(ايگىلى تۇرىكتانۋشى عالىم ءامىر ءناجىپ تۋرالى تولعانىس)
تۇركىستاندا حالىقارالىق ءىىى-تۇركولوگيالىق كونگرەسس ءوتتى. ويعا قايداعى-جايداعى تاريحتى ءتۇسىرىپ كەتتى.
…جەتپىسىنشى جىلدار.
“ماسكەۋدەن ايگىلى تۇركولوگ ءامىر ءناجىپ كەلىپتى. جوعارى كۋرس ستۋدەنتتەرىنە ءدارىس وقيدى ەكەن” – دەگەن اڭگىمە ستۋدەنتتەر اراسىندا گۋ ەتە ءتۇستى.
ىلە-شالا “قازاق ادەبيەتى” كافەدراسىنىڭ مەڭگەرۋشىسى، پروفەسسور بەيسەمباي كەنجەبايۇلىنىڭ شاقىرتۋى كەلىپ جەتتى.
كەشىندە بەيسەكەڭ قارا شاڭىراعىندا، مەڭجامال (مينكامال مۇحامەديارقىزى) شەشەمىزدىڭ داستارقانى باسىندا زيالىلارعا قىزمەت ەتتىم. قىزمەت-قىزمەتىمەن. عاجاپ عۇلامادان عاجايىپ اڭگىمە تىڭدادىم. ۇيىنە ءتاۋىر قوناق كەلسە، مەنى اڭگىمە تىڭداسىن دەپ شاقىرۋ – بەيسەكەڭنىڭ اركەزگى داعدىسى. بۇل جولعى قوناق – ءتۇرى تاتار تيپتەس، شاشىن ارقاسىنا جىعا تاراپ قويعان، تولىقشا اقسارى كىسى. ول – ايتا بەرەتىن ماسكەۋلىك ايگىلى تۇرىكتانۋشى ءامىر ءناجىپ ەدى.
ماسكەۋلىك قوناق پەن بەيسەكەڭ ءتۇندى تاڭعا ۇرىپ اڭگىمەلەستى.
ەكەۋىنىڭ اڭگىمەسى تاشكەنت قالاسىنان باستاۋ الىپ، “الاشوردا” بولىپ ساباقتالدى. ماسكەۋدە دوس بەيىلدەن قاتار جاساعان جاراسىمدى ساتتەر ەسكە الىندى. ساعىنىشتان كوڭىلدەر بوساپ، كوزگە جاس ىركىلدى. مەنىڭ بالا قيالىمدا ەرەسەك كىسىلەردىڭ وسى ءبىر “بالا” بولىپ وتىرۋى ەرسى دە كورىندى. الايدا، تەرەڭىنە وي جىبەرىپ ۇڭىلمەسەك تۇسىنە قويمايتىن ءبىر جۇمباق الەمگە ەنىپ كەتكەن ەدى قوس قاريا – ءوزارا دوس قاريا.

(ايگىلى تۇرىكتانۋشى عالىم ءامىر ءناجىپ تۋرالى تولعانىس)
تۇركىستاندا حالىقارالىق ءىىى-تۇركولوگيالىق كونگرەسس ءوتتى. ويعا قايداعى-جايداعى تاريحتى ءتۇسىرىپ كەتتى.
…جەتپىسىنشى جىلدار.
“ماسكەۋدەن ايگىلى تۇركولوگ ءامىر ءناجىپ كەلىپتى. جوعارى كۋرس ستۋدەنتتەرىنە ءدارىس وقيدى ەكەن” – دەگەن اڭگىمە ستۋدەنتتەر اراسىندا گۋ ەتە ءتۇستى.
ىلە-شالا “قازاق ادەبيەتى” كافەدراسىنىڭ مەڭگەرۋشىسى، پروفەسسور بەيسەمباي كەنجەبايۇلىنىڭ شاقىرتۋى كەلىپ جەتتى.
