قينايات شاياحمەتۇلى. ابايتانۋدىڭ الىبى
اركىمنىڭ پەشەنەسىنە جازىلعان مولشەرلى عۇمىرى بار. پەندەلىك پايىمداۋ بويىنشا بۇل - الىپتىك اقيقات. وسى نەگىزدەن شىعارساق، قايىم مۇحامەتحانۇلىنىڭ عۇمىرى سەكسەن سەگىز جىلدى قامتىدى.
وسى ورايدا اباي سوزىنە دەن قويساق:
اقىل مەن جان - مەن ءوزىم، ءتان مەنىكى،
مەنى مەن مەنىكىنىڭ ماعىناسى ەكى.
"مەن" ولمەككە تاعدىر جوق اۋەل باستان،
"مەنىكى" ولسە ءولسىن، وعان بەكى، - دەيدى اقىن.
وسى ساناتتاعى اجالسىز "مەننىڭ" يەسى ەڭ الدىمەن اباي اعانىڭ ءوزى دەسەك، اقىن جولىمەن جۇرگەن ءىزباسارلارى مەن رۋحاني مۇراگەرلەرى دە ۋاقىت پەن كەڭىستىكتە الدەبىر مەجەمەن شەكتەلمەي، ءومىرلەرىن جالعاستىرا بەرمەك. سونداي بىرەگەيلەردىڭ ءبىرى - مەملەكەتتىك سىيلىقتىڭ لاۋرەاتى قايىم مۇحامەتحانۇلى.
قالىڭ جۇرتشىلىق بۇل كىسىنى كوبىنەسە كەڭەستىك قازاق رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك ءانۇرانىنا ءماتىن جازعان اقىن رەتىندە بىلەدى دەسەك، ەكى تارماق ولەڭ تۋىندىگەردى شىنايى ابىروي شىڭىنا شىعارعان. قازاق جانىنىڭ ۇلى قاسيەتىن جانارتاۋ جالىنىنداي لاپىلداتىپ، اسقاقتاتا تانىتقان:
ەر قازاق ەجەلدەن ەركىن-
دىك اڭساعان،
بوستاندىق ءومىر مەن ار
ءۇشىن قيعان جان.
اركىمنىڭ پەشەنەسىنە جازىلعان مولشەرلى عۇمىرى بار. پەندەلىك پايىمداۋ بويىنشا بۇل - الىپتىك اقيقات. وسى نەگىزدەن شىعارساق، قايىم مۇحامەتحانۇلىنىڭ عۇمىرى سەكسەن سەگىز جىلدى قامتىدى.
وسى ورايدا اباي سوزىنە دەن قويساق:
اقىل مەن جان - مەن ءوزىم، ءتان مەنىكى،
مەنى مەن مەنىكىنىڭ ماعىناسى ەكى.
"مەن" ولمەككە تاعدىر جوق اۋەل باستان،
"مەنىكى" ولسە ءولسىن، وعان بەكى، - دەيدى اقىن.
وسى ساناتتاعى اجالسىز "مەننىڭ" يەسى ەڭ الدىمەن اباي اعانىڭ ءوزى دەسەك، اقىن جولىمەن جۇرگەن ءىزباسارلارى مەن رۋحاني مۇراگەرلەرى دە ۋاقىت پەن كەڭىستىكتە الدەبىر مەجەمەن شەكتەلمەي، ءومىرلەرىن جالعاستىرا بەرمەك. سونداي بىرەگەيلەردىڭ ءبىرى - مەملەكەتتىك سىيلىقتىڭ لاۋرەاتى قايىم مۇحامەتحانۇلى.
