يا، بۇگىندە ءوزىن يشيم (يراك جانە شام يسلام مەملەكەتى) ەتىپ جاريالاعان ۇيىمدى ەستىمەگەن ادام جوق شىعار. ادەتتە، يسلام دەگەن ۋاقىتتا ادامنىڭ اقىلىنا مەيىرىم، قايىرىمدىلىق، ىزگىلىك پەن دوستىق سياقتى ت.ب. كوپتەگەن ادامگەرشىلىك ۇعىمدار كەلەدى. ال ەندى يراك جانە شام يسلام مەملەكەتى دەگەن ءسوزدى ەستىگەندە دەرەۋ مايدان الاڭى، جان-جاقتا ءولىپ جاتقان ادامدار، قايعى، قارا كيىم كيگەن جۇزدەرىندە مەيىرىم جوق باسكەسەرلەردى ويلايمىز. نەگە؟ راسىندا دا قازىرگى يسلامنىڭ بەينەسى وسى ما الدە الەمگە ءوزىن شاريعات زاڭىمەن ءومىر سۇرەتىن ۆيرتۋالدى «يسلام مەملەكەتى» دەپ جاريالاعان «حاليفاتتىڭ» يسلاممەن مۇلدەم قاتىناسى جوق پا؟ يسلامنىڭ اتىن جامىلعان بۇل ۇيىم يسلامداعى نەگىزگى قاعيداتتاردى قانشالىقتى ۇستانادى؟ ولار ءۇشىن يسلامداعى «ادام ولتىرمە»، «زورلىق جاساما»، «قيانات قىلما»، «زۇلىمدىقتان ساقتان»دەگەن سياقتى ت.ب. كوپتەگەن ادامگەرشىلىك قۇندىلىقتار مەن ۇستانىمدار ماڭىزدى ما؟ولار قۇران اياتتارى مەن حاديستەرگە دۇرىس امال ەتەدى مە؟ – دەگەن سياقتى سۇراقتار بارلىعىمىزدى مازالايتىنى راس. ءبىز وسى سۇراقتارعا شامامىز كەلگەنشە جاۋاپ ىزدەپ كورۋگە تىرىسامىز. ارينە، مۇنداي سۇراقتاردى جان-جاقتى تالداۋ ءۇشىن ءبىر ماقالانىڭ جەتكىلىكسىز بولارى انىق. دەگەنمەن، بىرگە كورەيىك.

اۋەلى، يشيم تۋرالى

باسىم بولىگىمىز جالپى يشيم دەگەن اتاۋدى ەستىگەنىمىز بولماسا، ونىڭ قالاي جانە قايدان پايدا بولعانىن بىلە بەرمەيمىز. يراك پەن سيريانىڭ اۋماعىندا ء«ال-كايدا» تەرروريستىك ۇيىمى مۇرىندىق بولىپ، حالىقارالىق تەرروريست ءابۋ ءمۋساباز-زاركاۋيمەن بىرگە 2006 جىلى «مودجاھەدشۋراسىنىڭ كەڭەسىن» قۇرادى. كەيىن بۇل كەڭەسكە بىرنەشە شاعىن اسكەري ۇيىمدار قوسىلادى:

– ء«دجايشات-ءتايفاال-مانسۋرا» (جەڭىسكە جەتۋشى توپ اسكەرى);

– ء«دجايشاھلۋاس-ءسۋنناۋال-دجاماا» (سۇننەت جانە جاماعات ازاماتتارىنىڭ اسكەرى);

– ء«دجايشاا-فاتيحين» (جەڭۋشىلەر اسكەرى);

– «دجۋنداس-ساحابا» (ساحابالاردىڭ اسكەرى) جانە ت.ب.

ءسويتىپ، 2006 جىلدىڭ 15 قازانىندا وسى جانە بۇلارعا قوسىلعان باسقا دا شاعىن اسكەري ۇيىمدار بىرىگىپ، يراك يسلام مەملەكەتىن قۇرادى (يم).

يراك يسلام مەملەكەتىنىڭ سودىرلارى سيرياداعى ازاماتتىق سوعىسقا دەربەس اسكەري كۇش رەتىندە تارتىلعاندىقتان بۇل ۇيىم 2013 جىلدىڭ ءساۋىر ايىندا يراك جانە سيريا يسلام مەملەكەتى (يسيم) نەمەسە يراك جانە شام يسلام مەملەكەتى (يشيم) دەپ اتالدى.

2014 جىلى بۇل ۇيىم يراك پەن شام جەرىندە يسلام حاليفاتتىعىن جاريالايدى.

