­­رە­گىن اقتا­­رىپ، بو­يىن­داعى ولەڭ تاسقىنىنا ەرىك بەرەدى.

كەرەكسىز وي كەرگىلەيدى قامالاپ،
بۇگىنىمە قىزىمەتىم قاناعات.
داڭعوي ءناپسى جۇلقىسقاندا ارىممەن،-
اراشالاپ وتىرامىن ادالاپ.

ادام –پەرىشتە ەمەس، پەندە. ءيا مىنا قۋ تىرلىكتە نە بولمايدى دەيسىز؟ بىراق اقىن پەندەشىلىككە سالىنعىسى جوق.كەرەكسىز وي كەدەرگىلەي قاۋمالاسا دا، بارعا قاناعات تۇتىپ،
بۇگىنىمە قىزىمەتىم قاناعات.
داڭعوي ءناپسى جۇلقىسقاندا ارىممەن،-
اراشالاپ وتىرامىن ادالاپ،-دەيدى. داڭعوي ءناپسىنىڭ ارمەن جۇلقىسۋى جاندى سۋرەتتى كوز الدىمىزعا اكەلەدى. كەيىپتەۋ ارقىلى تاماشا ورنەك جاساعان.
سۋماڭ ويدى سەرت قامشىمەن تالدىردىم! نەتكەن كەرەمەت سۋرەت. سوزبەن سالىنعان ادەمى سۋرەت. شارتتىلىق دەسەك تە، يدەياعا ءوڭ بەرىپ تقر.اسەرلى كوركەمدەگەن. سۋماڭ—جىلاننىڭ ەكىنشى اتى، سوندىقتان دا سۋماڭ وي جاقسى نارسە ەمەس. جىلان سەكىلدى جىلماڭ جانە تىتىركەندىرەتىن جايسىز نارسە. ونىڭ، سەسپەي قاتىراتىن سەرتى قامشى. وسىلايشا ۇلتتىق قۇندىلىقتى مەڭزەپ تۇر. سەرت قامشى – ۇلتتىق ايشىقپەن شىرايلانعان ەپيتەتتى مەتافورا.ودان ءارى اقىن ءومىردى سىڭارجاق سۋرەتتەمەي ، ونىڭ ەكى جاعىن دا شىنايى بەرە بىلگەن. مىسالى:
بولدى ءومىرىم بىردە شالعىن كوك جايلاۋ،
بولدى ءومىرىم بىردە ساعىم تارعىل قۇم.
ءيا، ءومىردىڭ جاقسىلىعى مەن جاماندىعى، قيىنى مەن قىزىعى، مولشىلىعى مەن تارشىلىعى قاتار جۇرەتىنىن وسىلاي جەتكىزەدى.اقىن سۋرەتتەۋىندەگى كوك جايلاۋ مەن تارعىل قۇم – وسىنىڭ دالەلى. ولەڭنىڭ ءتۇيىنىن اقىن:
اللا الدىندا قانداي كۇيدە قالامىن؟!-دەپ تۇيىندەيدى.ءيا ار مەن وجداندى جوعارى قويعان اقىننىڭ ماقسات-مۇددەسى دە وسى تۇستا ايقىندالادى. يدەيا مەن تاقىرىپ تۇتاسىپ كەلىپ، الدىمىزعا ادەمى دە ايشىقتى جىردى تارتۋ ەتكەن اقىن اعامنىڭ وقىرماندارعا تارتقان باعا جەتپەس سىيى دەپ بىلەمىن.

اقىن  ويى مەن ولەڭ  ۇندەستىگى ليريكاعا جان بىتىرەدى. قيال ەركىندىگى، ونىڭ ورتاعا قاتىسى، الەم كەرەمەتتەرىن تۇسىنۋگە قۇلشىنۋى ولەڭ قۇدىرەتىن پايىمداۋ ارقىلى جۇزەگە اسادى. وسىنداي سەزىنۋ اقىننىڭ وزىندە بولعان جاعدايدا عانا ول وقىرماندارىن ءدال سونداي سەزىندىرەرى حاق.

ادامعا قاسيەتتەر قونار سىرلى،
تۇيسىگىڭ سەزەدى ەكەن بولار شىندى.
اجالدىڭ حابارشىسىن انىق كورگەن،
اعارعان ساقالىنان ومار سىندى!..

