ريزا يساەۆا. جالدامالى قۇرساق...
«يششەم سۋرروگاتنۋيۋ مات، ۆ حوروشيح ۋسلوۆياح»
(«ۆاكانسيا» گازەتىندەگى حابارلاندىرۋ).
سۋرروگات انا - ياعني انانىڭ ورىنباسارى، سوڭعى ون بەس جىلدا عىلىمنىڭ پەرزەنتكە زار وتباسىلارعا جاساعان تارتۋى دەسە دە بولعانداي. شارانانى توعىز اي كوتەرۋگە كەلىسىم بەرگەن انانىڭ قۇرساعىنا ءسابيدىڭ بيولوگيالىق اتا-اناسىنىڭ گامەتالارى ەنگىزىلەدى. وسىلايشا ايەل نارەستەنى توعىز اي كوتەرىپ اتا-اناسىنا امان ەسەن تابىس ەتۋى ءتيىس.
جالپى الەمدە بۇل ادىسپەن قانشا ءسابي دۇنيەگە كەلگەنى تۋرالى رەسمي مالىمەت جوق، الايدا بەيرەسمي ساراپتامالارعا سەنسەك، دۇنيەجۇزىندە سۋرروگات انانىڭ كومەگىمەن 220 مىڭداي ءسابي تۋىلىپتى. رەسەيدە بەس جۇزدەي شارانا ومىرگە كەلسە، قازاقستاندىق ماماندار دا سۋرروگات انالاردىڭ كومەگىنە جۇگىنەتىندەر سانىنىڭ ارتىپ كەلە جاتقانىن مالىمدەگەن بولاتىن.
دۇرىس-اق، بالالى ءۇيدىڭ تىرشىلىگى ءماندى ەكەنىنە داۋىمىز جوق. دەگەنمەن، تاياقتىڭ ەكىنشى ۇشى بار.
رەسەي زاڭىنا سايكەس، 20 مەن 35 جاس ارالىعىنداعى دەنى ساۋ، قۇرساق كوتەرگەن تاجىريبەسى بار ايەل سۋرروگات انا بولا الادى. بولاشاق ءسابيدىڭ زاڭدى اتا-اناسىمەن جالدامالى انا ءوز كەلىسىمدەرىن حات تۇرىندە راسىمدەيدى. ال ەگەر، سۋرروگات ايەل تۇرمىستا بولسا، ونىڭ جولداسى حات ارقىلى كەلىسىمىن بەرۋى ءتيىس.
«يششەم سۋرروگاتنۋيۋ مات، ۆ حوروشيح ۋسلوۆياح»
(«ۆاكانسيا» گازەتىندەگى حابارلاندىرۋ).
سۋرروگات انا - ياعني انانىڭ ورىنباسارى، سوڭعى ون بەس جىلدا عىلىمنىڭ پەرزەنتكە زار وتباسىلارعا جاساعان تارتۋى دەسە دە بولعانداي. شارانانى توعىز اي كوتەرۋگە كەلىسىم بەرگەن انانىڭ قۇرساعىنا ءسابيدىڭ بيولوگيالىق اتا-اناسىنىڭ گامەتالارى ەنگىزىلەدى. وسىلايشا ايەل نارەستەنى توعىز اي كوتەرىپ اتا-اناسىنا امان ەسەن تابىس ەتۋى ءتيىس.
جالپى الەمدە بۇل ادىسپەن قانشا ءسابي دۇنيەگە كەلگەنى تۋرالى رەسمي مالىمەت جوق، الايدا بەيرەسمي ساراپتامالارعا سەنسەك، دۇنيەجۇزىندە سۋرروگات انانىڭ كومەگىمەن 220 مىڭداي ءسابي تۋىلىپتى. رەسەيدە بەس جۇزدەي شارانا ومىرگە كەلسە، قازاقستاندىق ماماندار دا سۋرروگات انالاردىڭ كومەگىنە جۇگىنەتىندەر سانىنىڭ ارتىپ كەلە جاتقانىن مالىمدەگەن بولاتىن.
