اتىراۋ وبلىسىنىڭ اكىمى ن.نوعاەۆتىڭ نازارىنا

«ايتا ايتا التايدى، جامال اپاي قارتايدى» دەگەندەي، قاقساپ-قاقساپ، اقىرى قۇلسارىداعى جەزوكشەلەر ءۇيى 2017 جىلى قاڭتاردىڭ 9 جۇلدىزىندا تۇبەگەيلى جابىلدى. مەن بۇل ماسەلەلەردى Abai.kz اقپاراتتىق پورتالىنا جازىپ, جەلىلەرگە سالىپ ماسەلە كوتەرگەن ەدىم. بۇل ءىسىم بولماعان جاعدايدا قىرۋار قارسى ادامداردىڭ قولىمەن قر جوعارعى سوتى مەن قر باس پروكۋرورىنا جولداماق بولعانمىن، وعان بولماعان جاعدايدا «جامان ءۇي» الدىنا سامساعان نامىستىلارمەن ەرەۋىل جاساپ، جۋرناليستەر شاقىرتىپ  بىرنارسە قىلارمىن دەپ تۇيگەنمىن.

قوعامدى شۋلاتقان بۇل ماقالا «جامان ءۇيدى» وسى ۋاقىتقا دەيىن قورعاپ كەلگەن اعالى-ءىنىلى جانداردىڭ (جىلوي اۋدانى ءىى ءبولىمىنىڭ قۇقىق قورعاۋ قىزمەتكەرى مەن يندەر اۋدانىنىڭ پروكۋرورى) قولىنا تۇسكەن. تۇسكەن ماقالانى بالالارى شەشەلەرىنە كورسەتكەن. ءار تاڭدا ۇلدارىنىڭ تىلەۋىن تىلەپ وتىراتىن نامازحان شەشەسى بۇل ىستەن مۇلدەم بەيحابار ەكەن. سول بويدا اشۋعا ءمىنىپ، عيماراتىن جالداپ وتىرعان جەزوكشەلەردى ءاي-شايعا قاراماي تۇگەلىمەن تىرقىراتىپ قۋىپ شىققان. ابدەن كوشىرىپ بولعان سوڭ انار ەسىمدى شەشەلەرى مەنىڭ ۇيىمە كەلىپ ءىستىڭ ءمان-ءجايىن تولىعىمەن ءتۇسىندىرىپ بەردى. نۇكتەسى قويىلدى، ياعني بۇل ءىس وسىمەن تامام!

ەڭ باستىسى، ۇرپاقتى جاماندىققا باستايتىن ءبىر كۇنا وشاق جابىلدى. بۇل دا جەڭىس! ەندى، وبلىس اكىمى نۇرلان نوعاەۆ مىرزاعا ايتپاق ەكىنشى ماسەلەم بار.  ماعان قۇلسارى جاستارى اتىنان كوپتەگەن حاتتار كەلىپ تۇسەدى. ارينە، مەن شامام كەلگەنىنشە بارىنە اقىلعا سالىپ، ساليحالى، بەيبىت تۇردە جاۋاپتارىن بەرىپ وتىرامىن. ماعان ءتيىمدىسى – وگىزدىڭ ولمەگەنى، اربانىڭ سىنباعانى، ارباكەشتىڭ جاپا شەكپەگەنى. سونىڭ ىشىندە مىنا ماسەلەنى قۇر جاۋاپپەن قالدىرۋعا بولمايتىنداي كورىنىپ وتىر. قۇلسارى قالاسى، 3-ءشى مولتەكاۋدان تۇرعىنى 25 جاسار گۇلميرا ساعاتقىزىنىڭ: «مىنا تۇرىمىزبەن بىزدە قانداي بولاشاق بار؟» دەگەن شىرىلداعان جان-ايقايى مەنى بەي-جاي قالدىرمادى. ونىڭ جىبەرگەن نارسەلەرىن كورىپ مەن جاعامدى ۇستادىم. ءبىز جاۋدى دالادان كەلەدى دەپ ۇرەيلەنىپ جۇرگەندە، جاۋ ءوز ورتامىزدان، ءوز ۇلت-ۇرپاعىمىزدان، ءوز جاستارىمىزدان شىعىپ، ءبىزدىڭ سالت-سانا نەبىر قۇندىلىقتارىمىزدى شايتانتىسپەن كەمىرىپ جاتقاندىقتارى ەرىكسىز جانىڭا باتادى ەكەن.