سالىستىرمالى تالداۋ

ءدىن يسلامنىڭ نەگىزگى قاينار كوزدەرى قۇران جانە سۇننەت (مۇحاممەد پايعامباردىڭ قالدىرعان وسيەتتەرى جانە امالدارى). بۇل ەكەۋى – يسلامنىڭ ىرگەتاسى. كەز-كەلگەن ادامنىڭ نەمەسە توپتىڭ، قوعامنىڭ ءتىپىتى، مەملەكتتىڭ يسلامعا قانشالىقتى جاقىن ەكەنىن نەمەسە كەرىسىنشە، ونىڭ يسلامنان الشاق ەكەنىن ءبىلۋ ءۇشىن قۇران جانە سۇننەتپەن انىقتاۋعا بولادى.

بويىنا يسلام قۇندىلىقتارىن سىڭىرگەن يماندى ادام – كوركەم مىنەزدى ادام. قازاق بۇزىق، قياناتشىل، كورەگەنسىز ادامدى «يمانسىز» دەپ ايتادى. دەمەك، «يماندى» ادام – جاقسى ادام. «يسلام» ءسوزى بەيبىتشىلىك، اماندىق ماعىنالارىن بىلدىرسە، «مۇسىلمان» ءسوزى اللانىڭ امىرىنە بويۇسىنعان دەگەن ماعىنانى بەرەدى. ولاي بولسا، ءدىندار، قۇدايشىل ءارى تاقۋا ادام قالايشا اللانىڭ امىرىنە قارسى شىعىپ، باسقالاردى قانىشەرلىككە شاقىرماق، جازىقسىز ادامداردىڭ جانىن الماق؟! ويتكەنى، قۇراندا اللا تاعالا بىلاي دەپ ءامىر ەتەدى:

ء«بىر-بىرلەرىڭدى ولتىرمەڭدەر. راسىندا اللا سەندەرگە ەرەكشە مەيىرىمدى. ال كىم ايتىلعاندى دۇشپاندىق، زۇلىمدىقپەن ىستەسە، ونى جاقىندا وتقا سالامىز. بۇل – اللاعا وڭاي» (نيسا: 29-30).

ال ەندى يشيم سودىرلارىنىڭ ءجارناماۇشىن سالىپ وتىراتىنعالامتوردا تولىپ جۇرگەن بەينەروليكتەرىنە نازار سالساڭىز، وندا ولاردىڭ قاتىگەزدىگى مەن قانشەرلىگىن سوزبەن ايتىپ جەتكىزۋ مۇمكىن ەمەس.مۇندا جۇرت الدىندا ۇلكەن نەمەسەكىشى، مۇسىلمان نەمەسە كاپىر دەپ ايىرماستانجازالاۋ ءراسىمىن جۇزەگە اسىرادى. جازىقسىز جاندار اياۋسىز اتىلىپ، اسىلىپ، باستارى كەسىلىپ، قويشا باۋىزدالىپ جاتادى.

شىنايى يسلامدا جازىقسىز ادامدى ءولتىرۋ بىلاي تۇرسىن، جانۋاردى دا قيناۋعا تيىم سالىنعان. ءتىپتى، يمام ءبۇھاريدىڭ سەنىمدى حاديستەر جيناعىندا ءبىر ايەلدىڭ مىسىقتى تاماقتاندىرماي اش قالدىرعانى ءۇشىن توزاققا تۇسكەنى تۋرالى حاديس بار. بۇل ايەل مىسىقى قاماپ وعان تاماق بەرمەگەن، نە ونىڭ وزىنە تىشقان اۋلاپ ۇستاۋىنا مۇمكىندىك جاساماعان ەكەن. سول ءۇشىن ونى اللا توزاققا ءتۇسىرىپتى (ءال-اساباتۋفيت-ءتاميزياس-ساحابا كىتابى). سوندىقتان دا ءدىندى قادىر تۇتقان قازاق مالدى ەش ۋاقىتتا قورلاماعان. بالا كەزىمىزدە اۋىلداعى اپالارىمىز: «مالدى تەپپە – وبال بولادى»، – دەپ ايتۋشى ەدى.

