ار انادان، ونەگە اكەدەن جۇعىستى بولسىن!
اتا-اناعا قۇرمەتپەن قاراپ، الاڭسىز قارتتىق سىيلاۋ، ۇرپاققا قامقورلىق جاساۋ – ءاربىر ادامنىڭ قاسيەتتى بورىشى.
نۇرسۇلتان نازارباەۆ.
كوڭىلدىڭ الاڭ بولىپ جۇرگەن شاعى ەدى بۇل. دۇنيە مىناۋ!.. مازاسى كەتىپ مازداپ جاتقان سول دۇنيەنىڭ بۇگىنگى كۇنى وتقا ورانىپ، وققا بايلانىپ بارا جاتقاندىعى الاڭداتىپ، سودان الاڭ كوڭىل ءشىركىننىڭ ءپاس تارتا باستاعان وسى ءبىر شاعىندا ەلباسى ءوز ەلى مەن حالقىنا اتالى ءسوزىن ايتىپ، ەڭسەمىزدى تاعى ءبىر تىكتەپ، رۋحىمىزدى تاعى دا بيىكتەتىپ، الدىمىزدا ءۇمىتتى ءومىر بار ەكەندىگىن ۇعىندىرىپ بەردى.
بۇعان دەيىن دە تالاي دا، تالاي ءبىر اتالى ءسوز ايتىپ كەلە جاتقان نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ جۋىردا عانا بولىپ وتكەن «مەرەيلى وتباسى» ۇلتتىق بايقاۋى جەڭىمپازدارىن ماراپاتتاۋ راسىمىندە سويلەگەن ءسوزىن «وتباسىنىڭ بىرلىگى – وتاننىڭ بىرلىگى»، – دەپ باستاۋىنىڭ ءدامى تاتىمدى، ءمانى تارتىمدى ەكەندىگىن بۇگىنگى الەم احۋالى بىزگە ايقىن ۇعىندىرا تۇسكەندىگى بار.
ەلباسىنىڭ وتكەن جىلعى جارلىعىمەن قىركۇيەكتىڭ ەكىنشى جەكسەنبىسى «وتباسى كۇنى» مەرەكەسى بولىپ بەلگىلەنىپ، سوعان وراي ەلىمىزدە تۇڭعىش رەت ۇيىمداستىرىلعان «مەرەيلى وتباسى» بايقاۋى تەك قانا سول بايقاۋعا قاتىسقان وتباسىلارىنىڭ عانا ەمەس، بارشا قالىڭ ەلدىڭ، بارشا قازاقستاندىقتاردىڭ قۋانىشى بولىپ وتىرعاندىعىنىڭ كۋاسىمىز وسى كۇندەرى.
ەلدىڭ اۋزىندا ەلباسىنىڭ ءسوزى ءجۇر! ءتۇرلى تاعدىرلى وتباسىلاردىڭ ونەگەلەرى مەن ساۋاپتى ىستەرى جانە دە ەلباسىنىڭ سول وتباسىلاردىڭ ارقايسىسىنا اۆتوكولىك سىيلاپ، قۋانتقاندىعىنا اركىم سول سىي-سىياپاتقا تاپ ءبىر وزدەرى يە بولعانداي قۋانعاندىقتارىن دا كوردىك، سوعان ەل ىشىندە ءجۇرىپ كۋا دە بولدىق. وسى كۇندەرى جاياۋ جۇرگەن ەشكىم دە جوق بولار. سىيعا تارتىلعان كولىكتەن بۇرىن ەلباسىنىڭ كوڭىلى قىمبات ەدى. ەلباسىنىڭ ەلگە دەگەن، ءار وتباسىنا دەگەن ىقىلاسى مەن مەيىرىمى، كەڭپەيىلى مەن اشىق تا ادال جانى بارشا جانداردى تاعى ءبىر شاتتاندىرىپ جۇرە بەرگەندىگى دە سول ەدى.