قالىڭ جۇرتشىلىق بۇل كىسىنى كوبىنەسە كەڭەستىك قازاق رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك ءانۇرانىنا ءماتىن جازعان اقىن رەتىندە بىلەدى دەسەك، ەكى تارماق ولەڭ تۋىندىگەردى شىنايى ابىروي شىڭىنا شىعارعان. قازاق جانىنىڭ ۇلى قاسيەتىن جانارتاۋ جالىنىنداي لاپىلداتىپ، اسقاقتاتا تانىتقان:
ەر قازاق ەجەلدەن ەركىن-
دىك اڭساعان،
بوستاندىق ءومىر مەن ار
ءۇشىن قيعان جان.
ارى مەن ازاتتىعىنىڭ جولىندا قازاقتىڭ بارى مەن جانى قۇربان ەكەندىگىن كەڭەستىك بيلىككە (ۇلى وتان سوعىسى اياقتالعانعا دەيىنگى ون سەگىز جىلدا كەڭەس وداعىنىڭ ءانۇرانى جوق ەدى) الدىن-الا ەسكەرتكەن دەپ ۇعىنۋعا لايىقتى وسى ءسوزدەردىڭ اقيقاتىنا 1986 جىلعى جەلتوقساندا بۇكىل ادامزات كوز جەتكىزدى. نامىسىنا تيگەن، ەركىندىگىن قۇرساۋلاعان يمپەريانىڭ وسپادار وكتەمدىگىنە بوستاندىقسۇيگىش قازاقتىڭ ۇلدارى مەن قىزدارى بۇراتانالار ىشىندە قاھارماندىقپەن ءبىرىنشى بولىپ قارسى شىعىپ تاۋەلسىزدىككە جول اشتى. اقىن قايىم جەلتوقسان قاسىرەتى مەن قۇدىرەتىنە ارناعان عيبراتتى تۇجىرىمىن سول كەزدە جىرعا اينالدىرىپ ايتۋدان تايسالماعان بولاتىن:
قىزىل قىرشىن قازاقتىڭ ۇل-قىزدارىن،
ادال جۇرەك، ار-نامىستىڭ قۇلدارىن،
ماڭگى باقي ەل ەسىنەن كەتەر مە
سوگىپ، سوعىپ، قانىن توگىپ قىرعانىڭ!
اقىن ءسوزىنىڭ ازاماتتىق ارقاۋى بوساڭسىعان ءساتى جوق. ەلدىك، ادامشىلىق مۇراتتاردى قوزعايتىن جايلاردىڭ بارشاسىنا قولما-قول ءۇن قاتۋدان اينىماعاندىعىن جەلتوقسانشىلارعا باعىشتاعان دۇعا-باتاسى، جەندەتتەرگە لاعنەت-قارعىسى دەرلىك جوعارىدا كەلتىرىلگەن ءۇزىندى دالەلدەپ تۇر ەمەس پە؟! ءاردايىم ىزگىلىكتى كوكسەگەن جۇرەگىنەن بۇرق ەتىپ اتىلعان جىر شۋماقتارى از ەمەس. جاريالانۋ جايى، ارينە، بولەك اڭگىمە. كوممۋنيستىك اڭسارعا كەرەعار ولەڭ-جىرعا ءورىس بەرىلمەگەن داۋىردە الگى ءتارىزدى شىعارمالار، البەتتە، وقىرمانعا بەيمالىم قالا بەرەتىن. سونداي وزگەشە باعالى سۋىرىپسالما ونەردىڭ ۇزدىك ءبىر مىسالىن جۇرت نازارىنا ۇسىنالىق. قاسىم امانجولوۆپەن جانە تاعى بىرەر اقىنمەن وتىرعان كەزدە بۇلاردىڭ قاسىنا ءجۇزى جاداۋ، ۇلتى چەشەن اقساقال كەلە قالادى. سول مەزەتتە قايىم ورنىنان ۇشىپ تۇرىپ، قارتتى قۇشاعىنا الا، بىلاي دەگەن ەكەن:
ات بولساڭ، تۇياقتىنىڭ تۇلپارىسىڭ،
قۇس بولساڭ، قياقتىنىڭ سۇڭقارىسىڭ،
بۇل كۇندە ازىپ-توزىپ قاڭعىپ جۇرگەن
كەشەگى ەر ءشامىلدىڭ ۇرپاعىسىڭ!
