اباي. كز-ءنىڭ جىگىتتەرى، اسسالاۋماعالەيكۋم! وتكەن جولى سايتتارىڭىزدا «قۇرىلتاي مەن سۇرقىلتاي» اتتى «دات» جوباسى بويىنشا جارىق كورىپ جاتقان «وبششەستۆەننايا پوزيتسيا» گازەتىنەن كوشىرىلىپ باسىلعان ماقالا جاريالاندى. باتىستا بولعالى جاتقان قۇرىلتايدى كىشى جۇزدەردىڭ قۇرىلتايى دەگەن اڭگىمە تاراپتى. سوعان جاۋاپ رەتىندە تومەندەگى سۇحباتتى جولداپ وتىرمىن.

- قاجەكە، قايسىبىر بەيپىل اۋىز باسىلىمسىماقتار باتىس قۇرىلتايىن تاعى دا ساياسي، ارزان ويىندارعا  اينالدىرىپ، ىرگەلى قازاقتىڭ اراسىنا ىرىتكى سالماققا تىرىسىپ باعۋدا...

- قازاقتىڭ تاريحىنان از دا بولسا حابارى بار ادام كەمەڭگەر حاندارىمىزدىڭ جالپىنى قۇرايتىن جالقى ەكەندىگىن  بىلەدى. ەركىندىك العان جىلدارىمىزدا ۇلتجاندى ازاماتتارىمىزدىڭ ءوزى ءبىر جاعادان باس، ءبىر جەڭنەن قول شىعارا الماي كەلەدى. ويتكەنى، ءبىزدىڭ دۇشپاندارىمىز قازاقتىڭ ايرانداي ۇيۋىنا، بىرلىگىنىڭ بەرىك بولۋىنا مۇددەلى ەمەس. كەرەك دەسەڭىز، ءبىر داستارحاننان ءدام تاتىپ، باتا قايىرىپ جۇرگەن كەيبىر قانداستارىمىزدىڭ ءوزى لەزدە تابانى تايىپ، تاسادان تاس اتىپ جاتادى.

اباي. كز-ءنىڭ جىگىتتەرى، اسسالاۋماعالەيكۋم! وتكەن جولى سايتتارىڭىزدا «قۇرىلتاي مەن سۇرقىلتاي» اتتى «دات» جوباسى بويىنشا جارىق كورىپ جاتقان «وبششەستۆەننايا پوزيتسيا» گازەتىنەن كوشىرىلىپ باسىلعان ماقالا جاريالاندى. باتىستا بولعالى جاتقان قۇرىلتايدى كىشى جۇزدەردىڭ قۇرىلتايى دەگەن اڭگىمە تاراپتى. سوعان جاۋاپ رەتىندە تومەندەگى سۇحباتتى جولداپ وتىرمىن.

- قاجەكە، قايسىبىر بەيپىل اۋىز باسىلىمسىماقتار باتىس قۇرىلتايىن تاعى دا ساياسي، ارزان ويىندارعا  اينالدىرىپ، ىرگەلى قازاقتىڭ اراسىنا ىرىتكى سالماققا تىرىسىپ باعۋدا...

- قازاقتىڭ تاريحىنان از دا بولسا حابارى بار ادام كەمەڭگەر حاندارىمىزدىڭ جالپىنى قۇرايتىن جالقى ەكەندىگىن  بىلەدى. ەركىندىك العان جىلدارىمىزدا ۇلتجاندى ازاماتتارىمىزدىڭ ءوزى ءبىر جاعادان باس، ءبىر جەڭنەن قول شىعارا الماي كەلەدى. ويتكەنى، ءبىزدىڭ دۇشپاندارىمىز قازاقتىڭ ايرانداي ۇيۋىنا، بىرلىگىنىڭ بەرىك بولۋىنا مۇددەلى ەمەس. كەرەك دەسەڭىز، ءبىر داستارحاننان ءدام تاتىپ، باتا قايىرىپ جۇرگەن كەيبىر قانداستارىمىزدىڭ ءوزى لەزدە تابانى تايىپ، تاسادان تاس اتىپ جاتادى.