«مەرەيلى وتباسى» جالپىۇلتتىق تۇڭعىش بايقاۋىنىڭ بارلىق قازاقستاندىقتاردىڭ ورتاق سالتاناتىنا، ورتاق قۋانىشىنا اينالۋىنىڭ وزىندىك تەرەڭ سىرى دا بار. بۇل جايىندا ەلباسى: – «ءبىزدىڭ ەلىمىز – ءبارىمىز بىرگە ءبىرتۇتاس وتباسى رەتىندە قۇرىپ جاتقان بەيبىتشىلىك پەن كەلىسىمنىڭ ۇلكەن دە بەرىك ءۇيى. وندا ءبىزدىڭ بالالارىمىز، نەمەرەلەرىمىز جانە بارلىق كەلەر ۇرپاق قاۋىپسىز، مولشىلىقتا جانە ءال-اۋقاتتى ءومىر ءسۇرۋى ءۇشىن ونى عاسىرلارعا ارناپ تۇرعىزدىق. اركىمنىڭ باسىندا باسپاناسى، وقۋعا، دەنساۋلىعىن نىعايتۋعا، لايىقتى جۇمىس ىستەۋگە، داستارقانىندا ىستىق نان بولۋ مۇمكىندىگىن قالادىق. بۇل حالىقتا بولۋى مۇمكىن ەڭ قىمبات دۇنيەلەر»، دەپ قازاقستاندى مەكەندەپ وتىرعان بارلىق ۇلتتار مەن ەتنوستاردى ءبىرتۇتاس وتباسى، ولاردىڭ بارلىعىنىڭ دا، ياعني ءبارىمىزدىڭ دە بەيبىتشىلىك پەن كەلىسىمنىڭ ۇلكەن دە بەرىك ءۇيى تاۋەلسىز قازاقستاندا تۇرىپ جاتقاندىعىمىزدى وتە بەينەلى ەتىپ، ساناعا جەتكىزە ايتا ءبىلدى. ەلباسىنىڭ وسى ءبىر اتالى ءسوزى ءبىزدى، سول ءبارىمىزدىڭ «ءبىرتۇتاس وتباسىمىز» بەن «ۇلكەن دە بەرىك ءۇيىمىزدىڭ» بىرلىگى مەن بەرەكەسى جانە دە تىنىشتىعى مەن تاتۋلىعى ءۇشىن ءبارىمىزدىڭ دە ءبىر عانا ورتاق جاۋاپكەرشىلىگىمىز بار ەكەندىگىن ۇعىندىرا تۇسەرى بار. وسى وي ساباقتاستىعىمەن تاعى دا ءبىر ايتارىمىز، ەلباسى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ «وتباسىنىڭ بىرلىگى – وتاننىڭ بىرلىگى» دەگەن وسى ءبىر اۋىز ءسوزى ۇرپاققا ۇران، ساناعا ساباق بولۋى كەرەك.
ادامزاتتىڭ باستى قۇندىلىقتارىنىڭ ءبىرى وتباسى ەكەندىگى داۋ تۋدىرمايدى. وتباسى – ادام بالاسىنىڭ ۇرپاق ءوسىرىپ، سول ۇرپاعى ارقىلى ءوز ءومىرىن ماڭگىلىككە ۇلاستىراتىن ادامزاتتىڭ قاسيەتتى ۇياسى! جاسىراتىنى جوق، قازىرگى ۋاقىتتا وتباسى قۇندىلىقتارىنىڭ اياقاستى ەتىلە باستاۋى ەتەك الىپ بارا جاتقانداي. قاسيەتسىزدىك جايلاپ بارا جاتقانداي. حالقىمىزعا جات قۇبىلىستار ءبىزدىڭ ەلىمىزدە دە ايقىن بوي كورسەتە باستادى. باتىس ەلدەرىنىڭ ەركەك پەن ەركەكتىڭ، ايەل مەن ايەلدىڭ ماۋىعىپ، جاناسۋى، ءتىپتى، ءبىر-بىرىمەن وتباستارىن قۇرۋلارى سياقتى ادام بالاسىنىڭ اقىلى مەن ساناسىنا سىيىسپايتىن بەيباستاقتىق پەن كورگەنسىزدىكتەردى قالىپتى جاعداي ەسەبىندە قابىلداپ جاتقانداردىڭ، ەندى سول بەيادەپتى زاڭداستىرۋدى تالاپ ەتە باستاعانداردىڭ ۇندەرى دە شىعىپ قالىپ ءجۇر.
