اياكوز تۋرالى اڭىز-اڭگىمەلەر كوپ ەكەنى بەلگىلى. شىعىس دەرەكتەرىندە اياكوز وزەنىن «سۇلۋ وزەن» دەپ اتاعان. شوقان ءۋاليحانوۆتىڭ ءوزى بۇل جەردى جاقسى كورگەنى مىنا سوزدەرى دالەلدەيدى: «يا وچەن ليۋبليۋ ي ۆوسحيششايۋس اياگۋزوم; موجەت بىت پوەتيچەسكايا لەگەندا و ليۋبۆي پرەكراسنوي بايان ك زولوتوۆولوسومۋ كوزى كورپەچ، دەيسۆيا كوتوروي پرويسحوديلي نا ەتوي رەكە، ەست نەمالوۆاجنايا ك تومۋ پريچينا...» [1, 230 ب.]. ەندى وسى جەردىڭ رەسەي قۇرامىنداعى سىرتقى وكرۋگ بولىپ قۇرىلۋ تاريحىنا توقتالايىق.
1836 ج. 4 تامىزداعى ومبى وبلىستىق باسقارماسىنىڭ باتىس ءسىبىر گەنەرال-گۋبەرناتورىنا سۇلتان سارداكوۆتى قول استىنداعى حالقىمەن اياكوزدى كوكپەكتى وكرۋگىنە وتكىزۋ تۋرالى مالىمدەمەسىندە بىلاي دەپ جازىلعان: باتىس ءسىبىردىڭ بۇرىنعى گەنەرال-گۋبەرناتور مىرزاسىنا وبلىستىق باسقارما مىرزاسىنىڭ 24 جەلتوقسان № 5335 مالىمدەمەسىنەن بەلگىلى رەسەي قۇرامىنا بەلگىلەنگەن ءتارتىپ بويىنشا كوكبەكتى وكرۋگى قۇرامىمەن ماتاي بولىسىنىڭ سۇلتانى قالدىقوجا سارداكوۆتى قول استىنداعى قازاقتارمەن كوكبەكتى وكرۋگتىك باسشىسىنا بەرۋ تۋرالى ايتىلعانى سىزگە بەلگىلى. وسىنىڭ نەگىزىندە سۇلتان قالدىقوجا سارداكوۆتى سوتنيك نيۋحالوۆ سەنىم بوداندىعىن قابىلداعانى ءۇشىن وتريادقا شاقىرىلعان، نيۋحالوۆ مىرزاعا وزىمەن بىرگە ماتاي رۋىنىڭ ارىق جانە قوجامقۇل رۋلارىنىڭ 200 ءتۇتىنىن بوداندىققا كىرۋگە شاقىرعان [2].

اياكوز تۋرالى اڭىز-اڭگىمەلەر كوپ ەكەنى بەلگىلى. شىعىس دەرەكتەرىندە اياكوز وزەنىن «سۇلۋ وزەن» دەپ اتاعان. شوقان ءۋاليحانوۆتىڭ ءوزى بۇل جەردى جاقسى كورگەنى مىنا سوزدەرى دالەلدەيدى: «يا وچەن ليۋبليۋ ي ۆوسحيششايۋس اياگۋزوم; موجەت بىت پوەتيچەسكايا لەگەندا و ليۋبۆي پرەكراسنوي بايان ك زولوتوۆولوسومۋ كوزى كورپەچ، دەيسۆيا كوتوروي پرويسحوديلي نا ەتوي رەكە، ەست نەمالوۆاجنايا ك تومۋ پريچينا...» [1, 230 ب.]. ەندى وسى جەردىڭ رەسەي قۇرامىنداعى سىرتقى وكرۋگ بولىپ قۇرىلۋ تاريحىنا توقتالايىق.
