قۇدايعا شۇكىر، ەلىمىزدە مەملەكەتتىك تىلدە شەشەن سويلەيتىن وزگە ۇلت وكىلدەرى تىپتەن كوبەيىپ كەلەدى. ايتسە دە، وكىنىشكە قاراي، قوعامىمىزدا تىلگە بايلانىستى ءتۇرلى تۇسىنىسپەۋشىلىكتەر ورىن الىپ جاتقانى جاسىرىن ەمەس. مىسالى، قاراساي اۋدانىندا ورنالاسقان «ەفەس قاراعاندى سىرا قايناتۋ زاۋىتى» اق-نىڭ الماتى فيليالى سىرا ءوندiرۋ ءبولiمiنiڭ باستىعى نادەجدا بەندز قا­زاق جىگىتتەرىن انا تىلىندە، ياعني، مەملەكەتتىك تىلدە سويلەگەندەرى ءۇشىن جەردەن الىپ، جەرگە سالىپتى. ناتيجەسىندە كونستيتۋتسيالىق قۇقىق­تارى بۇزىلعان م.جاماشەۆ، ا.بايمۇسانوۆ، د.بەيسەمبەكوۆ، ا.جۇبانىشەۆ، ا.نۇرلىباەۆ، د.احمەتوۆتەر قاراساي اۋداندىق سوتىنا شاعىم تۇسىرگەن. بۇگىندە سوت پروتسەسى جالعاسۋدا. جىگىتتەر زاۋىت اكىمشىلىگىنەن ارقايسىسى ءبىر ميلليون تەڭگەدەن مورالدىق وتەماقى تالاپ ەتىپ وتىر. ەندى تالاپكەرلەردىڭ وزدەرى نە دەيدى؟

الماس جۇبانىشەۆ:

قۇدايعا شۇكىر، ەلىمىزدە مەملەكەتتىك تىلدە شەشەن سويلەيتىن وزگە ۇلت وكىلدەرى تىپتەن كوبەيىپ كەلەدى. ايتسە دە، وكىنىشكە قاراي، قوعامىمىزدا تىلگە بايلانىستى ءتۇرلى تۇسىنىسپەۋشىلىكتەر ورىن الىپ جاتقانى جاسىرىن ەمەس. مىسالى، قاراساي اۋدانىندا ورنالاسقان «ەفەس قاراعاندى سىرا قايناتۋ زاۋىتى» اق-نىڭ الماتى فيليالى سىرا ءوندiرۋ ءبولiمiنiڭ باستىعى نادەجدا بەندز قا­زاق جىگىتتەرىن انا تىلىندە، ياعني، مەملەكەتتىك تىلدە سويلەگەندەرى ءۇشىن جەردەن الىپ، جەرگە سالىپتى. ناتيجەسىندە كونستيتۋتسيالىق قۇقىق­تارى بۇزىلعان م.جاماشەۆ، ا.بايمۇسانوۆ، د.بەيسەمبەكوۆ، ا.جۇبانىشەۆ، ا.نۇرلىباەۆ، د.احمەتوۆتەر قاراساي اۋداندىق سوتىنا شاعىم تۇسىرگەن. بۇگىندە سوت پروتسەسى جالعاسۋدا. جىگىتتەر زاۋىت اكىمشىلىگىنەن ارقايسىسى ءبىر ميلليون تەڭگەدەن مورالدىق وتەماقى تالاپ ەتىپ وتىر. ەندى تالاپكەرلەردىڭ وزدەرى نە دەيدى؟

الماس جۇبانىشەۆ:

- نادەجدا بەندز ماعان: «سەن قا­زاق تىلىندە شۇبەرەكپەن، ششەتكامەن قان­شا سويلەسسەڭ دە سويلەسە بەر، مەنىڭ ءجۇي­كەمە تيمە»، - دەپ دوق كورسەتتى. قولى­مىز­دا ونىڭ سوزدەرى جازىلعان تاسپا بار. سوندا دا ول سوتتا «مەنىڭ داۋىسىم ەمەس» دەپ مويىنداماۋدا. ءبىز سوتقا اقشا ءۇشىن كەلگەن جوقپىز، كونستيتۋتسيالىق قۇقى­عىمىزدى، ءتىلىمىزدى قورعاۋ ءۇشىن كەلدىك. ءبىزدى اقشا ءۇشىن كەلىپ وتىر دەگەن كىسى ابدەن قاتەلەسەدى. ويتكەنى، ادىلدىك جەڭسە، بارلىق قارجىنى سۋديا قاجەت دەپ تاپقان كەز كەلگەن بالالار ۇيىنە اۋداراتىنىمىزدى قورعاۋشىمىز ارقىلى جەتكىزدىك. ءبىز -  قازاقپىز. قاشان دا انا ءتىلىمىزدى قورعايمىز.