ەندىگىنىڭ ادامىنىڭ ەڭ باستى قاتەلىگى جانە دە كەشىرىلمەس كىناسى مەن كۇناسى دە، بالكىم، دۇنيەگە ءوز ۇرپاعىن اكەلۋگە شەكتەۋ قويىپ جاتقاندىعى دا بولار. تۇبىندە قازاقستاندىق قوعامنىڭ پىكىرى مەن كوزقاراسىن ەكى ايىراتىن وسى ءبىر «مال قۇلاعى ساڭىراۋ» دەيتىندەي ادەپسىزدىككە جول بەرىپ الماستىڭ امالىن وسى باستان ويلاعانىمىز دا ءجون. مىنە، ءار وتباسىنىڭ ورنى، ءار وتباسىنىڭ ءوز ۇرپاعىنا ءتالىم مەن تاربيە بەرۋدەگى ءرولىنىڭ تەرەڭدەي تۇسەر تۇسى دا وسى ارا عوي دەپ ويلايمىز.
«ءبىزدى حالىق اراسىندا ناشاقورلىق پەن الكوگوليزمنىڭ تاراۋ دەڭگەيى، ۆيچ ينفەكتسياسىن جۇقتىرعاندار سانى الاڭداتپاي قالا المايدى. بۇگىندە جاستار بويىندا مورالدىق-ونەگەلىلىك جانە رۋحاني قۇندىلىقتاردى قالىپتاستىرۋ كوكەيكەستى پروبلەما بولىپ وتىر»، دەگەن وسى ءبىر الاڭ ءسوزىن ەلباسى دا تەگىن ايتىپ وتىرعان جوق. نەگە بۇلاي بولا باستادى؟ ءوزىمىز دۇنيەگە اكەلگەن ءوز ۇرپاعىمىزعا تاربيە بەرۋ نەگە قيىنداي ءتۇستى؟ ادام بالاسىنىڭ ءبىرى-بىرىنە دەگەن وشپەندىلىگى ءورشىپ، قاتىگەزدەنىپ، قانى قارايىپ بارا جاتقان جوق پا؟ بۇل ماسەلە قازىر جالعىز قازاقتىڭ باسىنداعى عانا قاسىرەت ەمەس، بارشا ادامزات بالاسىنىڭ قاسىرەتى بولىپ وتىر. الايدا، «زامان وسى» دەپ ارەكەت جاساماي وتىرا بەرمەكتىك تە جاراماس. وتباسى قۇندىلىقتارىنىڭ ساباعىن بەرەر كەز وسى ارادان قىلاڭدايتىن سىڭايلى. بىراق كەز كەلگەن وتباسىنىڭ وتاعاسى مەن وتاناسى سول ساباقتى بەرۋگە قابىلەتتى مە؟ ءوزى تاربيەلى مە؟ ولار ءوز بالالارىنا ۇلگى بولا الا ما؟ ءبىزدىڭ بۇل ساۋالدارىمىز نامىسقا دا تيەر بولار. سونى بىلە تۇرا وسىلاي دەپ ساۋال تاستاۋعا ءماجبۇرمىز.
