وسكەمەن وسەر ەلدىڭ قالاسىنا ۇقساماي تۇر. وزگەنىڭ ەلىندە وزەگىن جالعاپ  جۇرسە دە، شوۆينيستىك سانادان ارىلا الماعان كەيبىر وسكەمەندىك «اعايىن» التىن التايدىڭ باۋىرىنداعى قالانى قازاقىلاندىرۋعا باسىنان باستاپ باقايشىعىنا دەيىن قارسى تۇرىپ باعۋدا. كەز كەلگەن مەملەكەت ءوز تەرريتورياسىنداعى ايماقتار مەن قالالاردىڭ جانە ونداعى كوشەلەر مەن الاڭداردىڭ اتىن مەملەكەتتى قۇرىپ وتىرعان ۇلتتان شىققان تۇلعالاردىڭ، باتىرلاردىڭ، ەلگە ەرەن ەڭبەگى سىڭگەن ازاماتتارعا بەرەدى. جانە بۇل قالىپتى جاعداي بولىپ سانالادى. بىراق، وسكەمەندە بۇل ورەسكەل جاعداي بولىپ ەسەپتەلەدى ەكەن. شىعىس قازاقستان وبلىسىندا ەلدى-مەكەندەردىڭ اتاۋىن مەملەكەتتىك تىلگە - قازاق تىلىنە كوشىرۋ ءىسى تابانى كۇرەكتەي جيىرما جىل بويىنا كۇرەسپەن جۇرگىزىلىپ كەلەدى. مۇنداي جاعداي پاۆلودار جانە پەتروپاۆەل وبلىستارىندا دا كەزەدەسەدى.

سونىمەن، وسكەمەنگە كەلسەك. بۇل قالادا ەرماكتىڭ اتىندا كوشە بولعان. ول كوشە تاياۋ جىلدارى تۇڭعىش اسكەري ۇشقىش جاقىپبەك مالدىباەۆتىڭ اتىنا بەرىلەدى. اعايىن تۋىسى جينالىپ، ج. مالدىباەۆقا ەسكەرتكىش تاقتا ورناتادى. سول تاقتانى بەلگىسىز بىرەۋلەر ءبىر ەمەس ەكى رەت تالقانداپ كەتىپتى. پوليتسياعا ارىز تۇسىرگەنىمەن، ونداعى «مىرزالار» «بۇل تاقتا مادەني ەسكەرتكىشتەر قورعاۋىنا جاتپايتىندىقتان قىلمىستىق ءىس قوزعاي المايمىز» دەگەن جاۋاپ ايتىپ شىعارىپ سالعان. مۇنى ءبىر دەڭىز.

وسكەمەن وسەر ەلدىڭ قالاسىنا ۇقساماي تۇر. وزگەنىڭ ەلىندە وزەگىن جالعاپ  جۇرسە دە، شوۆينيستىك سانادان ارىلا الماعان كەيبىر وسكەمەندىك «اعايىن» التىن التايدىڭ باۋىرىنداعى قالانى قازاقىلاندىرۋعا باسىنان باستاپ باقايشىعىنا دەيىن قارسى تۇرىپ باعۋدا. كەز كەلگەن مەملەكەت ءوز تەرريتورياسىنداعى ايماقتار مەن قالالاردىڭ جانە ونداعى كوشەلەر مەن الاڭداردىڭ اتىن مەملەكەتتى قۇرىپ وتىرعان ۇلتتان شىققان تۇلعالاردىڭ، باتىرلاردىڭ، ەلگە ەرەن ەڭبەگى سىڭگەن ازاماتتارعا بەرەدى. جانە بۇل قالىپتى جاعداي بولىپ سانالادى. بىراق، وسكەمەندە بۇل ورەسكەل جاعداي بولىپ ەسەپتەلەدى ەكەن. شىعىس قازاقستان وبلىسىندا ەلدى-مەكەندەردىڭ اتاۋىن مەملەكەتتىك تىلگە - قازاق تىلىنە كوشىرۋ ءىسى تابانى كۇرەكتەي جيىرما جىل بويىنا كۇرەسپەن جۇرگىزىلىپ كەلەدى. مۇنداي جاعداي پاۆلودار جانە پەتروپاۆەل وبلىستارىندا دا كەزەدەسەدى.

سونىمەن، وسكەمەنگە كەلسەك. بۇل قالادا ەرماكتىڭ اتىندا كوشە بولعان. ول كوشە تاياۋ جىلدارى تۇڭعىش اسكەري ۇشقىش جاقىپبەك مالدىباەۆتىڭ اتىنا بەرىلەدى. اعايىن تۋىسى جينالىپ، ج. مالدىباەۆقا ەسكەرتكىش تاقتا ورناتادى. سول تاقتانى بەلگىسىز بىرەۋلەر ءبىر ەمەس ەكى رەت تالقانداپ كەتىپتى. پوليتسياعا ارىز تۇسىرگەنىمەن، ونداعى «مىرزالار» «بۇل تاقتا مادەني ەسكەرتكىشتەر قورعاۋىنا جاتپايتىندىقتان قىلمىستىق ءىس قوزعاي المايمىز» دەگەن جاۋاپ ايتىپ شىعارىپ سالعان. مۇنى ءبىر دەڭىز.

