(استانادا اشىلعان  ەقىۇ سامميتىنە ارنالادى)

I.
الەۋمەت!
سالعاي قۇلاعىڭ،
شابىتىم شالقار بۇلقىنسىن.
شالعايعا شارلاپ جىر-اعىن،
سامعاسىن بۇگىن جىر-قۇسىم!
توي دەسە قوزىپ دەلەبەڭ،
دومالاماي ما قۋ باس تا!
كەڭەيە تۇسكەن كەرەگەم،
تولاعاي تويدا نار قاسقا -
جىرىم دا مەنىڭ ءبىر باسقا!

ءسۇيىنشى!
ۋا، اعايىن،
اتالدى ەلىم ەگەمەن.
اقوردامنىڭ تورىنەن
ەلباسىمنىڭ ەستىلسە
جاھانعا ەرەن داۋىسى
تەبىرەنبەيىن نەگە مەن؟!
اقىننىڭ ءدۇرى، دىراۋى،
توپجارعان ەلدىڭ جىراۋى
دومبىراسىن، قانە، قولعا السىن!
شاتتانا، شالقىپ تولعانسىن،
كوسىلىپ بۇگىن سويلەسىن،
سويلەگەندە، ءبۇي دەسىن:
- ءسۇيىنشى!
ۋا، قانداستار،
شالقارداي شالقىپ جيىلشى،
تۋىپ تۇر ءساتىم توي باستار،
سۇرايىن ەرەك ءسۇيىنشى!
قاراشى بايتاق جەرىمە،
وزىنە ەۋروپاڭىزدىڭ
سىيعانداي التى ەلى دە،
شەجىرەسى ەرلىك-اڭىزدىڭ!ايقارا اشىپ تۇندىگىن،
تۇتەتكەن ءتۇتىن كونە جەر.
تەبىرەنتكەن تويدا ءدۇلدۇلىن
«ءاتشۋ!»، «وك»، «شوك-شوك!»،
«شورە!» جەر.
«ەلىم-اي»-دى ايتىپ ەڭىرەپ،
قاراتاۋدان كوشكەن جەر.

(استانادا اشىلعان  ەقىۇ سامميتىنە ارنالادى)

I.
الەۋمەت!
سالعاي قۇلاعىڭ،
شابىتىم شالقار بۇلقىنسىن.
شالعايعا شارلاپ جىر-اعىن،
سامعاسىن بۇگىن جىر-قۇسىم!
توي دەسە قوزىپ دەلەبەڭ،
دومالاماي ما قۋ باس تا!
كەڭەيە تۇسكەن كەرەگەم،
تولاعاي تويدا نار قاسقا -
جىرىم دا مەنىڭ ءبىر باسقا!

ءسۇيىنشى!
ۋا، اعايىن،
اتالدى ەلىم ەگەمەن.
اقوردامنىڭ تورىنەن
ەلباسىمنىڭ ەستىلسە
جاھانعا ەرەن داۋىسى
تەبىرەنبەيىن نەگە مەن؟!
اقىننىڭ ءدۇرى، دىراۋى،
توپجارعان ەلدىڭ جىراۋى
دومبىراسىن، قانە، قولعا السىن!
شاتتانا، شالقىپ تولعانسىن،
كوسىلىپ بۇگىن سويلەسىن،
سويلەگەندە، ءبۇي دەسىن:
- ءسۇيىنشى!
ۋا، قانداستار،
شالقارداي شالقىپ جيىلشى،
تۋىپ تۇر ءساتىم توي باستار،
سۇرايىن ەرەك ءسۇيىنشى!
قاراشى بايتاق جەرىمە،
وزىنە ەۋروپاڭىزدىڭ
سىيعانداي التى ەلى دە،
شەجىرەسى ەرلىك-اڭىزدىڭ!ايقارا اشىپ تۇندىگىن،
تۇتەتكەن ءتۇتىن كونە جەر.
تەبىرەنتكەن تويدا ءدۇلدۇلىن
«ءاتشۋ!»، «وك»، «شوك-شوك!»،
«شورە!» جەر.
«ەلىم-اي»-دى ايتىپ ەڭىرەپ،
قاراتاۋدان كوشكەن جەر.