پارلامەنتتە الكوگولدى ءىشىمدىكتەردى مەكتەپتەر مەن بالا-باقشالاردان ءجۇز مەتر قاشىقتىقتا ساتۋ، ساتپاۋ ماسەلەسى جايلى پىكىرتالاس جۇرگەن كەزدە، «جارايدى، مەكتەپتەردىڭ ماڭىندا اراق-شاراپ ساتپايىق، ال سول بالا مەكتەپتەن ۇيىنە كەلگەندە ۇيىندە ماس بولىپ، قالعىپ-شۇلعىپ وتىرعان اكەسىن كورسە شە؟»، دەپ ايتقانىمىز دا ەسىمىزدە. وسى جايىندا ويلاسايىقشى. جالپى، ءار وتباسىندا، اسىرەسە، ءبىزدىڭ قازاق وتباسىنىڭ شاڭىراعىندا اراق ءىشۋ ەندىگى ارادا ۇياتتى ءىس سانالاتىن كوزقاراس قالىپتاستىرۋىمىز كەرەك. ءبىزدىڭ بالا كەزىمىزدە ۇلكەندەردىڭ كوزىنشە اراق ءىشۋ، ماس بولۋ ۇيات ءىس بولىپ سانالاتىن. ال بۇل جات قىلىق قازىر بوي ۇيرەنگەن داعدىلى ىسكە اينالدى. كەز كەلگەن بۇرىش-بۇرىشتا تىعىلىپ تا، باقتار مەن دەمالىس الاڭدارىندا ەشكىمنەن دە قىمسىنباستان تەمەكىسىن قۇنىعا سورىپ وتىرعان، نەبىر قىمبات كولىكتەردىڭ رولىندە وتىرىپ تا تەمەكىسىن بۋداقتاتىپ بارا جاتقان قازاق قىزدارىنىڭ كوبەيىپ بارا جاتقاندىعىن دا كورمەي دە، بىلمەي دە وتىرمىز با؟ سول كورگەنسىزدىكتەردى كورىپ تە ءجۇرمىز، ءبىلىپ تە وتىرمىز! كورمەگەندەي بولامىز، ۇندەمەي وتە شىعامىز. مۇندايدا قازاق «ءاي دەيتىن اجە، قوي دەيتىن قوجا قالماعان با؟» دەپ ناليتىن. سول نالامىزدى ءبىز دە قاعاز بەتىندە عانا ايتىپ وتىرمىز. باسقا بەتكە قاراتا ايتا الماسىمىز دا انىق. ويتكەنى، ايتساڭ بەتىڭنەن الار، ءتىپتى، جاعاڭنان الار جاس تا بار قازىر. وتباسىندا ۇلتتىق قۇندىلىقتاردان ءنار الماعان، وتباسىندا كورگەنى جوق كورگەنسىز عوي دەپ وتە شىعامىز.
«كورگەنسىز» دەگەن اۋىر ءسوز. سول كورگەنسىزدىككە ءوز ۇرپاعىمىز ۇرىنباسىن دەسەك، ەڭ اۋەلى ءار شاڭىراقتىڭ ەڭ اۋەلى ءوز اتا-اناسى مەن جالپى ۇلكەندەرىنىڭ ونەگەلى بولعانى ابزال. سول ءىستىڭ باسى رەتىندە ەلباسى وتباسىلىق-ونەگەلىلىك قۇندىلىقتاردى نىعايتۋ ءۇشىن ەڭ اۋەلى قوعامدا ماسكۇنەمدىك پەن الكوگوليزم، تەمەكى شەگۋ مەن ناشاقورلىق، وتباسىلىق بورىشقا جاۋاپسىز قاراۋ، ۇلكەندەردى سىيلاماۋ سياقتى تەرىس كورىنىستەرگە ۇنەمى توزبەستىك احۋال تۋدىرىپ وتىرۋدى ماڭىزدى دەپ العا تارتتى.
«حالقىمىز اكەنى اسقار تاۋعا بالاعان، الدىن كەسىپ وتپەگەن. «جۇماق – انانىڭ تابانىنىڭ استىندا» دەپ اناسىن سىيلاعان. «بالا – باۋىر ەتىڭ» دەپ ۇرپاعىنا ايرىقشا قامقورلىقپەن قاراعان» دەگەن ەلباسىنىڭ وسى ءبىر اۋىز ءسوزىنىڭ ءتۇبىن تارقاتا ايتار بولساق، ءار اكە مەن انانىڭ ءوز ۇرپاعى الدىنداعى، ال ءار بالانىڭ ءوز اتا-اناسىنىڭ الدىنداعى ادامي ۇلى جاۋاپكەرشىلىگى بار جانە ول بولۋى دا كەرەك! ەلباسى وسىنى ايتىپ وتىر. ار انادان، ونەگە اكەدەن جۇعىستى بولۋى كەرەك. وسىنى دا ويلايىق!
