ءاسانالى ءاشىموۆ. اباي الىسىپ وتكەن ناداندىق بىزدە ءالى بار
ءاسانالى ءاشىموۆ، قازاقستاننىڭ حالىق ءارتىسى:
ءاسانالى ءاشىموۆ، قازاقستاننىڭ حالىق ءارتىسى:
- ءاسانالى اعا، ءسىز قازاق ونەرىمەن ءبىرگە جاساسىپ كەلە جاتقان عۇمىرىڭىزدا تالاي اداممەن دامدەس، تۇزداس بولدىڭىز. ءومىر مەن ونەر جولىندا تابىسقان ادامدارىڭىزدىڭ اراسىندا بۇگىندە حالىق تۇلعا دەپ تانيتىن جاندار از ەمەس. تۇلعا بولىپ قالىپتاسۋ ءۇشىن ادامنىڭ بۇكىل عۇمىرى جەتپەيتىندەي. ءويتكەنى ادامدار ءبىرىن-ءبىرى ءتىرشىلىكتە ەمەس، ومىردەن وتكەننەن كەيىن قۇرمەتتەپ جاتادى عوي.
- ءيا، تىرشىلىكتە تالايلارمەن ۇزاق جىلدار ساحنادا تەاتردىڭ قىزىعى مەن شىجىعىن بىرگە كوردىك. ەندى بىرەۋلەرمەن ءومىر جولىندا تابىسقان جان دوستار ەدىك، ال ەندى ءبىرازى ونەر جولىندا ءوزىمىز قادىر تۇتىپ، قاستەرلەگەن تۇلعالار بولاتىن. مۇحتار اۋەزوۆ، عابيت مۇسىرەپوۆ، عابيدەن مۇستافين، ءسابيت مۇقانوۆ سىندى اسقارلى جازۋشىلار - تەاتردان ءبىر ءسات قول ءۇزىپ كورمەگەن ناعىز تۇلعالار. ولار - وزدەرىنە دەيىنگى ۇلتىم دەپ وتكەن الاش ازاماتتارىنىڭ جالعاسى. ودان كەيىنگى قازاق تەاترى مەن كينوسىنا وشپەس ءىز قالدىرعان سەركە قوجامقۇلوۆ، ەلۋباي ومىرزاقوۆ، قاليبەك قۋانىشباەۆ، قۇرمانبەك جانداربەكوۆ، شاكەن ايمانوۆ سىندى ساحنا ونەرىنىڭ ساڭلاقتارى، ولاردىڭ وكشەسىن باسقان نۇرمۇقان ءجانتورين، ىدىرىس نوعايباەۆ، سەيفوللا تەلعاراەۆ، تاڭات جايلىبەكوۆ، مۋزىكا ونەرىنىڭ جارىق جۇلدىزى ءشامشى قالداياقوۆ، كۇنى كەشە ءازىلىمىز جاراسقان ءانۋار مولدابەكوۆ پەن ەسبولعان جايساڭباەۆتار - ءبارى-ءبارى قايتالانباس تۇلعالار. الايدا جەر باسىپ جۇرگەندە جۇمىر باستى پەندە ەشقاشان ءجۇز پايىز تۇلعا بولا المايدى. تەك ومىردەن وتكەننەن كەيىن عانا تۇلعانىڭ پەندەشىلىگى بىرتە-بىرتە ۇمىتىلىپ، ەل ەسىندە ونىڭ جارقىن بەينەسى مەن يگى ىستەرى قالادى ەكەن. سوندىقتان تۇلعانى ءتىرىسىندە باعالاي الۋ مۇمكىن ەمەس. كەزىندە ورىستىڭ بەلينسكي دەگەن ۇلى سىنشىسى ءوز زامانىندا ورىستان ءبىر جاقسى جازۋشى شىقپادى-اۋ دەپ جىلارمان بولعان ەكەن. سوندا ونىڭ قاتارىندا پۋشكين مەن گوگول ءجۇرىپتى. ال وسى ەكەۋى ورىستىڭ ۇلى جازۋشىسى ەمەس دەپ قازىر كىم ايتا الادى؟ وزىمىزبەن قاتار جۇرگەندە قانداي تۇلعا بولسا دا «ە، سونى قويشى» دەيمىز. تالاي ۇلى تۇلعالاردى مەنسىنبەدىك قوي كەزىندە. حالىقتىڭ تالعامى، ۋاقىتتىڭ سۇزگىسى شىن اسىلدى اسىقپاي تاڭدايدى. اسىرەسە ءبىز، قازاق حالقى، ءتىرشىلىكتە ءتىرى جاندى مەنسىنبەي، كەم-كەتىگىن ىزدەيمىز، ومىردەن ءوتىپ كەتكەننەن كەيىن عانا «ويپىرىم-اي، ول پالەن ەدى، تۇلعا ەدى» دەپ كولگىرسيمىز.