اجالمەن سالەمدەسكەن ولار تانىپ.
ساقالى اعارعاندا ومار حاليف.
ءپانيدىڭ بالى ءتاتتى بولعانىمەن،
جالعانعا بايلانباعان ومارتالىق!..-دەپ باستالاتىن ولەڭى تۋراسىندا وسىنى ايتۋعا بولادى. ولەڭدى  تەك بەينەلiلiك پەن ستيل اۋقىمداستىعى تۇرعىسىنان تارازىلاۋمەن شەكتەلمەي، ونى ليريكانىڭ جانرلىق سيپاتى جاعىنان قاراستىرۋعا بولادى. ولەڭدە ليريكالىق قاھارمان تەك بiر قىرىمەن اسپەتتەلمەيدى. ءومىر تۋرالى فيلوسوفيالىق وي تاستايدى.

ءومىر –جالعان. دەسەك تە سول قىسقا عۇمىردا استامشىلدىققا بارماي، تاۋباعا كەلۋ سياقتى كيەلى دە كەلەلى وي ايتىلعان.

نەگىزى ولەڭدى  تالداعاندا ونداعى بەينەلiلiك، سۋرەتكەرلiك شەبەرلiگi ءوزالدىنا الىنباي، اقىن ستيلi كورسەتكiشi رەتiندە دايەكتەلۋi كەرەك. «تالىس» اتتى ولەڭىن ەندى وسى تۇرعىدان الىپ قاراستىرعانىمىز ءجون بولار.

 تالىس-جىلقىنىڭ باس تەرىسىنەن جاسالعان ونى-مۇنى سالىپ قوياتىن ىدىس.
(قۋرالۇلى ا. قازاق ءداستۇرلى مەدەنيەتىنىڭ ەنتسيكلوپەديالىق سوزدىگى.— الماتى. 2007. ) وسىنداي تۇسىنىك بەرىلەدى. ال سۇلتانماحمۇت تورايعىروۆتىڭ مىنا جولدارى دا بار: تالتيىپ قالعان ۇلكەن اياق. ميسىز وي، ت ا ل ى س ا يا ق، ساسىق قولتىق، مەگەجىن، شارتىق بۇقا، بويى قورتىق. بۋاز قاتىن سەكىلدى شارتيعاندا، ايران قۇيىپ بايلاعان ءبىر جانتورسىق (س.تورايعىروۆ، تاڭد. شىع.، 25. وسىنداي تۇسىنىكتەمەلەردەن كەيىن داۋلەتبەك بايتۇرسىنۇلىنىڭ مىنا ولەڭىنىڭ ماعىناسىن كەڭ تۇسىنۋگە مۇمكىندىك مول. سونىمەن ،جىلقىنىڭ باس تەرىسىن يلەگەن سوڭ،
تىگەتىن دوربا جاساپ ءتورت بۇرىشتاپ.
اۋزىنا توبىلعىدان تۇيرەگەن سوڭ،
تاسپامەن قايىپ شىعار ءدوپ قۋىستاپ،-دەگەن جولداردا اقىن تالىستان تىگەتىن دوربانىڭ جاسالۋ جولىنا سيپاتتاما بەرەدى. بۇدان كەيىنگى شۋماقتا اقىن ۇلتتىق قولونەر بۇيىمىنىڭ ادەمىلىگىنە دە ەرەكشە ءمان بەرىلەتىندىگىن جەتكىزەدى:

قايىستان باۋىن تاعىپ بەكىتەدى،
ىلۋگە كەرەگەگە ىڭعايلى ەتىپ.
تۇرادى قۇلپى بولىپ ەكى تيەگى،
سانىمەن كوز تارتادى جىمداي بەكىپ. " ...جىمداي بەكىپ" تىركەسى وسى جەردە ەرەكشە ءرول اتقارىپ تۇر. ونى قانداي قاجەتتىلىك ءۇشىن پايدالانىلاتىنىن تاعى دا ايقىن ايتىپ كەتەدى:

سالادى ىشىنە اكەپ كەرەك-جاراق،
بىزبەنەن، كەشكىش، تەسكىش، تارامىسىن.
اكەمىز جىرتىلعاندى بەرەر جاماپ،
قاجەتتى سونىڭ ءبارى ادام ءۇشىن.. ۇلتتىق بۇيىمنىڭ ماڭىزىن سارالاي كەلە ، باعالاۋدى دا ۇمىتپايدى.

كوشكەندە جۇمساق تەرى بۇلىنبەيدى،
زاتتاردا بەي-بەرەكەت شاشىلمايدى.
ول كەزدە قالاعا ەشكىم جۇگىرمەيدى،
بۇگىنگى ءىستى ەرتەڭگە اسىرمايدى.