بيىلعى جىلدىڭ  جازىندا الماتى قالاسىندا قۇرىلتاي ءوتتى. بىراق، ءبىز: «وڭتۇستىكتىڭ قازاقتارى ءبولىنىپ جاتىر!» دەپ، اتويلاعان جوقپىز. ءبىر قازاقتىڭ مۇددەسى دەپ ءتۇسىنىپ، جۋساننان الاسا، بەتەگەدەن بيىك كۇيىمىزدە قۇرىلتاي جۇمىسىنا قاتىسىپ قايتتىق. سوندىقتان، باتىس قازاقتارىنىڭ باستاماسى ەل مۇددەسىنە، قازاقتىڭ بىرىگۋىنە قىزمەت ەتۋگە ءتيىس. ال، «ءيتتىڭ ءۇرىپ، كەرۋەننىڭ كوشە بەرەتىنى» باعزىدان بەلگىلى عوي...

- قاجەكە، ءسىزدىڭ وسىنداي ويران ويلارىڭىز بەن وتكىر سوزدەرىڭىز بىرنەشە گازەتتەرىڭىزدىڭ مۇلدەم جابىلىپ قالۋىنا جانە ۇزدىكسىز قىسىم كورۋىنە الىپ كەلگەن جوق پا؟ ماسەلەن، وتكەن جىلى  «جۇماداعى جۇزدەسۋ» گازەتىن الماتىدان شىعارۋعا ءماجبۇر بولدىڭىز؟

- ونىڭىز راس. «جۇماداعى جۇزدەسۋ» گازەتىن ءالى كۇنگە دەيىن جەرگىلىكتى باسپاحانالار باسپاي وتىر. بيىل شىققانىنا 10 جىل تولاتىن باسىلىمىمىز وڭىردەگى قالىڭ قازاق ىزدەپ ءجۇرىپ وقيتىن №1 گازەت. مۇنداي حالىقتىڭ سۇيىسپەنشىلىگى مەن ىقىلاسىن ەشقانداي بيلىك بىزدەن تارتىپ الا المايدى...

وسى جىلداردا كورگەن قۇقايىمىز از بولمادى. مىسالى، 2005 جىلى سوتتىڭ شەشىمىمەن جابىلعان گازەتىمىزدى "سولاي" دەگەن اتاۋمەن قايتا شىعاردىق. وقىرمانىمىزدى شاتاستىرىپ الماۋ ماقساتىندا «جۇزدەسۋ» قال قالاي؟» دەگەن ساۋال تاستاپ، استىنا «سولاي» دەپ جازىپ قويدىق. بۇل باسىلىم دا سوتتىڭ شەشىمىمەن جابىلدى. كەيىنىرەك «اقتوبەدەگى جۇزدەسۋ» دەگەن اتاۋمەن قايتا تىركەتتىك. مۇنىمىزدىڭ عۇمىرى دا ۇزاققا بارمادى. قازىر «جۇماداعى جۇزدەسۋ» دەگەن اتپەن شىعىپ جاتىرمىز. ءبىزدىڭ ماقساتىمىز - كورىنگەندى سىناپ-مىنەۋ ەمەس، تەك ەلىمىزدىڭ گۇلدەنۋى ءۇشىن ەڭبەك ەتۋ. ءبىز ارقاشان شىندىق ءۇشىن كۇرەسكەنبىز، الداعى ۋاقىتتا دا سولاي ەتەمىز.

- باق تۋرالى زاڭدا تىلشىلەرگە ەركىن سويلەپ، اقپارات الۋىنا تولىق مۇمكىندىك بەرىلگەن. قالاي ويلايسىز، شىن مانىسىندە، ويىڭدى  اشىق ايتىپ، اقاۋسىز اقپارات الۋ مۇمكىن بە قازىر؟

- جىلىنا الەمدە قانشاما جۋرناليست ادىلدىك پەن اقيقات ءۇشىن قۇربان بولىپ جاتادى. ۇرى-قارىلار دا، قىلمىسكەرلەر دە، شەنەۋنىكتەر دە شىندىقتىڭ جاريا بولعانىنا جان-تانىمەن قارسى. ءجۋرناليستىڭ ءومىرىنىڭ قاۋىپتىلىگى - شاحتەردىڭ نەمەسە كوسموناۆتىڭ ءومىرىنىڭ قاۋىپتىلىگىنەن كەم ەمەس.

سوندىقتان، اقپاراتتى قازىردىڭ وزىندە قان مايداندا قاڭعىپ ۇشقان وق پەن وتتىڭ ورتاسىندا جۇرگەندەي جاعدايدا جينايسىڭ، ال، اقيقاتتى ايتۋ - وزىڭە قول جۇمساۋمەن پارا-پار. ەگەر ءبىر گازەت جابىلسا، ەكىنشىسى تىركەلەدى، قازاق: «قورقا-قورقا باتىر بولدىم» دەمەي مە؟!.

