12 اقپان كۇنى رەسپۋبليكا سارايىندا قر مەملەكەتتىك سىيلىعىنىڭ يەگەرى، قازاقستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن ءارتىسى، ءانشى، جىرشى بەكبولات تىلەۋحاننىڭ ەل تاۋەلسىزدىگىنىڭ 25 جىلدىعىنا ارنالعان «ەلىم مەنىڭ» اتتى كونتسەرتى ءوتتى.

«بەس عاسىر...» جىرلادى

ءوزىنىڭ جانىنا جاقىن جىر-ءانىن اڭساعان القالى توپتىڭ كۇتكەنىندەي، كونتسەرت كىم-كىمنىڭ دە قاي-قايداعى قولامتاسىن قوزعار قۇدىرەتكە يە قوبىز سارىنىمەن باستالدى.

– اينالا بۇلاق، باسى تەڭ،

ازاۋلىنىڭ ىستامبۇلدان نەسى كەم...

ءتاڭىرىنىڭ ءوزى بەرگەن كۇنىندە،

حان ۇلىنان ارتىق ەدى مەنىڭ نەسىبەم، – دەپ، دوسپامبەت جىراۋدىڭ تولعاۋىمەن جىرسۇيەر قاۋىمدى ءدۇر سىلكىندىرە رۋحتاندىرىپ العان كەش يەسى ءارى قاراي اقتامبەردى، شالكيىز، قازتۋعان مۇرالارىنان قالقىپ ءىلىپ، «تالدىرىپ، تامشىلاتىپ...»، تىڭداۋشىسىن سوناۋ زامانا قويناۋىنا جەتەكتەپ ەرتىپ جۇرە بەردى. سايىن ساحارانىڭ شەتىنەن تۇرە سۇرەڭ سالىپ كەلە جاتقان جاۋ قارقىنىنان، وعان قارسى تۇرۋعا ءتيىس ەلدىڭ سەنىمىنەن شاگى باسىم قاۋقارىنان قاۋىپ الىپ، قايعى جەگەن جىراۋلاردىڭ الاڭ كوڭىلى كورەرمەن كەۋدەسىن قايتا سىزداتتى. ودان ءارى ماناربەك ەرجانوۆتىڭ «كوك كوگەرشىنىن» قالىقتاتىپ، «پاروۆوزىن» گويگويلەتىپ، «قىز جىبەكتەگى» شەگەنىڭ ارياسىن شىرقادى، حالىق ءانى «ياپۋرايدى» قۇيقىلجىتتى. ارقا، التاي، باتىس، جەتىسۋ، قاراتاۋ سازدارىنان سۋىرتپاقتاپ سىر شەرتتى. بىرتە-بىرتە بەرگى كەزەڭگە جەتىپ، كەش كەشەگى جەلتوقسان باتىرلارىنا ارنالعان زاماناۋي وپەراعا، اۆتوردىڭ ءوز اندەرى – قازاقتىڭ ىنتىماعىن تولعايتىن «جەرىم مەنىڭ»، «الاش ۇرانى» جانە «بىرلىك ۇرانىنا» ۇلاستى. ياعني، وسى كونتسەرتتە بەكبولات تىلەۋحان بەس عاسىردى جىرلاپ شىقتى دەسەك، ارتىق بولمايدى.

