ءتىلتانۋدا «ساياسات ءتىلى»، «ءباسپاسوز ءتىلى» دەگەن ۇعىمدار بار. بۇلار، قاراپ وتىرساق، زاماننىڭ اعىسىنا قاراي تەز وزگەرىپ وتىراتىن قۇبىلىستار. كەزىندە «اۋاتكوم»، «وبكوم» دەگەن سوزدەر ەكىنىڭ ءبىرىنىڭ اۋزىنان تۇسپەيتىن. كەڭەستىك جۇيە قۇرىعان بويدان بۇل سوزدەر مەن تىركەستەر دە سولاردى ناقىشتايتىن، ايقىندايتىن ۇعىمدار مەن قۇبىلىستار دا عايىپ بولدى. جاڭا زاماننىڭ جاڭا تۇسىنىكتەر مەن قاتىناستاردى تۋعىزاتىنى زاڭدىلىق. ولاردىڭ ءبىرازى تىلگە، دۇنيەتانىمعا اسەر ەتەدى. ءبىرازى تاعى دا جوعالادى.
بۇگىنگى كۇنى دە ساياساتكەرلەرىمىز بەن جۋرناليستەرىمىزدىڭ اۋزىنان تۇسپەيتىن، كەڭ تاراعان سوزدەر جوق ەمەس. ارينە، ولاردىڭ كوبىسى بۇرىننان بەلگىلى، اينالىمعا ەنگەن. الايدا، ساياساتتىڭ اعىسىنا قاراي، ساياساتكەرلەردىڭ سايىسىنا وراي كەيبىر سوزدەر مەن تىركەستەر تىم ءجيى پايدالانىپ كەتەتىن كەزدەر بولادى. ونىڭ ۇستىنە ۇكىمەتتىڭ جۇمىسىنا، ناسيحاتىنا بايلانىستى جاڭا ۇعىمدار تىلگە ەنىپ جاتادى. ماسەلەن، وتكەن جىلدارى «كلاستەر» دەگەن ءسوز شىقتى. ەكى شەنەۋنىكتىڭ ءبىرى مازمۇنىن ءتۇسىنسىن-تۇسىنبەسىن «كلاستەر-كلاستەر» دەپ «ءبىراز تەر» توگىپ سويلەپ باقتى. ول باعدارلاما ورىندالماي قالىپ «كلاستەرشىلەر»   وتستاۆكاعا كەتكەن بويدا «كلاستەر» دە جوق بولدى. سول سياقتى ءاربىر جىلدىڭ ءوز «جاڭالىقتارى» بار. زاماندى، ونىڭ اعىسىن، كونتەكستىن تۇسىنگىڭ كەلسە سول سوزدەر مەن تىركەستەردى زەرتتەۋ، ءبىلۋ، ولاردى ۇمىتپاۋ قاجەت سياقتى. 