دۇرىس-اق، بالالى ءۇيدىڭ تىرشىلىگى ءماندى ەكەنىنە داۋىمىز جوق. دەگەنمەن، تاياقتىڭ ەكىنشى ۇشى بار.
رەسەي زاڭىنا سايكەس، 20 مەن 35 جاس ارالىعىنداعى دەنى ساۋ، قۇرساق كوتەرگەن تاجىريبەسى بار ايەل سۋرروگات انا بولا الادى. بولاشاق ءسابيدىڭ زاڭدى اتا-اناسىمەن جالدامالى انا ءوز كەلىسىمدەرىن حات تۇرىندە راسىمدەيدى. ال ەگەر، سۋرروگات ايەل تۇرمىستا بولسا، ونىڭ جولداسى حات ارقىلى كەلىسىمىن بەرۋى ءتيىس.
ءبىزدىڭ ەلىمىزدە بۇل ماسەلە «ازاماتتاردىڭ رەپرودۋكتيۆتى حۇقىقتارى مەن ولاردى جۇزەگە اسىرۋ كەپىلدىكتەرى» تۋرالى 2004 جىلدىڭ 16 شىلدەسىندە جارىق كورگەن زاڭنىڭ ون جەتىنشى بابىمەن رەتتەلەدى. جالدامالى انامەن اتا -انانىڭ اراسىندا جاسالاتىن كەلىسىم شارتقا باسا كوڭىل بولگەن بۇل قۇجاتتا قۇرساق كوتەرۋگە كەلىسىم بەرگەن ايەلدىڭ جاسى مەن وتباسىلىق جاعدايىنا قويىلاتىن تالاپتار ناقتى انىقتالماعان.
ماسەلەنىڭ وسى جاعى ءبىرشاما كۇمان تۋدىرادى. ويتكەنى بۇگىندە قازاقستاندا رەسمي مالىمەتتەر بويىنشا عانا الپىس مىڭداي جەتىمەك بار. ولاردىڭ سەكسەن پايىزعا جۋىعى - ءتىرى جەتىم. ەكىنشى سوزبەن ايتقاندا، اكە شەشەسىنىڭ جاۋاپسىزدىعىنان بالالار ۇيىندە تاربيەلەنۋگە ءماجبۇر. ولاردىڭ اراسىندا تاستاندىلار دا، اتا-اناسى ىشكىلىككە سالىنعاندار دا، ءوز ەركىمەن بالاسىنان باس تارتاتقاندار دا بار.
ونسىز دا اقشا ءۇشىن بەتتىڭ ارىن بەلبەۋدەن تومەن تاستاعان زاماندا اقشا تاۋىپ، كۇن كورۋ ءۇشىن، بالا تۋعا بەل بۋاتىن جاندار كوبەيسە، ولاردىڭ اراسىندا وڭ جاقتا وتىرعان بويجەتكەندەر جۇرسە، ودان وتكەن ەش ماسقارا بولماسى انىق. ولاي دەيتىنىمىز - جوعارىدا ايتىلعان «ازاماتتاردىڭ رەپرودۋكتيۆتى حۇقىقتارى مەن ولاردى جۇزەگە اسىرۋ كەپىلدىكتەرى» تۋرالى زاڭ سىن كوتەرمەيدى. سۋرروگات انانىڭ وتباسىلىق جاعدايىنا قويىلاتىن تالاپ زاڭدا انىق كورسەتىلمەگەن. ال، جالدامالى انا، بويىنا ءسابي بىتكەن ساتتەن باستاپ، بيولوگيالىق اتا-انادان ماتەريالدىق كومەك الىپ تۇراتىنىن ەسكەرسەك جانە ول ازىن-اۋلاق سوما ەمەس ەكەنىنە ءمان بەرسەك، قارجىعا كەنەلۋدىڭ وتە ءتيىمدى ءادىسى بولىپ تابىلماق. ءتىپتى، وڭاي ولجا. تەك دەنساۋلىعىڭىز جاراپ بەرسە بولعانى - ەڭ باستىسى ءسابيدىڭ بولاشاعىن، ونىڭ قۇرساقتاعى رۋحاني تىنىسىن ويلاۋدىڭ تۇككە قاجەتى جوق. ناعىز جاۋاپسىزعا ارنالعان تابىس كوزى.