ەگەر يسلام جانۋاردى قيناعان ادامدى وسىلاي جازالاسا، وندا كىناسىز ادامداردى قيناعان، ولارعا كۇش كورسەتكەن نەمەسە جارىپ جيبەرگەندەرگە قانداي جازا بەرمەك؟!يسلامدا ادام ءومىرى، ونىڭ قۇقىعى قاسيەتتى ۇعىمدار سانالىپ، قاتتى ساقتالادى. ادامعا جان بەرىپ، وعان ءومىر سىيلاعان اللا. ادامنىڭ جانى – اللانىڭ وعان بەرگەن اماناتى. ادامنىڭ جانىن الۋعا اللادان باسقا ەشكىمنىڭ قۇقىعى جوق:«ولتىرىلۋىنە اللا تىيىم سالعان كىسىنى ناقاقتان ولتىرمەڭدەر...» (انعام: 151).

يسلام جاسىقسىز ادامدارعا قارسى باسقىنشىلىق جاساۋعا تىيىم سالادى:

جازىقسىز ادامعا ونىڭ ومىرىنە، جەكە مۇلكىنە نەمەسە ار-نامىسىنا قاتىستى قاندايدا ءبىر باسقىنشىلىق جاساۋعا رۇقسات بەرمەيدى. يسلامداعى بۇل قاعيدا بارلىعىنا تەڭ. يسلام تاريحىندا مۇحاممەد پايعامبار (س.ع.س.) ءوزىنىڭ «حادج ءال-ۋاداع» (قوشتاسۋ قاجىلىعىندا) حالىققا قاراپ، ادامنىڭ ومىرىنە، جەكە مۇلكىنە جانە ار-نامىسىنا قيامەت كۇنىنە دەيىن قول سۇعىلماۋى ءتيىس ەكەنىن ايتقان: «قيامەت كۇنىندە ادامدار اراسىندا الىناتىن ەسەپتىڭ ءبىرىنشىسى – ادام ءولتىرۋ» ء(مۇسليمنىڭ ريۋاياتى).

يسلامداعى بۇل تالاپ تەك مۇسىلماندار ءۇشىن ەمەس، بالكىم سول مۇسىلمان مەملەكەتىندە جاساپ جاتقان بارلىق ادامدارعا قاتىستى. بەيبىت ءومىردى بىلاي قويعاندا، ءتىپتى ۇرىس زامانىندا دا يسلام سوعىسقا قاتىسى جوق بالا-شاعانى، كەمپىر مەن شالدى، ايەلدەر مەن وزگە ءدىن قىزمەتكەرلەرىن قيناۋعا، اتۋعا تيىم سالعان.

يشيم سودىرلارىنىڭ كەيبىر ۇستانىمدارى:

1. مۇسىلمان ەمەس ادامدى كۇشتەپ دىنگە كىرگىزۋ. بولماعان جاعدايدا ءولتىرىپ تاستاۋ;

2. ءوزىن مۇسىلمانمىن دەگەن ادام ناماز وقىماسا – كاپىر. كاپىردىڭ ۇكىمى – ءولىم;

3. مۇسىلمان ەمەس مەملەكەتتە ءومىر سۇرگەن ادام – تاعۋتقا تابىنادى. («تاعۋت»اراب ءسوزى – ادامداردىڭ اللادان باسقا قۇداي ەتىپ تابىناتىندارى);

4. پاتشاسى ناماز وقىمايتىن مەملەكەت – كاپىرلەردىڭ مەملەكەتى;

5. ءوزىن مۇسىلمان ساناعان ادام كاپىردىڭ مەملەكەتىنەن مۇسىلمان مەملەكەتىنە نەمەسە يشيم (حاليفاتقا) كوشۋى كەرەك;

6. ناماز وقىمايتىن وتباسىنان اجىراۋ قاجەت. ەر ادام ناماز وقىمايتىن ايەلىن تالاق ەتەدى نەمەسە ايەل ءوزىنىڭ ناماز وقىمايتىن كۇيەۋىمەن اجىراسۋى قاجەت جانە ت.ب.

ەندى سودىرلاردىڭ وسى ۇستانىمدارىنابايلانىستى جاۋاپتاردى قۇران جانە سۇننەتتەن ىزدەپ كورەيىك.

