«بورات» دەگەن ءفيلمدى ۇمىتا باستاعان ەدىك. ءوزىمىز ۇمىتقانمەن، وزگەلەردىڭ جادىنان كوشپەگەن سياقتى. ءتىپتى ماڭگى سۇيەگىمىزگە تاڭبا بوپ قالاتىن ءتۇرى بار. فرانتسيادا وتكەن «نامىس-دودادا» اينۇر ەسىمدى قازاق ارۋىنا بىرەر قاعاز ۇستاتىپ، وڭگەرىپ الىپ جۇرە بەرمەك بولعانداردىڭ ارەكەتىن ەسكە تۇسىرسەڭىز، سوزىمىزبەن كەلىسەتىن شىعارسىز.

قۇلدىق سانا دەگەندى قويساڭىزشى، قازاقتى ەسەكتىڭ ءزارىن ىشەتىن ماقۇلىق قىپ كورسەتكەندە دە «ءاي، مۇنىسى نەسى!» دەۋگە جاراپ جارىتقانىمىز شامالى عوي. اۋىلدىڭ ءار جەرىنەن ەرىنە ءۇرىپ قوياتىن  سالپىاۋىز توبەتتەردەي ءار جەردەن ساناۋلى ادام كۇڭكىلدەدى دە قويدى. ونىڭ ءوزى ۇيىندە ءۇندى ءفيلمىن كورىپ وتىرىپ ايەلىنە «ءبىز تۋرالى انانداي فيلم ءتۇسىرىپتى، ءاي!» دەپ ساشا كوەننىڭ اكەسىنىڭ اۋزىن سوزبەن سۇيكەپ وتۋمەن اياقتالدى. ۇيالعاننان تەك تۇرماس ءۇشىن جاسالعان سىرتقى ىستەر مينيسترلىگى جولداعان ساۋالدى   ەسەپكە المايمىن. كەشىرىپ قويىڭىز.

«بورات» دەگەن ءفيلمدى ۇمىتا باستاعان ەدىك. ءوزىمىز ۇمىتقانمەن، وزگەلەردىڭ جادىنان كوشپەگەن سياقتى. ءتىپتى ماڭگى سۇيەگىمىزگە تاڭبا بوپ قالاتىن ءتۇرى بار. فرانتسيادا وتكەن «نامىس-دودادا» اينۇر ەسىمدى قازاق ارۋىنا بىرەر قاعاز ۇستاتىپ، وڭگەرىپ الىپ جۇرە بەرمەك بولعانداردىڭ ارەكەتىن ەسكە تۇسىرسەڭىز، سوزىمىزبەن كەلىسەتىن شىعارسىز.

قۇلدىق سانا دەگەندى قويساڭىزشى، قازاقتى ەسەكتىڭ ءزارىن ىشەتىن ماقۇلىق قىپ كورسەتكەندە دە «ءاي، مۇنىسى نەسى!» دەۋگە جاراپ جارىتقانىمىز شامالى عوي. اۋىلدىڭ ءار جەرىنەن ەرىنە ءۇرىپ قوياتىن  سالپىاۋىز توبەتتەردەي ءار جەردەن ساناۋلى ادام كۇڭكىلدەدى دە قويدى. ونىڭ ءوزى ۇيىندە ءۇندى ءفيلمىن كورىپ وتىرىپ ايەلىنە «ءبىز تۋرالى انانداي فيلم ءتۇسىرىپتى، ءاي!» دەپ ساشا كوەننىڭ اكەسىنىڭ اۋزىن سوزبەن سۇيكەپ وتۋمەن اياقتالدى. ۇيالعاننان تەك تۇرماس ءۇشىن جاسالعان سىرتقى ىستەر مينيسترلىگى جولداعان ساۋالدى   ەسەپكە المايمىن. كەشىرىپ قويىڭىز.

«جارالى سەزىم»، «جەتىمدەر» سياقتى فيلمدەرىمەن جۇرتتى ۇنەمى جىلاتىپ جۇرەتىن اۋەسقوي رەجيسسەردى بىلەتىن بولارسىز. اۋەسقوي دەگەنىمىزگە رەنجىمەيتىن شىعار. مىسالى، راقىشەۆتى ايداعانى ءبىر ەشكى ەرمەك تۇرسىنوۆپەن قاتار قويۋعا ءوزىمىز تۇگىلى قالامىمىزدىڭ سياسى ۇيالار ەدى. سول راقىشەۆىڭىز جاقىندا ەرلىككە پارا-پار ءىس جاسادى. رەجيسسەر ايگىلى «نيۋ-يورك تايمس» باسىلىمىنا سۇحبات بەرىپ (سەنبەسەڭىز، www.nytimes.com سايتىن اشىپ قاراڭىز), تاپتالعان قازاق نامىسىنا اراشا ءتۇستى. مۇحيتتىڭ ارعى بەتىندەگىلەردىڭ ەركىن دەسە ەمەشەگى ءۇزىلىپ تۇرعانى شامالى، ارينە. ايتەۋىر، قازىر ەركىن مىرزانىڭ سۇحبات بەرۋدەن قولى تيمەي جۇرگەن كورىنەدى. سۇحبات بەرۋدەن قولى تيمەي جۇرگەن ەركىننىڭ «ەتەگىنە» ءبىز دە جارماستىق.