- سىزدەردىڭ تۇستارىڭىزداعى بۋىن ونەردىڭ تەلەگەي تەڭىزىنە العاش قايىق سالعاندا، وزدەرىنە دەيىنگى دارىندارى داريا دانالاردى ۇلگى تۇتىپ، سولاردىڭ ءار سوزىنەن، ىسىنەن ءتالىم العانىن ماقتانىشپەن ايتىپ جۇرەدى. بۇگىندە «قازاق ونەرىنىڭ كوريفەيى» اتانعان اسەكەڭ كۇنى كەشە توقپانوۆتاي ۇستازدىڭ توقپاعىن، «قازاق كينوسىنىڭ قۇلاگەرى» اتانعان شاكەڭدەردىڭ ۇستازدىق مەكتەبىن كوردى ەمەس پە؟ بۇگىندە ساحنا جانە كينو ونەرىندەگى ۇستاز بەن شاكىرت اراسىنداعى وسىنداي ءبىر ادەمى بايلانىس ءۇزىلىپ قالعانداي؟..
- ءبىز ارقايسىسى ءبىر-ءبىر تەاتر، ءبىر-ءبىر مەكتەپ - قازاق ساحناسىنىڭ تۇنىق باستاۋى بولعان تۇلعالاردى ۇلگى تۇتىپ وستىك. ءالى ەسىمدە العاش الماتىعا كەلىپ، مۇحتار اۋەزوۆتى جانىنان كورگەن كەزىمدە ەسىمنەن تانىپ قالا جازداعانمىن. ودان كەيىن تاعدىر مەنى شاكەڭ، قاللەكي، ەلاعاڭ، سەراعاڭ، قۇرەكەڭ سىندى ونەر يەلەرىمەن ارىپتەس بولۋعا جازدى. بۇگىندە عۇمىرىندا مۇنداي مەكتەپ كورمەگەن كوگەنكوزدەردى كورگەندە ءوزىمنىڭ باقىتتى ەكەنىمە كوزىم جەتە تۇسەدى، كەۋدەمدى ماقتانىش سەزىمى كەرنەيدى. جوعارىدا ەسىمى اتالعانى بار، اتالماعانى بار ساف ونەردىڭ ساڭلاقتارىنىڭ اراسىندا ارنايى ءبىلىمى بولماسا دا، ءتۋابىتتى تالانتى، ينتەللەكتىسىنە ءتانتىمىن. ءازىل-قالجىڭدارى، اڭگىمەسىنىڭ ءوزى ءبىر تاۋسىلماس، ءتۇپسىز، تۇڭعيىق ەدى عوي. ولاردىڭ باسقوسۋىنىڭ ءوزى ءبىر سپەكتاكل ءتارىزدى بولاتىن. ساحنادا، كينودا بيىك بولا بىلگەن ونەر يەلەرى سول كەزدىڭ وزىندە كينو تەك قانا ۇلتتىق بولۋى كەرەكتىگىن ايتىپ كەتتى. كينو ۇلتتىق بولعاندا عانا كوپۇلتتى بولادى دەگەن ۇران كوتەرىپ، قاراپايىم تۇسىنىكتى ەندىرىپ كەتكەن دە سولار ەدى. ال بۇگىندە ۋىزىنا جارىماعان جالتاقتار ۇلتتىڭ پايداسىنا شەشىم قابىلداۋدىڭ ورنىنا، ەلدى تۇقىرتاتىن، رۋحىن تۇسىرەتىن ءدۇنيەلەردى دابىرا ەتۋگە قۇمار. كەڭەس زامانىندا ونەردەگى يدەولوگيانىڭ ءرولى كۇشتى بولاتىن. ءبىز «ماماندار ءبارىن شەشەدى» دەگەن ۇرانمەن قىزمەت ەتتىك. قازىرگىلەر «اقشا ءبارىن شەشەدى» دەپ ۇراندايدى. مامان تاربيەلەۋگە اسا نازار اۋدارىلمايدى. ءوزىمنىڭ ۇستازىم اسقار توقپانوۆ، الدىمەن، كاسىبي رەجيسسەر، شىنايى پەداگوگ بولاتىن. اسەكەڭ اكتەرلىك شەبەرلىك ءپانىنەن ەلۋ جىل ساباق بەردى. ول كىسى ىلعي «ءوزى جارىماعاننىڭ سارقىتىن ىشپەڭدەر» دەۋشى ەدى. جەكىپ ۇرسىپ تا، كەيدە باسىڭنان سيپاپ تا، ءتىپتى شاپالاقتاپ تا الاتىن. ونىڭ توقپاعىن دا جەدىك، ايعايىن دا ەستىدىك، بىراق قاتتى قۇرمەتتەيمىز، ءبىز ونىڭ مۇنىسىن اعانىڭ جاناشىرلىعى دەپ قابىلدادىق. ال قازىرگى بالالارعا داۋىس كوتەرىپ كور، بىردەن سوتقا سۇيرەيدى. نەگىزىندە، ءبىرەۋدىڭ بىرەۋدى ونەرگە دايىنداۋى دەگەن - قيسىنسىز نارسە. تالانتتىلاردى تانىپ، قولتىعىنان دەمەپ، قامقورلىق جاساۋ قاجەت، ەگەر ول شىن تالانت بولسا، حالىق ايتپاقشى، «تاس جارادى، تاس جارماسا، باس جارادى».