ءبىرىنشى ۇستانىمعا قاتىستى جاۋاپ:بۇعان ناقتى جاۋاپتى اللا تاعالانىڭ مىنا اياتىنان كورەمىز: «دىندە – كۇشتەۋ جوق» (باقارا: 256). دەمەك، يسلامدا باسقا بىرەۋدى دىنگە كۇشتەپ، زورلاپ كىرگىزۋ دەگەن جوق. ءدىندى اركىم ءوزى ەركىمەن، قالاۋىمەن جانە ماحابباتىمەن كوڭىل قويىپ قابىلدايدى. يسلام تاريحىندا دا بۇعان مىسالدار جەتەرلىك. بىردە ءباداۋي كەلىپ، ساحابالارمەن تۇرعان پايعامباردىڭ (س.ع.س.) جاعاسىنا شاپ بەرەدى دە دورەكى سوزدەر سويلەيدى. ونىڭ جاعاسىنان قاتتى ۇستاعانى سونشا پايعامباردىڭ مويىنىندا قىزارىپ شاپانىنىڭ ءىزى قالادى. پايعامباردىڭ قاسىندا تۇرعان ومار سياقتى باتىر ساحابا الگى ادەپسىزباداۋيدىڭ سازايىن بەرۋ ءۇشىن قىلىشىن جالاڭاشتاعان ۋاقىتتا پايعامبار ونى اقىرىن عانا توقتاتتى. ءسويتىپ، الگى باداۋيمەن جىلى سويلەسىپ، كەرىسىنشە وعان سىي-قۇرمەت كورسەتەدى. كەيىن، سول ءباداۋي مۇسىلمان بولادى.

ەكىنشى ۇستانىمعا قاتىستى جاۋاپ: قۇراندا مىناداي ايات بار: «ەي، ادام بالاسى! شىن مانىندە، سەندەردى ءبىر ەر، ءبىر ايەلدەن (ادام، حاۋادان) جاراتتىق. سونداي-اق ءبىر-ءبىرىڭدى تانۋلارىڭ ءۇشىن سەندەردى ۇلتتار، رۋلار قىلدىق» (حۋجرات: 13).

دەمەك، ادامداردىڭ ءارتۇرلى بولۋى، ۇلتتار مەن ۇلىستار، ەتنوستىق توپتار بولىپ ءبولىنۋى – اللانىڭ جاراتىلىسى. اللا تاعالا قۇراندا ەشكىمدى قاتىگەزدىككە، دۇشپاندىققا شاقىرىپ وتىرعان جوق، كەرىسىنشە، ءبىر-بىرلەرىڭدى تانىپ، ارالاسىپ، تاتۋ-ءتاتتى ءومىر سۇرۋگە شاقىرادى. ەگەر اللا قالاسا، وندا بىزدەردى ۇلتتار مەن ۇلىستار ەتىپ جاراتپاي، بارلىعىمىزدى ءبىر ۇمبەت ەتىپ جاسايتىن ەدى:

«ەي، مۇحاممەد! ەگەر راببىڭ قالاسا، ادامداردى ءبىر-اق ۇممەت قىلار ەدى» (ھۋد: 118). سوندىقتان، ءبىر مەملەكەتتە ءتۇرلى ادامداردىڭ بىرگە ءومىر ءسۇرۋى جانە ولاردىڭ الۋان ءتۇرلى بولۋى – تاعدىر. مۇسىلمان ادام تاعدىر ماسەلەسىندە تالاسپايدى. ويتكەنى، تاعدىرعا قارسى كەلۋ – قۇدايدىڭ امىرىنە قارسى شىققانمەن تەڭ. يسلامدا بارلىق ادامنىڭ قۇقىعى تەڭ. يسلامدا ناماز وقيتىن جانە ناماز وقىمايتىن، مۇسىلمان نەمەسە وزگە ءدىن وكىلى دەپ اجىراتىلمايدى.يسلام تاريحىندا بۇعان دالەل كوپ. سولاردىڭ ءبىرى مىنا وقيعا:

حاليفا وماردىڭ كەزىندە ءبىر ياھۋدي حازىرەتى ءاليدىڭ ۇستىنەن شاعىم ايتىپ كەلەدى. سوندا ومار: «سەن ءياھۋديسىڭ، ال، سەن ءالي – مۇسىلمانسىڭ»، – دەپ ەشكىمدى ءبولىپ-جارعان جوق كەرىسىنشە، شاعىمدانۋشى ياھۋدي دە، ءالي دە رازى بولاتىنداي ءادىل ۇكىم شىعاردى. ال ەندى كىم: ء«لا ءيلاھايل-لاللا»، – دەپ كاليماسىن كەلتىرسە، سول مۇسىلمان. وعان سەن مۇسىلمان ەمەسسىڭ دەپ ايتۋعا ەشكىمنىڭ قۇقىعى جوق. ال ەندى، ول قانداي مۇسىلمان – بۇل باسقا ماسەلە. ياعني، ول يمانى ءالسىز مۇسىلمان با، كۇناھار مۇسىلمان با؟ مۇنىڭ ۇيعارىمىن اللاعا تاپسىرعان ءجون.