قازىرگى ۋاقىتتا ءوز اتا-اناسى مەن ءوز وتباسى الدىنداعى ۇرپاق جاۋاپكەرشىلىگىنىڭ تومەندەپ بارا جاتقاندىعىن دا ەلباسى ورىندى ايتتى. جاستارىمىزدىڭ وتباسىن قۇرۋعا اسىقپايتىندىقتارى، اسىرەسە ەر بالالارىمىزدىڭ سالت باستى، ساباۋ قامشىلى، «ءسۇر بويداق» بولىپ ءجۇرىپ الۋلارى كوبەيىپ بارادى. بۇل، اسىرەسە، اۋقاتتى دەيتىن، جاعدايلارى جەتىپ-ارتىلاتىن دەيتىندەي وتباستارىنىڭ بالالارىنىڭ «دەرتى» بولۋعا اينالدى. كەرىسىنشە، ءۇي-كۇيى جوق، ءار جەردەن ناپاقاسىن تاۋىپ جۇرگەن داۋلەتسىزدەردىڭ بالالارى تەز ۇيلەنگىش. بالالى-شاعالى بولىپ، كىم كورىنگەننىڭ پاتەرلەرىن جالداپ، ساعالاپ جۇرگەن سولاردى كورىپ، «سامي نيششيە، ەششە نيزششيح رازۆوديات» دەپ كۇستانالاۋ دا بار. وسى ماسەلەنى زەرتتەپ، زەردەلەپ كورگەنىمىزدە، جاڭاعى «سامي نيششيلەرىڭىز» ناعىز ەڭبەكقورلار ەكەن، كەز كەلگەن جۇمىستان قورىقپايتىندار، تۇرمىستىڭ كەز كەلگەن قيىنشىلىقتارىنان تايسالماي، سوعان قارسى تۇرا الاتىن جىگەرلىلەر ەكەن. ەلباسى: «بۇگىندە بىزگە وتباسىن نىعايتۋدا، انا مەن بالانى قورعاۋدا، قارتتىقتى لايىقتى قامتاماسىز ەتۋدە نەعۇرلىم ءتيىمدى مەملەكەتتىك ساياسات قاجەت. ءبىز قۇرىپ جاتقان جالپىعا ورتاق ەڭبەك قوعامى جالپىعا ورتاق الەۋمەتتىك جاۋاپكەرشىلىك قوعامى بولۋى ءتيىس، دەپ ءبىزدىڭ وسى ءبىر بايقاعان جايىمىزدىڭ ءتۇيىنىن شەشىپ تە بەرىپ وتىر. ەڭبەك وتباسىن نىعايتۋدىڭ ءبىر تەتىگى ەسەبىندە قاراستىرىلۋى كەرەك. ال بۇل كەلىپ ءار وتباسىندا بالانى بالا كەزىنەن ەڭبەك ەتۋگە ۇيرەتىپ، شارۋاعا داعدىلاندىرۋ، بىلايشا ايتقاندا، «بۇعاناسى قاتپاي جاتىپ» ءپىسىرىپ تاستاۋ جاۋاپكەرشىلىگىن العا تارتارى بار. الداعى ۋاقىتتا ءار وتباسىندا بالانى ەڭبەككە باۋلۋ ماسەلەسىنە مەملەكەتتىك ساياسات تۇرعىسىنان قاراعان دا ابزال بولار ەدى.
