فوتو: iir.sko.gov.kz

قازاقستاننىڭ ۇدەمەلى يندۋستريالىق-يننوۆاتسيالىق دامۋ باعدارلاماسىن قابىلداي وتىرىپ، 2010 جىلى ەلىمىزدە العاش رەت اسا كۇردەلى جۇمىسقا قادام جاساعان بولاتىن. شىندىعىندا، ءبىر كەزدەگى كەڭەستەر وداعىنان مۇراعا قالعان ونەركاسىپتەردىڭ توزۋى ەلدەگى تۇبەگەيلى شارالاردى تالاپ ەتە باستاعان. سوندىقتان دا، ەلباسى نۇرسۇلتان نازارباەۆ يندۋستريالاندىرۋ ساياساتىن ءبىر جاعىنان ەكونوميكانى ءارتاراپتاندىرۋدىڭ ماڭىزدى باعىتى، ەكىنشى جاعىنان جاھاندىق داعدارىس قۇبىلىستارىنا قارسى كەشەندى شارا رەتىندە قاراستىردى.

جالپى قازاقستاندا تۇتاستاي يندۋستريالاندىرۋ باعدارلاماسىن قولعا الۋدىڭ ءوزى باتىل قاداممەن پاراپار ەدى. ويتكەنى، مەملەكەت باسشىسى ايتپاقشى، ء«بىز يننوۆاتسيالىق-يندۋستريالىق سەكتوردى تاقىر جەردەن باستادىق». دەسە دە، ەلدىك باعىتتىڭ دۇرىستىعى ءبىرىنشى بەسجىلدىقتاعى تابىستارمەن ايقىن بىلىنە باستادى، بۇگىنگى كۇنى جوعارى ءونىمنىڭ جەتىستىكتەرىن جۇرتشىلىق سەزە باستادى. يندۋستريالاندىرۋ شاراپاتىنىڭ ارقاسىندا ىسكە قوسىلعان نىساندار ەل بيۋدجەتىنە تريلليونداعان تەڭگەنىڭ ونىمدەرىن تۇسىرسە، جەر-جەرلەردە قۇرىلعان جۇمىس ورىندارى ەل يگىلىگىنە قىزمەت ەتۋدە. ەڭ اقىرى يندۋستريالاندىرۋدىڭ ءبىرىنشى بەسجىلدىعى ناتيجەسىندە ەلىمىزدىڭ ەكونوميكالىق قۇرىلىمىن وزگەرتۋدە ماڭىزدى قادام جاسالىپ، جاھاندىق ەكونوميكانىڭ الماعايىپ جاعدايىندا داعدارىسقا قارسى دەن قويۋدىڭ تەڭدەسسىز تاجىريبەسىن باستان وتكەردىك. ناتيجەسىندە، قازاقستاندا بەس جىل ىشىندە 770-تەن استام كاسىپورىن ىسكە قوسىلدى، سونىڭ ارقاسىندا وڭدەۋشى ونەركاسىپتىڭ قۇرىلىمى وزگەرىپ، وتاندىق ەكونوميكاداعى ءداستۇرلى، قۋاتتى مەتاللۋرگيالىق، ازىق-تۇلىكتىك ونەركاسىبىنە قوسىمشا جاڭا باعىتتار اشىلدى. قازاقستاندا يندۋستريالاندىرۋدىڭ العاشقى جىلدارى وڭدەۋشى ونەركاسىپ ءوسىمىنىڭ قارقىنى ءداستۇرلى ءوندىرۋ سالاسىنان العاش رەت اسىپ ءتۇستى. ياعني، 2011 جىلدان باستاپ وڭدەۋشى سەكتوردىڭ ءوسىمى تاۋ-كەن ءوندىرۋ سالاسىن باسىپ وزا باستادى. سوعان وراي، قازاقستان وڭدەۋشى ونەركاسىپ سەكتورىنىڭ ناقتى ءوسىمى بويىنشا كەدەندىك وداق ەلدەرى اراسىندا كوشباسشى ەلگە اينالدى.