- بۇگىندە ەلىمىزدە «50 تەاتر جۇمىس ىستەيدى» دەپ اۋىز تولتىرىپ ايتىپ ءجۇرمىز. الايدا وسى تەاترلاردا قازىرگى كەزدە كلاسسيكالىق تۋىندىلاردان گورى كوبىنە اۋدارما شىعارمالار ءجيى قويىلادى. سوندا بىزدە قازىر ساحناعا شىعارارلىق ۇلتتىق تۋىندىلار جوق پا، الدە بۇل رەجيسسۋرانىڭ السىزدىگىنەن بە؟
- بۇل دا - ەلىكتەۋشىلىك دەگەن يديوتيزمنىڭ باسىمدىعىنان. جالپى، قازىر قازاق تەاترىندا رەجيسسۋرا جوق. ءبارى شەتىنەن جالپاقباي. قازىر ءوزى جالپاقبايلاردىڭ زامانى عوي. ال جوعارىدا وتىرعاندار تەاتر ونەرىن جەتە تۇسىنبەيدى. كەزىندە چەرچيلل، ستالين سەكىلدى ادامدار تەاتر دەگەننىڭ، جالپى، ونەر دەگەننىڭ نە ەكەنىن تەرەڭ ۇعىنعان. مىسالى، قاتىگەز ءستاليننىڭ ءوزى ونەر ادامدارىنا تيىسپەگەن. ونىڭ زامانىندا كينونىڭ ءتۇسىرىلىمى ءستالينسىز وتپەگەن. كينو ءتۇسىرىلىپ جاتقاندا ول فيلمنىڭ ۇزىندىلەرىن ارنايى كەلىپ، كورىپ تۇراتىن بولعان. ول كىشى تەاتردىڭ ءبىر قويىلىمىنا سەگىز رەت بارعان ەكەن. دەمەك، ونىڭ ونەرگە دەگەن ماحابباتى زور بولعانى عوي. ءبىز مادەنيەتتى بارىنەن جوعارى قويا ءبىلۋدى ۇيرەنە الماي كەلەمىز. كوشەدە ءجۇرۋ ءۇشىن دە، اداممەن سويلەسۋ ءۇشىن دە، داستارقاندا وتىرۋ ءۇشىن دە مادەنيەت كەرەك. بىراق بىزدەگى مادەنيەتتىڭ ءتومەندىگىنە كىنا ارتۋدىڭ ءوزى قيىن. ويتكەنى ءبىز فەودالدىق قۇرىلىمنان بىردەن ىرشىپ-ىرشىپ، اسىعىپ كەلەمىز عوي. سوندىقتان بىزدە ەنتىگىس بار. باسقالار جاياۋ اسىقپاي كەلە جاتسا، ءبىز سوعان ىلەسۋ ءۇشىن جۇگىرىپ وتىرۋىمىز كەرەك. وزگە وركەنيەتتى ەلدەر ءالدەقاشان اسىقپاي باياۋ ءجۇرىپ-اق، بىزدەن وزىپ كەتكەن. ءبىز سولاردان قالىپ قويماۋ ءۇشىن جۇگىرىپ كەلەمىز. ال ەندى جاياۋ جۇرگەن ادام مەن ىلعي جۇگىرىپ كەلە جاتقان ادامنىڭ جاعدايى بەلگىلى عوي. قازاقتان كوسموناۆتيكاعا ۇلەسى بار ق.ساتباەۆ سەكىلدى ۇلى ادامدار دا شىققان، سونداي-اق اۋىلدا ءالى كۇنگە مۇلدەم ساۋاتسىزدار دا جەتەرلىك. ءبىزدىڭ تاعى ءبىر كەمشىلىگىمىز - بارىمىزدى جارقىراتىپ كورسەتە المايمىز. ءوزىمىز باسقالاردىڭ قويىلىمدارىن تەاتر ساحناسىنا شىعارامىز، ال ءبىزدىڭ قازاق قويىلىمدارىن ءتىپتى ءوزىمىزدىڭ ەلدەگى ورىس تەاترلارى قويمايدى. دەمەك، ءبىزدى حالىق رەتىندە مويىندامايدى دەگەن ءسوز.