ءتىلتانۋدا «ساياسات ءتىلى»، «ءباسپاسوز ءتىلى» دەگەن ۇعىمدار بار. بۇلار، قاراپ وتىرساق، زاماننىڭ اعىسىنا قاراي تەز وزگەرىپ وتىراتىن قۇبىلىستار. كەزىندە «اۋاتكوم»، «وبكوم» دەگەن سوزدەر ەكىنىڭ ءبىرىنىڭ اۋزىنان تۇسپەيتىن. كەڭەستىك جۇيە قۇرىعان بويدان بۇل سوزدەر مەن تىركەستەر دە سولاردى ناقىشتايتىن، ايقىندايتىن ۇعىمدار مەن قۇبىلىستار دا عايىپ بولدى. جاڭا زاماننىڭ جاڭا تۇسىنىكتەر مەن قاتىناستاردى تۋعىزاتىنى زاڭدىلىق. ولاردىڭ ءبىرازى تىلگە، دۇنيەتانىمعا اسەر ەتەدى. ءبىرازى تاعى دا جوعالادى.
بۇگىنگى كۇنى دە ساياساتكەرلەرىمىز بەن جۋرناليستەرىمىزدىڭ اۋزىنان تۇسپەيتىن، كەڭ تاراعان سوزدەر جوق ەمەس. ارينە، ولاردىڭ كوبىسى بۇرىننان بەلگىلى، اينالىمعا ەنگەن. الايدا، ساياساتتىڭ اعىسىنا قاراي، ساياساتكەرلەردىڭ سايىسىنا وراي كەيبىر سوزدەر مەن تىركەستەر تىم ءجيى پايدالانىپ كەتەتىن كەزدەر بولادى. ونىڭ ۇستىنە ۇكىمەتتىڭ جۇمىسىنا، ناسيحاتىنا بايلانىستى جاڭا ۇعىمدار تىلگە ەنىپ جاتادى. ماسەلەن، وتكەن جىلدارى «كلاستەر» دەگەن ءسوز شىقتى. ەكى شەنەۋنىكتىڭ ءبىرى مازمۇنىن ءتۇسىنسىن-تۇسىنبەسىن «كلاستەر-كلاستەر» دەپ «ءبىراز تەر» توگىپ سويلەپ باقتى. ول باعدارلاما ورىندالماي قالىپ «كلاستەرشىلەر»   وتستاۆكاعا كەتكەن بويدا «كلاستەر» دە جوق بولدى. سول سياقتى ءاربىر جىلدىڭ ءوز «جاڭالىقتارى» بار. زاماندى، ونىڭ اعىسىن، كونتەكستىن تۇسىنگىڭ كەلسە سول سوزدەر مەن تىركەستەردى زەرتتەۋ، ءبىلۋ، ولاردى ۇمىتپاۋ قاجەت سياقتى. 
بۇل ءبىز اشقان جاڭالىق ەمەس. اتى الەمگە ايگىلى اعىلشىن ءتىلىنىڭ جاڭا وكسفورد سوزدىگى (The New Oxford American Dictionary) جىل سايىن ءتىل كەڭىستىگىنە كىرگەن جاڭا سوزدەر مەن تىركەستەردى سارالاپ وتىرادى. سوزدىكتىڭ رەداكتسياسى دۇنيەدەگى اعىلشىنتىلدى ءباسپاسوزدى، ينتەرنەتتى ءسۇزىپ وتىرىپ، اينالىمعا ەنگەن جاڭالىقتاردى قاعازعا ءتۇسىرىپ، ولارعا ارنايى قاجەتتى عىلىمي اپپاراتىن جاساقتايدى. قاي سوزدەر قاي دارەجەدە، قاي سالادا كوبىرەك پايدالاناتىنىن ايقىندايدى. وسىنىڭ نەگىزىندە ءار جىلدىڭ قورىتىندىسى بويىنشا وكسفورد سوزدىگى رەيتينگتەر جاسايدى. مىسالى، وتكەن 2009 جىلى اعىلشىن تىلىنە ەنگەن «باستى جاڭالىق» رەتىندە ينتەرنەت پەن الەۋمەتتىك جەلىلەرگە قاتىستى «Unfriend» («دوسپاسپاۋ»، «دوستىقتان ايىرۋ») ءسوزى العاشقى ورىنعا يە بولدى.
وسى ءۇردىستى نەگىزگە الا وتىرىپ ورىستىڭ بەلگىلى ءتىلتانۋشىسى، فيلوسوفى ميحايل ەپشتەين رەسەيدىڭ «نوۆايا گازەتا» باسىلىمىمەن بىرىگىپ «ورىس تىلىنە ەنگەن جاڭا سوزدەر مەن تىركەستەر» دەگەن جوبانى بىرنەشە جىل بويى ىسكە اسىرىپ كەلەدى. مىسالى، وتكەن جىلدىڭ ناتيجەسى بويىنشا، ساياساتكەرلەر مەن جۋرناليستەردىڭ اۋزىنان تۇسپەگەن «پەرەزاگرۋزكا» ءسوزى ءبىرىنشى ورىنعا يە بولدى.
ال اعىمداعى اياقتالۋعا جاقىن 2010 جىل قازاققا، قازاق تىلىنە قانداي جاڭالىق اكەلدى؟ رەداكتسيامىزدىڭ ىشىندە اقىلداسا وتىرىپ، جازىلعان ماقالالاردى سارالاي كەلىپ، بىزدەر تومەندەگى سوزدەر مەن تىركەستەردى «2010 جىلدىڭ سوزدىگىنە» ەنگىزگەندى دەگەندى ءجون سانادىق. بۇل، ارينە، عىلىمي ساراپتاما ەمەس. اركىمنىڭ اتالعان ماسەلەگە وزىندىك كوزقاراسى بولۋى ىقتيمال. دەگەنمەن، ءبىزدىڭ پىكىرىمىزشە، ءدال وسى سوزدەر جىل بويى ساياساتكەرلەرىمىز بەن جۋرناليستەرىمىزدىڭ اۋزىنان تۇسكەن جوق. 2010 جىلدىڭ «اۋا-رايىن»، «كليماتىن» انىقتايتىن سوزدەر جالپى وسىلار سياقتى.  «2010 جىلدىڭ سوزدىگىنە» قوسار سوزدەرىڭىز بەن تىركەستەرىڭىز بولسا فورۋمداعى پىكىرلەرىڭىزگە قوسا تىركەپ، نەگىزدەۋلەرىڭىزگە جول اشىق! قابىل الىڭىزدار!