ءۇشىنشى ۇستانىمعا قاتىستى جاۋاپ: مۇسىلمان ەمەس مەملەكەتتە ءومىر سۇرگەن ادام تاعۋتقا تابىنادى دەگەن سوزدەرىنىڭ استارىندا مىناداي ماعىنا جاتىر – مۇسىلمان ەمەس باسشىنىڭ ايتقانىن ىستەپ، سوعان تابىنعان بولادى. ونىڭ وعان بويۇسىنعانى تابىنعانى بولىپ سانالادى. ولاردىڭ مۇنداي ۇستانىمى قوعامدا انىق بۇلىك شىعارۋدى كوزدەيدى. ال قۇران بۇلىكتەن قاتتى قايتارعان:

«بۇلىك شىعارۋ – ادام ولتىرۋدەن دە اۋىر كۇنا» (باقارا: 217). ويتكەنى، بۇلىك سالدارىنان قانشا كىناسىز ادامدار جەر جاستانۋى مۇمكىن. بۇلىك – ۇيىپ وتىرعان ەلدىڭ تىنىشتىعىن بۇزىپ، بەرەكەسىن قاشىرادى. سوندىقتان دا بۇلىك شىعارۋشى ادامعا اللانىڭ مەيىرىمى دە بولمايدى. قۇران بىزگە وسىنى ايتادى: «اللا بۇلىك شىعارۋشىلاردى سۇيمەيدى» (مايدا: 64).

ءتورتىنشى ۇستانىمعا قاتىستى جاۋاپ: ءبىز بۇل ۇستانىمعا قاتىستى جاۋاپتىڭ ءبىر شەتىن جوعارىدا قاراستىردىق. شىنايى يسلام، يشيم سودىرلارى ايتقانداي قوعامدى «مۇسىلماندار» جانە «كاپىرلەر» دەپ بولمەيدى، كەرىسىنشە بىرلىككە شاقىرىپ، ارازدانعان ادامداردى جاراستىرۋعا جىگەرلەندىرەدى. تەرمەزي، ءابۋ ءداۋىت جانە يبن ءماجاھنىڭ حاديستەر جيناقتارىندا مىناداي حابار كەلەدى:

ءبىر كۇنى مۇحاممەد پايعامبار (س.ع.س.) ساحابالارعا قاراپ:«سەندەرگە مارتەبەسى جاعىنان ورازا، ناماز جانە ساداقادان دا ابزال نارسە جايىندا حابار بەرەيىن بە؟» – دەپ سۇرايدى. ساحابالار ءبىر اۋىزدان: «ارينە»، – دەيدى. سوندا پايعامبار: «ول – قىرقىسۋشىلىقتى جاراستىرۋ»، – دەپ ايتادى. بۇعان قوسا، يسلام باسشىعا باعىنۋعا ءامىر ەتەدى: «ەي، مۇميندەر! سەندەر اللاعا بويسۇنىڭدار، پايعامبارعا بويسۇنىڭدار جانە وزدەرىڭنەن بولعان باسشىلارعا دا بويسۇنىڭدار» (نيسا: 59).