- ءوزىڭىز تەاتر ساحناسىندا نەبىر كلاسسيكالىق شىعارمالارداعى باستى كەيىپكەرلەردى وينادىڭىز عوي. وزگە ۇلت تۇلعاسىنىڭ كەيپىن سومداعاندا، ونى قازاقىلاندىرۋعا تىرىساتىن سەكىلدىسىز؟
- كەز كەلگەن كەيىپكەردىڭ ءرولىن ويناعاندا ونىڭ ءومىر سۇرگەن زامانىن ەلەستەتىپ، ويىن سەزىنە ءبىلۋ ماڭىزدى. مىسالى، اكتەر ابايدىڭ ءرولىن ويناعاندا ونىمەن بىرگە تاماق ءىشىپ، وزىمەن تىلدەسىپ كورمەگەندىكتەن، اقىن ءومىر سۇرگەن زامان تۋرالى كوپ وقۋى ءتيىس، اقىننىڭ ولەڭدەرىن وقي وتىرىپ، ونىڭ ىشكى جان دۇنيەسىن، ويىن ءتۇسىنۋى كەرەك. ەگەر اكتەر ءوزى سومدايتىن كەيىپكەردىڭ تەك سىرتقى بەينەسىن، ءجۇرىسىن اۋدىرماي سالسا، بۇل - قوقيبايلىق. قازىرگى ءبىزدىڭ تەاترلارداعى اكتەرلەردىڭ 99 پايىزى - قوقيبايلار. ەل ولاردى اكتەر دەپ ويلايدى. ال ەندى وزگە ۇلتتىڭ تۇلعاسىن قازاقىلاندىرۋعا كەلەر بولساق، راس، مەن ەگەر وتەللونى، گاملەتتى ويناسام، ونى قازاقىلاندىرامىن. قويىلىمدا بەلگىلى ءبىر دەتالدار عانا سول ۇلتتىكى رەتىندە قالدىرىلىپ، قالعانى قازاق كورەرمەنىنىڭ تانىمىنا يكەمدەلۋى كەرەك. ايتالىق، مۇحتار اۋەزوۆتىڭ گوگولدان اۋدارعان «رەۆيزورىن» وقىساڭىز، شىعارما بەينە ءبىر اۋدارما ەمەس، تۇپنۇسقاسى قازاقشا جازىلعانداي. سول سەكىلدى كەز كەلگەن اكتەر، ەڭ باستىسى، ءوزىنىڭ قازاقىلىعىن جوعالتپاۋى كەرەك. ەگەر دارىندى ادامعا ءتان باستى قاسيەت نە دەسە، مەن نامىسقويلىق دەر ەدىم. نامىسسىزدى نادانعا تەڭەۋگە بولادى. نامىسپەن قارۋلانعان اكتەر عانا ۇلتتىق ونەردىڭ مۇددەسىن، مۇراتىن كوزدەيدى. تالانتتى بيىكتەتەتىن نامىس ەكىنىڭ بىرىندە جوق. ابايدىڭ ءوزى «باسەكە نەگە وزاسىڭ دەپ كۇندەۋىڭ بولماسىن، ءوزىڭدى ءوزىڭ قامشىلاۋىڭ بولسىن» دەيدى. پاتريوتتىقتىڭ نەگىزى - نامىس. قازاقپىز عوي دەپ كەمشىلىگىمىزدى ءبىرىمىزدىڭ بەتىمىزگە ءبىرىمىز باسىپ جاتامىز. بۇل - نامىسسىزدىق.
- ارمانسىز ادامدى قاناتسىز قۇسقا تەڭەپ جاتادى عوي. ءسىزدىڭ ونەر يەسى رەتىندە ورىندالماعان ارمانىڭىز بار بولار؟...