وسىنىڭ ءوزى سانالى وقىرماندى تەبىرەنتەتىن، ءبىر داستانعا بارا-بار جەكە شىعارماداي مەيلىنشە اسەرلى. "حالىقتار كوسەمى" دەپورتاتسيالاپ، تيراندىق اڭگىرتاياق سوققىسىنا ۇشىراتقان چەشەن ۇلىسىنىڭ مۇشكىل حالگە تۇسۋىمەن بايلانىستى باۋىرمالدىق كۇيىنىشكە قوسا، مۇندا ابىلاي مەن كەنەسارى زامانىنان بەرى وتارلىق ەزگىدەن قۇتىلا الماي، "كوممۋنيزم جۇماعىنا" جۇتىلۋ قاتەرىندە مۇڭ شەگىپ وتىرعان قازاقتىڭ دا وڭمەنىن نايزاعاي جارقىلىنداي شارپىپ وتەرلىك سەرپىن بار عوي.
اقىندىق دارىنى مەن شەبەرلىگىن قايىم مۇحامەتحانۇلى كارامزيننىڭ "سورماڭداي ليزا" حيكاياسىن ولەڭمەن قازاقشاعا اۋدارۋىندا تاڭ قالارلىقتاي ەتىپ كورسەتتى. لەرمونتوۆتىڭ "ۆاديم" حيكاياسىن ولەڭمەن اۋدارعان اباي ۇلگىسىن، پۋشكيننىڭ "دۋبروۆسكي" حيكاياسى مەن "بوران" اڭگىمەسىن ولەڭمەن اۋدارعان شاكارىم ۇلگىسىن جاڭعىرتتى.
اقىن قايىم دۇنيە ازابىنان شيرىققان، تۇڭىلە دال بولعان، قايسارلانا جىگەرلەنگەن كوڭىل اۋەنىن دە جەرىنە جەتكىزە جىرلاي العان. مىسالى:
جاي جۇرسەم، تابالادى "ۇتىلدى" دەپ،
قاتتى جۇرسەم، كۇندەدى "قۇتىردى" دەپ،
ورتا جۇرسەم، وندا دا كورە المادى،
"بۇل ءوزى اقىلدى ادام سىقىلدى" دەپ.
مۇحامەتحانۇلىنىڭ كوركەم شىعارماشىلىق تالانتىنىڭ ءبىر قىرى دراماتۋرگيا سالاسىندا اشىلعان. ونىڭ "مايداننان مايدانعا", "پەرنە", "كوميسسار عابباسوۆ", "ەر ءبىلىساي" درامالارى بويىنشا سپەكتاكلدەر الدەنەشە ماۋسىم بويى تەاتر ساحنالارىنان تۇسپەي قويىلىپ، كورەرمەندەر ىقىلاسىنا بولەنگەن. بۇلارمەن قاتار تاتاردىڭ كلاسسيك دراماتۋرگى ءشارىپ كامالدىڭ "قاجى اپەندى ۇيلەنەدى", ءازىربايجاننىڭ اتاقتى قالامگەرى ۇزەيىر عاجىبەكوۆتىڭ "ارشىن مال الان" كومەديالارىن قازاقشاعا اۋدارىپ، تالاي جىل بويىندا تۇراقتى رەپەرتۋارلىق قورعا ەنگىزدى. الايدا، تاعدىر بيلىگى سولاي شىعار، اقىن جانە دراماتۋرگ رەتىندە قايىم
مۇحامەتحانۇلىنىڭ ىقتيمال الەۋەتى بارىنشا جارقىراپ، تولىق جۇزەگە استى دەسەك، شىندىققا وبال بولار ەدى. مۇنىڭ ەسەسىنە جازمىش قايىمعا تاۋقىمەتى دە مول، باقىت-زەينەتى دە قايىرلى عالىمدىقتى سىباعالادى. بۇل كىسىنىڭ ەسىمى مەن ءىسىنىڭ جاسامپازدىق، ومىرشەڭدىك كەپىلى - ابايتانۋشىلىق، مۇحتارتانۋشىلىق، شاكارىمتانۋشىلىق ىلىمدەرى، بارلىعىن جيناقتاعاندا، الاشتانۋشىلىق تاريحى.