1836 ج. 4 تامىزداعى ومبى وبلىستىق باسقارماسىنىڭ باتىس ءسىبىر گەنەرال-گۋبەرناتورىنا سۇلتان سارداكوۆتى قول استىنداعى حالقىمەن اياكوزدى كوكپەكتى وكرۋگىنە وتكىزۋ تۋرالى مالىمدەمەسىندە بىلاي دەپ جازىلعان: باتىس ءسىبىردىڭ بۇرىنعى گەنەرال-گۋبەرناتور مىرزاسىنا وبلىستىق باسقارما مىرزاسىنىڭ 24 جەلتوقسان № 5335 مالىمدەمەسىنەن بەلگىلى رەسەي قۇرامىنا بەلگىلەنگەن ءتارتىپ بويىنشا كوكبەكتى وكرۋگى قۇرامىمەن ماتاي بولىسىنىڭ سۇلتانى قالدىقوجا سارداكوۆتى قول استىنداعى قازاقتارمەن كوكبەكتى وكرۋگتىك باسشىسىنا بەرۋ تۋرالى ايتىلعانى سىزگە بەلگىلى. وسىنىڭ نەگىزىندە سۇلتان قالدىقوجا سارداكوۆتى سوتنيك نيۋحالوۆ سەنىم بوداندىعىن قابىلداعانى ءۇشىن وتريادقا شاقىرىلعان، نيۋحالوۆ مىرزاعا وزىمەن بىرگە ماتاي رۋىنىڭ ارىق جانە قوجامقۇل رۋلارىنىڭ 200 ءتۇتىنىن بوداندىققا كىرۋگە شاقىرعان [2].
جۇزدىك نيۋحالوۆ شىققان تەگىنە قاراعاندا بۇل ەكى رۋ ونىڭ باسقارماسىندا بولۋ كەرەكتىگىن بىلگەن; الايدا ولار رەسەي بوداندىعىن العاننان كەيىن جانە اياكوز پريكازى 1830 جىلدان باسقارۋىندا بولعاندىقتان كوكبەكتى وكرۋگىندە قالعانىن ءجون كوردى، ال سارداكوۆقا اتالعان ەكى رۋ بوداندىقتى قابىلداعان جانە اياكوز پريكازىنىڭ باسقارماسىندا دەپ تۇسىندىرگەندە، سارداكوۆتىڭ ءوزى انت قابىلداۋعا اسىقپادى، ويتكەنى باسشىعا سارداكوۆ بۇل ەكى رۋدى كوكبەكتى وكرۋگى باسقارماسىنا باعىندىرۋ تارالى ايتۋى ىڭعايسىز، سەبەبى بۇل ەكى رۋدى حالىقتىڭ ءوزى قالايدى ءارى قىستاۋلارى كوكبەكتى وكرۋگىنىڭ ورتاسىندا جايعاسقان.