قازاقتىڭ: «جاۋ جوق دەمە، جار استىندا، ءبورى جوق دەمە، بورىك استىندا» دەگەن ۇشقىر ماقالى وسىنىڭ دالەلى بولىپ وتىر. ءبىر جاماندىقتان قۇتىلىپ «ۋف!» دەپ، ارقانى كەڭگە سالا بەرگەندە، مىنا جاقتان ەكىنشى زۇلمات بوي كوتەرە قويدى. الەۋمەتتىك جەلىلەردە «كۋريتسا كۋلسارى، بومبا كۋلسارى، كۋلسارى دەتكا» دەگەن جامان لاس، انايى توپتار اشىلدى. بۇلاردىڭ ەندى اتقارىپ جاتقان شايتاني ءىس-ارەكەتتەرى وتە سۇمدىق! جەزوكشەلىك، اشىنالىق كەرەك پە، زيناقورلىقتىڭ شەكتەن شىققان اۋىر «تياجەلىي» تۇرلەرى كەرەك پە، قىزتەكەلەر كەرەك پە، بۇكىل اۋىر، جەكسۇرىن جىنىستىق قاتىناستىڭ ءبارى وسى توپتا. جانە دە كەيىپكەرلەرى وڭكەي ءوز قازاعىمىزدىڭ بەسىكتەن ءالى بەلى شىعا قويماعان، وڭ مەن سولىن اجىراتا قويماعان، اۋزىنان انا ءسۇتى كەپپەگەن، ءالى البىرت، اۋمالى كەزەڭنىڭ قىل ۇستىندە تۇرعان ۋىلجىعان جاپ-جاس سۇيكىمدى قىزدارى. ياعني، بولاشاق كەلىندەرىمىز، بولاشاق جارلار، بولاشاق انالار، ەرتەڭگى كۇنگى اجەلەر!

ال جوعارىداعى اتى اتالعان ازعىرىندى توپتار ۇرپاعىمىزدىڭ تاپا-تالتۇستە ەسسىز اداسۋىنا زور ۇلەستەرىن قوسىپ وتىر. ولار تىپتەن قاتىسى جوق جاپ-جاس قازاق قىزدارىنىڭ دا سۋرەتتەرىن تەل نومىرلەرىمەن قوسىپ توپقا جاريالاپ جىبەرىپ جاتىر. ەش نارسەدەن حابارى جوق قىزدارعا زيناقورلار: «قايداسىڭ، كەلەيىن بە، پليا، مايىسپاش، قۋماش» دەگەنى سياقتى كەيىپتە قوڭىراۋلار شالادى. ەش قاتىسى جوق بەيشارا قىزدار تاڭ قالىپ، سوڭىندا امالسىز تەلەفون نومىرلەرىن وزگەرتۋگە ءماجبۇر. قاراڭىز، جابىق، قورعان ۇيدە وتىرىپ الىپ، ينتەرنەت جەلىسىن جاماندىققا شەبەر پايدالانىپ، ءبىر ادامنىڭ ءوزى قانشا كوزسىز ۇرپاقتىڭ شامادان تىس ازۋىنا، حايۋاني سەزىممەن جولدان تايقۋىنا سەپتىگىن تيگىزىپ وتىر؟

قارا دا تۇر، مىنا تۇرمەن ەرتەڭگى كۇنى «زووفيلي كۋلسارى، پەدوفيلي كۋلسارى، مانياكي، ليۋدوەدى كۋلسارى، سەمەينىي ينتسەست كۋلسارى» دەگەن توپتار انىق اشىلادى. دەر كەزىندە كۇرە تامىرعا بالتا شاپپاسا، الدىڭعى توپتار بۇنىڭ العاشقى باسپالداعى بولىپ قالادى. سوندا ءبارى كەش، بارماق شايناۋ پايداسىز بولماق. اۋىر دا بولسا ايتايىن، ەندىگىسى، جەتى اتادان اسپاي قىز الماعان تەكتى قازاقتىڭ بىرىمەن-ءبىرى (اعاسى مەن قارىنداسى، شەشەسى مەن بالاسى سياقتى) شاعىلىسۋلارى قالدى؟ قۇلسارىنىڭ كەيبىر ايالدامالارىندا ۇلكەن ەتىپ، باقىرايتىپ قويىپ قىزىل سىرمەن جازىپ قويعان «كۋلسارى دەتكا» دەگەن جازۋلارعا دەيىن پايدا بولدى. بۇل ەندى جامان توپتىڭ اشىق جارنامالارى مەن ايقىن سىلتەمەلەرى. قايماعى بۇزىلماعان قازاق اۋىلداردان كۇناھار جاستاردىڭ ىشكى «ەۆروكۇنا» جارعىلارى مەن جىمىسقى ساسىق يىستەرى مۇڭكىپ شىعا باستادى. كۇلە كىرىپ كۇڭىرەنە شىعاتىن باتىستىڭ بىلىعىنان قۇتىلۋ ەندىگى جەردە زور ازاپقا تۇسەدى. مەن قاۋىپ ەتكەننەن ايتامىن. زاڭدا بۇلارعا قاداعالاۋ جوق پا؟

