قازىرگى جاستار يت ۇستاۋ مەن ونى توبەلەستىرۋگە وتە قۇمار بولىپ العان. بۇل قۇشتارلىق نەدەن باستاۋ الدى، بۇلاردى باۋراپ العان يت بويىنداعى كۇش-قۋات نە؟ ارينە، بۇل يت بويىنا بەكىگەن تابيعي جالعىز عانا قاباعان قايسار مىنەزى مەن ءيتتىڭ ءولىمشى توبەلەسى! يت توبەلەسكەندە يەلەرى مەن قىزىق قاراۋشى كورەرمەندەر ۇلكەن ءبىر تولقۋدا تۇرادى. ىشىندەگى ەموتسيالارى الاساپىران كۇيدە بولادى. بۇل كەزىندەگى باتىر قازاقتىڭ ۇرپاقتارىنىڭ بويىندا قالعان سوڭعى جالىن، سوڭعى جىلتىل ما دەپ تە ويلاپ قالامىن.

ياعني، ءوز بويلارىندا جوق توبەلەستى ءيتتىڭ بويىنان تابىلعانعا تامسانۋ – جاستار ءۇشىن سوڭعى ەففەكت! بۇرىنعى قازاق قاسقىردى يت قۇرلى كورمەيتىن ەدى. ال قازىرگىلەرگە قاسقىر ارمان عوي. قولدا بارى يت قانا. ەندىگى مىقتىلىقتى يت بويىنان عانا كەزدەستىرە الاتىن سياقتى. نەگە ەكى ءيتتىڭ قىزىلقان بولىپ توبەلەسكەنى جاستار تۇگىلى ۇلكەندەردى قىزىقتىرادى؟ يت، ول – حايۋان! ول ەشتەڭە بىلمەيدى، وندا سانا-سەزىم جوق، كورگەن يتىمەن قىرىلىپ كەپ كەتەدى. يتتە: «نە ءۇشىن ءبۇيتتىم، ول ماعان نە ىستەدى، مەن بۇنى تانىمايمىن عوي، ۇيات بولىپ قالدى-اۋ» دەگەنى سياقتى ويلار مەن سەزىمدەر جوق. ول يت قوي، وعان سول يت قىلىق ءتان!

ال ءبىز شە، بىزدىكى نە؟ ءيتىمىز جەڭىپ جاتسا تاناۋىمىزدى اسپانعا ءشۇيىرىپ، كەۋدەمىزدى كەرىپ، ەڭ مىقتى ادام قۇساپ تاكاپپارلانامىز. جەڭگەن يت اتىنان جۇلدە الىپ شارت-شۇرت ەتىپ سۋرەتكە تۇسەمىز. «مەنى باعىپ وتىرعان وسى يت» دەپ تە قويامىز. جارايدى، جەڭگەن سەن ەمەس، ءيتىڭ عوي. يت قۇرلى جوقسىڭ با؟ سونداي شىن ماراپاتقا شىن يە بولعىڭ كەلسە سەن دە نەگە كۇرەسپەيسىڭ ەلىڭ ءۇشىن؟ سەن دە نەگە قىزىلكەڭىردەك بولىپ تالاسپايسىڭ ءتىلىڭ ءۇشىن؟ سەن نەگە قىزىلقان بولىپ ولمەيسىڭ ءدىنىڭ ءۇشىن؟ سەن نەگە يت قۇساپ بىردەن قىرىلىپ كەتپەيسىڭ جەرىڭ ءۇشىن؟ كوردىڭدەر مە؟ ءبىز اقىلدى بولساق تا اقىلسىز يتتەن دە تومەنبىز.

ءبىزدىڭ بويىمىزداعى رۋح ءوشىپ قالعان، نامىس ءتۇسىپ قالعان. جىگەر جاعادا جىلاپ وتىر، قايرات قايتتى. ىنتىماق – ىنتىقتىڭ تۇبىنە كەتتى، اۋىزبىرلىك – جاۋىزبىرلىككە اينالدى. يت يەسى ءۇشىن بارىن سالادى، ءبىز اقشا ءۇشىن عانا بارىمىزدى سالىپ جاتىرمىز. بۇرىنعىنىڭ ادامدارى بالا تۇرماي جاتسا، ءتىل-كوزدەن ءولىپ قالا بەرەتىن بولسا، بالالارىنا ىرىمداپ «يتەكەش، يتەمگەن، كۇشىكباي، ءبورىباي» دەگەندەي ەسىمدەر قوياتىن ەدى. قازىرگىلەر يتتەرىنە «باتىر، قايسار، تايماس» سەكىلدى اتتار قويادى. ياعني، ءبىز بويىمىزداعى باتىرلىقتى دا يتكە تاپسىرعان سياقتىمىز.

مەنىڭ ايتپاعىم، جازباشا باتىر بولماي-اق قويايىق. يا بىرنارسە جاسايىق، يا قولدان بىرنارسە كەلەتىن ادام قۇساپ پىكىر جازبايىق. ءبىز بۇل يت تىرلىكتە نە كوردىك؟ جوعارعى جاق ۇلتتى مازاق ەتۋمەن اينالىسىپ جاتقان سياقتى. استانا نامىستىلارى، استانا ۇلتشىلدارى مەن كوزى اشىقتارى، استانادا اگەنتتىك اشىپ قازاق قىزدارىن قولى تيمەي جاتقان كاسىپكەر قىتايلىقتارعا 25 مىڭنىڭ تاۋارى رەتىندە وتكىزبەك بولعان ورىستىڭ بۇلىكشى جامان قاتىنىن ساۋاتتى تۇردە جاۋاپقا تارتىڭدار، تيەسىلى ورىندار قانداي دا ءبىر جاۋاپتان قيقاڭداپ قاشاتىن بولسا، وندا رەتىن تاۋىپ بۇلىكشىنىڭ كوزىن قۇرتىڭدار! ورىس قاتىننىڭ بۇل باسىنۋىنىڭ ارتى ۇلكەن اپات بولادى. ەكىنشى ماسەلە، قاراعاندى ۇلتشىلدارى مەن نامىستىلارى، وكتيابر اۋدانىنا مىندەتتى تۇردە ءاليحان بوكەيحاننىڭ ەسىمىن الىپ بەرىڭدەر! جانە دە، قاي وبلىستان قازاقتى باسىنۋ مەن مازاق قىلۋ پايدا بولسا، سول وبلىستىڭ نامىستىلارى سول ىسكە جاۋاپكەر بولسىن! قازاق ەلى ۇلكەن، انا شەتىنىڭ ادامىنىڭ مىنا شەتىنە بىردەن جەتۋى ەكىتالاي. سوندىقتاندا ويانىڭدار، ويلانىڭدار، باۋىرلار! يتەكەش يتتەن ۇيات بولماسىن!

تۇرار شاپقارا

Abai.kz