وسى جىلدىڭ 4-اقپانىنداعى № 24 قورىتىندىسىمەن سوتنيك نيۋحالوۆتىڭ مالىمدەمەسىن العاننان كەيىن، ەگەر سۇلتان سارداكوۆ رەسەي بوداندىعىن جانە ولار سۇراعان اياكوز پريكازىنداعى ەكى رۋدى قابىلداسا، وندا ولاردىڭ ءبارى ءبىر بولىستى قۇرايتىن ەدى، ال ول ەكى رۋدى بەرۋ مۇمكىن بولماسا، وندا سارداكوۆتى بۇرىنعىسىنشا قالدىرۋ كەرەك، ويتكەنى كوكبەكتى وكرۋگىنىڭ سەنىمىنە قابىلدانعان سۇلتان سىبانقۇلدىڭ ۇلگىسىنە قاراعاندا وعان جاقىن حالىق اياكوز پريكازىندا يۋچين سۇلتانداردىڭ باسقارماسىندا، ءوز تىلەگى بيىنشا ءوز باسقارماسىندا ۇستاعىسى كەلەدى، ءوزى وكرۋگتەردىڭ ار جاعىندا قالدى، اياكوز وكرۋگىندەگى كوپتەگەن قازاقتاردى باس تارتقىزدى، ۇرلىق جاسالدى، سوندىقتان مەن اياكوز وكرۋگتىك پريكازىنا بىلاي دەپ مالىمدەيمىن: شىنىندا دا 200 ءتۇتىن ارىق جانە قوجامقۇل رۋالارىنىڭ قازاقتارى سۇلتان سارداكوۆتىڭ قاراماعىندا بولعىسى كەلە مە جانە كوكبەكتى وكرۋگىندە قونىستارى بار ما، ويتكەنى 14-شىلدەدە № 1208 مالىمدەمەگە قاراعاندا ماتاي بولىسىنىڭ باسقارۋشىسى سۇلتان داۋىت مامىرحانوۆ ارقىلى 200 ءتۇتىنى بار اتالعان ەكى رۋ شىن مانىسىندە سۇلتان سارداكوۆتىڭ باسقارماسىنا كىرگىسى كەلەدى، ال قىستاۋلارى مەن جايلاۋلارى بولسا كوكبەكتىدەن الىس ەمەس جەردە ورنالاسقان [3].
سۇلتان سارداكوۆتىڭ قاراماعىنا ىستەردى بەرۋدى توقتاتىپ، ءسىزدىڭ مارتەبەڭىزدىڭ قاراۋىنا مىنا ماسەلەلەردى ۇسىنامىن: 1. كوكبەكتى وكرۋگى ءالى اشىلعان جوق، جانە ماعان ءالى بەلگىسىز، ەكى ۇسىنىستىڭ قايسىسى بەكىتىلەتىنى بەلگىسىز، ياعني ول اياكوزبەن شەكتەسە مە، نەمەسە ەرەكشە وكرۋگ بولا ما; 2. اياكوز وكرۋگىن ەنگەن قىرعىزدار (قازاقتار. ب.ع.) قازىناعا جاساق (ياعني سالىق ب.ع.) تولەۋى كەرەك. ال ارىق جانە قوجاعۇل رۋلارىنىڭ 200 ءتۇتىنىن قوسىپ، كوكبەكتى وكرۋگىن اشقاندا قىرعىزدار قولدانعان جەڭىلدىكتەر قانداي بولسا، سونى قولدانادى، دەمەك، ولار اياكوز وكرۋگى قۇرامىنا ەنگەن جولداستارىنا قاراعاندا ارتىقشىلىقتارى بولادى، سوندىقتان وزدەرىنىڭ ازياتتىقتارى اراسىندا تارتىپسىزدىك بولادى، ءتىپتى باعىنباۋى مۇمكىن، وسىعان بايلانىستى مەن جوعارىدا اتالعان قىرعىزداردى سۇدتان سارداكوۆتىڭ باسقارماسىنا ەنگىزبەۋدى ءجون كوردىم، ونىڭ تىلەگىنە وراي ەشقانداي كۇش قولدانباي كوكبەكتى وكرۋگىنە ەنگەنى ءجون، بۇل وكرۋگتىڭ اشىلۋىنا دەيىن وعان كىگىسى كەلەتىن قىرعىزداىڭ تىلەگىنە وراي ەشقانداي تاپسىرما بەرۋدىڭ قاجەتى جوق، جالپى مەنىڭ ويىمشا، قىرعىزداردىڭ ءبىر وكرۋگتان ەكىنشىسىنە اۋىسۋعا تيىم سالعان ءجون [4]. مۇنداي ىستەر دالاداعى باسقارما ءتارتىبىن تەجەپ قانا قويماي، باسقرمانىڭ ءوزىن زاڭ بويىنشا ءوز مىندەتىن ورىنداۋدا قيىن جاعدايعا اكەلەدى، ال جاساق جيناعاندا ءتىپتى قيىن، بارلىق ازياتتاردى قانداي دا ءبىر تارتىپكە ۇيرەتۋ مۇمكىن ەمەس، بولاشاقتا مەن سىزدەن قولداۋ كۇتەمىن.