ۇلت رۋحىنىڭ وزەگىن قۇرايتىن وسى اتالعان ادەبي-مادەني-ساياسي قۇبىلىستار قايىمدى جارىق دۇنيەگە كەلگەن ساتتەن-اق جورگەكتەگەن. اكەسى مۇحامەتحان كەزىندە ىلگەرىشىل كوزقاراسى مەن ارەكەتى سايما-ساي ابزال ازامات بەينەسىندە جۇرتقا كەڭ تانىلعان. اباي مۇراسىن قاستەرلەگەن. "ايقاپ", "اباي", "قازاق", "شولپان", "سانا", "سارىارقا", "تاڭ" سياقتى باسىلىمداردى ءۇي كىتاپحاناسىنا العىزىپ، جان ازىعى ەتكەن. ونىڭ شاڭىراعىنداعى مەيماندوس كوڭىل قۇرمەتىن ءاليحان بوكەيحانۇلى، احمەت بايتۇرسىنۇلى، مىرجاقىپ دۋلاتۇلى، شاكارىم قۇدايبەردىۇلى، كوكباي جاناتايۇلى، سۇلتانماحمۇت تورايعىروۆ، امىرە قاشاۋباەۆ، جۇسىپبەك ايماۋىتوۆ، قاجىمۇقان مۇڭايتپاسوۆ، حالەل عابباسوۆ، مۇحتار اۋەزوۆ سان مارتە كورگەن. سونداي احۋالدا وسكەن زەرەك، زەيىندى بالا قايىمنىڭ ويى مەن سەزىمى ەلشىل، وتانشىل، قازاقشىل بولىپ، تابيعي ۇردىستە قالىپتاسقان.
اۋەزوۆتى تۇڭعىش رەت كورگەندە قايىم جەتى جاستاعى بالا ەكەن. بۇل - 1923 جىل. كەلەسى جىلى اۋەزوۆتى سەگىز جاستاعى قايىم ەكىنشى رەت كورەدى. مۇحاڭنىڭ باستاماسى جانە ۇيىتقىلىعى ارقىلى سەمەيدە ابايدى ەسكە ءتۇسىرۋ كەشى وتكىزىلەدى. (قايتىس بولۋىنىڭ جيىرما جىلدىعىنا وراي). بۇل وقيعانىڭ ءمانىن مۇحامەتحانۇلىنىڭ ءوز سوزىمەن ءبىلدىرۋ ءجون شىعار: "وسى كەشكە ۇلكەندەرمەن بىرگە بارىپ، مۇحتار اۋەزوۆتىڭ بايانداماسىن تىڭداپ، كوكباي اقىننىڭ اباي تۋرالى ەستەلىك اڭگىمەسىن ەستىپ، ۇلى اقىن جايىندا ەڭ العاش ماعلۇمات العانىم سول جولى ەدى". ءۇشىنشى كورۋى - 1925 جىلى: اۋەزوۆتىڭ ساحنالىق ءبىر شىعارماسىن "ەس ايماق" ترۋپپاسى قويۋعا دايىنداپ، مۇحامەتحان اقساقالدىڭ ۇيىندە رەپەتيتسيا جاساعان. سەمەيتاۋمەن جالعاساتىن كوكەن تاۋىنا 1926 جىلى مۇحاڭ دەمالىسقا كەلگەندە ون جاستاعى قايىم ونى ءتورتىنشى رەت كورگەن. توعىز جىلدان سوڭ، ياعني 1935 