بەسىنشى ۇستانىمعا قاتىستى جاۋاپ: نەگىزىندە، مۇسىلمان ادام كاپىردىڭ مەملەكەتىنەن مۇسىلمان ەلىنە كوشۋى كەرەك دەگەن ۇستانىمدى بۇلار سوناۋ پايعامباردىڭ (س.ع.س.) داۋىرىنەن الادى. مەككەنىڭ مۇشريكتەرى مۇحاممەد پايعامباردى (س.ع.س.) قالادان قۋعان كەزدە ول كىسى ءماجبۇر مادينە شاھارىنا كوشكەن بولاتىن. مىنە، يشيم سودىرلارى وسى ۋاقيعانى دالەل رەتىندە العا تارتادى. ءسويتىپ، ولار مۇسىلمان قىسىمشىلىق كورگەن كاپىر قوعامىنان شىعىپ، مۇسىلمان ەلىنە كوشۋى قاجەت دەپ سانايدى. بىراق، ولار ءبىر جاعدايدى ەستەن شىعارعان سياقتى. بىرىنشىدەن، مۇحاممەد پايعامباردى (س.ع.س.) قالانىڭ مۇشريكتەرى قۋىپ شىعاردى، ياعني ول كىسى مەككەدەن ءماجبۇر كوشتى. ول ءوز ەركىمەن قاشىپ شىققان جوق. سونداي-اق، قالادان شىعىپ بارا جاتىپ، ارتىنا قاراپ، «ۋاتاني، ۋاتاني» ياعني، كىندىك قانى تامعان جەردى قيماي، كوزدەرىنە جاس الىپ: «وتانىم، مەنىڭ وتانىم...»، – دەپ ايتتى دەگەن حابار بار. بۇل ۋاقيعا يسلام تاريحىندا انىق ايتىلادى. ال ءبىزدىڭ مەملەكەتتە قانداي مۇسىلمانعا ءدىنى ءۇشىن قىسىمشىلىق جاسالىپ جاتىر نەمەسە ۇستانعان ءدىنى ءۇشىن كىمدى ەلدەن الاستاتىپ جاتىر؟ ەشكىمگە دە مۇنداي قىسىمشىلىق جاسالىپ جاتقان جوق. ەمىن ەركىن ءومىر ءسۇر، وتباسىڭدى اسىرا، ەڭبەگىڭدى جانداندىر، قالاعان ءدىنىڭدى ۇستان. وكىنىشكە وراي، وسىنداي ناسيحاتتى ەستىگەن ءبىلىمسىز قازاق جىگىتتەرى وتباسىن الىپ، سيرياعا جيھادقا شىعىپ كەتكەنىن جاقسى بىلەمىز. حالىقارالىق باق اقپاراتتارىنان ەستىپ وتىرعانىمىزداي يشيم-گە جان-جاقتان اداسىپ كەلىپ جاتقان جاستار، سول «كاپىر» مەملەكەتتەرىنەن قاشىپ، حاليفاتقا كەلىپ جاتىرمىز دەپ ويلاپ، اداسقاندار.

جاقىندا عانا عالامتوردا قازاق جىگىتتەرىنىڭ سوعىس ءۇشىنيشيم-گەشاقىرعان بەينەبايانىن كوردىك. ساراپتاما جاسادىق. ولار تاعى دا قازاقستان ازاماتتارىن وتباستارىمەن «ھيجرا جاساۋعا» (ھيجرا – اراب ءسوزى. قونىس اۋدارۋ، كوشۋ) ۇندەپ وتىر.ون ەكى مينۋتتەن استام ۋاقىت ايات-حاديستەردى بۇرمالاپ، وتىرىك تالداۋ جاسالعان بۇل بەينە بايانجاستاردى بۇلىككە ۇندەيدى. تاعى دا قاراكوز جىگىتتەرىمىزدىڭ دىنگە دەگەن سەنىمىن پايدالانىپ، ولاردىڭ ەموتسيالارىنا ىقپال ەتۋ ارقىلى سيريا، يراق مەملەكەتتەرىنە سوعىسقا شاقىردى.بەينەروليكتىڭ قىسقاشا مازمۇنى: ء«بىز كاپىرلەردىڭ مەملەكەتىندە تۇرىپ جاتىر ەكەنبىز. ءبىز سيريا، يراق جەرلەرىنە جيھادقا كەلىپ، كوزىمىز اشىلدى. سەندەردى دە وسىلاي جاساۋعا شاقىرامىز، كوپ نارسەنى تۇسىنەسىڭدەر، جولدارىڭ جەڭىل بولادى. مۇندا كەلۋ وڭاي. وتباستارىمەن كەلىپ تۇرىپ جاتقان قازاق باۋىرلارىمىز بار جانە سول سياقتى ت.ب.».

بەينەروليكتىڭ ماقساتى – ۇيىپ وتىرعان ەل ىشىندە بۇلىك شىعارۋ. دىندەس ءارى باۋىرلاس ادامداردى «مۇسىلمان» جانە «كاپىر» دەپ ەكىگە ءبولىپ، ءبىر-بىرىمەن سوعىستىرىپ قويۋ. يسلام ادامداردى ءبىر-بىرىمەن دوس بولۋعا شاقىرسا، يشيم-دىكتەر سوعىسقا ۇندەيدى.

التىنشى ۇستانىمعا قاتىستى جاۋاپ:بۇل ماسەلەگە قاتىستى تاعى دا ايتارىمىز:«دىندە – كۇشتەۋ جوق» (باقارا: 256). قازاق: «قۇداي قوسقان قوساعىڭمەن اعار»، – دەيدى. اللا ەكى جاستى قوسقان ەكەن، ەندى ءومىردىڭ اعىن دا، قاراسىن دا ومىرلىك سەرىگىمەن بىرگە كورەدى. قايتا، ەگەر شىنايى مۇسىلمان بولسا، وندا: «سەندەردىڭ ەڭ جاقسىلارىڭ – ايەلىنە جانە قىزدارىنا ەڭ جاقسى مامىلەدە بولعاندارىڭ»، – دەگەن حاديسكە امال قىلعانى ءجون (بايھاقيدىڭ ريۋاياتى).