ءبولىم باسقارۋشىسى رەتىندە كاپۋستيننىڭ قولى، ۇستەل باستىعى رەتىندە يۆان ناۋموۆتىڭ قولى قويىلعان.
ش. ءۋاليحانوۆ اياكوز وكرۋگىنە كىرەتىن مىنا بولىستاردى كورسەتكەن: 1) چوگو-ۋاق، 2) سارمان-ۋاق، 3) تۋما، 4) ەسەنقۇل-سادىر، 5) بايكوبەك-سىبان، 6) جانكوبەك-سىبان 7) جانقۇلى سەمىز نايمان، 8) قاراكەرەي سەمىز نايمان، 9) بولاتشى، 10) توعىلباي سادىر، 11) اتالىق ماتاي، 12) كەنجە قاپشاعاي ماتاي [5, 196 ب.].
مۇراعات قۇجاتتارىندا قاراعاندا 1844 ج. اياكوز سىرتقى وكرۋگىنىڭ ستاتيستيكالىق سيپاتتاماسى بىلاي بەرىلگەن:
1842, 1843, 1844 جىلدارداعى جاسالعان قۇرىلىم بويىنشا اياكوز وكرۋگىنىڭ قۇرامىنا مىنا بولىستار كىرەدى: 1) باكول-ماتاي، وندا [جان] ەر ادامدار [جىنىسى] - 1942, ايەل ادامدار -1525, جىلقىلار - 2249, ءىرى قارا [مال] - 1567, قوي مەن ەشكى - 6098, 2) قولجى [جان] ەر ادامدار [جىنىسى] - 1132, ايەل ادامدار - 1002, جىلقىلار - 4663, ءىرى قارا [مال] - 1116, قويلار-15946, 3) بايگوبەك-سىبان [جان] ەر ادامدار [جىنىس] - 1870, ايەل ادامدار - 1782, جىلقىلار - 6386, روگاتوگو [سكوتا] - 1658, بارانوۆ ي كوز - 28724: 4) جانگوبەك-سىبان [جان] ەر ادامدار [جىنىس] - 1931, ايەل ادامدار - 1648, جىلقىلار - 5889, ءىرى قارا [مال] - 1875, قوي مەن ەشكى - 28949; 5) جانعۇلى-سەمىزنايمان [جان] ەر ادامدار [جان] - 2140, ايەل ادامدار - 1972, جىلقىلار - 14231, ءىرى قارا [مال] - 2676, قوي مەن ەشكى - 6542; 6) ەسەنقۇل-سادىر [جان] ەر ادامدار [جىنىسى] - 1473, ايەل ادامدار - 1365, جىلقىلار - 2406, ءىرى قارا [مال] - 1380, قوي مەن ەشكى - 17390; 7) تۋمىن [جان] ەر ادامدار [جىنىس] - 1978, ايەل ادامدار - 1955, جىلقىلار - 8510, ءىرى قارا [مال] - 3027, قوي مەن ەشكى - 47685; 8) بولاتشى [جان] ەر ادامدار [جىنىسى] - 2364, ايەل ادامدار - 2025, جىلقىلار - 5927, ءىرى قارا [مال] - 3372, قوي مەن ەشكى - 42313; 9) كاراكەرەي-سەمىزنايمان [جان] ەر ادامدار [جىنىسى] - 936, ايەل ادامدار - 820, جىلقى - 4272, ءىرى قارا [مال] - 1504, قوي مەن ەشكى - 19642; 10) تۇگەلباي-سادىر [جان] ەر ادامدار [جىنىسى] - 2147, ايەل ادامدار - 1933, جىلقىلار - 5889, ءىرى قارا [مال] - 2294, قوي مەن ەشكى - 33941; 11) كەنجە-قاپتاعاي-ماتاي [جان] ەر ادامدار [جىنىسى] - 1455, ايەل ادامدار - 1304, جىلقىلار - 7375, ءىرى قارا [مال] - 1870, قوي مەن ەشكى - 28559; 12) اتالىق-ماتاي [جان] ەر ادامدار [جىنىسى] -1240, ايەل ادامدار - 1229, جىلقىلار - 2985, ءىرى قارا [مال] - 2171, قوي مەن ەشكى - 22242; 13) اقىمبەت-كەرەي [جان] ەر ادامدار [جىنىسى] - 2389, ايەل ادامدار - 1986, جىلقىلار - 1974, ءىرى قارا [مال] - 1430, قوي مەن ەشكى - 3995; 14) بارمان-ۋاق [جان] ەر ادامدار [جىنىسى] -1727, ايەل ادامدار - 1493, جىلقىلار - 2196, ءىرى قارا [مال] - 764, قويلار - 2735; 15) چوگول-ۋاق [جان] ەر ادامدار [جىنىسى] - 2135, ايەل ادامدار - 1864, جىلقىلار - 4623, ءىرى قارا [مال] - 1166, قوي مەن ەشكى - 7876 جانە 16) قالدى رۋىندا [جان] ەر ادامدار [جىنىسى] - 134, ايەل ادامدار -118, جىلقىلار - 262, ءىرى قارا [مال] - 280, قويلار - 1752.
وكرۋگ بويىنشا بارلىعى: [جان] ەر ادامدار [جىنىسى] - 26993, ايەل ادامدار - 24021, جىلقىلار - 79899, ءىرى قارا [مال] - 28200, قوي مەن ەشكى - 373742 [6].
جايلاۋلار مەن قىستاۋلارداعى قونىستار تۋرالى، قانداي جەرگىلىكتى جەرلەردە جانە جوتالاردا ورنالاسقان جانە قانداي بولىستاردى يەمدەنگەنى تۋرالى مۇراعات قۇجاتتارىندا بىلاي جازىلعان:
اياكوز وكرۋگىنىڭ بولىستارىنىڭ قونىستارى مىنا جەرلەر مەن ۋروچيششاح ورنالاسقان: 1) باكول-ماتاي [قونىستار]: جازعى: شار، قىزىلسۋ، كوكبۋكتى، اعانىقات، بىلقىلداق، ۇشبۇلاق، ەرىل وزەندەرى بويىندا; قاراتاۋ، قوڭىرتوبە، قاراجال جانە قالبا جوتاسىندا; قىستا - جىڭىشكە، بوكەن، اعانىقات، بالتاعار، بىلقىلداق، ەرىجەپ، شار، شىبىندى، جۇباي وزەندەرى بويىندا; كارادجالۋ، دەلبەگەتەي، بالاكارادجالۋ، قىزىلجال، تىستاۋ، بيشكاراچوكۋ، نايزاتاۋ، جانعۇر، قىزىل-ادىر، ايرىكەزەن تاۋلارىندا; پو شۇرگۇتكول كولى ماڭىنداعى قۇياماعاش بۇلاعى;