جىلى، مۇحتار اۋەزوۆ ءوزىنىڭ بولاشاق رومان-ەپوپەياسىن جازۋعا ماتەريال جيناۋ ماقساتىمەن سەمەيگە كەلگەندە، ون توعىز جاستاعى بالعىن جىگىت قايىم داڭقتى جازۋشىنى بەسىنشى رەت كورەدى، ءبىرشاما ەركىن اڭگىمەلەسۋىنە ءمۇمكىندىك تۋادى. بۇل كەزدە قايىمنىڭ اكەسى تاپتىق جاۋ رەتىندە قۋدالانىپ، قاماۋعا الىنىپ، اتىلىپ كەتكەن. باي بالاسى قايىم قاۋىپ-قاتەردەن اۋپىرىمدەپ ءوتىپ، مۇعالىمدىك كۋرستى اياقتاپ، ينستيتۋتقا ءتۇسۋدى ويلاستىرىپ جۇرگەن. اباي شىعارمالارىنا ءبىرجولا دەن قويىپ، ىدىرىس مۇستامباەۆتىڭ ناعىز تاريحيلىق ماڭىزداعى ماقالالارىمەن ىنتىعا تانىسۋدا ەدى. 1939 جىلى مۇعالىمدىك ينستيتۋتتى اياقتاعان تۇستا قازاقستان جازۋشىلارىنىڭ ەكىنشى سەزىنە قاتىسۋ ءۇشىن الماتىعا بارادى. مىنە، وسى التىنشى كەزدەسۋدەن كەيىن جيىرما ءتورت جاسىندا قايىم مۇحامەتحانۇلى كەمەڭگەر اۋەزوۆ ءۇشىن سەنىمدى شاكىرت-ارىپتەسكە، سۇيىكتى ىنىگە اينالدى. مۇحاڭنىڭ اقىل-كەڭەسىمەن عىلىمي ىزدەنىس جولىنا تۇسەدى. زەرتتەۋلەرىنىڭ باستى نىسانى ەتىپ اباي شىعارماشىلىعىن الادى. سەمەيدەگى پەدينستيتۋتتا وقىتۋشىلىق قىزمەتكە كىرىسىپ، اۋەزوۆتىڭ باعدارلى پىكىرلەرىنىڭ قاناتتاندىرۋى ارقاسىندا 1940 جىلى "ابايدىڭ ادەبي مەكتەبى" ايدارىمەن اقىلباي ابايۇلى، ماعاۋيا ابايۇلى، اۋباكىر اقىلبايۇلى، ءارىپ تاڭىربەرگەنوۆ شىعارماشىلىعى تۋرالى عىلىمي ماقالالار توپتاماسىن جاريالايدى. سودان باستاپ سوڭعى دەمى تاۋسىلعانشا ابايتانۋ ماسەلەلەرىنىڭ جۇيەسىنەن قالامى بوساعان ەمەس. ابايدى تانۋ ۇستىنە تانىعان سايىن قازاقتى تانۋدىڭ سانالۋان پروبلەمالارىنا دا تەرەڭدەي ءتۇستى. قاراكەرەي قابانباي مەن قانجىعالى بوگەنباي باتىرلار تۋرالى حالىقتىق پوەمالارعا تاريحي-عىلىمي، ادەبي-عىلىمي تالداۋ جۇرگىزگەن ەڭبەگىن "قازاق ادەبيەتى تاريحىنىڭ" ءبىرىنشى تومىنا ەنگىزىپ، 1943 جىلى ازىرلەپ بەرەدى.