ساپاسى دا تىلگە ارقاۋ بولىپ وتىرعانىن اڭعارۋ قيىن ەمەس. اقىن ولەڭىنە ارقاۋ بولعان بۇل بۇيىم ءوز ومىرىمەن دە بايلانىستى ەكەن. اكەسى تۇتقان وسى بۇيىم بالاعا دا ميراس سەكىلدى، ياعني ساناسىنا سىڭگەن قۇندىلىق دەپ تانۋعا بولادى.ءبىز تەك كونەرگەن ءسوز دەپ قاراپ، تەك ءبىرلى-جارلى ولەڭدەردەن عانا اتىن ەستىپ ءجۇرمىز ونى مويىنداۋىمىز كەرەك. ۇلتتىق ناقىشتارىمىز بەن قۇندىلىقتارىمىزدى سانامىزدا قايتا جاڭعىرتىپ، كوز الدىمىزعا ءتىرى بەينەدەي وسىلاي سيپاتتاي سۋرەتتەگەن اقىننىڭ مىنا ولەڭىن ارينە قۇندى دەسەك بولادى. بىزدەرگە ، مۇعالىمدەرگە، تاپتىرماس، باعا جەتپەس كومەكشى قۇرال. ءوز ءىس-تاجىريبەمدە پايدالانامىن دەگەن ويمەن اعامنىڭ بۇل ولەڭىن قۋانا قابىلدادىم. ولەڭ سوڭىن اقىن اعام تاماشا اياقتاپتى:

تيسە ەگەر ولەڭىمنىڭ جولعا سەبى،
وزىنەن جىبەرمەيدى جۇرت الىس قىپ.
بىزدەردە ارمان ءسىرا بولماس ەدى،-
قازاققا قۇنىم بولسا ءبىر تالىستىق!..-دەپتى.

اعاجان، تالىس-ۇلتتىق ناقىشتاعى جادىگەرىمىز بولسا، ءسىز قازاق پوەزياسىنداعى ۇلتتىق رۋحتاعى ايشىقتى ، ناقىشتى ورنەگىمىزسىز.

ءيا ، ءار اقىننىڭ ءساتسىز ولەڭى بولادى. اقىننىڭ بارلىق ولەڭدەرى جوعارى دەڭگەيدە شىعا بەرمەيتىنى بەلگىلى. اقىننىڭ مىنا ولەڭى مەنىڭ كوڭىلىمە ۇناي قويمادى. قالامىمنىڭ اششى سياسىنا ىلىگىپ وتىرعانى دا سوندىقتان. ولەڭ «قالادى» دەپ اتالادى. سىناماس بۇرىن العاشقى شۋماعىن وقىپ قارايىق.

قالادى ءبارى، قىزىق پەن قيىن بۇل جالعان،

قالادى تاۋىڭ، اعاشىڭ كوكتەپ ءبۇر جارعان.

سارايىڭ، تاعىڭ، كۇركەشە جۇدەۋ لاشىعىڭ،

قالادى تەگىس قول سوزعان اسەم ءتۇرلى ارمان...

پوەزياداعى جاۋىر بولعان، كوپ كەزدەسەتىن ، قايتالانا بەرەتىن تىركەستەر قولدانىلعان. « ءومىر وتەر، جيعانىڭ قالار، دۇنيە جالعان » دەگەن جاتتاندى وي اسەرسىز جالاڭ ايتىلعان. كوز الىمىزعا ادەمى سۋرەتتەردى جانداندىرىپ، جاندىرىپ اكەلىپ بەرەتىن اقىن بۇل جولى  تەك وسىنداي جۇپىنى سوزدەرمەن شەكتەلگەن.

قالادى ماقتان، الدانىش، ارباۋ ازداعان،

نەنى دە بولسا، ماڭگىلىك ساعان جازباعان.

ءپانيدى ءبىلىپ، باقيدى بىلمەي پەندەلەر،

قالدى ما ادام بالاسى جەردە ازباعان؟

تەك قانا بىزدەر كەتەمىز تاننەن ءبولىنىپ،

قۇتىلارمىز دا جاتاتىن كۇننەن ءبورى ۇلىپ.

جانىمىز اناۋ جەتى قات كوككە جول شەگەر،

ءتانىمىز قالار توپىراق تەككە كومىلىپ.

ال، نە كوردىك!  ەشقانداي ادەمى سۋرەتتەر جوق. تەك جالاڭ بايانداۋ عانا بار. كەلىسەمىن، ولەڭدە وتپەلى ءومىر تۋرالى ، ياعني تاقىرىپ بار، بىراق يدەيا جوق.