- مەن تەاتر ساحناسىندا گاملەتتىڭ، ابايدىڭ ءرولىن ويناۋدى ارماندادىم. وسى ارمانىمنىڭ جۇزەگە اسپاعاندىعىن، ءبالكىم، وكىنىش دەۋگە دە بولار. بىراق ومىردە ويلاعانىڭنىڭ ءبارى ورىندالا بەرمەيدى عوي. ادام ارمانداي ءبىلۋى كەرەك. ارمان ادامدى العا جەتەلەيدى. ساحنادا گاملەتتى ويناي المادىم-اۋ دەگەن ويدىڭ ءوزى مەنىڭ جىگەرىمدى قامشىلاي ءتۇستى. ءيا، مەن ابايدىڭ كەيپىن سومداي المادىم، ەسەسىنە «قاراش-قاراشتا» جاراسباي دەگەن بايدىڭ رولىندە ابايدى ويناعانداي بولدىم. سەبەبى مەن شىعارماداعى جاعىمسىز كەيىپكەر جاراسبايدى جاقسى قىرىنان تانۋعا تىرىستىم. ويتكەنى اقىماق ادامعا داۋلەت بىتپەيدى. م.اۋەزوۆتىڭ وسى كەيىپكەرىن جاراسباي اتاعانىنىڭ ءوزى ماعان ۇلكەن وي سالدى.
- ءسىز ءبىر سوزىڭىزدە «اكتەر اركەز رەجيسسەرگە باعىنىپ، ونىڭ ايتقانىنا باس شۇلعي بەرمەۋى كەرەك» دەگەن ەدىڭىز. ءوزىڭىز «شوقان» ءفيلمىن تۇسىرگەندە رەجيسسەر رەتىندە ىرقىڭىزعا كونگىسى كەلمەگەندەرگە تۇسىنىستىكپەن قاراعان بولارسىز؟..
- «شوقاندى» ءتۇسىرۋ كەزىندە مەنى اكتەر ماسەلەسى كوپ ويلاندىردى، ءار اكتەرگە ءتۇسىنىستىكپەن قاراۋعا تىرىستىم. جاقسى اكتەرمەن سەرىكتەس بولۋدىڭ ءوزى - باقىت. رەجيسسەردىڭ ايتقانىنا اركەز باس شۇلعي بەرەتىن اكتەر شاحمات ويىنىنداعى پەشكامەن تەڭ. اكتەر ءوز ءرولىنىڭ اۆتورى بولماي، كەيىپكەر جاساۋى مۇمكىن ەمەس. اكتەرگە تاعىلار ءمىن دە، ايتىلار سىن دا كوپ، ونەرپاز بولىپ عۇمىر كەشۋ وڭاي ەمەس. ونەردەگى قازاقتىڭ ازاماتتارىنا ايتارىم - ءبىر ءتاڭىرى سىيلاعان دارىندى ءوز ورنىمەن پايدالانا ءبىلمەسەك، كەلەشەكتىڭ الدىندا كەشىرىلمەس كۇناعا قالامىز. ويتكەنى حالىققا سەنىڭ اتاق-داڭق، داقپىرتىڭ كەرەك ەمەس، ەلدى تەكتى ونەر باسقارادى. ءوزىڭدى ءوزىڭ ءجيى سىناماساڭ، قاجەت بولسا، وتقا دا، سۋعا دا ءتۇسپەسەڭ، جاقسى اكتەر بولۋ مۇمكىن ەمەس.
- ءسىزدىڭ قازاق كينوسىنداعى ءساتتى شىققان سۇبەلى رولدەرىڭىزدىڭ ءبىرى - جاقىندا عانا كورەرمەننىڭ نازارىنا ۇسىنىلعان «ءسىز كىمسىز، كا مىرزا؟» فيلمىندەگى باس كەيىپكەر. ءسىزدىڭ كينوداعى ۇزاق جىلدىق تاجىريبەڭىز بەن شەبەرلىگىڭىزدەن بولار، رەجيسسەر قۋات احمەتوۆتىڭ بۇل ءفيلمىن كورەرمەن جاقسى قابىلدادى. ءوزىڭىز، جالپى، بۇگىندە سانگە اينالعان ەكشن جانرىنداعى فيلمدەرگە ءتۇسۋ تۋرالى ۇسىنىستارعا قالاي قارايسىز؟
- «ءسىز كىمسىز، كا مىرزا؟» - وزىندىك سيۋجەتى بار، ادامگەرشىلىككە نەگىزدەلگەن، وتانعا دەگەن ءپاتريوتيزمدى ناسيحاتتايتىن، كەڭەس زامانىنىڭ ستيلىندە تۇسىرىلگەن فيلم. قازىرگى جاستار مۇنداي ءفيلمدى ونشا تۇسىنە بەرمەيدى. ال اناۋ شەتەلدىڭ باس-اياعى جوق، پۋح-پاح اتىس-شابىس كينولارىن ءولىپ-ءوشىپ قارايدى. كورەرمەن اۋىستى. مەنى، قازىرگى تىلمەن ايتقاندا، ەكشن جانرىنداعى فيلمدەرگە تۇسۋگە ءجيى شاقىرادى، بىراق مەن ستسەناريىن وقىعاننان-اق فيلمگە تۇسۋدەن باس تارتامىن.