كورەرمەن اراسىندا بارلىق بۋىن وكىلدەرى دە بولدى. اسىرەسە جاستاردىڭ قاراسىنىڭ كوپتىگى قۋانتتى. ءان شىرقالىپ جاتقاندا ساحنا تورىندەگى الىپ ەكراننان شىعارما تابيعاتىنا سايكەس بەينەكورىنىستەردىڭ قاتار ءجۇرىپ وتىرۋى دا ءساتتى شەشىم ەكەن. بۇل اسىرەسە قىسقا دا نۇسقا «كليپتىك قابىلداۋ جۇيەسىنە» بەيىم جاستاردىڭ تالعام-تالابىنان شىققانى انىق. ونىڭ ۇستىنە، تۋىندى بولمىسىمەن ۇندەس بەينەكليپ ءان-جىردان الار اسەردى ۇستەي تۇسەتىنى دە راس. سوسىن كەش يەسىنىڭ ءومىر، ونەر، ءان، تالعام، تۇلعا تۋرالى وي-تۇجىرىم، پىكىر-كوزقاراستارىنىڭ دا بەينەكورىنىس ارقىلى ءوربىپ وتىرۋى ۇنادى. وپەرا اريالارىنىڭ ورىندالۋى، حور انسامبلىمەن قوسىلا ءان شىرقاۋ كەشتىڭ ءبىر جاڭالىعى بولىپ، دوسىمجان تاڭاتاروۆ، قايرات نۇرتاس، ەرنار ايدار، ايگەرىم قالاۋباەۆا، «الاش ۇلى» توبى سەكىلدى كەيىنگى بۋىن انشىلەردىڭ ساحناعا شىعۋى ونەردەگى ساباقتاستىقتى مەڭزەسە، باۋىرلاس نوعاي، قىرعىز حالقى وكىلدەرىنىڭ ءان-جىرمەن شاشۋ شاشۋى بەرىسى قازاقى اۋىزبىرشىلىككە، ارىسى تۇركىلىك ىنتىماققا ۇندەيتىن كونتسەرتتىڭ بولمىسىنا كىرىگىپ كەتتى.

كونتسەرتتىڭ ەلگە ۇناعانى سونشا، ءۇش ساعاتتان استام ۋاقىتقا سوزىلسا دا كورەرمەن كەتكىسى كەلمەي، قول شاپالاقتاپ ۇزاق تۇردى. كوپشىلىك ەسترادالىق كونتسەرتتەردەن شارشاي باستاعان سياقتى، جاندى داۋىسپەن شىرقالاتىن قازاقتىڭ ءداستۇرلى انىنە، جانىنا جاقىن ونەرگە سۋساپ قالعانداي.

قوڭىر ءانىن ساعىنعان كورەرمەن

قازاق ءاندى ءجاي كوڭىل كوتەرۋ ءۇشىن عانا نەمەسە سەكەڭدەپ بيلەۋ ءۇشىن عانا تىڭداماعان عوي. ءان ارقىلى سىرلاسقان، ءان ارقىلى تولعانعان. ءان ارقىلى كوكىرەگىندەگى شەر-شەمەنىن تارقاتقان، كوكەيىندەگى ارمان-اڭسارىن اقتارعان. مۇنى اتا-اجەلەرىمىزدىڭ، اكە-شەشەلەرىمىزدىڭ ءاندى قالاي ايتىپ، قالاي قابىلداۋىنان-اق اڭعارامىز. ال كەيىنگى ۋاقىتتا ءبىزدىڭ ءان ونەرىن ۇعىنىپ-ءتۇيسىنۋىمىز، تالعام-تالابىمىز وزگەرىپ كەتتى.