ءار ادام بالاسى باقىتتى بولعىسى كەلەدى! ءبىر-بىرىمىزگە باقىت تىلەپ تە جاتامىز. الايدا سول ادام بالاسىنىڭ اقىل-ويى شارىقتاپ، ول ءوز قولىمەن نەبىر عاجايىپتار جاساپ جاتسا دا، سول اقىل-ويلى ادام بالاسىنىڭ وسى كۇندەرى باقىتىنىڭ بايانسىز بولا باستاعاندىعى دا الاڭداتا تۇسكەندەي. نەگە دەگەن ءبىر ساۋالدىڭ كوكەيدى تەسەرى دە بار. سول كوكەيدى تەسەر ساۋالدىڭ ءبىر جاۋابىن ەلباسىنىڭ ويلى سوزىنەن تاپقانداي بولدىم. «وكىنىشكە قاراي، قوعامدا ورىن الىپ وتىرعان كەيبىر قولايسىز فاكتىلەردى دە كوزدەن تاسا قىلۋعا بولمايدى، – دەدى ەلباسى. – اڭگىمە جىل سايىن شامامەن مىڭ جارىمداي قازاقستاندىق بالالاردىڭ جەتىمدىككە دۋشار بولاتىنى جونىندە بولىپ وتىر. بۇگىندە قازاقستاندا كۇتىمسىز قالعان 34 مىڭداي جەتىم بالالار مەن باسقا دا بالالار بار. كوبىنىڭ اتا-انالارى ءتىرى. 149 مىڭداي بالانىڭ دامۋ مۇمكىندىكتەرى شەكتەۋلى، ءبىزدىڭ قولداۋىمىزعا ءزارۋ. 7 مىڭنان استام ەگدە جاستاعى ادامدار قارتتار ۇيىندە تۇرادى، ال ولاردىڭ كوپشىلىگىنىڭ دەندەرى ساۋ جانە تابىستى بالالارى بار. تۋعان بالالارىن نەمەسە اتا-انالارىن تاستاپ كەتۋ جاعدايىن قوعام ۇياتتى كورىنىس رەتىندە باعالاۋى كەرەك. بۇل – ءبىزدىڭ جانىمىزعا جات قۇبىلىس… ءبىز قانداي جاۋگەرشىلىك زاماننىڭ وزىندە جەتىمىن جىلاتپاعان، جەسىرىن قاڭعىتپاعان ەلمىز. اتا-اناسىن قارتتار ۇيىنە تاپسىراتىن قاتىگەز ۇرپاق پەن بالاسىنان جەريتىن كوكەك انا بىزدە ەشقاشان بولماعان. بۇل – ءبىزدىڭ داستۇرىمىزگە قايشى، سالتىمىزدا جوق ارەكەت!»
ەلباسى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ سانالىنى سەلت ەتكىزەر وسى ايتقاندارىنان ادام بالاسىنىڭ قازىرگى باقىتسىزدىعى سول ادام بالاسىنىڭ ءوزى شىرىلداتىپ تاستاپ كەتىپ جاتقان ءوز ۇرپاعىنىڭ كوز جاستارى مەن قارتتار ۇيىندە قوس جانارلارى جاۋدىرەپ قالىپ جاتقان قارتتارىمىزدىڭ قاباعىندا تۇرعاندىعىن ۇعىنساق ەتتى.
ءبىز – ءوسىپ تە، وركەندەپ تە جاتقان ەلمىز! «ماڭگىلىك ەل» بولۋدى مۇرات تۇتىپ، ماقسات ەتىپ وتىرعان ەلمىز! قازاق ەلىندە ءاربىر 90 سەكۋند سايىن ىڭگالاپ، دۇنيە ەسىگىن اشىپ جاتار ءسابيدىڭ بولاشاعىن وسى باستان تەرەڭىنەن ويلاپ، سولاردىڭ جايى مەن جاعدايىن جانە دە قارتتاردىڭ زەينەتتى ءومىر كەشۋى ءۇشىن بارلىق جاعدايدى جاساپ جاتقان ەلمىز! ەلباسىنىڭ سوزىمەن ايتقاندا: «وتباسى – بەرەكە-بىرلىكتىڭ قاينار كوزى. وتباسىنىڭ بىرلىگى – وتاننىڭ بىرلىگى، اعايىننىڭ تاتۋلىعى – اتامەكەننىڭ تۇتاستىعى»، دەپ ونەگەلى دە ەلدىك تاربيە بەرۋ پەيىلى بار ادال نيەتتى ەلمىز!