كەشىندە بەيسەكەڭ قارا شاڭىراعىندا، مەڭجامال (مينكامال مۇحامەديارقىزى) شەشەمىزدىڭ داستارقانى باسىندا زيالىلارعا قىزمەت ەتتىم. قىزمەت-قىزمەتىمەن. عاجاپ عۇلامادان عاجايىپ اڭگىمە تىڭدادىم. ۇيىنە ءتاۋىر قوناق كەلسە، مەنى اڭگىمە تىڭداسىن دەپ شاقىرۋ – بەيسەكەڭنىڭ اركەزگى داعدىسى. بۇل جولعى قوناق – ءتۇرى تاتار تيپتەس، شاشىن ارقاسىنا جىعا تاراپ قويعان، تولىقشا اقسارى كىسى. ول – ايتا بەرەتىن ماسكەۋلىك ايگىلى تۇرىكتانۋشى ءامىر ءناجىپ ەدى.
ماسكەۋلىك قوناق پەن بەيسەكەڭ ءتۇندى تاڭعا ۇرىپ اڭگىمەلەستى.
ەكەۋىنىڭ اڭگىمەسى تاشكەنت قالاسىنان باستاۋ الىپ، “الاشوردا” بولىپ ساباقتالدى. ماسكەۋدە دوس بەيىلدەن قاتار جاساعان جاراسىمدى ساتتەر ەسكە الىندى. ساعىنىشتان كوڭىلدەر بوساپ، كوزگە جاس ىركىلدى. مەنىڭ بالا قيالىمدا ەرەسەك كىسىلەردىڭ وسى ءبىر “بالا” بولىپ وتىرۋى ەرسى دە كورىندى. الايدا، تەرەڭىنە وي جىبەرىپ ۇڭىلمەسەك تۇسىنە قويمايتىن ءبىر جۇمباق الەمگە ەنىپ كەتكەن ەدى قوس قاريا – ءوزارا دوس قاريا.
مەنىڭ تۇسىنگەنىم – ءامىر ءناجىپ پەن بەيسەمباي كەنجەبايۇلى ۋىزداي جاس شاعىنان ءبىرىن-ءبىرى ءبىلىپ، ءوزارا سىيلاسىپ قاتار وسكەن. ەكەۋى دە الاشوردانى قۇرعان اعالارىنىڭ تاربيەسىن كورگەن. ەندى، مىنە، ولار قايتپاس ساپارعا اتتانعان. ناقاق كۇيگەن. كەشەگى جاس، بۇگىنگى جاسامىس قوس ازاماتتىڭ كۇيىنەرى دە سول! «اياۋلى ەسىمدەر قايتا ورالار ما؟» دەپ كۇرسىنگەندە كوكىرەگى قارس ايىرىلارداي.
الەكەڭ، اقاڭ، جاقاڭ، جۇسىپبەك، ماعجان، سۇلتانبەك، ءنازىر، سادىقبەك دەپ سويلەگەن كىسىلەردىڭ ءبىرىن بىلسەم، ءبىرىن بىلمەي مەن وتىردىم تاڭ قالىپ.
ەرتەڭىنە قازمۋ-دە پروفەسسور ءامىر ءناجىپ ءدارىس وقىدى. وزگە كۋرستا ءجۇرىپ جاتقان ساباققا سۇرانىپ بارىپ، رۇقساتىمەن قاتىستىم. ەكى-ءۇش كۇن الماتىدا بولعان ايگىلى تۇركولوگ ءامىر ءناجىپ ماسكەۋگە اتتانىپ كەتتى. “سەنى اڭگىمەنىڭ ىشىندە بولسىن دەپ ادەيى شاقىرتتىم. سۇمدىق ءبىلىمدى كىسى. ءوزى قازاق، تاتاردىڭ جيەنى. ءبىرىنشى ايەلى زەينەپ مەن “سسسر جوعارعى سوۆەتىنىڭ ۆەدوموستۆوسىن” باسقارعان جىلدارى، ءبىزدىڭ رەداكتسيادا قىزمەت ىستەدى. كەيىن، ءامىر ودان اجىراسىپ، ورىس قاتىن الدى. بالا كەزدەن ارالاسىپ جۇرەتىن، سىرالعى دوس!” - دەپ دوسىن ماقتاپ بەيسەكەڭ قالدى.
بەيسەكەڭنىڭ زيالى قاۋىمعا تەكتەن-تەك ۇشىراستىرماسىن سەزگەن باسىم ءامىر ءناجىپ ەڭبەكتەرىن ەپتەپ قاراي ءجۇردىم.