2) قولجى [قونىستار]: جازعى - كوكبەكتى، قىزىلاعاش، جىڭىشكە، شار، شىبىندى، قۇرمەتتى، كەندىكتى، بۇرلە، اياكوز، نارىن، چانىرتى وزەندەرى بويىندا; كۋجەنيچوك، تەرەكتى تاۋلارى; قىستاۋلار - كۋجەنەچوكۋ، لوگبە، ساندىقتاس، قاراجال، قايىڭد، جاماناشات، ارحارلى، جىلاندى، قۇسمۇرىن، شۇبارتوبە، وبول، قاراكول، قاراگيمان، الاق، قىزنيد-جال، ۇشقارا، توعال، اقشوقى، قوڭىر-كوشكۇر، سارتاۋ-اۋليەكول تاۋلارى; ەگىنبۇلاق، كەزەنشىلىك، سارى-بۇلاك بۇلاقتارى جانە بەستاماس مەن بورانباي جوتالارى;
3) بايگوبەك-سىبان [قونىستار]: جازعى - [وزەندەر بويى] اياكوز، بالتاعارا، كۇپ، كوكبەكتى، قۇسمۇرىن، قوڭىرشاۋلى، اقشاۋلى; شىڭعىس، الجان، قاندىقاتاي، كەرەگەتاس، دونەنجال جانە قىرجى-ادىر، جامانتەلىپ، توكايرىك، قوراشوق، اككولدى، قا¬راجال، كولعۇتتى، ۋتيار، بالتاتاراق تاۋلارى باۋرايىندا; جارلى، تەرە-ايرىق وزەندەرىنىڭ بويى جانە سارىبۇلاق بۇلاعىنىڭ ماڭى;
4) جانگوبەك-سىبان [قونىسى]: جازعى - پو رەچكام اياكوز، نارىن، اششىسۋ، ۇرجار، قاراكول وزەندەرى بويى، اكشاۋلى جانە قوڭىرشاۋلى تاۋلارىنىڭ باۋرايى; قىسقى - بالتاتاراق، كولگۇتتى، شىڭعىس، ءبورلى، قوڭىرشاۋلى، شاقارىت، ينريكت، دونەنجال، وكپەكتى، قاراشوقى، قاراسىدىر تاۋلارىندا، وزەندەر [بويىندا] - مۇقىر، تاقىر، اياكوز، قۇندىز، بولتە، سارىوزەك، قوستوبە، قالگۇتتى جانە سارىبۇلاق بۇلاعى;
5) جانعۇللى-سەمىزنايمان [قونىستار]: جازعى - پو رەكام دەنسالى، مامىرسۋ، اياكوز، نارىن، تاڭسىق، ايۋ، قاراكول، يگينسۋ، ۇرجار، جىڭىشكە، لەپسى، قۋرايلى، شىلىكتى، قۇيالى، شىڭجالى وزەندەرى بويى; ساندىقتاس، قالگۇتتى، تورتكول، ساراپان، كوللە، اكشاتاۋ، جامانتاپگۋ، تارباعاتاي تاۋلارى; سارىكول كولى، شاتىراۋ قۇدىعى; قىستاۋلارى - پريكاز جەرىنەن اياكوز وزەنىنەن باستاپ جۇزاعاش جوتاسىنا دەيىن، قاراكولدەن باستاپ دو جالعىزاعاشقا دەيىن، كوكسالى، باقاناس، اششىبۇلاق، مايبۇتاق وزەندەرىنەن، قويتاس، قۇتجالى، جىلاندى، اقتوعاي، جۇزاعاش جوتالارى جانە ارعاناتى، ءبورلى، بەلوسەكجول، اقتوبە تايلارىنىڭ ەتەگى;
6) ەسەنقۇل-سادىر [قونىستارى]: الاتاۋ تاۋى، جامانتاعىپ جوتاسىندا; قىستاۋلارى - لەپسى، كىسكاچۋ، كوكتەرەك جانە ناۋالى وزەندەرىندە;
7) تۋما [قونىستارى]: جازعىسى - تارباعاتاي، قىزىلقى-كوتەمە، تۇلكىلى، اقشوقى، توقتا-بارلىق، تاناشى، كايكانا، قارا-بۇلاق، جابىق تاۋلارىندا، قاراكول، كانپە-قاراقاتتى وزەندەرىنىڭ بويىندا; سازى جوتاسىندا; قىستاۋلارى - تارباعاتاي، تاقتابارلىق، قايقىن، ارعانات، قارعالى تاۋلارىنىڭ ەتەگىندە; ۇشبۇلاق، قاراجال، لەپسى، سارىكول وزەندەرىندە; قاراقۇم، كول، مايبۇيرەك، يشال، كوپە جوتالارىندا;