- ەرەكە، قازاق گازەتتەرىنە شىعۋ قيىن زاماندا، ايگىلى «نيۋ يورك تايمس» ءسىزدى نەگە ىزدەپتى؟

- ويباي-اۋ، قازىر مەنىڭ تەلەفونىما تىنىم جوق. «نيۋ يورك تايمس»-قا بەرگەن سۇحباتىمدى ءبارى وقىسا كەرەك، كوپتەگەن شەتەلدىك گازەت، تەلەارنالاردىڭ جۋرناليستەرى حابارلاسىپ جاتىر. مەن وسى جاقىندا «بورات - مەنىڭ اعام» دەگەن فيلم ءتۇسىرىپ ءبىتتىم عوي، سوعان بايلانىستى اقش-تا ۇلكەن داۋ-داماي تۋىنداي باستاعانعا ۇقسايدى.

- ول نە داۋ-داماي؟

- ەستەرىڭىزدە بولسا، وسىدان ءۇش-ءتورت جىل بۇرىن «بورات» دەگەن فيلم شىقتى عوي. قازاقتى مالعا تەڭەگەن انايى فيلم. بۇل ءفيلمدى «حح عاسىر فوكس» كينوكومپانياسى تۇسىرگەن. نەگىزى ونداعى وقيعالار قازاقستاندا ەمەس، رۋمىنيادا تۇسىرىلگەن. كارتينادا جۇرگەندەردىڭ ءبارى - سىعاندار. فيلمدە بوراتتىڭ ايتاتىنى بار، «قازاقستاندا مەنىڭ ءبىر جارىمجان، ەسۋاس ءىنىم بار» دەپ. سول سوزدەى ءىلىپ الىپ مەن ءتۇسىرىپ وتىرمىن. قىسقاشا ايتسام، فيلم جەلىسى بىلاي: «بوراتتى» كورگەن ءبىر امەريكالىق تۋريست ەكزوتيكا ىزدەپ قازاقستانعا كەلەدى. سويتسە، الگى فيلمدەگىدەي ەشتەڭە جوق، كادىمگى زاماناۋي مەملەكەت. سوسىن الگى بوراتتىڭ جىندى ءىنىسىن ىزدەيدى دە، الماتىداعى كابلۋكوۆ كوشەسىندەگى پسيحاۋرۋحانادان تاۋىپ الادى. فيلمدەگى بارلىق قىزىق وسى جەردەن باستالادى.

«بوراتتان» كەيىن بۇكىل الەم حالقىندا قازاقستان تۋرالى ناشار وي قالىپتاستى. نەگىزى قازىر كوپ ادام نە ەستىسە، سوعان سەنە بەرەدى. ارىرەك ويلانعىسى كەلمەيدى، باس قاتىرىپ جاتپايدى. مىسالى، اقش-تا وقۋشىلار اراسىندا «روجدەستۆو قانداي مەيرام؟» دەگەن ساۋالناما جۇرگىزىلگەن. سويتسە ءبارى سانتا كلاۋستىڭ تۋعان كۇنى دەپ جاۋاپ بەرىپتى. كوردىڭىز بە، وزدەرىنىڭ تويلاپ جۇرگەن مەيرامىنىڭ نە ەكەنىن بىلمەيدى. سوسىن، ارينە، ايدالاداعى قازاقستان جايلى وتىرىككە سەنەدى.  شەتەلگە شىققاندار قازىر ءوزىن قازاقپىن دەپ تانىستىرۋعا ۇيالاتىن جاعدايعا جەتتى. ءبىزدىڭ «بورات - مەنىڭ اعامدى» تۇسىرۋدەگى ماقساتىمىز - بۇگىنگى قازاقستاندى كورسەتۋ. قازاقستاننىڭ مۇلدە باسقاشا، كادىمگى دامىعان ەلدەردىڭ ءبىرى ەكەنىنە الەم كوزىن جەتكىزۋ. ساشا كوەننىڭ وتىرىكشى ەكەنىن ايتۋ.

- ءفيلمىڭىزدى تىم كەشىگىپ تۇسىرگەن جوقسىز با؟ «بورات» شىققالى 4 جىلداي ءوتتى عوي.

- مەن نەگىزى بۇل ءفيلمدى «بورات» شىعا سالىسىمەن ءتۇسىرىپ باساعانمىن. بىراق ءتۇسىرۋ جۇمىستارىن توقتاتۋعا تۋرا كەلدى. ويتكەنى، مەنى قولداعان ءبىراز كىسىلەر «حح عاسىر فوكس»  كوز الارتىپ جاتقانىن ەستىگەسىن ات-تونىن الا قاشتى مەنەن. پارلامەنت دەپۋتاتى بەكبولات تىلەۋحاننىڭ قولداۋى ارقاسىندا ءفيلمدى وسى جاقىندا ءتۇسىرىپ ءبىتتىم.