ول جونىندە س.د.ميليباندتىڭ “بيبليوگرافيچەسكي سلوۆار سوۆەتسكيح ۆوستوكوۆەدوۆ” (گلاۆنايا رەداكتسيا ۆوستوچنوي ليتەراتۋرى، موسكۆا 1975. 376 بەت) - اتالاتىن انىقتامالىقتا ادەمى جازىلىپتى. ا.ن.كونونوۆ ۇيىمداستىرۋىمەن جاسالعان “بيبليوگرافيچەسكي سلوۆار وتەچەستۆەننىح تيۋركولوگوۆ” (موسكۆا، 1974) اتالاتىن قوس تومدىقتا جاقسى ايتىلعان. تۇركولوگيالىق حالىقارالىق كونفەرەنتسيا، كونگرەستەردە ول كىسىنىڭ اتى اتالىپ، اتاعى شىعىپ جاتار ەدى.
ءوزى كوپ جازاتىن تۇركولوگ جايىندا ءار جەر-ءار جەردە، ءباسپاسوز بەتتەرىندە ماقالالار جازىلىپ جاتاتىن. قازاق سسر عىلىم اكادەمياسىنىڭ اكادەميگى اتاعىنان باستاپ، ول كەزىندەگى كسرو، ودان دا تىسقارى حالىقارالىق قادىرلى ۇيىمدار، قۇرىلىمداردىڭ سايلانبالى، قۇرمەتتى مۇشەسى بولاتىن.
اكادەميك ءابدۋالى حايداريدەن باستاپ ءبىرسىپىرا ءتىل عالىمدارى ءامىر اعانى وزدەرىنە ۇستاز تۇتاتىنى ءبىر عانيبەت. الدىمىزداعى اعامىز، ءتول پەرزەنتىمىز دەپ بىلگەن قازاق حالقىنان ءامىر ءناجىپ تە ايانىپ قالماعان. قولىنان كەلگەنىنشە قولقابىس جاساپ وتىرۋدى پارىز ساناعان.
ب.كەنجەبايۇلىمەن دوس-جار جۇرەتىن ول، ءى.كەڭەسباەۆ، ءا.قۇرىشجانوۆ سىندى عالىمداردى ارىپتەس تۇتقان، ءاجىباي كەرىموۆ، بەرىكباي ساعىندىقوۆ سىندى عالىمداردى ءوزى جەتەكشىلىك جاساپ، ديسسەرتاتسيا قورعاتتى. وسىنىڭ ءبارى كىندىك قانى تامعان قازاق جەرى، قانداس قازاق ەلىنە دەگەن قۇرمەتى مەن پەرزەنتتىك بەيىلى.
“كىندىك قانى تامعان” دەگەننەن شىعادى، ءامىر ءناجىپ 1899 جىلى سەمەي وبلىسى، ماقانشى اۋدانى، “باقتى” دەگەن جەردە تۋعان. العاش ءبىلىم جولىن اۋىلداعى مەدرەسەدەن باستاعان ول، وسە كەلە شاۋەشەك قالاسىنداعى ورىس كونسۋلى جانىنان اشىلعان ورىس مەكتەبىنەن ءبىلىم الادى. سەمەيدە ورتا مەكتەپ بىتىرەدى.
جاستايىنان قازاق، تاتار، ۇيعىر، وزبەك ۇلت وكىلدەرى ارالاس جەرلەردە، ولارمەن بىتە قايناسىپ بىرگە وسكەندىكتەن ول تۇرىك تىلدەرىنىڭ ءبىرسىپىراسىن ءبىلىپ، سويلەپ وسەدى. كەيىن ماماندىعىنا وراي جەتىلدىرىپ، سان الۋان ءتىل يىنىنە شىعادى. ءتىل ءبىلۋ – عالىم ءۇشىن قاشاندا ىرىس. ءامىر اعانىڭ ءىرى تۇركولوگ بولىپ قالىپتاسۋىنا ونىڭ تۇرىك تەكتەس الدەنەشە حالىق ءتىلىن ءبىلۋىنىڭ ىقپالى زور. ويتكەنى، ونىڭ ەڭبەكتەرىندە ءبىر ءسوزدىڭ نۇسقاسىن الدەنەشە تىلدە سالىستىرا زەرتتەۋگە مۇمكىندىك تۋادى. ەۋروپانىڭ الدەنشە ءتىلىن مەڭگەرۋى – جەكە قابىلەتىنىڭ ارقاسى، ءھام عالىمدىق مادەنيەت بەلگىسى.