- جاقىندا ءسىزدى «ارمان قالا» اتتى وتاندىق تەلەحيكايادان كورىپ قالدىق. ءبىزدى ءسىزدىڭ تەلەحيكاياعا تۇسۋگە قالاي كەلىسكەنىڭىز تاڭعالدىردى.
- (كۇلدى.) شىنىمدى ايتسام، سول تەلەحيكاياعا تۇسكەنىمە وكىنەمىن، ءوزىم ءتىپتى ونىڭ ەكرانعا شىققانىن كورگەن دە جوقپىن. «ارمان قالانى» كينو دەپ اتاۋعا دا كەلىڭكىرەمەيدى. كەيدە وسىلاي حالتۋراعا بارۋعا دا تۋرا كەلەتىن كەزدەر بولىپ قالادى.
- قازىرگى كەزدە كورەرمەن، اسىرەسە جاستار، گولليۆۋد جۇلدىزدارىن ءپىر تۇتاتىنى شىندىق. بۇل ءبىزدىڭ كينو ونەرىن يدەولوگيالىق قارۋعا اينالدىرا الماۋىمىزدىڭ كەسىرىنەن بولسا كەرەك. ءبىز قاشان ۇلتتىق كينو تۇسىرەمىز دەپ جۇرگەندە، وسكەلەڭ ۇرپاق «ورمەكشى ادام» نەمەسە «تەرميناتور» بولىپ كەتپەي مە؟..
- ءيا، قازىرگى كەزدە شەتەلدىڭ فيلمدەرىن ايتپاعاندا، ءوزىمىزدىڭ رەجيسسەرلەر ءتۇسىرىپ جاتقان فيلمدەردە شەتەلدىك اكتەر ويناسا بولدى، عاجاپ تۋىندى دەپ قابىلداي بەرەمىز. ەگەر وسى پروتسەسس ۇزاققا سوزىلاتىن بولسا، قازاقتىڭ دۇنيەجۇزىلىك مادەنيەتكە قوسار ۇلتتىق سيپاتتاعى بولمىسى ەڭسە تۇزەي الماق ەمەس. وركەنيەت ايدىنىندا ءبىزدىڭ امەريكادان، ەۋروپادان ەش ايىرماشىلىعىمىز بولمايدى. ال ۇلتتىق ۇردىسىنەن اجىراعان ەلدىڭ ونەرىن ەشكىم دە تۇشىنىپ كورمەيدى. شىندىعىنا كەلسەك، اكتەرلىك شەبەرلىك جونىنەن ءوزىمىزدىڭ قازاق اكتەرلەرى كوبىنەن مىقتىراق. ال اناۋ شۆارتسەنەگگەر، ۆان-دامم دەگەندەر اكتەر ەمەس، ەڭ الدىمەن، سپورتشىلار، اندجەلينا دجولي سەكىلدى اكتريسالار - مودەل. بىراق ءبىز وسىنى ءتۇسىنگىمىز كەلمەيدى، ونەردىڭ قاي سالاسىن الىپ قاراساق تا، ەلىكتەۋشىلىك باسىم. كۇنى كەشە اباي الىسىپ وتكەن ناداندىق ءالى بار بىزدە. ءبىزدىڭ ءالى قۇلدىق پسيحولوگيادان ارىلا الماۋىمىز - ۇلكەن كەمشىلىك. بىرەۋگە باعىنۋ، تابىنۋ باسىم، جالتاقپىز. كەزىندە مۇحتار اۋەزوۆ «ونەرسىز ەل - ەل ەمەس» دەگەن ەدى. مەن وسىعان قوسىلامىن. كەڭەستىك يدەولوگيانىڭ كەسىرىنەن كەزىندە ءبىز ءوزىمىزدىڭ ۇلتتىق باتىرلارىمىزدان گورى گيتلەر، ناپولەون، گروزنىي تۋرالى كوپ بىلدىك. ءوز باسىم الپىستان اسقاندا ءتول تاريحىمىزدى قايتا وقۋىما تۋرا كەلدى. وسىنىڭ زاردابىن قازىر قازاق كينوسى تارتىپ كەلەدى. نەگىزى ۇلتتىق بوياۋعا قۇرىلماعان تۋىندىنىڭ عۇمىرى كەلتە. ءبىزدىڭ قازىرگى كينەموتوگرافياداعى وزدەرىن «جاڭا اعىمداعى تولقىن» دەپ اتايتىن جاستارىمىزدىڭ شىعارمالارى ەۋروپالانىپ بارادى. مۇنداي تۇعىرتاسى شايقالىپ تۇرعان تۋىندىلاردىڭ بولاشاعى دا جوق. مىنە، ۇلتسىزدىق، نامىسسىزدىقتىڭ ماڭدايى تاسقا تيەتىن جەرى - وسى.