جاۋىزدىق جانىن جەگىلەپ
كۇيزەلۋ كەزەڭ كەشكەن جەر.
سارناتىپ قورقىت قوبىزىن،
اسان قايعى جورتقان جەر.
ساعىمدى دالا، جول ۇزىن.
بۇقاجون بالىق شورتقان جەر.
ساداق پەن نايزا سارتىلداپ،
قاساقى جاۋلار قاشقان جەر.
ابىلاي اتى ارقىراپ،
جەڭىسپەن شاشۋ شاشقان جەر!
ابىز بەن اباي «اھ!» ۇرىپ،
شەرمەنى نارداي شوككەن جەر.
حان كەنە اشۋ شاقىرىپ،
ماحامبەت قانىن توككەن جەر.
قۇرمانعازى سارىنداپ،
ىبىراي مەكتەپ اشقان جەر.
سىلكىنتىپ تورعاي دالاسىن
امانگەلدى ارىنداپ،
جادىگوي جاۋلار ساسقان جەر.
توزعان جەر، ازعان كەزەڭمەن
ماڭگۇرت بوپ قازاق تۇسالدى.
ارىستان اشۋ كەزەنگەن
ايبارىن بەرىك ۇستاندى.
تالقان بوپ ءتاج بەن تاعى دا
يمپەريا ماڭگى قۇلادى.
اتويلاپ ازات تاڭىنا،
ازاتتىق بولىپ ۇرانى.
جەلتوقسان تۋىپ كەك كەرنەپ،
جاس ايبات شىقتى الاڭعا.
«تاۋەلسىز!» ءسوزى كوككە ورلەپ،
سامعادى بارشا عالامعا!
جەلتوقساننىڭ جويقىندى
قاھارىنان جارالعان،
ءتىلىنىپ تورتكە وي تۇنگى
اتا ارىنان جارالعان،
قازاعىمنىڭ قاھارلى
قايراتىنان جارالعان،
الاشىمنىڭ وتانى
ايباتىنان جارالعان -
ءسۇيىنشى!
ۋا، اعايىن،
تاۋەلسىز مەنىڭ ءاز ەلىم،
جىرىمنان شاپان جابايىن
كوڭىلىم - كوكتەم، جاز - ءوڭىم!
جايناتىپ بارشا الاپتى،
شومىلىپ شىققا جەر تەرلەي،
ارايلاپ ازات تاڭ اتتى،
ساۋلەسىن كۇن دە كوركەمدەي!
كىمسىڭ؟ - دەي قالسا، -
قاي ەلسىز؟ -
قازاقپىن! - دەپ مەن ايتا الام!
ىرگەلى ەلمىن تاۋەلسىز،
عاجاپپىن! - دەپ مەن ايتا الام!
قازاقپىن!
قازاقستانمىن!
عارىشىڭا دا ۇشقانمىن!
دوستىققا ءدايىم قۇشتارمىن.
تۋىمدى بەرىك ۇستاندىم.
اسپانداي تۋىم كوگىلدىر،
زاڭىمدى بەرىك ۇستاندىم.
تەڭىزدەي تاسىپ توگىل، جىر،
الەمگە اتىم ۇشقان كۇن!

