...سونىمەن، كوپتەن كۇتۋلى سۋىت حابار جەتتى. استاناعا كەلگەن پۋتين ەۋرازيالىق وداق اۋماعىندا ورتاق (بىرىڭعاي) ۆاليۋتا وداعىن قۇرۋ قاجەتتىگى تۋرالى اشىق ايتتى. قاداپ ايتتى. جانىندا وتىرىپ، نە ء«يا» دەپ باس شۇلعىماعان، نە «جوق» دەپ سول باستارىن شايقاماعان قوس ارىپتەسىنىڭ قاباعىنا دا قاراماي، ايدى اسپانعا ءبىر-اق شىعاردى.

مەنىڭشە، پۋتين ءۇش ەلدى عانا ەمەس، ەاەو تىرلىگىن ءجىتى باقىلاپ وتىرعان كۇللى الەمدى ءدۇر سىلكىندىرگەن وسى باستامانى الدىمەن ءوز ارىپتەستەرىمەن بولەك وتىرىپ، اقىلداسىپ، ورتاق مامىلەگە كەلىپ، سوسىن عانا جاريا ەتۋى كەرەك ەدى. ءسويتىپ، ازىرشە ءبىر قايناۋى ىشىندەگى ءارى ءار ەلدە ءسوزسىز قارسىلىق تۋدىراتىن ۇسىنىستى قۇنتتاپ الىپ، ءۇش مەملەكەتتىڭ دە باسشىسى قولدايتىنداي ءتيىستى نوبايىن رەتتەپ الۋعا بولار ەدى.

بالكىم، سولاي بولعان دا شىعار. نازارباەۆ پەن لۋكاشەنكو ول ويدى قۋانا قولداي قويدى دەپ ويلامايمىن. ويتكەنى، ءوز ەلدەرىنىڭ تۇپكى مۇددەلەرىنە بۇل وي مۇلدەم سايكەس كەلمەيتىنىن ءارى قوعامدا مىقتى نارازىلىق تۋدىراتىنىن، ونىڭ ءوزى ولاردىڭ ساياسي جاعدايىنا تەرىس اسەر ەتەتىنىن ولار بىلمەيدى ەمەس، بىلەدى.

سوندىقتان دا ورتاق ۆاليۋتا تۋرالى ۇسىنىسىن ءپۋتيننىڭ ءدال وسىنداي فورما مەن فورماتتا جەتكىزۋىن ءوز باسىم ارىپتەستەرىنە كورسەتكەن ءبىر سەسى دەپ بىلەمىن. ايتپەسە، ءپىسىپ-جەتىلمەگەن يدەيانى جاريا ەتىپ نەسى بار؟

ءپۋتيننىڭ ۇسىنىسى جايىندا بۇل جولى ەلباسى دا، باتكا دا ءلام-ميم دەپ اۋىز اشپادى، ءوز كوزقاراسىن بىلدىرمەدى.

وسىنىڭ ءوزى وتە قاۋىپتى جايت!

ويتكەنى، ەلدىڭ كوزىنشە جاريالاعان ءوز ۇسىنىسىن پۋتين ەندىگى جەردە اياقسىز قالدىرمايتىنى تۇسىنىكتى عوي. ال ونىڭ وسىناۋ تالابىنا قالعان ەكى پرەزيدەنت قالاي قارايدى ەكەن؟

ارينە، «ۆاليۋتالىق وداق» دەگەن ءسوز ءاپ-ساتتە ءۇش ەلدە بىردەي جۇرەتىن ورتاق، ءبىر عانا ۆاليۋتا بولادى دەگەن ءسوز ەمەس. ماسەلەن، كەزىندە، ياعني 1979-1998 جىلدار ارالىعىندا ەۋروپالىق وداق ەلدەرىنە ورتاق «ەكيۋ» اتتى ۆاليۋتالىق بىرلىك بولدى. ءار ەلدىڭ ءوز ۆاليۋتاسى اينالىمدا ءجۇردى، بىراق «ەكيۋ» سول ەلدەردىڭ ۆاليۋتا كارزەڭكەسىنىڭ ورتاق كورسەتكىشى رەتىندە پايدالانىلدى. سونىمەن بىرگە «ەكيۋ» قولما-قول اقشاسىز وپەراتسيالاردا قولدانىلدى.

ەاەو اۋماعىندا دا وسىنداي ۆاليۋتا ەنگىزىلۋ مۇمكىندىگى بار.

بىراق ونىڭ ەكى تۇيتكىلى بوپ تۇرعانى.

بىرىنشىدەن، ەاەو قۇرامىنداعى ۇلتتىق ۆاليۋتالاردىڭ جاعدايى ءماز ەمەس. سوندىقتان بولاشاق ورتاق ۆاليۋتانى التىنمەن اپتاپ، كۇمىسپەن كۇپتەسەڭ دە، سىرتى ءبۇتىن، ءىشى ءتۇتىن بوپ تۇرارى حاق.

رەسەيدىڭ ءرۋبلى باتىس سانكتسيالارىنان كەيىن السىرەپ قالدى. مۇناي باعاسىنىڭ تومەندەۋى دە وعان ءوز اسەرىن تيگىزىپ جاتىر. ناتيجەسىندە رۋبلگە دەگەن سەنىم ءتىپتى جوق! سانكتسيالار السىرەمەيتىنى انىق، ويتكەنى، باتىس ەلدەرى قىرىمدى قايتارۋ تۋرالى تالابىنان تانبايدى، ال كرەمل بولسا، ول ويدان مۇلدەم اۋلاق. سوندىقتان ءرۋبلدىڭ بولاشاعى تىم بۇلىڭعىر.