90-جىلدارى ۇلت ونەرىن ۇلىقتاۋ وتە سىلبىر جۇرگىزىلدى. ەكرانىمىزدى دا، ەفيرىمىزدى شەتەل ءانى باسىپ الدى. ولارمەن كۇرەسۋ ءۇشىن، جاستارىمىزعا رەسەي ەستراداسىن ەمەس، ءوز ەسترادامىزدى تىڭداتۋ ءۇشىن قازاقتىلدى باق جىلت ەتىپ شىققان ءانشىنىڭ ءبارىن ناسيحاتتاۋعا كوشتى. ءححى عاسىردان باستاپ قازاق ەستراداسى ءسال ەڭسە تىكتەدى. ويتكەنى، تۇرعىلىقتى ۇلتتىڭ ۇلەس سالماعى ارتتى، سانى كوبەيدى، «كسرو» دەگەن يمپەريانى ەمىس-ەمىس ەستىگەنى بولماسا، «جىعا تانىمايتىن» جاڭا ۇرپاق قالىپتاستى. ولارعا رەسەيلىك ەسترادا قاجەت بولعان جوق، ولار تەك قازاق ءانىن تالاپ ەتتى. وكىنىشكە قاراي، جاقسى انشىلەرمەن قاتار «كۇرىشتىڭ ارقاسىندا سۋ ىشەر كۇرمەكتەر» دە كۇرت كوبەيدى. ء«بىر تەڭگە بەرىپ ايتقىزىپ، مىڭ تەڭگە بەرىپ قويعىزا الماعاننىڭ» كەرىنە ۇشىرادىق. قازىر قازاق ەستراداسى بىرسارىندىلىققا ۇرىندى. راديونى اشىپ قالساڭ دا، تەلەديداردى قوسىپ قالساڭ دا، ەستيتىنىڭ – ينكۋباتوردان شىققان بالاپاندارشا ءبىر-بىرىنەن اۋماي قالعان اندەر. ەگەر جۇرگىزۋشى الدىن الا حابارلاماسا، بارلىعى كەزەكتەسىپ ءبىر عانا كومپوزيتوردىڭ اندەرىن شىرقاپ جاتىر ەكەن دەپ ويلاپ قالعاندايسىز. بىزدە ءانشى دە، ءان دە كوپ بولعانىمەن، ولاردىڭ ساپاسى سىن كوتەرمەيدى.

سول ەسترادا انشىلەرىن كوتەرمەلەيمىز دەپ ءجۇرىپ، ءبىز قازاقتىڭ ءوزى ءسۇيىپ تىڭدايتىن ءاندى، قازاقتىڭ وزىنە قادىرلى ءانشىنى قۇرمەتتەۋدى، ناسيحاتتاۋدى ۇمىتىپ كەتتىك. كوپشىلىكتىڭ اۋزىندا ء«داستۇرلى ونەر» اتالىپ كەتكەن قازاقتىڭ ءتول ءان-جىرى كوپ ۋاقىت كولەڭكەدە قالىپ قويدى. جالپى، وزىمىزدەگى باردى باعالاۋعا كەلگەندە كەيدە كەجەگەمىزدىڭ كەرى تارتىپ تۇراتىنى بار عوي. انسۇيەر قاۋىم قازىر ىشقىرىپ-قىشقىرعانداردان ابدەن جالىقتى. جۇرەك قىلىن شەرتەر قازاقتىڭ قوڭىر ءانىن اڭسايدى. كەشەگى كونتسەرتتەگى ەلدىڭ بەكبولات تىلەۋحانعا دەگەن ىستىق ىقىلاسى، ونىڭ ونەرىنە دەگەن ىڭكار كوڭىلى – وسىنىڭ ايعاعى.

«قۇدايدىڭ قازاققا بەرگەن سىيى»