ءىى.
تەڭبىلسىز اشىق اسپانداي
كوگىمدە تۋىم جەلبىرەپ،
سارايىن جاننىڭ اشقانداي
قارايمىن بۇگىن ەلجىرەپ.
اتا-بابامنىڭ ارمانى
اعىنان ماڭگى كەلدى دەپ.
ۇرپاعىن قولداپ ارۋاعى،
باقىتتى قولعا بەردى دەپ.
تىلگىلەپ كوكتى جاسقاعان
عارىشكەرلەردىڭ شۋىنداي.
توڭكەرگەن بەينە توستاعان
تۇياعى تۇسكەن سۋىنباي.
قارعىپ ءبىر مىندىك تۇلپارعا
ورعىتىپ ويدا، قىر استىق.
شابىتپەن شىعىپ شىرقاۋعا
ءسۇيىنشى بۇگىن سۇراستىق!
تەڭدىگىم تەككە كەلگەن جوق،
تاۋەلسىزدىكتى، الديار،
قولىنان ەشكىم بەرگەن جوق.
تاريح تا بەينە اناداي،
تەڭدىكتى - مەزگىل تولعاتتى.
عاسىرلار سايراپ ايناداي
بۇرالاڭ نەبىر جول جاتتى.
ءسۇيىنشى، ۋا، حالايىق،
ءسۇيىنشى سۇرار تاڭ بۇگىن.
بەرەكە، بىرلىك زورايىپ،
داۋلەتكە تولسىن ءار كۇنىم!
ارداقتاپ اتا-بابانى،
وتكەنگە تاعزىم ەتەيىك.
زوبالاڭ ءزارلى زامانىڭ
كەتكەنگە تاعزىم ەتەيىك!
باعىتتان العان جاڭىلماي،
جاساقتاپ جاساق قابىلداي،
قاسيەتتى قاستەر جەرىنىڭ،
قامى ءۇشىن قازاق ەلىنىڭ،
بىرلىككە ۇندەپ دابىلداي،
اۋىزدىعىمەن الىسىپ،
تۇلپارى اساۋ تىپىرشىپ،
تۇرعانداي باتىر ابىلاي!
تۇلەتتىك تۋعان دالانى،
بۇعان دا شۇكىر، ا، قۇداي!..
سىلكىنتىپ سالقاۋ سانانى،
ارداقتاپ اتا-بابانى،
تولتىرا قۇيدىق قىمىزدى،
توستاعاندارعا، كەسەگە.
نە جازسا ءتاڭىرىم كورمەك-ءتى.
دەسەك تە مىناۋ پەشەنە،
تاريحى تۇتاس حالقىمنىڭ
كەڭەستىك كەزدەي وشە مە؟
ءوزىمىز قولعا الماساق،
وزگەلەر، ءسىرا، شەشە مە؟
قارىزدار ۇرپاق قاشاندا
اكەلەر مەنەن شەشەگە.
ريزا بولماي ارۋاقتار
كوڭىلدەر كۇپتى وسە مە؟
جالعاسار ءداستۇر ورىستەر،
بۇگىن دە سولاي، كەشە دە.
شاتقالاڭ شاقتىڭ زاردابىن
ءوشىرىپ قايتا كەلمەسكە
زيالىلاردىڭ ەسىمىن
ارلەدىك قانشا كوشەگە؟!
* * *
...تۇركىستان بارشا قاۋىمنىڭ
يماندىلىعىن تاپقان جەر.
قاسيەتتى اتا-بابالار
سۇيەگى اسىل جاتقان جەر.
قايتادان قويدىق ورنىنا
قايناعان بۇرق-سارق قازانىن.
سيىنىپ اللا اتىنا
سارناتىپ جاتىر ازانىن.
تۇركىستان تويى تويلانىپ،
قاينادى قۇج-قۇج بازارىم.
ءبىر جارىم عاسىر تاريحى
اۋداردى الەم نازارىن.
ساباقتاس تورتكۇل دۇنيە،
وسىلاي مەنىڭ عاجابىم،
جيىرما ءبىرىنشى عاسىردا
اۋەندەپ شىقسىن ءاز ءانىم!
كۇلدىر دە كۇلدىر كىسىنەتىپ
كۇرەڭدى مىندىك بۇگىندە!
كەزىم ءبىر تۋدى ەسىلەتىن
تورەلىك ايتار كۇنىمدە!
ءسۇيىنشى، ۋا، تۋعاندار!
كۇڭىرەنت، كۇيدى توگىلدىر،
دۇركىرە شاتتىق دۋماندار،
جۇرەككە نۇردى سەبىلدىر!
* * *
قورقىتتاي جاندى مۇزداتىپ،
اجالعا لاجسىز باعىنعان.
اسانداي جۇرەك سىزداتىپ،
جەرۇيىق ىزدەپ شابىلعان.
بۇقارداي وسيەت ورلەتىپ،
اقتامبەردىدەي اعىلعان.
بىرلىگى مەنەن تىرلىگىن
ەلىنىڭ ەركىن ساعىنعان.
ابىلاي سىندى، ايباتتى
جارلىعىن بەرگەن تاعىنان،
قابانبايلاردىڭ قىلىشى
قاس جاۋعا قارسى شابىلعان،
مايتوبەنىڭ باسىندا
قابىرعا كەڭەس قۇرىسىپ،
حان يەسىنە باعىنعان،
ماڭدايدان تەرى تامشىلاي،
ساياساتتى ءورىپ قامشىداي،
ءبىر اللاعا سيىنىپ،
تىلەگىن تىلەپ اعىنان،
كەڭ-بايتاق قازاق جەرى ءۇشىن،
ەڭىرەپ كالعان ەلى ءۇشىن،
سايلانىپ تۋىن كوتەرىپ،
نامىس-كەگىنەن حالىقتىڭ
قاۋلاعان جالقىن وت ءورىپ،