بۇۇ ميسسياسى مەن بۇۇ-نىڭ ادام قۇقى جونىندەگى جوعارعى كوميسسارىنىڭ باسقارماسى يراكتىڭ سولتۇستىك اۋداندارىنداعى حالىقارالىق گۋمانيتارلىق قۇقىقتىڭ بۇزىلۋىنا قاتىستى بىرلەسكەن بايانداماسىندا ادام قۇقىعى جونىندەگى باسقارمانىڭ ءباسپاسوز حاتشىسى رۋپەرتكولۆيلل بىلاي دەگەن: «بۇلار – زورلاۋ، ءولتىرۋ، جاپپاي جازاعا تارتىپ دارعا اسۋ، ۇرلاۋ، مەشىتتەر مەن شىركەۋلەردى قيراتۋ، ايەلدەردى جىنىستىق قۇلدىققا سالۋ، بالالارعا زورلىق-زومبىلىق كورسەتۋ جانە ولاردى ۇرىس ءىس-قيمىلدارىنا تارتۋ سىندى قىلمىستار». سونىمەن قاتار بايانداما اۆتورلارى يراكتاعى ءشيىت، حريستيان، تۇركىمەن، كۇرد، ەزيد سىندى ەتنيكالىق ءارى ءدىني ازشىلىق وكىلدەرىنە جۇيەلى تۇردە شابۋىل جاسالىپ جاتقاندىعىن مالىمدەۋدە.

بۇل بار بولعانى ەكى ايلىق باقىلاۋ ناتيجەسى نەگىزىندە جاسالعان بايانداما. ال ەندى يشيم-ءنىڭ قولىندا تۇتقىندا وننان استام اي بولىپ، ەلىنە امان ورالعان فرانتسۋز ءجۋرناليستى ديدە فرانسۋا CNN-گە بەرگەن سۇقباتىندا مىناداي ءجايتتى ايتقان. ول ون اي بويى يشيم مۇشەلەرىنىڭ قۇران وقىپ وتىرعاندارىن كورمەگەن، نە يسلام جايىندا ايتقان اڭگىمەلەرىن ەستىمەگەن نەمەسە بولمەلەرىندە ءبىر دە ءبىر قۇران نۇسقاسىن بايقاماعان: «ەشقاشان قۇران ءتاپسىرىنىڭ تۇسىندىرمەسىنە قاتىستى اڭگىمەنى نەمەسە يسلامعا بايلانىستى ۋاعىزدى ايتىپ وتىرعانىن ەستىمەدىم. ولاردىڭ قۇرانعا ەشقانداي قاتىسى جوق. ولاردىڭ وزدەرىندەدە قۇران جوق ەدى جانە ونى بىزگە دە بەرمەيتىن...».

يشيم سودىرلارىنىڭ تاراپىنان ادامعا جاساعان ايۋاندىق ارەكەتتەرىن كورگەن كەيبىر يسلام عالىمدارى ولاردى مۇحاممەد پايعامباردىڭ (س.ع.س.) ايتىپ كەتكەن اداسۋشى حاۋاريجدەر توبىنا دا جاتقىزادى. ويتكەنى، ولاردىڭ كيىم كيىستەرى، ادامداردان ەرەكشەلىنۋى، ادامدى قويشا بوۋىزداۋلارى، ناقتى دالەلدەردى كەرەك ەتپەستەن كۇمانگە سۇيەنىپ ادامنىڭ تاعدىرىن شەشۋ، ولارداعى قاتىگەزدىك سياقتى ت.ب. سيپاتتارى پايعامباردىڭ حاۋاريجتەر تۋرالى ايتقان سيپاتتارىمەن سايكەس. سونداي-اق، ارالارىندا تانىمال، مۇسىلمان الەمى مويىنداعان نەمەسە ەسىمى بەلگىلى ءپاتۋا بەرىپ وتىرعان عالىمدارى دا جوق...