«كونتسەرتتىڭ «ەلىم مەنىڭ» دەگەن اتاۋىنا «ۋ» قوسىپ جىبەرسەڭ، «ەلۋىم مەنىڭ» بوپ شىعادى ەكەن» دەپ، ب.تىلەۋحاننىڭ ءوزى قالجىڭداعانىنداي، كەش تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ 25 جىلدىعىمەن قاتار قايراتكەر ءانشىنىڭ جارتى عاسىرلىق عۇمىرىنداعى ەسەپ بەرۋ مەجەسىمەن دە ءدوپ كەلگەنىن اڭعارۋ قيىن ەمەس. ءسوز اراسىندا ءوزىنىڭ ءومىر جولىندا ۇنەمى جاقسى ادامدارعا جولىققانىن، نۇرعيسا تىلەنديەۆ، ءابىش كەكىلباەۆ، قالتاي مۇحامەدجانوۆ، فاريزا وڭعارسىنوۆا، اقسەلەۋ سەيدىمبەكوۆ، جانىبەك كارمەنوۆ جانە تاعى باسقا مارعاسقالاردىڭ قامقورلىعىن ەشقاشان ۇمىتپايتىنىن ايتقان بەكبولات: «بۇ دۇنيەدەن وزىپ كەتكەن ولاردىڭ جاقسىلىعىنىڭ قارىمتاسىن ءبارىبىر قايتارا المايمىن، مەنىڭ ەندىگى قولىمنان كەلەرى – سول اياۋلى اعا-اپالاردىڭ كورسەتكەن ونەگەسىن جالعاستىرىپ، وزىمنەن كەيىنگى دارىندى جاستارعا بارىنشا قامقورلىق جاساۋ، قولداپ-قۋاتتاپ ءجۇرۋ»، – دەدى. بۇل دا – جاس ورەن ۇيرەنەر ۇلگى، قاي-قايسىمىز دا قاپەرىمىزگە الار قاسيەت.

«كەتتىك، جىگىتتەر، ءبىزدىڭ ۇيگە بارىپ ەت جەيىك! مىناداي كونتسەرتتەن كەيىن ءۇن-ءتۇنسىز تاراپ كەتۋگە بولمايدى! تالقىلايىق، العان اسەرىمىزدى بولىسەيىك، جۇرىڭدەر!» دەپ جانىنداعى سەرىكتەرىن ەرتىپ بارا جاتقان جاسى قىرىقتار شاماسىنداعى جىگىتتىڭ كوڭىل-كۇيى رەسپۋبليكا سارايىنان شىققان كوپشىلىكتىڭ بارىنە دە ءتان ەدى دەسەك، ارتىق ەمەس. راسىندا دا، كورەرمەن بەكبولات تىلەۋحاننىڭ كەشىنەن كەرەمەت قۋات الىپ شىقتى. شىعا سالا قايتىپ كەتپەي، كەۋدەنى كەرنەگەن رۋحتىڭ اسەرىمەن ءبىر-بىرىمەن اڭگىمەلەسكىسى، شۇيىركەلەسكىسى، سىرلاسقىسى كەلگەنى سودان. بۇل – گەنىمىزدە بۇيىعىپ جاتقان، قانىمىزدا قۇيىلىپ اققان ۇلتتىق رۋحتىڭ بۇرق ەتىپ كوتەرىلۋى، قازاقى ءان-جىردى اڭساعان كوڭىلىمىزدىڭ سەرپىلۋى، ميمىرت تىرلىك، ميتىڭ جۇرىستەن قاياۋ تۇسكەن جۇرەگىمىزدىڭ سىلكىنۋى. قانىمىزدى قىزدىرىپ، رۋحىمىزدى كوتەرگەن، قازاق ءان-جىرىنىڭ قۇدىرەتىن تاعى ءبىر رەت ءتۇيسىندىرىپ، تاعى ءبىر رەت تانىتا تۇسكەن بەكبولات تىلەۋحاننىڭ، راسىندا دا، «قۇدايدىڭ قازاققا بەرگەن سىيى» ەكەنىن قايران نۇرعيسا تىلەنديەۆ اتامىز ءدال تانىپ ايتقان ەكەن.

«ارمىسىڭ، ساعىنعان الماتىم، ساعىندىرعان الماتىم!» دەدى كونتسەرتتىڭ بىسسىمىلداسىندە بەكبولات. الاتاۋ باۋرايىنداعى اسەم شاھار مەن ۇلت ونەرىندەگى وزىندىك ورنى بولەك ءان بۇلبۇلى، جىر ءدۇلدۇلى ءبىر-بىرىمەن جيىرەك ساعىنىسا قاۋىشىپ ءجۇرسىن دەپ تىلەيمىز.

ساكەن سىبانباي

Abai.kz