8) بولاتشى [قونىستارى]: جازعى - تارباعاتاي تاۋلارى مەن وسى تاۋدىڭ ەكى جاعىندا; ۇرجار وزەنى، تۇلاقۇلى جوتاسىندا، سارىبۇلاق بۇلاعىندا; قىستاۋلارى - لەپسىگە قۇياتىن ماقانشى وزەنىندە، قوڭىر شالاق، قىزىلجەلە، تارباعاتاي، شۇبار-ايعىر تاۋلارىنىڭ ەكى جاعىندا; ايۋ، قىرىق-بايتالى، ۇزىنبۇلاق جانە قاراكول وزەندەرىندە;
9) قاراكەرەي-سەمىزنايمان [قونىستارى]: جازعى جانە قىسقى - تاقتابارلىق تاۋىنان اقسۋ وزەنىنە جانە توقتا جوتاسىنا دەيىن; رەچكام تەنتەك جانە لەپسى، اياكوز، قاراكول وزەنىنىڭ بويلارى; اقشاۋلى جانە قوڭىرشاۋلى تاۋلارى; قىسقى - بالتا-تاراق، كۇنعۇتتى، شىڭعىس، ءبورلى، شاقارت، ينرەكتى، دونەيلى-وكپەكتى، قاراشوقى، قارالسىدىر تاۋلارىندا; مۇكۇر، تاقىر، اياكوز، قۇندىزدى، شات، سارىوزەك، قوستوبە، قالعۇتتى وزەندەرى جانە سارىبۇلاق بۇلاعى;
10) جانعۇل-سەمىزنايمان [قونىستار]: جازعى -دەنسالى، مامىرسۋ، اياكوز، نارىن، تاڭسىق، ايۋ، قاراكو، يگىنىسى، ۇرجار، جىڭىشكە، لەپسى، قۋرايلى، شىلىكتى، كۇلاش، شىنجالى وزەندەرىمەن; ساندىقتاس، قالگۇت، تورتكول، ساراپان، اقشاتاۋ، جامانتاس، كول، تارباعاتاي تاۋلارى; قاراكول كولى، شاتىراۋ قۇدىعى; قىستاۋلارى - پريكازدىڭ ورنالاسقان جەردەن باستاپ اياكوز وزەنىنىڭ تومەنگى جاعىنان جۇزاعاش جوتاسىنا دەيىن، قارا كولىنەن جالعىزاعاشقا دەيىن، كوكسالى، باقاناس، اقبۇلاق وزەندەرىندە، مايبۇتاق، قويتاس، قوجا¬لى، جۋسالى، اكتوعاي، جۇزاعاش جوتالارىندا; ارعانات، ءبورلى، بەلەسەكجول جانە اقتوبە تاۋلارى;
11) ەسەنقۇل-سادىر [2-ءشى] [قونىستار]: جايلاۋ جانە قىستاۋلارى - تاقتابارلىق تاۋىنان دو رەكي اقسۋ وزەنىنە جانە توقتى جوتالارىنا دەيىن، تاڭسىق جانە لەپسى وزەندەرى بويىندا;
12) تۇگەلباي-سادىر [قونىستارى]: جازعى - ۆ وتروگاح الاتاۆسكيح گور، پري ۋروچي¬ششاح ويەرجاششى، سۋىق-جايلياۋ، كوك-جانتى، قويتاس، جولدى-جەرۇي، جامانتايىن; قىسقى - لەپسى، ءبورلى وزەندەرىندە، ارقارلى جانە قىسقالى تاۋلارىندا;