ازيادا. سوڭعى ەكى-ءۇش جىلداعى اتىشۋلى تاقىرىپتاردىڭ ءبىرى. ءبىزدىڭ پورتال دا وسى تاقىرىپقا قاتىستى ءبىراز ماقالا جازدى. ازيادانىڭ ويىنشىعىنا «ىربي» دەگەن اتاۋ دا بەردىك. ءانىن دە ايتتىق، اقشاسىن دا سانادىق. ۇناسىن-ۇناماسىن 2010 جىل كوپ ايتىلىپ، كوپ تالقىلانعان ءسوز «ازيادا» بولىپ تۇر.

بلوگ. وتكەن جىلى كارىم ءماسىموۆ ۇكىمەتى شەتىنەن بلوگ اشىپ، «اشىقتىقتىڭ» جاڭا ستاندارتتارىن جاسايىق دەپ تالپىنىپ ەدى. بيىل، كوز ءوتتى مە، باسقا بولدى ما، ايتەۋىر، «اشىقتىعى» تيىلا باستاعانداي. ەسەسىنە قازاق جاستارىنىڭ اراسىنداعى ينتەرنەتكە، بلوگ اشۋعا دەگەن قىزىعۋشىلىق كۇن ساناپ ارتىپ كەلەدى. وسىعان وراي ءبىزدىڭ پورتال «ويتوبە» دەگەن بلوگ-تۇعىردى ىسكە قوسۋعا بەل بۋىپ، ءبىراز تىرشىلىكتەردى اتقارىپ جاتىر. قازاق بلوگشىلارىنىڭ سانى ارتا بەرسىن دەيمىز!

ۆيكيليكس. ءبىراز ۋاقىت بويى الەم جۋرناليستەرى مەن ساياساتكەرلەرىن الاڭداتقان اسساندجدىڭ «تۋىندىسى» جىلدىڭ سوڭىنا قاراي قازاقستانعا دا جەتتى. اقش ديپلوماتتارىنىڭ قازاق بيلىگى تۋرالى ايتقان پىكىرلەرى قوعامدى ءبىراز ويلاندىردى. قۋانسا ءبىر ادام عانا قۋاندى. ول - كارىم ءماسىموۆ.

ۆۋۆۋزەلا. افريكا قۇرلىعىندا وتكەن فۋتبولدان سىباعا. مۋنديال اياقتالعالى جارتى جىل ءوتتى. كىمدەر جەڭىپ، كىمدەر گول سالعانىن ەستەن شىعارىپ جاتساق تا، ستاديونداردى شۋلاتقان ۆۋۆۋزەلالاردى ۇمىتا قويماسپىز. ءالى كۇنگە دەيىن وسى ءسوزدى ەستىسەك بولدى قۇلاعىمىزدىڭ تۇبىنەن قۇرباقا شۋىلاپ قويا بەرەدى.

دوكترينا. 2009 جىلدىڭ نەسىبەسى. جىلدىڭ باسىندا ۇلتشىلدار مەن بيلىك كەلىسىمگە كەلىپ، ەكى جاقتىڭ دا مۇددەسىنە قايشى كەلمەيتىن جاڭا دوكترينا جاساپ شىقتى. پرەزيدەنت وعان  قول قويدى. ۇكىمەت ارنايى ءىس-شارالار جوسپارىن بەكىتتى. ودان بەرى حابارىمىز جوق. 

ەقىۇ. ىقى-ىقى، ايتپاسا دا تۇسىنىكتى.

ەلباسى. الدىمەن ۇيالا-ۇيالا، ارتىنان ماقتانا-ماقتانا پرەزيدەنت ءسوزىنىڭ بالاماسى رەتىندە اينالىمعا كىرگەن «ەلباسى» ءسوزى وسى جىلى زاڭناماعا رەسمي تۇردە ەنىپ، قوعامدىق، مەملەكەتتىك ينستيتۋتقا اينالدى.

ە-ۇكىمەت. وسى جىلى باسپاسوزدە كوپ ايتىلعان سوزدەردىڭ ءبىرى. ونىڭ نە ەكەنىن قاراپايىم حالىق تۇگىلى ۇكىمەتتىڭ جارتىسى بىلمەسە دە، قازاقتىڭ قۇلاعىنا جايلى ەستىلەدى ەكەن. ەەەە، ۇكىمەت پە؟ ءاااا، تۇسىنىكتى.