ناقتى كورسەتكىشتەرگە كەلەتىن بولساق، ۇدەمەلى يندۋستريالىق-يننوۆاتسيالىق دامۋ باعدارلاماسى جۇزەگە اسقان 2010-2014 جىلدارى قازاقستاندا تاۋ-كەن ءوندىرۋ سالاسىنىڭ ءىجو-دەگى ۇلەسى 16,5 پايىزعا ازايدى. ۇدەمەلى يندۋستريالىق-يننوۆاتسيالىق دامۋ مەمەلكەتتىك باعدارلاماسى جۇزەگە اسقان ءبىرىنشى بەسجىلدىقتا وڭدەۋشى سەكتورعا تارتىلعان تىكەلەي شەتەلدىك ينۆەستيتسيالار ەل تاۋەلسىزدىگىنىڭ الدىنعى جىلدارىمەن سالىستىرعاندا 2,9 ەسەگە ارتتى. «Global 2000» تىزىمىنە ەنەتىن 29 شەتەلدىك ينۆەستورلار قازاقستاندىق يندۋستريالاندىرۋ الاڭىنا كىرىگىپ، سولاردىڭ ءوزى 46 جوبانىڭ جۇزەگە اسۋىنا سەپتىك جاسادى. وڭدەۋشى ونەركاسىپ سالاسىندا جاڭا 28 ءارى ماڭىزى جوعارى سەكتورلار پايدا بولدى.

وسى يندۋستريالاندىرۋ ەنشىسىندەگى 5 جىلدا بۇعان دەيىن قازاقستاندا وندىرىلمەگەن، مۇلدە جاڭا 400 ءونىم ءتۇرى يگەرىلدى. قازاقستاننان شەت ەلدەرگە ەكسپورتتالاتىن تاۋارلار نومەنكلاتۋراسى 38 پايىزعا ارتتى. تەحنولوگيالىق تۇرعىدان كۇردەلى سانالاتىن وتاندىق تاۋارلاردى شىعارىپ، ولاردىڭ ىشكى نارىقتا تۇتىنۋ ۇلەسى ارتتى. 

وسىنداي ىلكى شارالار ناتيجەسىندە ەلىمىزدىڭ وڭدەۋشى ونەركاسىبىندەگى ەڭبەك ونىمدىلىگى 1,6 ەسەگە ارتتى. جۇمىسشىلارى جوعارى بىلىكتى، مۇلدە جاڭا دەڭگەيدەگى 75 مىڭ تۇراقتى جۇمىس ورنى قۇرىلدى. بۇگىندە ونەركاسىپتىك سەكتوردا جۇمىس ىستەيتىن قازاقستاندىقتاردىڭ جالپى سانى 1 ميلليوننان اسادى. وسىنىڭ ارقاسىندا قازاقستان ەڭبەك ونىمدىلىگى بويىنشا الەمنىڭ ۇزدىك ەلۋ ەلىنىڭ قاتارىنا ەنىپ وتىر.

ايتا كەتەرلىك تاعى ءبىر ماسەلە، بۇعان دەيىن ەلىمىزدە ەلەكتر ەنەرگياسىن ۇنەمدەۋ ماسەلەسى وزەكتى بولىپ كەلگەن ەدى. بۇل تۋرالى ۇدايى ايتىلىپ ءجۇردى. دەگەنمەن، يندۋستريالاندىرۋ ساياساتتى جۇزەگە اسقان بەس جىل ىشىندە قازاقستان ەكونوميكاسىنىڭ ەنەرگيا قامتىمدىلىعى 18,6 پايىزعا جۋىق تومەندەگەن. يندۋستريالاندىرۋ ارقاسىندا ەلىمىزدە ەكونوميكانىڭ ماشينا جاساۋ، مۇناي وڭدەۋ، ەلەكتر ەنەرگەتيكاسى سەكىلدى جاڭا ءىرى سالالارى پايدا بولدى. ەلىمىزدىڭ 7 وڭىرىندە بوي كوتەرگەن جاڭا جوبالار قايتا يندۋستريالاندىرۋ ءۇشىن تىڭ سەرپىن بەرىپ، داڭعىل دامۋعا جول اشتى. ۇكىمەت وڭىرلەردە ارنايى ەكونوميكالىق ايماقتاردى دامىتۋعا قول جەتكىزىپ، يندۋستريالاندىرۋ جوبالارى وڭىردەگى ءوسىمنىڭ بويىنا قان جۇگىرتتى. يننوۆاتسيالىق دامۋدىڭ بارلىق نەگىزگى كورسەتكىشتەرى بويىنشا بەس جىل ىشىندە تاريحي جوعارى جەتىستىكتەر باعىندىرىلدى. ونىڭ ءبىر ايعاعى دۇنيەجۇزىلىك ەكونوميكالىق فورۋمنىڭ جاھاندىق باسەكەگە قابىلەتتىلىك يندەكسىندەگى يننوۆاتسيالىق دامۋ بويىنشا قازاقستاننىڭ جەتىستىكتەرى جوعارى باعالاندى.

Abai.kz