بەلارۋستىڭ ءرۋبلى (زايچيگى) و باستان تۇراقسىز. تالاي-تالاي دەنوميناتسيا مەن دەۆالۆاتسيانى باستان وتكەرگەن ول قازىر الەمنىڭ ەڭ وسال ۆاليۋتالارى ساناتىندا.

ءبىزدىڭ تەڭگەنىڭ دە كەلەشەگى كۇماندى سەكىلدى. وتكەندەگى دەۆالۆاتسيادان ەل ءالى دە ەسىن جيا الماي جاتىر. ەندى بيلىكتىڭ ءوزى «تاعى دا ءبىر دەۆالۆاتسيا جاساماساق، بولمايدى ەكەن» دەپ، قوعامدىق پىكىردى دايىنداپ جاتىر. ءسويتىپ، ءوزىنىڭ شاراسىزدىعىن وسىناۋ شارا ارقىلى اقتاپ العىسى كەلەدى.

ەندى وسى ءۇش دىمكاستىڭ باسى ءبىر ۆاليۋتالىق وداقتىڭ پالاتاسىندا قوسىلسا، نە بولماق؟ ءبىر-ءبىرىنىڭ اۋرۋىن ءبىر-بىرىنە جۇقتىرۋدان باسقا نە ىستەمەك؟!

ەكىنشىدەن، جوعارىدا ايتقان «ەكيۋ» كەلە-كەلە 1999 جىلدان باستاپ، اتىشۋلى «ەۋروعا» اينالىپ كەتتى. ءسويتىپ ءبىر ساتتە بارلىق ۇلتتىق ۆاليۋتالاردىڭ ورنىن باستى.

بىزدە دە بارا-بارا سولاي بولمايدى دەپ كىم كەپىلدىك بەرە الادى؟

سوندىقتان قانداي دا فورمادا جۇزەگە اسىرىلسىن، سول ۆاليۋتالىق وداق بىزگە بەرەكە اكەلمەيدى.

ول دەگەنىمىز قارجىلىق تاۋەلسىزدىكتەن بىرتىندەپ ءارى سوڭىندا – ءبىرجولاتا ايرىلۋ دەگەن ءسوز. ويتكەنى، ورتاق ۆاليۋتا تۇسىندا ەاەو اۋماعىندا ورتالىقتاندىرىلعان، ءوزارا كەلىسىلگەن قارجى ساياساتى جۇرگىزىلەدى. مۇنداي جاعدايدا كىمنىڭ كىمگە جالتاقتاۋعا ءماجبۇر بولاتىنى و باستان بەلگىلى!

اقشانىڭ ەميسسياسى، ينفلياتسيانىڭ دەڭگەيى سەكىلدى بازالىق كريتەريلەردى كىم انىقتايدى، ول جاعى دا تۇسىنىكتى بولار.

سول جاعدايدا ءبىزدىڭ تەڭگەنىڭ تاعدىرى نە بولماق؟ تەڭگەگە تەلمىرگەن قاراپايىم حالىق پەن ەكونوميكامىزدىڭ بولاشاعى نە بولماق؟ «اقشاسى باردىڭ قولى وينايدى، اقشاسى جوقتىڭ كوزى وينايدى» دەمەي مە اتام قازاق؟

بۇل ساۋالدارعا اقوردا ءالى دە ناقتى جاۋابىن بەرە قويعان جوق.

ء«يا» دەيىن دەسە، ەل ىشىندە تولقۋ بولۋى ابدەن ىقتيمال.

«جوق» دەيىن دەسە، كرەملدىڭ ايىلىن جيار ءتۇرى جوق، تەپسە تەمىر ۇزەتىن تەگەۋرىنى تىم قاتتى بوپ بارا ما، قالاي...

سونىمەن بىرگە، وسى ۆاليۋتالىق پروبلەمانىڭ تازا ساياسي استارى بار ەكەندىگىن ۇمىتپايىق. ونىڭ ءمانىسى مىنادا.

و باستا، ەاەو قۇرىلعاندا بيلىك «بۇل تەرەزەسى تەڭ مەملەكەتتەردىڭ ءوز قالاۋى، بارلىق شەشىم ءوزارا كەلىسىلىپ قابىلدانادى» دەپ، ەلدى تىنىشتاندىرعان-سىماق بولاتىن. ءبىز ول كەزدە ءوز كۇمانىمىزدى اشىق ايتقان بولاتىنبىز. بيلىك ءبىزدىڭ سوزىمىزگە قۇلاق اسپادى.

ەندى، مىنە، كورگەن كۇنى وسى بوپ تۇر، ياعني ازۋىن ايعا بىلەگەن كرەمل ەشكىممەن كەلىسپەي-اق بىزگە دە اسەرىن تيگىزەر ءوز شەشىمدەرىن قابىلداپ جاتىر. ماسەلەن، باتىس سانكتسيالارىنان كەيىنگى جاۋاپ رەتىندەگى ءوزىنىڭ ساۋدا سالاسىنداعى تىيىمدارىن (ەمبارگو) رەسەي نە قازاقستانمەن، نە بەلارۋسپەن اقىلداسپاي، قابىلداي سالدى ەمەس پە؟ ەندى سونىڭ كەسىرىن ءبىز دە كورىپ جاتىرمىز!

ەرتەڭگى كۇنى تاعى دا سولاي بوپ جۇرمەسىن!

Abai.kz