بۇل از دەسەڭىز، ەگەر دۇنيەگە كەلگەن شارانا وزدەرىنە ۇناماي جاتسا، بيولوگيالىق اتا-انانىڭ دا سابيدەن باس تارتۋعا قاقىسى بار. بۇل جاعدايدا ونى دۇنيەگە اكەلگەن ايەل نارەستەنىڭ اناسى بولىپ مويىندالادى. بىراق، تەك اقشا ءۇشىن انا بولۋعا كەلىسكەن جان بەيكۇنا ءسابيدى باۋىرىنا باسۋى ەكى تالاي. سوندا سۋرروگات ناتيجەسىندە تۋىلعان بالانىڭ دا سابيلەر ءۇيىن جاعالاماسىنا ەش كەپىلدىك جوق.
ال، ءدىني تۇرعىدان قاراعاندا، يسلام دىنىندە دە، حريستيان دىنىندە دە سۋرروگات انا بولۋ ماقۇلدانبايدى. يسلامدا ول، كەيبىر ءدىني ساراپشىلاردىڭ پىكىرىنشە، ايەلدىڭ ارىنان اتتاۋى، ياعني كۇنا جاساۋىمەن تەڭ بولىپ ەسەپتەلەدى. بۇعان قوسا قۇرساقتى جالعا الۋ ارقىلى جاراتىلىستىڭ ايەل مەن ەر ادامعا بەرگەن زيپا قاسيەتىن تۇتىنۋ قۇرالى ەتىپ ارزانداتۋمەن تەڭ. سوندىقتان، مۇسىلمان ەلدەرىنىڭ كوپشىلىگىندە دەرلىك وعان رۇقسات جوق. ءتىپتى، اۆستريا، نورۆەگيا، شۆەتسيا، فرانتسيا جانە امەريكانىڭ بىرقاتار شتاتتارىندا، يتاليا، شۆەيتساريا، گەرمانيا سياقتى ەۋروپا ەلدەرىندە دە وعان تيىم سالىنعان. يتاليا، فرانتسيا، گەرمانيا سياقتى ەلدەردە بۇل تيىمدى بۇزعاندارعا ءىرى كولەمدە ايىپپۇل سالىنىپ، ءتىپتى تۇرمەگە جابۋ دا كوزدەلگەن.
اۆستراليا، ۇلىبريتانيا، دانيا، يتاليا، يزرايل، يسپانيا، كانادا، نيدەرلاندى جانە امەريكانىڭ بىرقاتار شتاتتارى ايەل جاتىرىن جالعا بەرۋدى رۇقسات ەتكەنىمەن سۋرروگات اناعا اقى تولەنبەيدى. ياعني، انا بولاتىن جان «تەگىن قىزمەت كورسەتۋگە» كەلىسىم بەرۋى ءتيىس. ال، يزرايلدە سۋرروگات انانىڭ قىزمەتىن قولدانۋ ءۇشىن الەۋمەتتىك قىزمەتكەرلەر، دارىگەرلەر مەن ءدىن وكىلدەرىنەن تۇراتىن ارنايى كوميسسيانىڭ ماقۇلداۋى قاجەت.
جاپوندىق گينەكولوگيا جانە اكۋشەرلىك اسسوتسياتسياسى بۇل ءادىستى قولدانۋ دۇرىس ەمەس دەپ ەسەپتەيدى.
سۋرروگات انا بولۋدى تابىس كوزى رەتىندە زاڭمەن رەتتەگەن ەلدەر قاتارىندا امەريكانىڭ بىرقاتار شتاتتارى، وڭتۇستىك افريكا رەسپۋبليكاسى، رەسەي فەدەراتسياسى، گرۋزيا، ۋكراينا، بەلورۋسسيا جانە قازاقستان بار.