دەگەنمەن دە مىنا ولەڭى وسى ولقىلىقتى جۋىپ-شاياتىنداي ەكەن.

ءوتسىن دەسەڭ باسىما كيە قونىپ،
اقىلىڭا سابىردان تيە كومىپ!
كوپ سويلەسەڭ، قادىرىڭ كوپ كەتەدى،
وتكەنىڭ ءجون اۋزىڭا يە بولىپ!
بۇل جولدار شاماسى داۋلەتبەك اعانىڭ كوڭىلى قامىققان كەزدە تۋسا كەرەك دەپ ويلايمىن... قازىرگى قوعامداعى تىنىس – تىرشىلىكتىڭ بەينەسى كولبەڭدەگەندەي ەكەن كوز الدىڭنان.ءارى قاراي اقىن ويىن تەرەڭدەتە تۇسەدى.
ءتىلىڭدى تي، قۇلىپتا ەرىنىڭدى،
ارتىق سوزدەن ءىشىپتى ەلىڭ ۋدى.
تىنىش جۇرگىن ءتىسىڭدى قارىستىرىپ،
بەزدىرەسىڭ ەل-جۇرتىڭ، سەرىگىڭدى!..

ءتىلدى تىيۋ، ەرىندى قۇلىپتاۋ... شارتتىلىق! بۇل جەردە اقىننىڭ شەبەرلىگىنە ريزا بولاسىڭ.ارتىق سوزدەن ءىشىپتى ەلىڭ ۋدى.. باستاپقى جولداردىڭ جاۋابىن وسى جول بەرىپ تۇرعانداي. «ۋ ءىشۋ» تىلىمىزدەگى تۇراقتى تىركەس بولسا دا، اقىن قولدانىسىندا وتە ۇتىمدى كورىنىپ تۇر.نەگىزى ءبىر ساتتىك كوڭىل –كۇيى اقىننىڭ وزەگىن جارعان ولەڭدەرىنە توسقاۋىل بولا المايدى.اقىن جۇرەگى اق جىرلارىن اعىلتادى.ولەڭ تۋرالى مىنا شۋماقتارىنا نازار سالايىقشى.
ولەڭنىڭ اقىل – ءوسى، سەزىم – شەڭبەر،
تۇلعاسىن شىمىرلاتار ءسوزىڭ شەبەر.
شىندىعى ميدان جەتسە مىعىمدانىپ،
بوياۋى جۇرەگىڭنەن، ءوزىڭ سەبەر.

كوكىرەگى وياۋ جانعا ولەڭ اقىل مەن سەزىمنىڭ جەمىسى دەپ تۇر عوي. بويدى شىمىرلاتار اقىن ءسوزىنىڭ بوياۋىن دا جۇرەك قالاۋىڭمەن بەرەسىڭ دەگەنىن دە ۇعۋ قيىن ەمەس. ءيا شىن اقىننىڭ جۇرەگىنەن تۋعان ولەڭ وسىنداي بولسا كەرەك.اقىننىڭ ءوزى «..قايىرىپ قارا ءسوزدىڭ قۇدىرەتىن..» دەسە، بۇل اعانىڭ ءوز مىنەزى دەپ باعالاۋ كەرەك.اسقار سۇلەيمەنوۆ : «ۇرپاق - ۇرپاقپەن ۇرپاق. اعا بۋىن اعالىق قامقورلىعىن كورسەتسە، رۋحاني مۇرانىڭ تاريح قورجىنىندا قاباتتاسىپ قالا بەرمەيتىنىنە ەسەپ بەرىپ وتىر»- دەگەن پىكىرىن وسى جەردە مەن داۋلەتبەك اعانىڭ شىعارماشىلىعىنا وراي كەلتىرگىم كەلىپ وتىر. ويتكەنى اقىننىڭ پوەزياسىنىڭ ءبىزدىڭ ۇلتتىق مادەني مۇرامىزدىڭ كوشىنە قوسار ۇلەسى مول. قازاق پوەزياسىنىڭ قايناپ جاتقان جىر قازانىنىڭ ىشىندەگى مايلى جىلىگى وسى اعامنىڭ ۇلەسى دەسەم، قاتەلەسپەيتىن شىعارمىن.
 اقىننىڭ ءوز بەينەسى، وزىنە بەرگەن باعاسى بار.

ايگۇل وماروۆا

ماڭعىستاۋ وبلىسى

Abai.kz