ميليباند ەڭبەگىنە زەر سالعان كىسى كەزىندە سانكت-پەتەربورداعى شىعىستانۋ ينستيتۋتى تۇركىستان اتىندا بولعانىن پايىمدار ەدى. ءامىر ءناجىپ 1923 جىلى اتالمىش ينستيتۋتتىڭ پارسى جانە تۇرىك ءبولىمىن ءبىتىرىپ شىعادى.
سودان سوڭ پارتيا-كەڭەس قىزمەتىندە، باسپاسوزدە ىستەيدى. بۇحار حالىقتىق كەڭەستىك رەسپۋبليكاسىندا العاش باسپا ءىسىن ۇيىمداستىرىپ، مۇعالىمدەر ينستيتۋتىندا، پارتيا كەڭەس مەكتەبىندە ساباق بەرەدى. قايدا جۇرسە دە، ءامىر اعا تۇرىك حالىقتارى تىلىنە، جالپى رۋحانياتىنا قاتىستى ماتەريال جيناقتاپ، وي-قازىنانى بويىنا ۇيىتا جۇرگەندەي. 1927-33, 1940-44 جىلدارى وزبەكستاندا قىزمەت اتقارعانى بولماسا، ءومىرىنىڭ دەنى ماسكەۋدە ءوتتى. ءتىل ءبىلىمى ينستيتۋتىندا ۇلكەندى-كىشىلى عىلىمي قىزمەتتەر اتقاردى.
ءامىر ءناجىپتىڭ قازاق زيالىلارىن، وندا دا الاشوردا وكىلدەرىن قايدان، قالاي بىلەدى دەپ تاڭىرقار جايىم بار. عۇلامانىڭ ءومىر جولىنا ۇڭىلگەندە قازاق زيالىلارىن قايدان بىلەدى دەپ تاڭىرقاماۋ كەرەكتىگىنە دەن قويدىم. كەرىسىنشە سول ءبىر اياۋلى ادامدار، عاجاپ تۇلعالار جونىندە ەستەلىك ايتقىزىپ، جازعىزىپ الماپپىز-اۋ دەگەن وكىنىش بيلەپ ءجۇر قازىر مەنى. ويتكەنى، عۇلامانىڭ تۋعان جەرى، وسكەن ءوڭىرى الاشوردانىڭ تۋ تىككەن جەرى – سەمەي. جاستاي قىزمەت ەتكەن ءوڭىرى – قازىرگى وزبەكستان. الاش ارداقتىلارى ەركىن ەڭبەك ەتكەن ءوڭىر. الاش ارداقتىلارىن ءامىر اعانىڭ تەبىرەنىپ ەسكە الۋى زاڭدى. بەيسەكەڭ ۇيىندە، ەكەۋارا اڭگىمەدە الاش ارداقتىلارى اتتارىن اتاپ-اتاپ، كوڭىل بوساتۋلارى زاڭدى.
اكىمشىل-ءامىرشىل جۇيەدە باسشى بولىپ بارقادار تاپپاسىن سەزدى مە، ايتەۋىر جيىرمانشى جىلدارى اتقارعان ءتاپ-ءتاۋىر مانساپ بيىكتەرىن تارك ەتىپ، ءامىر اعا عىلىم دۇنيەسىنە ءبىرجولاتا بەرىلدى.
ءامىر ءناجىپ ەڭبەكتەرىن قامتىعان ماسەلەسى، تاقىرىبىنا قاراي قالاي جۇيەلەۋگە بولار ەدى؟
بىرىنشىدەن – ءامىر ءناجىپ تۇرىك حالىقتارىنىڭ ءحى-ءحىV عاسىر ارالىعىندا جاساعان تاريحي، ادەبي، تىلدىك رۋحاني قازىنالاردى جيناقتاۋشى، جۇيەلەپ زەرتتەۋشى.
ەكىنشىدەن – ادەبي-رۋحاني جادىگەرلىكتەردى جاسالعان ايماعىنا، جازىلعان ءتىل مادەنيەتىنە قاراي عىلىمي جۇيەلەگەن عالىم.