- اعا، ءسىزدىڭ شاحماتتى عاجاپ وينايتىنىڭىزدى بىلەمىز. جۇمىس كابينەتىڭىزدە ءتورت ادام وينايتىن شاحمات ءتۇرىن قويىپ قويىپسىز...
- ءومىردىڭ ءوزى - شاحماتتىڭ ويىنى. بۇل - وي ەركىندىگىن تانىتاتىن تەكتى، اقسۇيەك ونەر. ال ءوزىم شاحماتتى سوناۋ مەكتەپ جاسىنان وينايمىن. مىقتى قارسىلاستارىمنىڭ قاتارى سيرەپ قالدى. ەرمەك ءۇشىن ەمەس، شاما-شارقىمشا وينايمىن، كەيدە ۇتامىن، كەيدە ۇتىلامىن. شاحماتتىڭ ءتورت ادام وينايتىن ءتۇرىن ءوزىمىزدىڭ قازاق ازاماتتارى ويلاپ تاپقانىنا ماقتانۋىمىز كەرەك. ماعان مۇنى اۆتوردىڭ ءوزى اكەلىپ بەردى. ءتورت ادام ويناۋعا ارنالعان شاحماتتىڭ پاتەنتىن اعىلشىندار ەكى ميلليون دوللارعا ساتۋدى ءوتىنىپتى. بىراق ءبىزدىڭ ازاماتتار وعان كەلىسپەي وتىر ەكەن. ءبىزدىڭ ەلدە دارىندار از ەمەس، بىراق ولارعا قامقورلىق جەتپەي جاتاتىنى شىندىق. جالپى، مەن سپورتتىڭ قاي تۇرىنە بولسا دا جانكۇيەرمىن. ۇلتتى ۇلت رەتىندە تانىتاتىن ونەرى مەن سپورتى عوي. امەريكانى امەريكا ەتكەن - كينوسى. سوناۋ 1980 جىلى ماسكەۋدەگى وليمپيادادا ج.ۇشكەمپىروۆ چەمپيون بولعاندا، ونىڭ ويىنىن تۇنىمەن كورىپ، ول جەڭىسكە جەتكەندە قۋانعانىمىزدان جىلاپ ءجىبەرگەنبىز. سپورت تا - نامىس.
- قازىرگى تاڭدا كينو ونەرىندەگى ءباسەكە، جەتىستىك شەتەلدىك بايقاۋلارداعى جۇلدەمەن ولشەنەتىن بولدى عوي. ءوزىڭىز دە ەلىمىزدە جىل سايىن وتەتىن «شاكەن جۇلدىزدارى» بايقاۋىن باسقارىپ وتىرسىز. «باپ شابا ما، باق شابا ما؟» دەمەكشى، قانداي دا ءبىر دوداعا تۇسكەن فيلمدەردىڭ وزىندىك ارتىقشىلىقتارى بار ما؟
- قازىرگى فيلمدەردى الدىمەن ءوزىمىز كورمەي، شەتەلگە الا قاشاتىنىمىز راس. الدىمەن مۇحيتتىڭ ار جاعىنداعىلارعا ۇشكىرتىپ، ولاردىڭ باتاسىن الماساق، كوڭىلىمىز كونشىمەيدى. كەشەگى ايمانوۆ، قوجىقوۆ، بەگالين، قارساقباەۆتاردى قازاق كينوسىنىڭ تاريحىنان سىزىپ تاستاپ، تاريحتى وزىنەن باستاعىسى كەلەتىندەر شەتەلدىڭ ارزانقول سىيلىعىنا ءماز بولىپ ءجۇر. سوندىقتان دا قازىرگى ونەر ومىرشەڭ بولا الماي، ايلاكەر-الپاۋىت توبىردىڭ اراسىندا اداسىپ ءجۇر. ال «شاكەن جۇلدىزدارى» بايقاۋى تۋرالى ايتار بولسام، مۇنىڭ باسقا كونكۋرستاردان ايىرماشىلىعى، بۇل - ستۋدەنتتەردىڭ ديپلومدىق جۇمىستارى. بۇل بايقاۋدى جاستاردىڭ تىرناقالدى رەجيسسەرلىك ەڭبەكتەرى، العاشقى ۇلكەن بايقاۋى دەپ قابىلداۋ كەرەك. بايقاۋ كەلەشەكتە تالانتتى جاستارعا باعىت بەرۋدى ماقسات ەتەدى. «شاكەن جۇلدىزدارىن» كوبى دۇرىس ءتۇسىنبەي، بايقاۋعا قاتىسقان جاستاردىڭ شىعارمالارىنىڭ ىشىنەن جاقسى كينو ىزدەيدى. الايدا مۇنى قىرۋار قارجى جۇمسالاتىن حالىقارالىق بايقاۋلارمەن سالىستىرۋعا كەلمەيدى. «شاكەن جۇلدىزدارىنىڭ» ابىرويىن اسقاقتاتۋ ءۇشىن مەن 80 مىڭ ەۋرو بەرىپ، دەپاردەنى شاقىرا المايمىن.