- الەم مويىنداعان «حح عاسىر فوكسپەن» ءسىزدىڭ جامان «جاس ۇلانىڭىز» قالاي تايتالاسپاق؟ كۇلكى بولام دەپ قورىقپايسىز با?

- راس، گولليۆۋدپەن يىق تىرەستىرۋ قايدا بىزگە. بىراق قازىرگى ينتەرنەت زامانىندا تۇسىرگەنىمدى تاراتا الماي قالامىن دەپ قورىقپايمىن. مەنىڭ ءفيلمىم ءبىرىنشى قاڭتارعا قاراي جارىققا شىعادى. مونتاجداپ جاتىرمىن. قازىردىڭ وزىندە جارنامام كەرەمەت! «كازاحستانسكايا پراۆدا» سۇحبات الىپ ەدى، بارلىق باق ءىلىپ الا جونەلدى. «نيۋ يورك تايمستان» وقىسا كەرەك، رەسەيدىڭ «Russian TV» دەگەن ارناسى كەلىپ سۇحبات الدى. بۇل ارنا اراب تىلىندە اراب ەلدەرىنە اقپارات تاراتادى ەكەن. دەمەك، بۇكىل اراب الەمى مەنىڭ كارتينامدى توسىپ وتىر. ودان بولەك ورىستاردىڭ «لەنتا.رۋ»، «دني.رۋ» سياقتى ءىرى سايتتارى مەن «نوۆايا گازەتا»، «ۆەچەرنيايا موسكۆا» ءتارىزدى باسىلىمدارى «قازاق رەجيسسەرى «بوراتتىڭ» جالعاسىن ءتۇسىرىپ جاتىر» دەپ قايتا-قايتا ماتەريال جاريالاۋ ۇستىندە. سەبەبى، «بوراتتى» بۇكىل الەم بىلەدى. «بورات - مەنىڭ اعام» ءتۇسىرىلىپ جاتىر دەگەسىن ەندى بۇكىل نازار ماعان اۋىپ تۇر. مەنىڭ ءفيلمىم الدىڭعى «بوراتتىڭ» شۋىمەن ءبىراز ەلگە تارالىپ كەتىپ، «حح عاسىر فوكستىڭ» ماسقاراسى شىقسا، تاڭ قالماڭىزدار. ويتكەنى، مۇنداي وقيعا الەمدىك كينونارىقتا بىرنەشە رەت بولعان. ءتىپتى «بورات - مەنىڭ اعام» «بوراتقا» قاراعاندا كوپ اقشا جيناپ كەتۋى دە عاجاپ ەمەس. «حح عاسىر فوكستىڭ» جانى شىعىپ جاتقانىنىڭ ءبىر سەبەبى سول.

- داۋ-دامايدىڭ توركىنى وسىندا جاتىر دەيسىز عوي.

-ءيا! راس، زاڭدىق تۇرعىدان العاندا مەنىكى دۇرىس ەمەس. «اۆاتار-2» دەگەن فيلم تۇسىرسەڭىز دجەيمس كەمەروننىڭ ءسىزدى سوتقا بەرۋگە تولىق قۇقى بار جانە ءسىز ءسوزسىز جەڭىلەسىز. نەگىزى «حح عاسىر فوكس» كينوكومپانياسى وسىعان دەيىن «بورات» ءفيلمى ءۇشىن بىرنەشە اداممەن سوتتاسقان جانە بارىندە جەڭىپ شىققان. سوتقا بەرۋشىلەر - سول فيلمگە تۇسكەندەر ەكەن. ويتكەنى، كارتيناعا تۇسكەندەر وزدەرىنىڭ ءبىر ۇلتتى قورلاپ جاتقانىن بىلمەگەن كورىنەدى. بىراق مەن جەڭىلىپ قالام دەپ قورىقپايمىن. ويتكەنى، ادامشىلىق تۇرعىسىنان العاندا مەنىكى دۇرىس. اققا قۇداي جاق ەمەس پە؟ مەن قازاق دەگەن اتتىڭ مازاق بولعانىنا قارسى شىعىپ وتىرمىن، ءفيلمدى دە سول ءۇشىن ءتۇسىردىم. سوندىقتان ەش قورىقپاي سوتتاسۋعا بارمىن. مەن فيلمىمدە ەشقانداي ۇلتتى جامانداعان جوقپىن. ايتپەسە، ءفيلمدى تۇسىرگەن ەۆرەيلەردىڭ دە، امەريكالىقتاردىڭ دا يت تەرىسىن باسىنا قاپتاۋعا بولار ەدى.

سۇحباتتاسقان - ەرلان ابدىرۇلى