ەسبول ءابۋوۆ:

- قازاق تىلىنە قىسىم كورسەتىلگەنىنە شىدامادىق. قيت ەتسە كوبىنە جۇمىستان قازاقتاردى شىعارادى. باسشىلىق تاراپىنان ەشقانداي شارا قولدانىلماعان سوڭ سوتقا جۇگىندىك. قىزمەتپەن قوشتا­ساتىنىمىز دا ايتىلدى. بىزگە جۇمىستان بۇرىن نامىس كەرەك.

دانيار احمەتوۆ:

- سوتتان ءبىز تەك ءادىل شەشىم كۇتەمىز. كوپ ازاماتتار، ونىڭ ىشىندە ءبىزدىڭ باس­شىلىق تا اقشا ءۇشىن سوتتاسىپ جاتىر دەپ ويلايدى. نامىسىمىزعا ءتيدى، ءبىزدى وسىنداي ارەكەتكە بارۋعا ماجبۇرلەدى. ادىلدىككە جەتكەنشە توقتامايمىز. سە­بە­بى، اتا زاڭنىڭ 2-بابىندا «ءاربiر ازامات ءوزiنiڭ قۇقىعى مەن ەركiندiگiن سوت تاراپىنان قورعاۋىنا قۇقىعى بار» دەپ انىق جازىلعان.

ادىلبەك تۇرعىمباەۆ، قورعاۋشى:

- ءبىزدىڭ نەگىزگى قۇرالىمىز دالەل­دەمە عوي. اۋديوجازبانى بۇگىن تاپسىر­دىق. ەكىنشى جاق «ءبىز­دىڭ داۋىسىمىز ەمەس» دەپ مويىن­دا­ما­عان جاعدايدا سا­راپتاما تاعايىن­دا­تۋ­عا تىرى­سا­مىز. تىلگە قاتىس­تى ماسە­لە­لەر كوپ، بىراق، ونىڭ ءبارى سوتقا جەت­پەيدى. مىسالى، «ەفەس قارا­عاندى سىرا قاي­ناتۋ زاۋى­تىنىڭ» ديرەك­تورى «سەن­دەر وسىنداي جولمەن وزدەرiڭ­نiڭ ۇلتشىل ەكەندەرiڭدi كورسەتiپ جاتىرسىڭدار» دەگەنگە دە­يىن باردى. ءتىلىن قورعاعان ءاربىر قازاق «ۇلتشىل» ما؟ كونستيتۋتسيامەن بەكىتكەن سوڭ ءاربىر ادامنىڭ قۇقىعى قور­عالۋى ءتيىس.

7-باپ. تiلدەردiڭ قولدانىلۋىنا كەدەرگi كەلتiرۋگە جول بەرمەۋ

قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا تiلدiك بەلگiسi بويىنشا ازاماتتاردىڭ قۇقىقتارىن كەمسiتۋگە جول بەرiلمەيدi.
قازاقستاندا مەملەكەتتiك تiلدiڭ جانە باسقا دا تiلدەردiڭ قول­دا­نىلۋىنا جانە ولاردى ۇيرەنۋگە كەدەرگi كەلتiرەتiن لاۋازىمدى ادام­داردىڭ iس-ارەكەتتەرi قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ زاڭدارىنا سايكەس جاۋاپتىلىققا اكەپ سوقتىرادى.

24-باپ. تiل تۋرالى زاڭداردى بۇزعانى ءۇشiن جاۋاپتىلىق

قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تiل تۋرالى زاڭدارىنىڭ بۇزىلۋىنا كiنالi مەملەكەتتiك ورگانداردىڭ بiرiنشi باسشىلارى نە جاۋاپتى حاتشىلارى نەمەسە قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتi ايقىندايتىن وزگە دە لاۋازىمدى ادامدارى، كەز كەلگەن مەنشiك نىسا­نىنداعى ۇيىمداردىڭ بiرiنشi باسشىلارى، سونداي-اق، زاڭدى جانە جەكە تۇلعالار قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ زاڭدارىنا سايكەس جاۋاپتى بولادى.

"زاڭ گازەتى"