ال ەندى حاۋاريج دەگەنىمىز كىمدەر؟ «حاۋاريدج» اراب ءسوزى – قارسى شىعۋ، ءبولىنىپ شىعۋ سياقتى ماعىنالاردى قامتيدى. مەملەكەتتە بۇلىك شىعارعان ساياسي-ءدىني توپ. ولار مۇسىلمان مەملەكەتىنىڭ ءۇشىنشى حاليفاسى وسمان يبن اففاندى سارايىندا قۇران وقىپ وتىرعان جەردە ولتىرگەن. كەيىن ولار ءتورتىنشى حاليفا، پايعامباردىڭ كۇيەۋ بالاسى ءالي يبن ءابۋ ءتاليبتى دە ولتىرەدى. پايعامبار حاريجيتتەر تۋراسىندا: «ولار جاراتىلىستىڭ ەڭ جامانى»، – دەپ ايتقان بولاتىن ء(مۇسليمنىڭ ريۋاياتى).

سونداي-اق، كەيبىر ءدىن ماماندارى يشيم-ءنىڭ ارتىندا ساياسي استاردىڭ جاتقانىن دا جوققا شىعارمايدى. يسلامدى الەمگە جامان ەتىپ كورسەتۋ ءۇشىن ءدىن دۇشپاندارى يشيم-دى شىعاردى دەگەن پىكىر دە جوق ەمەس. ويتكەنى، يسلام الەمدەگى ەڭ جاس ءدىن بولعانىنا قاراماستان، الەم حالقى اراسىندا قولداۋ تاۋىپ، تەز تاراپ جاتقان ءدىن. قالاي بولعاندا دا بۇل تاقىرىپتىڭ ساياسي استارىن ءوز ماماندارىنا قالدىرعانىمىز دۇرىس شىعار.

سونىمەن، يسلامنىڭ اتىن جامىلىپ، ويلارىنا كەلگەنىن ىستەپ جاتقان يشيم سودىرلارىنىڭ مۇنداي ايۋاندىق ارەكەتتەرىنە ارتىق شىداي الماعان مۇسىلمان الەمىنىڭ بەلگىلى عالىمدارى دا قوسىلىپ، ءبىراۋىزدان ولارعا قارسى شىعۋدا. جاقىندا يشيم-ءنىڭ باسشىسى ءابۋ باكىر ءال-باعدادي مەن ونىڭ جاقتاۋشىلارىنا ارنالعان ءجۇز جيىرمادان استام يسلام عۇلامالارى مەن مۋفتيلەرىنىڭ قولدارى قويىلعان اشىق حات جاريالاندى.

اشىق حاتتا عالىمدار سودىرلاردىڭ جاساپ جاتقان ارەكەتتەرى مەن دەكلوراتسيالارىنا تالداۋ جاساپ، ولاردىڭ يسلام ۇستانىمدارىنا مۇلدەم سايكەس كەلمەيتىنىن باياندايدى. ولاردىڭ تاۋبەگە كەلىپ، قايىرىمدىلىق پەن مەيىرىمدىلىك دىنىنە قايتۋلارىن جانە تەرروريستىك ارەكەتتەرىن توقتاتۋعا شاقىرادى.

قۇمەتتى وقىرمان، ءسىزدىڭ نازارىڭىزعا يسلامنىڭ اتىن بۇركەنىپ، كىناسىز ادامداردى قيناپ، قۇران مەن حاديستەردى بۇرمالاپ ادام تۇرشىگەرلىك ىستەر جاساپ جاتقان يشيم-ءنىڭ باسشىلىققا ۇستاناتىن كەيبىر ۇستانىمدارىن باياندادىق، ولارعا قاتىستى جاۋاپتار كەلتىردىك. يشيم-گەارناپ، مۇسىلمان الەمى عۇلامالارىنىڭ جازعان اشىق حاتىمەن تانىستىردىق. بۇل حاتتايسلام عالىمدارىنىڭ يشيم ۇيىمىنا بىلدىرگەن پوزيتسياسىن كوردىك. اتام قازاق: «قوي تەرىسىن جامىلعان قاسىر»، – دەمەكشى وزدەرىن «يراق جانە شام يسلام مەملەكەتى» جاريالاعان ۆيزۋالدى مەملەكەتتىڭ ۇستانعان باعىتى حاق يسلامنىڭ جولىمەن مۇلدەم ۇيلەسپەيدى. ەلىمىز تىنىش، بولاشاعىمىز جارقىن بولسىن.

جالعاس ساندىباەۆ،

ءدىنتانۋشى، فيلوسوفيا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى.

Abai. kz

اۆتوردان ەسكەرتۋ: ماقالادا مۇمكىندىگىنشە «يسلام مەملەكەتى» اتاۋىن قولدانعانىمىز جوق. مۇنىڭ ورنىنا يشيم ءسوزىن پايدالانعاندى ءجون كوردىك.