بۇعان ايعاق، تاۋەلسىزدىك جىلدارى، ياعني سوڭعى جيىرما جىلدىڭ ارعى-بەرگى كەزەڭدەرىندە ەلىمىزدە 1 مىڭ ءبىلىم ورداسى مەن 800 دەنساۋلىق ساقتاۋ نىسانى سالىنسا، قازىر ەلىمىزدەگى سول ەمدەۋ مەكەمەلەرى مەن كلينيكالارىندا قازاقستاندىق دارىگەرلەر قازاقستان مەديتسيناسىنىڭ تاريحىندا بۇرىن-سوڭدى ەشقاشان جاسالىپ كورمەگەن كۇردەلى وپەراتسيالاردىڭ وزدەرىن دە ءساتتى جاساي باستادى. ءومىرىمىز ۇزاردى! ەلباسى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ قازاقستاندى نىعايتا وتىرىپ، جاسامپاز ەلگە اينالدىرۋ ءۇشىن قىسقا مەرزىمدە وراسان زور جۇمىستار تىندىرىلعاندىعىنا ەل كۋا، الەم كۋا! ەڭ باستىسى – ەل وزگەردى، دۇنيەگە دەگەن كوزقاراستارى مەن بولاشاققا دەگەن ۇمتىلىستارى مۇلدەم جاڭاشا ەركىن ويلى، ءور ماقساتتى جاس بۋىن قالىپتاسىپ، ءوسىپ كەلەدى. تاۋەلسىزدىكتىڭ العاشقى جىلدارىنداعى قيىنشىلىقتار مەن جاھاندىق داعدارىستارعا قاراماستان، قازاقستاندىقتاردىڭ تابىسىنىڭ 16 ەسەدەن استامعا ارتۋى جانە دە ءبىلىم بەرۋ مەن دەنساۋلىق ساقتاۋ سالالارىن قارجىلاندىرۋدىڭ 10 ەسەگە وسكەندىگى وركەنىمىزدىڭ ءوسىپ، كوسەگەمىزدىڭ كوگەرىپ، كەمەلدەنە تۇسكەندىگىمىزدىڭ ءبىر تۇسى.
ەلباسى قازاقستاندى دامىتۋدىڭ 2050 جىلعا دەيىن بەلگىلەپ بەرگەن ءوز ستراتەگياسىن ەل بولاشاعىنىڭ دا، ءار وتباسىنىڭ دا بولاشاعى دەپ تۇتاس قاراستىرىپ وتىر. باعدارىمىز جانە دە بار. «ءححى عاسىردىڭ ورتاسىندا وتباسىلارىنىڭ باسىم كوپشىلىگى تىنىشتىق پەن مولشىلىقتا ءومىر سۇرگەن ەلدەر ەڭ دامىعان مەملەكەتتەر بولىپ شىقپاق. ولار بالالارىن تاربيەلەپ، ولارعا ساپالى ءبىلىم بەرىپ، اعا بۋىنعا قامقورلىق تانىتىپ، سالاماتتى ءومىر سالتىن ۇستانباق»، دەگەن نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ بۇل ويى ءبىزدى تاعى دا بۇگىنگى كۇردەلى الەمنىڭ كوپ بۇرىشىندا جەتىسپەي جاتقان، الايدا، قازاقستانداعى بار، ورنىققان بەيبىتشىلىك پەن كەلىسىمدى، بىرلىك پەن ىنتىماقتى، تىنىشتىق پەن قاۋىپسىزدىكتى كوزدىڭ قاراشىعىنداي ساقتاۋعا ۇندەيدى. ەلباسى ءوزىنىڭ قالىڭ ەلىنە تاعى دا وسىنى ۇعىندىردى.