قازاق: «ىشتەن شىققان جاۋ جامان!» دەگەن. راسىندا دا ءبىزدىڭ بولاشاق بۇلىڭعۇر! مۇنداي جاستاردان قۇرالعان ۇلت جاۋلارىن ءتۇپ-تامىرىمەن تۇبەگەيلى جويۋ كەرەك! ەشكىمنىڭ اراشاسىن قاجەت ەتپەستەن كوزدەرىن تۇگەل قۇرتۋ كەرەك! مۇنداي توپتى اشقاندارعا، اشۋعا سەبەپ بولعاندارعا دا زاڭنىڭ ەڭ قاتاڭ، ەڭ كۇردەلى ءتۇرىن قولدانۋ كەرەك! مەيىلىنشە اۋىر جازالاۋ كەرەك! مەرزىمنىڭ ەڭ كوبىن تاعايىنداپ، بارساكەلمەس، ىنتىقتىڭ تۇبىنە ءبىر-اق جىبەرۋ كەرەك! وسى ماسەلەدە اتىراۋ ايماعى بويىنشا بارلىق ءىى دەپارتامەنتى، ءىى بولىمىنە، ۇقك-نە، پروكۋروتۋرا، قانداي دا ءبىر قاتىسى بار قۇزىرلى ورىنداردىڭ بارىنە، بارلىق مەشىت يمامدارىنا ايماقتىڭ پاتشاسى رەتىندە شۇعىل تۇردە قاتاڭ تاپسىرما بەرۋىڭىزدى سۇرايمىن! يمامدار مەكتەپ ارالاپ، جاستارمەن ءجيى-ءجيى سۇحباتتاسىپ، ارامزا توپتاردان ساقتاندىرىپ، جامان توپتارعا قارسى كۇرەس جۇرگىزەتىن توپتار اشىپ، ەلدىڭ بەلسەندى جاستارىن وياتۋ كەرەك! مۇنداي توپتار اتىراۋ وبلىسىندا دا جەتەرلىك دەپ ەسەپتەيمىن. ەگەر بۇلاي رۋحاني ازىپ جاتساق، تەلەديداردان: ء«بىز دامىپ جاستىرمىز!» دەپ ەلدى الداماي-اق قويايىق! بۇل كۇرەس، ۇرپاق كۇرەسى – بارلىعىمىزدىڭ مىندەت، بورىشىمىز! ەرتەڭگى كۇنى قۇداي الدىندا دا سۇرالامىز! ينتەرمايدان الاڭىندا، شىنىنىڭ ارعى جاعىندا جاسىرىنعان تەك قانا قۇر ۇرانمەن نايزا ءتىلى بار «مونيتور باتىرلارى» سوعىستى وزىمىزگە جۇرگىزىپ وتىر. ەلىمىزدە قانشا مەشىت، قانشا ءبىلىم وشاعى – مەكتەپتەرىمىز بار. وسىلاردىڭ ءبارى جابىلىپ ۇرپاقتى جاماندىقتان اراشالاپ قالۋعا كۇشتەرى جەتپەي اقساپ جاتىر.

شىندىقتى مويىنداۋ كەرەك، ارقىراعان الپىس يمام ايفوننىڭ التى مينۋتتىك ازعىرۋىنا اراشا تۇسە المايدى! مەنىڭ بۇل ۇندەۋىم بارلىق ەلدىڭ جاستارىنا التىن سىرعا! قىسقاسى، ادامزاتتى، ونىڭ ىشىندە جاستاردى ايۋاندىققا، جاۋىزدىققا، نەبىر كورۋ مەن ەستۋگە اۋىر سۇرقيا شەكتەن شىققان امالدارعا جەتەلەيتىن ءدال وسىنداي ىستەردىڭ دەر كەزىندە جەلكەسىن قيىپ، شاۋىپ، جوق قىلۋ كەرەك!

تۇرار شاپقارا, جىلوي اۋدانى، قۇلسارى قالاسى

Abai.kz