قايىم مۇحامەتحانۇلىنىڭ عالىمدىق تۇلعاسىندا ورتا عاسىرلارداعى وقىمىستىلارعا ءتان امبەباپتىق كورىنىستەرى مول ەدى. سونداي كەڭ قارىمدىلىعىنا ءوز ەڭبەكتەرىنىڭ عانا شەڭبەرىندە نازار سالايىق. وزەكتى جەلىسى مەن ۇزىلمەس ءتىنى ابايتانۋ ەكەنى بەلگىلى. مۇندا ىرگەلى جانە قولدانبالى سيپاتتاردى توعىستىرۋشىلىق جونىمەن، تالداۋلاردىڭ تۇبەگەيلى ورنىقتىلىعى جونىمەن، جاڭا باعىتقا قارىشتى قادام جاساعاندىعى جونىمەن "اباي زامانىنىڭ اقىندارى" ("اباي اينالاسىنىڭ اقىندارى"), "ابايدىڭ اقىندىق مەكتەبى", "اباي شىعارمالارىنىڭ تەكستولوگياسى" سياقتى مونوگرافيالارى مەنمۇندالاپ كوزگە بىردەن تۇسەدى. ادەبيەت تاريحىنا اقىلباي ابايۇلى، ماعاۋيا ابايۇلى، اۋباكىر اقىلبايۇلى، مۇقا ءادىلحانۇلى، اسەت نايمانبايۇلى، ءارىپ تاڭىربەرگەنوۆ، كوكباي جاناتايۇلى، تۇراعۇل ابايۇلى، ءۋايىس شوندىباەۆ، كاكىتاي ىسقاقوۆ، تايىر جومارتباەۆ، يمانبازار قازانعاپۇلى، بايماعامبەت ايتقوجاۇلى سياقتى دارىنداردىڭ مۇرالارىن تىكەلەي جالعىز ءوزى اكەپ قوستى. ابايدىڭ ونشاقتى ولەڭى قايىم مۇحامەتحانۇلىنىڭ جيناپ تاپسىرۋىمەن اكادەميالىق باسىلىمدا جارىق كوردى.
بۇلاردان تىس قۇسايىن فايىزحانوۆ، ءىلياس بوراگانسكي، بۇقار جىراۋ، ۇمبەتەي، ماحامبەت، شوجە، جاناق، ءسادىر، اقىلبەك سابال، ءىلياس مولداجانوۆ شىعارماشىلىقتارى تۋرالى ماقالالارى مەن مۇحتار اۋەزوۆتىڭ ءومىربايانى حاقىنداعى وچەركى جانە قازاق كەڭەس ەنتسيكلوپەدياسىنىڭ ون ەكى تومدىعىنا جاساعان سىني سارالاۋ قورىتىندىلارى - زەرتتەۋشىلىكتىڭ ۇزدىك ۇلگىلەرى.
وسى دارەجەدەگى تۋىندىلاردىڭ ۇلكەن شوعىرى "اباي مۇراگەرلەرى" جيناعىن قۇراعان. الاش ارداگەرلەرىن اقتاڭداقتاردان ارىلتىپ، مارتەبەلى ورىندارىنا ورالتۋ ىسىنە قايىم مۇحامەتحانۇلىنىڭ قوسقان ۇلەسى قانداي ەكەندىگىن وسى جيناقتاعى عۇمىرنامالىق، ونەرنامالىق وچەركتەر كۋالاندىرادى. مىسالى، ول شاكارىم شىعارماشىلىعىن اقتاۋ ماسەلەسىنە قوزعاۋ سالىپ، 1987 جىلى كولبينگە دايەكتى نەگىزدەمەلىك ماتەريال جولداعان بولاتىن. 1960 جىلدان باستاپ شاكارىمنىڭ بالاسى احات ەكەۋى بىرلەسە اتقارعان جانقيارلىق قيمىل-ارەكەتتەر از بولعان جوق.