- اكتەرلىك دەگەن بەكزادالىق ونەردىڭ بيىگىنە كوتەرىلە بىلگەن ءاسانالى ءاشىموۆ نازىكجاندىلاردىڭ ماحابباتىنا بولەنگەن جان دەسەك قاتەلەسپەيتىن شىعارمىز، اعا؟ ءوزىڭىز شىن سۇيە بىلگەن، سۇيىكتى دە بولا بىلگەن ادام رەتىندە ايتىڭىزشى، وتباسىلىق ومىردە بىرەۋدىڭ ماحابباتى ەكەۋگە جەتە مە؟
- وتباسىنداعى جۇبايلاردىڭ ەكەۋى دە ءبىرىن-ءبىرى ءسۇيۋى كەرەك. الايدا ايەل ەركەكتى ارتىعىراق سۇيسە، ول وتباسىندا باقىتتى ءومىر بولادى. ال ەگەر ەرى كوبىرەك ءسۇيىپ، ايەل سۇيمەسە، وندا ءومىر بولىڭقىرامايدى. ايەل ەرىن ونشا ۇناتپاي، كوڭىلى باسقا جاققا اۋىپ تۇرسا، نەسى جاقسى. ايەل - ءۇيدىڭ التىن دىڭگەگى. ايەلدىڭ ماحابباتى كۇشتىرەك بولعاندا عانا تولىققاندى وتباسى بولا الادى. ەركەكتىڭ باسىن تورگە سۇيرەيتىن - ايەل قاۋىمى. ومىردە شەكسىز ءسۇيۋ ولىممەن تەڭ. كەشەگى قوزى كورپەش پەن بايان سۇلۋ، رومەو مەن دجۋلەتتانىڭ ماحابباتى - تراگەديا. ال ومىردەگى سىيلاستىق، سيمپاتيا وتباسىلىق ومىردەگى سۇيىسپەنشىلىككە ءتان.
- اڭگىمەڭىزگە راقمەت.
الاشقا ايتار داتىم بار...
قازىرگى ءبىزدىڭ قوعامنىڭ ەڭ ۇلكەن تراگەدياسى - تويىمسىزدىق. ءوز باسىم اقشاعا باس ۇرعان، سوعان تاۋەلدى شەنەۋنىكتەردى ايايمىن. ولاردا ناعىز ءومىر، كۇندىز كۇلكى، تۇندە ۇيقى جوق. قىتايلاردا «ۇيقىڭىز قالاي؟» دەگەن ماتەل بار. قىتايلاردىڭ ءبىر-بىرىنەن بۇلاي قال-جاعداي سۇراسۋىنىڭ سەبەبى - ادامنىڭ تۇنگى ۇيقىسى دۇرىس بولسا، كوڭىل كۇيى دە، دەنساۋلىعى دا جاقسى دەگەن ءسوز. ال ءبىزدىڭ قالتاسىنا اقشانى باسا بەرسەم، باسا بەرسەم دەيتىن شەنەۋنىكتەرىمىز وزدەرىن قاشان، قاي جەردە، كىم اتىپ كەتەر ەكەن دەگەن ۇرەيمەن ءومىر سۇرەدى. وسى ءومىر مە؟ ماڭگىلىك بيلىك پەن ماڭگىلىك قۇندىلىقتاردىڭ اراجىگىن سارالايتىن پاراسات-پايىم الدىڭعى ورىنعا شىعاتىن كۇن جاقىن بولسا ەكەن!
اينۇر سەنباەۆا
«الاش ايناسى» گازەتى