يندۋسترياليزاتسيا. كەڭەستەن قالعان ءسوز ەدى. «يندۋسترياليزاتسيا جاسايمىز» دەپ ستاليندىك ۇكىمەت قازاقتىڭ جارتىسىن قىرىپ، جارتىسىن ماڭگىرت ەتە جازداعان. بۇگىنگى بيلىك مەيىربانداۋ سياقتى. حالىقتا شارۋاسى جوق. بار كوڭىلى بيۋدجەتتە. جاقىندا وسىنىڭ گيمنى شىعادى دەپ ەدى. اسىعا كۇتۋدەمىز.

يننوۆاتسيا. ءاپ-ادەمى ءسوز. ايتۋعا ءوزى سۇرانىپ تۇرادى. اۋا سياقتى بىراق. قولمەن ۇستاۋعا، كوزبەن كورۋگە كەلمەيدى.

كەدەندىك وداق. كەدەندىك وداق - كەڭەستىك وداق. بۇگىنگى كۇنى ەڭ كۇدىكتى، قاۋىپتى قۇبىلىس وسى.

«قازاقگەيت». «الەۋلايىم» بىتكەن سوڭ، «ءحالاۋلايىم» تاعى بارعا اينالعان كوررۋپتسيالىق ەپوس حەپپي-ەندپەن اياقتالدى. پوۋلي سۋديا دجەيمس گيففەنگە وردەن بەرمەسە دە، ماقتاپ-ماقتاپ، «ەركەكسىڭ، دجيم! ءاربىر ازامات سەندەي پاتريوت بولسا عوي، شىركىن!» دەپ سوت زالىنان شىعارىپ سالدى. سوندا ون جىل نەسىنە قينادى دەسەڭشى بايعۇستى...

قۇرىلتاي. جىلدىڭ باسىنداعى قازاق ۇلتشىلدارىنىڭ قۇرىلتايى وڭدى بولمادى. ەندى باتىس قازاقتارىنىڭ قۇرىلتايى دەگەن تاقىرىپ پايدا بولدى. نەمەن بىتەرىن ءبىر قۇداي مەن قاجىمۇقان بىلەدى.

پلانشەت. نەگىزى پايدالى دۇنيە. مەكتەپ وقۋشىلارى مەن ستۋدەنتتەرگە دۇرىسىن بەرىپ، جاقسىلاپ وقىتسا قارسىلىعىمىز جوق. ازىرگە شەنەۋنىكتەردىڭ سۇيىكتى ويىنشىعى. ونى پايدالانىپ مينيسترلەر ءبىر-ءبىرىنىڭ جۇمىسىن تەكسەرەدى دەپ ەستىدىك.

سامميت. شارشاتتى ەمەس پە بۇل تاقىرىپ؟

سامميتحان. كوزىنە كورىنگەننىڭ ءبارىن ادام ەسىمى قىلاتىن قازاقپىز عوي. وسى جىلى استانادا سامميتحان دەگەن بالا دۇنيەگە كەلدى. باۋى بەرىك بولسىن! الداعى ۋاقىتتا ازيادالار دا دۇنيەگە كەلەتىنىنە سەنىمدىمىز. دۇرىس قوي. بولاشاقتا جاڭاعىلار ساماتپىن، ءاسيامىن «ازان ششاقىرىپ» قويعان اۋەلگى اتتارىنان ات توندارىن الا قاشىپ جۇرمەسە بولدى.   ابىروي بولعاندا ەقىۇ دەگەن ءسوز قۇلاققا جاعىمسىز كورىندى. ايتپەگەندە ەقىۇگۇلدەر مەن ەقىۇبەكتەر پايدا بولار ما ەدى؟

توراعالىق. بۇل تاقىرىپ تا شارشاتتى ما؟ شىداڭىزدار! كەلەسى جىلى قازاقستان يسلام كونفەرەنتسياسى ۇيىمىنا توراعالىق ەتەدى. ناعىز «ءالاۋلاي» وسى بولماق...

ۋاحابشى. جىل بويى ءدىني تاقىرىپتار قىزۋ تالقىلاندى. اسىرەدىنشىلدەر ايگىلى اۋليەاعاشتى ورتەي جازدادى. تاعى بىرەۋلەرى استاناداعى «بايتەرەكتى» جارا جازدادى. قورقىنىشتى! اباي بولايىق!

ءۇيد باعدارلاماسى. ورىسشاسى فير. قازاقشاسى «ۇدەمەلى يندۋستريالدى يننوۆاتسيالىق دامۋ باعدارلاماسى». ۇدەمەلى ەكەنىنە كۇمانىمىز بار. ازىرگە «ۋادەمەلى».

اباي-اكپارات