اقتاباننان شۇبىرعان،
قانعا بوككەن دالاسى
شايقاستان بولعان زىعىردان،
اق شاشتى كازاق اناسى،
قارياسى مەن بالاسى
ماقساتىن بەكەم ۇعىنعان،
كەڭ-بايتاق قازاق دالاسى
تايماعان بەرىك تۇعىردان
سۇستارىن سەرمەپ سەمسەردەي،
قىناپتان قىلىش سۋىرعان.
جوتادان جورتقان جوڭعارلار
دالامنان دامىل كورمەدى،
ورعىعان ويدان ويراتقا
ءبىر سۇيەم جەرىن بەرمەدى!
بۇ قازاق نەنى كورمەدى؟!
اقىرى جەڭدى! ەرلەدى!
تارقالىپ مۇڭ مەن شەرلەرى.
جاز جايلاۋ، قىس قىستاۋدا
كۇمبىرلەپ شەشەن دومبىرا،
كەۋدەنى شاتتىق كەرنەدى.
ەرلەدى قازاق، ەرلەدى!
ءىىى.
كۇزەلگەن جال مەن قۇيرىعى،
بوتا تىرسەك باپتاعان.
جاراتىپ جەلدەي جۇيرىگىن،
بايگەگە قازاق ساقتاعان.
اڭقىلداق، پاي-پاي، كوڭىلدەر
ات شاپپاي ەرتە تۇرىپ اپ،
جارىسقا جانى جەگىلەر
توبەگە بيىك شىعىپ اپ.
اتجاندى قايران قازاعىم،
بىرىنەن ءبىرى وزاتىن.
ءدۇبىرلى دالام - عاجاپ ءۇن،
شاپقان ات بويىن جازاتىن.
تاۋەلسىزدىككە ارنالعان
بۇگىنگى جارىس ءبىر باسقا -
كىم شىعار ەكەن ارماننان؟!
شابانعا مۇلدە جارماسپا
تورى ما، جيرەن، قاسقا ما؟
جوق، الدە، مۇلدە باسقا ما؟
جارىسقا كوشىپ كەلگەندەي
قوس بىردەي ارداق استانا!
تورقالى تويدا مارەگە
كىم جەتسە، مەيلى، ول جەتسىن.
كەڭەيە بەرسىن كەرەگە
كوڭىلدى كۇيمەن تەربەتسىن.
تاۋەلسىز!
نەتكەن عاجايىپ
تاۋەلسىز - ءسوزدىڭ نارى عوي!
ەلباسى شىعار ءسوز الىپ -
حالىقتىڭ باقىت، ارى عوي!
...ماسكەۋدەن ەمەس، ءوزىمىز،
ەلباسىن ەرەن سايلادىق،
باستالدى مارتتىك كەزىمىز،
تاعدىرىن ەلدىڭ ويلادىق،
ءتاي-ءتايدان باستاپ قاز تۇردىق،
ەرمەدىك وسەك-دابىرعا.
تاۋەلسىز ەلمىز! -
قاز تۇردىق.
ەرەن ەڭبەكپەن
قاتايا بەردى قابىرعا!
تاۋەلسىز!
ۋا، حالايىق،
تاۋەلسىزدىككە جەتەر نە؟
سەنىممەن العا قارايىق
نىق باسىپ، باستى كوتەرە!
وڭىمنان تۋعان ون جاسىم
ورنىقتى بولىپ وڭعارسىن،
جيىرما، قىرىق، الپىس! - دەپ،
عاسىرلارعا ابات جالعارسىڭ!
ارقىرا، قازاقستانىم،
جارقىرا، قازاقستانىم،
اڭىزدى قازاقستانىم،
ماڭىزدى قازاقستانىم.
ءسۇيىنشىمدى بەر، حالايىق،
ءسۇيىنشىم قايدا، ءسۇيىنشىم؟!
ساپىرىپ قىمىز الايىق،
سىمىرگەن جۇرتىم ءسۇيىنسىن!..
IV
ءاي، مىرزا، بەكەر ءبالسىنىپ،
- قاي ەلسىز؟ بىزگە دەمە سەن!
ەۋروپانىڭ تورىنەن
تورەلىك ايتىپ كەڭەسەم.
ىشتەرىڭ كۇيسە - تۇز جالا،
ەلباسىم مەنىڭ ەرەسەن!
بىلىكتى، بىلگىر باسشىم بار
قارا دا تۇر!
كۇنى ەرتەڭ
ەلىڭمەن ەلۋ تەڭەسەم!
اقورداما اسىقتى
ەلۋ التى ەلدىڭ دوكەيى،
تۋ ەتىپ بىرلىك، دوستىقتى،
كوكتەمەك كوپتىڭ كوكەيى.
تاتۋلىق ماڭگى ورىستەپ،
بومباسىز، سۋىق قانجارسىز،
پاراسات پارقىن بولىسپەك
جاعالاسۋسىز جانجالسىز.
قازاقپىن! قازاقستانمىن!
دوستىققا ءدايىم قۇشتارمىن.
كوگىلدىر تۋىم قولىمدا،
زاڭىمدى بەرىك ۇستاندىم،
وركەندەۋ، ورلەۋ جولىندا
تاڭىمدى اراي قۇشقانمىن.
توبە بي بۇگىن اتانىپ
تاعىمدى بەرىك ۇستاندىم.
جاھانعا ءماشھۇر وتانىم.
باعىمدى بەرىك ۇستاندىم.
ءىسلام عۇرپىن ايعاقتار
ءدىنىمدى بەرىك ۇستاندىم.
سەمسەردەي سوزدە ايبات بار
ءتىلىمدى بەرىك ۇستاندىم.
ءسۇيىنشىمدى بەر، بايتاق ەل،
الەمگە اتىم ۇشقان كۇن!

«انا ءتىلى» گازەتى