ۇشىنشىدەن – ءتىل تەورياسىنا ايتارلىقتاي ۇلەس قوسقان عالىم. ءاجىباي كەرىموۆ سەكىلدى مامان تۇركولوگتىڭ ايتۋىنا قاراعاندا، ءا.ءناجىپتىڭ التىن وردا ايماعىندا وعىز-قىپشاق جانە قىپشاق-وعىز دەگەندەي ەكى بىردەي ادەبي ءتىل بولعان دەگەن گيپوتەزاسى. جانە ونى عىلىمي دالەلدەۋى ۇلكەن عىلىمي جاڭالىق. (تۇركىتانۋ عىلىمىنىڭ عۇلاماسى، «انا ءتىلى»، №38, 18.ءحى.1999)
تورتىنشىدەن – ول تۇرىك تىلدەرى اراسىنان ۇيعىر ءتىلىن ارنايى زەرتتەپ، وقۋلىق جازعان، وقۋ باعدارلاماسىن تۇزگەن وقىمىستى. ونىڭ ۇيعىر ءتىلى تۋرالى جازعان ەڭبەكتەرى ماسكەۋدە دۇركىن-دۇركىن باسىلىم كورگەن. ءتىپتى 1971 جىلى “Modern uigun” دەگەن اتپەن اعىلشىن تىلىنە دە اۋدارىلعان.
بەسىنشىدەن – ول سوزدىك ءتۇزۋشى. سوزدىك ءتۇزۋ – ازاپتىڭ ازابى. كەزىندە ك.يۋداحين تۇزگەن “قىرعىز-ورىس سوزدىگىنە” كسرو مەملەكەتتىك سىيلىعىنىڭ بەرىلۋى كوپ جايدى اڭعارتسا كەرەك. اتالمىش سوزدىككە، سونداي-اق “درەۆنەتيۋركسكي سلوۆار” (لەنينگراد، 1969) اتالاتىن مونۋمەنتالدى سوزدىككە قۋانا، قۋاتتاي تالداۋ ماقالا جازعان ءامىر ءناجىپ سوزدىك ءتۇزۋدىڭ ازابىن تەرەڭ تۇسىنەتىن، ستيحياسىن جان-دۇنيەسىمەن تەرەڭ سەزەتىن جان ەدى.
ول تۇزگەن “ۇيعىرشا-ورىسشا سوزدىك” (1968) كەزىندە عالىمدار تاراپىنان جوعارى باعالانعانى ءمالىم.
ودان وزگە، ءحى-ءحىV عاسىرلارداعى تۇرىك تىلدەرى ءتورت تومدىق سوزدىگى، تۇرىك تىلدەرىنىڭ تاريحي-سالىستىرمالى ء(حىV عاسىر) ءۇش تومدىق سوزدىگى – اسا باعالى ەڭبەكتەر. وكىنىشكە قاراي، اتالعان سوزدىكتەردەن سوڭعى ءۇش تومدىقتىڭ ءبىرىنشى كىتابى عانا جارىق كوردى ازىرگە.
سوزدىك ءتۇزۋ جونىنەن ول ۇلى تۇركولوگ ۆ.رادلوۆتىڭ ءىسىن عىلىمي جالعاستىرۋشى بولا ءبىلدى.
التىنشىدان – ونىڭ ەڭبەكتەرى ورتاعاسىرلىق ادەبي جادىگەرلىكتەردى تاريحي، ادەبي، تىلدىك تۇرعىدان قاراستىرادى. تۇركولوگيا – قيىن عىلىم. تاريحىن تانىعان كىسى ادەبيەتى مەن ءتىلىن تاني الماي قينالادى. ادەبيەتىن بىلگەن كىسى تاريحى مەن ءتىلىن يگەرە الماي ەنتىگەدى. سول سەكىلدى ءتىلىن يگەرگەن مامان قالعان ەكى اسپەكتىنى ۇمىت قالدىرادى. شىنايى تۇركولوگقا بۇل جات مىنەز. ءال-ءازىر قازاق تۇركولوگتارى دا كەشەندى زەرتتەۋگە قول جەتكىزە الماي كەلە جاتسا - تۇركولوگيانىڭ قازاق جاعدايىندا قولعا كەش الىنۋىنان. تۇركولوگياعا كوسموپوليتتىك، كوممۋنيستىك كوزقاراسپەن قاراعاندىقتان بۇل مەشەۋلىك!