- قازاق ءباسپاسوزىن دامىتۋ جولىندا ءادىل باسەكەلەستىك ورناعان با؟

- قازاق باسپاسوزىنە باسەكەلەسۋ وتە قيىن. مەملەكەتتىك ورىندارداعى قۇجاتتاردىڭ تۇپنۇسقاسى ورىسشا ازىرلەنەدى. ياعني، ورىس تىلدىلەر اقپاراتتى ءارى دايىن، ءارى العاشقى بولىپ الادى. قازاق تىلدىلەر ەكىنشى ورىنعا شەگەرىلىپ قالادى. سول سەبەپتى، قازاق باسپاسوزىنە جارناما مۇلدەم بەرىلمەيدى. وسىناۋ قىساستىقتى بيلىكتىڭ ءوزى جاساپ وتىر. ۇكىمەت قازاق ءتىلدى باسىلىمدارعا مول قارجىلاي كومەك كورسەتىپ، جارناما تۋرالى زاڭدا بارلىق جارناما كولەمىنىڭ جەتپىس پايىزىن قازاق تىلىندە بەرگىزۋ تۋرالى ءتارتىپ ەنگىزبەسە، قازاق ءتىلى دە، قازاق ءباسپاسوزى دە وگەي كۇيىندە قالا بەرەدى...

- بىزدە مەملەكەتتىك ساتىپ الۋ تەندەرلەرىندە ادىلەتسىزدىككە كەڭىنەن جول بەرىلىپ جاتادى...

- قوعامدىق وي مەن تۇجىرىمنىڭ قالىپتاسۋىنا بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارى تىكەلەي اسەر ەتەدى. وكىنىشتىسى سول، مەملەكەتتەن تەندەرلەرگە قولى جەتكەن اقپارات قۇرالدارىنىڭ ءبارى بۇقارا حالىقتىڭ ارمان-مۇددەسىن اشىق كورسەتپەيدى. جاڭالىقتاردىڭ ءوزىن بويامالاپ كورسەتۋدەن تانار ەمەس.

اكىم-شەنەۋنىكتەرمەن داستارحانداس باق-تارعا سۇيەنسەك، ەلىمىزدە جۇمىسسىزدار مەن كەدەيلەر مۇلدەم جوق، تەك باقۋاتتى ءھام باقىتتى جاندار عۇمىر كەشىپ جاتقانداي كورىنەدى. شىن مانىندە سولاي ما؟.. ءبىزدىڭ ەلدە پاراقورلىقتىڭ ەتەك العانى سونشالىق، ءسابيىڭدى بالاباقشاعا دا تەگىن ورنالاستىرا المايسىڭ...

- سوڭعى كەزدە «قازاق جۋرناليستەرىنىڭ ورتالىعىن قۇرۋ كەرەك» دەگەن  ۇسىنىستار ايتىلا باستادى؟

- شىنىن ايتسام، قاشاندا ەلدىڭ، ۇلتتىڭ قامىن ويلاپ، شىرىلداپ جۇرگەن تەك قازاق جۋرناليستەرى عانا. ورىس ءتىلدى جۋرناليستەر، ءتىپتى، مەملەكەتتىك ءتىل ماسەلەسىنە كەلگەندە دە ءاردايىم اياقتان شالادى...

سوندىقتان، بۇل پىكىردى تولىق قولدايمىن. بارلىق قازاق جۋرناليستەرىنىڭ پىكىرلەسۋ الاڭى اۋاداي قاجەت. مەن ءوز تاراپىمنان جاقىن كۇندەردە www.dat.kz دەگەن ءوزىمنىڭ جەكە ۆەب-سايتىمدى اشپاقپىن. قازاق تىلىندەگى "جۇزدەسۋ" ينتەرنەت-راديوسىن تىڭداعىڭىز كەلسە، ۆيرتۋالدى "جۇزدەسۋ" شايحاناسىندا ساياساتكەرلەرمەن پىكىرتالاستىرىپ، ماسەلەن: «ەل باسقارۋعا كىم لايىق؟» تاقىرىبىنا اتسالىسپاق بولساڭىز، وندا dat.kz سايتىنا ءجيى كىرىپ تۇرىڭىز...

سۇحباتتاسقان: ەسەن-جومارت نۇرمانوۆ