ايتپاقشى، ەرماكتى «كوسەم» كورەتىن شىققان تەكتەرى كازاك دەگەن قاۋىم جىل سايىن الگى «كوسەمسىماقتارىن» ەمىرەنە ەسكە الىپ، ەرتىس وزەنىنە باۋلانعان گۇل اعىزىپ اتاپ وتۋدە. ال، ەندەشە.

ەڭ سۇمدىعى جانە سوراقىسى قازاقتىڭ قىرشىن ۇل-قىزىن الماتىنىڭ قاق تورىندە قىزىل قانعا بوكتەرگەن كولبيننىڭ اتىندا وسكەمەندە كوشە بار جانە ول   اتاۋ ءالى مىزعىماي تۇر. سوندا تاۋەلسىزدىكتىڭ تاڭى شىعىستان اتپاعان با؟ الدە ازاتتىقتىڭ تاڭىن تانىعىسى كەلمەيتىن كەرتارتپا كەڭەستىك مىنەزدىڭ يەلەرى مە؟ بۇل از دەسەڭىز، جەتى "تسەنترالنىي", ءتورت "حمەلنيتسكي", ءۇش "كۋتۋزوۆ" كوشەسى بار. مىنانى وقىپ، قانىڭىز باسىڭىزعا شاۋىپ، قازاقتىعىڭىز قوزباسا، نامىستانباساڭىز،   «تولەرانتتىلىعىڭىزدى» ساقتاپ ءتورت تاعانداپ  وتىرا بەرىڭىز!

وسكەمەننىڭ ورەسكەلدىگى مەن قازاق اتاۋلارىنا دەگەن وشپەندىلىگى مۇنىمەن توقتامايدى. وتكەندە ايماقارالىق فورۋمعا رەسەي پرەزيدەنتى دميتري مەدۆەدەۆ كەلگەن كەزدە «اۋەجاي» دەگەن ءسوزدى الىپ تاستاپ، ورنىنا «اەروپورت» دەپ جازدىرىپ قويعان وسكەمەندەگى   وتانداستىرىمىز مەملەكەتتىك ءتىل، ول تۋرالى اتا زاڭدا كورسەتىلگەن ارنايى باپتارعا پىسقىرىپ تا قارامايتىندىقتارىن تانىتتى.

تاۋەلسىز مەملەكەتىمىزدىڭ ەڭ نەگىزگى ءارى باستى ايشىعى مەن ايعاعىنىڭ ءبىرى مەملەكەتتىك تۋدىڭ  جەرگىلىكتى جۇرت «ابىلاي كيت» دەپ اتايتىن توبەدە جەلبىرەپ تۇرعان جەرىنەن تاعى دا بەلگىسىز بىرەۋلەر وسى شىعىس ايماقتا قۇلاتىپ كەتكەنىن جازعانبىز. قازاققا قارسىلىعىن ءتۇن جامىلىپ، تۇنەك ورانىپ كەلىپ جاسايتىن بەلگىسىز بىرەۋلەردىڭ ارەكەتىنە توقساۋىل قويار ءبىر قاراگوز پەندە تابىلماي تۇر.

ەسكەرتكىش تاقتانى تالقانداپ، كوك تۋدى قۇلاتىپ تاستاپ سايرانداپ جۇرگەن قۇداي-اۋ، بۇل نەعىلعان اش ىشەكتەي سوزىلعان «بەلگىسىز بىرەۋلەر»...

ال، بەلگىلىسى وسكەمەندەگى ولكەتانۋشى پاۆەل جۋكوۆ دەگەن بىرەۋ شىعىس ايماقتاعى ەلدى-مەكەندەردىڭ ورىسشا  اتاۋىن مەملەكەتتىك تىلگە كوشىرۋ تۋرالى وبلىستىق ءماسليحات دەپۋتتارىنىڭ شەشىمىن ەستىپ، «بۇل ايماقتا تۇراقتى ەلدى-مەكەن بولماعان، كوشىپ-قونىپ، مال باعىپ جۇرە بەرگەن»، دەپ ءوزىنىڭ قارسىلىعىن ايتىپتى. پاۆەلدىڭ پايىمداۋىنشا، قازاققا اۋىل سالىپ، وعان اتاۋ بەرگەن تەك قانا ورىستار ەكەن. نە دەگەن استام پيعىل! اللا-وۋ، تاريحي وتانى وسكەمەننىڭ ىرگەسىندە ءتيىپ تۇرعان پاۆەلدەردىڭ وسكەمەندە قاي اتاسىنىڭ قۇنى قالدى دەسەڭىزشى... «سۋ ىشكەن قۇدىعىنا تۇكىرەتىن» بۇل نەعىلعان جاندار؟!... بالكىم، ءسىز بىلەرسىز؟

«اباي-اقپارات»

2010 جىلدىڭ 1 قاڭتارىنداعى مالىمەت بويىنشا  قازاقساتننىڭ  قالالارىنداعى ورىستاردىڭ ساندىق كورسەتكىشى

تمد جانە بالتىق ەلدەرىندەگى ورىستاردىڭ سانى