قايىم مۇحامەتحانۇلىنىڭ زەرتتەۋشىلىك ىزدەنىستەرى ناتيجەسىندە ادەبيەت پەن كوركەمونەردىڭ جانە قوعامدىق-ساياسي تاريحتىڭ مازمۇنىن بايىتقان ولشەۋسىز قىمبات قازىنالار، مۇراعاتتىق قۇجاتتار - ءوز الدىنا ءبىر توبە. مىسالى، اتاقتى قيسساشى، اقىن اقىلبەك سابالدىڭ 43 مىڭ جولدىق ولەڭمەن جازىلعان ءومىربايانىن، 376 داپتەرگە تولتىرىلعان قاراسوزدەرىن تاۋىپ، ادەبيەت جانە ونەر ينستيتۋتىندا عىلىمي حابارلاما جاساعانى ءمالىم. اكادەميك احمەت جۇبانوۆ ءوزىنىڭ "زامانا بۇلبۇلدارى", "عاسىرلار پەرنەسى" مونوگرافيالارىندا ءمادي ءباپيۇلى مەن ەستاي بەركىمباەۆ تۋرالى قۇندى دەرەكتەردى قايىم مۇحامەتحانۇلى بەرگەندىگىن ريزالىقپەن اتاپ كورسەتكەن. كەزىندە مۇحتار اۋەزوۆتىڭ تاپسىرماسى بويىنشا "اباي جولى" رومانىنا دا قاجەتتى دەرەكتەردى تاۋىپ، مۇحاڭنىڭ كوڭىلىنەن شىعىپ وتىرعاندىعى جانە بار. (مىسالى، ءتورتىنشى كىتاپتا سارموللانىڭ قاستاندىقپەن ءولتىرىلۋ ۋاقيعاسىنا بايلانىستى "تابىت قاعۋ", ت.ب.). بۇل جايدى ايعاقتايتىن ونداعان حات 1951 جىلى قايىم مۇحامەتحانۇلى تۇتقىندالعاندا تەرگەۋشىلەردىڭ قولىندا كەتىپ، كەيىن قايتارىلماي مۇلدە ءىز-توزسىز جوعالعان.
اقىن، دراماتۋرگ، عالىم قايىم مۇحامەتحانۇلى جارتى عاسىر بويى سەمەي مەملەكەتتىك پەداگوگيكالىق ينستيتۋتىندا ۇستازدىق ەتىپ، ءازىلحان نۇرشايىقوۆ، كامەن ورازالين سياقتى بۇگىنگى اقساقال قالامگەرلەردەن باستاپ، ءبىر قاۋىم شاكىرتتەرىنە ءىلىم قۇتىن دارىتىپ، ادامگەرشىلىك ءتالىمىن بەرگەن.
ءيا، وزگەسىن بىلاي قويعاندا، قايىم مۇحامەتحانۇلى اباي شىعارمالارىنىڭ اسا بەدەلدى ءماتىنتانۋشىسى ەكەنىن بىلىكتى ماماندار تۇگەل مويىنداعان. ال، بۇتىندەي ابايتانۋشىلىق ەڭبەگىنە مۇحتار اۋەزوۆ، زويا كەدرينا، ىسقاق دۇيسەنباەۆ، ميتروفان سيلچەنكو، حانعالي سۇيىنشاليەۆ، رابيعا سىزدىقوۆا، ءابىش جيرەنشين، ت.ب. ءار كەزدە وڭدى پىكىرلەر بىلدىرگەن.
ءبارىن ايت تا، ءبىرىن ايت، قايىم اعانىڭ ەڭ زور باعاسى، اباي سوزىندەگىدەي، "ادام دەگەن داڭقى بار" ەكەندىگىندە. ۇلتىن سۇيگەن، ۇلتىنىڭ ارداعى اباي مەن مۇحتار ءۇشىن وتقا تۇسكەن، ستالينشىلدىك زۇلماتقا قارسى تۇرا بىلگەن، "تۋساڭ تۋ!" دەيتىن ازاماتتىعىندا!
قينايات شاياحمەتۇلى, سەمەي مەملەكەتتىك پەداگوگيكالىق ينستيتۋتىنداعى قازاق ءتىلى تەورياسى مەن ادىستەمەسى كافەدراسىنىڭ مەڭگەرۋشىسى، پروفەسسور
«ەگەمەن قازاقستان» گازەتى