اتاپ-اتاپ ايتسا عالىمنىڭ تۇركولوگيا ىلىمىنە سىڭىرگەن ەڭبەگى مول. سانامالاپ تالداي باستاساڭ ءامىر ءناجىپ ادەبي مۇراسى كوپكە كەتەر، وزىندىك ەرەكشەلىكتەرى مول عاجايىپ رۋحاني قازىنا.
ءامىر ءناجىپ دەگەندە تاعى دا ايتپاي كەتۋگە بولمايتىن جايت مىناداي: اياۋلى عالىم، قازاق ادەبيەتى تاريحىن تۇرىك حالىقتارىنا ورتاق كونە داۋىرلەرگە باستاۋدان ءبىر جالىقپاي وتكەن بەيسەمباي كەنجەبايۇلى مۇراعاتىندا ءامىر دوسىنىڭ ءبىرسىپىرا حاتتارى ساقتاۋلى. ەپيستوليارلىق قىزىقتى جازبالارمەن تانىسا كەلە تۇيگەن ويىمىز – ءامىر ءناجىپ كىندىك قانى تامعان قازاق ەلى، قازاق جەرىمەن رۋحاني بايلانىسىن ءبىر ءسات تە ۇزبەپتى. بەيسەكەڭدەي دوسىمەن ۇدايى بايلانىسىپ، كونە مۇرالاردى زەرتتەۋگە مۇرىندىق بولىپ كەلە جاتقانىنا قولداۋ كورسەتىپتى. 1959 جىلى اكادەميادا وتكەن كونفەرەنتسيادا بەيسەكەڭ قازاق ادەبيەتى تاريحىن تۇرىك قاعاناتىنا دەيىن ىلگەرىلەتۋ جونىندە ءوز كونتسەپتسياسىن ايتىپ، عىلىمي جۇرتشىلىق قولداماعاندا ماسكەۋدەن وكىنىپ حات جازادى. دوسىنىڭ جىگەرى مۇقالماۋىن تىلەيدى. 1967 جىلى “ەرتەدەگى ادەبيەت نۇسقالارى” (مەكتەپ، 1967) جارىق كورگەندە قۋانا قولداي، ارتىق-كەمىن تالداي وتىرىپ، حات جازىپتى. اسىلى، ول حاتتاردى دا ساندىق تۇبىنەن كوتەرەر ۋاقىت كەلەر.
ءامىر ءناجىپتىڭ وسىنداي ءار ۋاقىتتا جازىسقان حاتتارى ب.كەنجەباەۆ، ءا.حايداري، ءا.قۇرىشجانوۆ، ءا.كەرىموۆ، ب.ساعىندىقوۆ مۇراعاتتارىنان شىعۋى كەرەك.
تەك قاداپ ايتارىمىز – ءامىر ءناجىپتى ىزدەيتىن قازاقتار. ويتكەنى، كىتاپحاناسىن، قولجازبالارىن قازاقستانعا امانات ەتتى عوي. كەلەشەكتە عالىم مۇرالارىن ارنايى زەرتتەيتىن مامان تاربيەلەۋ – ەرەكشە مىندەت!
ال، كىتاپحاناسىنىڭ جۇرناعىن تۇركىستاننان اشىلعالى وتىرعان «تۇرىك حالىقتارى كىتاپحاناسىنا» جەتكىزىپ بەرسە ءجون-اق بولار ەدى. ءبىز، ايتۋلى تۇركولوگتىڭ ءوز اتىنان قويار ەدىك كىتاپحاناعا. كوزدىڭ قاراشىعىنداي ساقتار ەدىك. قازىردىڭ وزىندە ونىڭ ءتىل ءبىلىمى ينستيتۋتىنا اماناتتاعان كىتاپحاناسىنىڭ كەيبىر جۇرناقتارى كىسى قولىندا ءجۇر. قوردا تۇرعانى جاقسى، قولدا جۇرسە دە ەشتەڭە ەمەس، «قولدى بولدى ما؟» دەپ قورقامىن…
…تۇركىستاندا حالىقارالىق ءىىى-تۇركولوگيالىق كونگرەسس ءوتتى. ويعا قايداعى-جايداعى تاريحتى ءتۇسىرىپ كەتتى.

قۇلبەك ەرگوبەك، فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور تۇركىستان
«انا ءتىلى» گازەتى 28 مامىر 2009 جىل