13) كەنجە-كاپتاعاي-ماتاي [قونىستارى]: جازعى - سارقان، اقسۋ، بيەن، كولدەنەڭ وزەندەرىندە; قىسقى - جونكى، الاتاۋ تاۋلارى; قوڭىرلى، باسقان، اقسۋ، جاناسۋ وزەندەرى، مارقا جوتاسى جانە شىعىس جاعىنان بالقاش كولىنە جاقىن جەردە;
14) اتالىق-ماتاي [قونىستارى]: جازعى - سارقان، اقسۋ، كۇلجەنەن وزەندەرىندە، بيەن; قىسقى - جوڭكى، اقىستاۋ تاۋلارى; قوڭىرلى، بەيسقان، اقسۋ، جاناسۋ وزەندەرى; مارقا جوتالارىندا جانە شىعىس جاعىنان بالقاش كولىنە جاقىن جەردە;
15) سارمان-ۋاق [قونىستارى]: جازعى - شار، اششىسۋ وزەندەرىندە; ارشالى، ارقات جانە الجان تاۋلارى جانە ەرتىس وزەنىنەن باستاپقى دالالاردا; قىسقى - كوكون تاۋلارىندا، ارقالىق، قوياندى، قازالى، قورعانباي، سارىبۇلاق، قاراكولشوقتان ەرتىسكە، سەمەي قالاسىنا دەيىن;
16) چوگول-ۋاق [قونىستار]: جازعى - اششىسۋ، شاعان، مۇقۇر وزەندەرىنىڭ جاعاسى جانە ەرتىسكە جاقىن دوعان وزەنىندە; قىسقى - تاۋلار: كوكون، ارشالى، چانبايتەمىر، سامال، قوياندى، كازالى جانە سارىبۇلاق وزەنىندە.
17) اقىمبەت-كەرەي [قونىستار]: جازعى - پو رەچكامي شار، اششىسۋ، قىزىلسۋ وزەندەرىمەن جانە بالىقكول كولى; قىسقىە - جارتاس، قوسۇمبەت، ارقات تاۋلارىندا جانە ءبىراز بولىگى ەرتىس وزەنى بويىندا;
قالدى رۋىنىڭ قىسقى جانە جازعى قونىستارى قاراكەرەي-سەمىزنايمان بولىسىمەن بىرگە بولدى [7]. سوڭىنا اندرەي سەرەبرين ءماجىلىستى جۇرگىزۋشى رەتىندە قول قويعان، حاتشىنىڭ فاميلياسى جازىلماعان.
قورىتا ايتقاندا، اياكوز سىرتقى وكرۋگىنىڭ قۇرىلۋى پاتشا وكىمەتىنىڭ وتارلاۋ ساياساتىن تەرەڭ جۇرگىزۋ بارىسىندا قۇرىلىپ، اكىمشىلىك جاعىنان قازاقستاندى وزىنە باعىندىرۋدىڭ جولى بولدى.
-----------------
1. ۆاليحانوۆ چ.چ. سوبر.سوچ. - الماتى، 1961. ت. 1.
2. قر ومم. 3 - قور. 1- تىزبە. 1475 - ءىس. 3-پ .
3. قر ومم. 3 - قور. 1- تىزبە. 1475 - ءىس. 4-پ.
4. قر ومم. 3- قور. 1 - تىزبە. 1475- ءىس. 5-پ.
5. ۆاليحانوۆ چ.چ. ۆولوستي، سوستاۆليايۋششيە اياگۋزسكي، كوكپەكتينسكي ي ۆنۋترەنني وكرۋگا سەميپالاتينسكوي وبلاستي // ۆاليحانوۆ چ.چ. سوبر. سوچ. ۆ 5 ت. ت. 4. - الما-اتا، 1985.
6. قر ومم. ز74 - قور. 3- ءىس. 43-پ.
7. قر ومم. ز74- قور. 1- تىزبە. 3- ءىس. 45-48-پ.

http://www.iie.kz/magazine/11/20.jsp