حالقىمىزدا ەجەلدەن كەلە جاتقان «اتاڭا نە ىستەسەڭ، الدىڭا سول كەلەر»، – دەگەن ءسوز بار. ەلباسى: «جاستىق شاقتا اتا-اناڭا نە كورسەتسەڭ، قارتايعاندا ۇرپاعىڭنان سونى كورەسىڭ. بۇل – حالقىمىزدىڭ ومىرلىك قاعيداسى، عاسىرلار بويى مىزعىماعان وتباسىلىق قۇندىلىقتارىنىڭ نەگىزى»، دەگەن وي تاستاۋ ارقىلى ۋاقىتتىڭ تاعى دا وزگە سىندارى مەن قاتەرلەرىنىڭ دە بار ەكەندىگىن وتە ورىندى ەسكە سالىپ وتىر. قازىرگى ۋاقىتتا كۇماندى جالعان ءدىني اعىمداردىڭ ىقپالىنا ءتۇسىپ كەتىپ جاتقان بالالارىمىز بەن جاستارىمىزدى ساقتاندىرۋ جانە دە مۇندايعا الداعى ۋاقىتتا جول بەرمەس ءۇشىن مەملەكەت پەن قوعامنىڭ جۇيەلى شارالار قابىلداۋى – كۇن تارتىبىندە تۇرعان ماسەلەنىڭ ءبىرى. وتباسى قۇندىلىقتارىن ساقتاۋ جانە ولاردى بايىتۋ مەن ۇرپاق ساناسىنا تەرەڭىرەك سىڭىرە ءتۇسۋ ءۇشىن ەلباسى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ 2015-2020 جىلدارعا ارنالعان وتباسىلىق قارىم-قاتىناستاردى، مورالدىق-ەتيكالىق جانە رۋحاني ونەگەلىلىك قۇندىلىقتاردى نىعايتۋ جونىندەگى ءىس-شارالاردىڭ جالپىۇلتتىق جوسپارىن ازىرلەۋدى دە تاپسىردى. بۇل قاجەت جانە دە وتە قاجەت! الداعى ۋاقىتتا ازىرلەنەر بۇل جالپىۇلتتىق باعدارلامانىڭ التىن ارقاۋى، نەگىزگى يدەياسى رەتىندە ەلباسى وتباسىلىق-نەكەلىك قاتىناستارداعى، بالا قۇقىقتارىن ساقتاۋداعى جانە بالا تاربيەلەۋدەگى اتا-انالاردىڭ جاۋاپكەرشىلىكتەرىن ارتتىرۋدى باستى مىندەت ەسەبىندە اتايدى. بالانىڭ كىشىسىن شاڭىراقتىڭ يەسى رەتىندە قولدارىنان شىعارماي، قارتايعان شاقتارىندا ءوز جاندارىندا ۇستاپ قالاتىن اتا سالتىمىزدى دا ەلباسى قايتا جاڭعىرتۋدى ۇسىنادى. ساۋاپتى ءىستىڭ ءبىرى بولىپ سانالاتىن جەتىم بالالاردى اسىراپ العان جانە تاربيەلەپ وتىرعان ازاماتتار ءۇشىن قولايلى قۇقىقتىق ورتانى كۇشەيتۋمەن بىرگە، مۇنداي وتباسىلارعا مەملەكەت پەن قوعامدىق بىرلەستىكتەردىڭ جان-جاقتى كومەك كورسەتۋلەرىنىڭ كۇشەيتىلگەندىگى دە ابزال.
«كورگەندە كوز سۇيسىنەتىن ءسۇپ-سۇيكىمدى نەمەرە-شوبەرەسىنىڭ ورتاسىندا ماڭايىن شۋاققا بولەپ وتىرعان اتا-اجەلەر نەمەسە ەڭبەگى ارقىلى تەك ۇلكەن جەتىستىكتەرگە جەتىپ قانا قويماي، وتباسىندا دا سىيلاستىعى جاراسقان ەرلى-زايىپتىلار قانداي باقىتتى!»، دەپ ەلباسى سۇيسىنە ايتقان سول باقىتتى دا داۋلەتتى، تاتۋ دا بەرەكەلى وتباسى كوپ بولا بەرسە ەكەن ايتەۋىر. ويتكەنى، ءار وتباسى ءبىزدىڭ ءبىر تۇتاس وتانىمىزدىڭ قاسيەتتى شاڭىراعىن ۇستاپ تۇرار ءبىر-ءبىر ۋىعى عوي!
جابال ەرعاليەۆ، جازۋشى، قازاقستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى، پارلامەنت سەناتىنىڭ دەپۋتاتى
Abai.kz
