قىرعىزدىڭ كەتىپ بارا جاتقان باسشىسى الماسبەك اتامباەۆ تاعى دا تۋلادى. اتامباەۆتىڭ امبيتسياسى ەكى ەلدىڭ رەسمي بيلىگىن داۋلاستىردى. باكيەۆ بيلىگىن توڭكەرىپ تاستاپ، تىزگىندى قولىنا العان بۇل بايكەمىز بەيساۋات سوزدەرىمەن قوڭسىلاس جاتقان قازاق پەن قىرعىزدىڭ ورتاسىنا وت سالعان اككى پروۆوكاتور بولدى.

الماسبەك شارشەنوۆيچتىڭ  قازاق حالقىنىڭ جۇرەگىنە وقتاي قادالعان ءسوزى حان كەنەنىڭ ارۋاعىن تىلدەگەنى بولدى. سونىسىمەن ءبۇتىن ۇلتتىڭ كەشەگى تاريحىنا تۇكىردى، ول.

قىرعىز پرەزيدەنتى المازبەك اتامباەۆ الا-ارشا رەزيدەنتسياسىندا مۇعالىمدەرگە ماراپات تاپسىرۋ كەزىندە ەموتسياعا بەرىلىپ، قازاق ەلىنىڭ كوشباسشىسىنا  تاعى دا ءتىل تيگىزدى. جەكە ادام رەتىندە، ارينە، قانداي وي ايتسا دا قۇقىلى ەدى. بىراق، المازبەك اتامباەۆ كورشى ەلدىڭ پرەزيدەنتى، مەملەكەتتىڭ رەسمي ءبىرىنشى ادامى ەمەس پە؟. وسىنداي لاۋازىمدى تۇلعانىڭ ءوزىن-ءوزى ۇستاي الماۋىنىڭ استارىندا نە جاتىر؟ ساۋاتسىزدىق پا، جوق الدە سىرتقى كۇشتەردىڭ ىقپالى ما؟

ابدەن مۇمكىن. جاقىندا عانا اتامباەۆ رەسەي پرەزيدەنتى ۆلاديمير پۋتيننەن اراشا ءتۇسۋدى سۇرادى. "ەگەر سىزگە ەاەو كەرەك بولسا، وندا قازاقستان مەن قىرعىزستاننىڭ اراسىنداعى داۋعا بەيجاي قاراماڭىز!" دەدى.

2011 جىلى قىرعىز تاعىنا ۇمىتكەر بولعان اتامباەۆ ماسكەۋگە بارعان ەدى. ول كەزدە "پرەمەرزيدەنت" لاۋازىمىندا بولعان پۋتين اتامباەۆتىڭ ءبىر اۋىز ءسوزىن جەرگە تاستامادى، قولداۋ كورسەتتى. ءسويتىپ الماسبەك پرەزيدەنت بولدى. باتىسپەن جاساعان كەلىسىمدەردى بۇزىپ، سولتۇستىكپەن ينتەگراتسيا جاسادى.وداققا كىردى. ورتاق قازاننان اس ىشۋگە ماقۇل بولدى.

وتكەندە اتامباەۆتىڭ قولىنا شاراپ تولى بوكالدى ۇستاپ تۇرىپ: "مەن رەسەيدى سۇيەمىن!" دەۋى سونىڭ ناتيجەسى.

كۇنى كەشەگە دەيىن (قىرعىزداعى پرەزيدەنتتىك سايلاۋعا دەيىن) سالەمى ءتۇزۋ الماسبەكتى نە تۇلەن ءتۇرتتى؟  كەزىندە الماسبەكتىڭ ءوزى اعالاپ-جاعالاپ، قولتىعىنا كىرىپ، كولەڭكەسىنەن شىقپاي جۇرگەن پرەزيدەنت نازارباەۆتىياناتتاپ، وعان نەبىر وكپەسىن ايتىپ، اقىرىندا كارى سۇيەك، قۋباس دەۋگە ءتىلى جەتتى.

ەلباسشىسىن تىلدەسە دە اتامباەۆ دۇرىس ايتتى دەگەن "توبىر" دا تابىلدى، قازاقتىڭ اراسىندا.

"ەكى تۇيە سۇيكەنسە، اراسىندا شىبىن ولەدى". اتامباەۆ "تۇيە-ساياساتكەر" ەمەس. سوندىقتان دا "اتانعا" بارىپ سۇيكەنگەنىن ءتۇسىنىپ، ەكى ەل اراسىنداعى تۇسىنىسپەۋشىلىكتى تەز جويۋعا تىرىسۋى كەرەك. كورشى ەلدىڭ بيلىگىن مىنبەدە تۇرىپ الىپ وتىنباەۆانى، تەكەباەۆتى سوككەندەي سوگۋ - كەشىرىلمەيتىن ءىس.

ايتپاقشى، اتامباەۆتىڭ الجىعانىن ءبىز تۇگىلى تۋىسقان قىرعىزدىڭ ءوز تۋمالارى ايتىپ جاتىر.

كەشەگى سايلاۋ دوداسىندا العاشقى ۇشتىككە كىرگەن اداحان مادۋماروۆ دەيتىن ازامات بار قىرعىزدا.

قىرعىز ساياساتىنداعى حالىقشىل تۇلعا. ونى قولداۋشىلار دا كوپ. بيلىكتىڭ اكىمشىلىك رەسۋرستاردى ەمىن-ەركىن پايدالانىپ، داۋىستى بۇرمالاپ قول جەتكىزگەن جيەنبەكوۆتىڭ جەڭىسىن اشكەرەلەگەن العاشقى ادام دا وسى - مادۋماروۆ. وشتا تۇرىپ سويلەگەندە: "مىنا جۇرتتى ارى تارت تا، بەرى تارت قىلمايىق. ەگەر تۋراشىل ادام بولسا، مەن-اق بەرەمىن جولىمدى. بىراق، جۇدىرىقتاي جۇمىلىپ، قىرعىزدى اياققا تۇرعىزايىق", دەگەن ەدى.

سول اداحان بايكە جاقىندا قىرعىزدىڭ "شىندىق" سايتىنا سۇحبات بەرىپتى. ءبىز اداحان مىرزانىڭ قازاققا قاتىستى دەگەندەرىن قازاقشاعا قوتارىپ بەرگەندى ءجون كوردىك.

"مىناۋ شەكارادا ونداعان شاقىرىمعا سوزىلعان كوش تۇر. قىرعىز ديقاندارىنىڭ 6 ايعى ماڭداي تەرلەرى، ونىمدەرى شەكارادا ءىرىپ-ءشىرىپ جاتىر. مىنە، جاڭا پرەزيدەنت شەشۋگە ءتيىس ءبىرىنشى ماسەلە وسى بولۋى كەرەك! ويتكەنى ول جەردە 100 ميلليوننىڭ تاۋارى كۇيىپ جاتىر.

وسىلاردى كورە تۇرا، جيەنبەكوۆتىڭ "ماسەلەنى شەشەمىن" دەۋدىڭ ورنىنا "دوسىمنىڭ جولىن جالعايمىن" دەگەنى سورلىلىق؟!

سول دوسى كەتۋىنە 20 كۇن قالعاندا دەمالىسقا كەتتى. اينالايىن، وسىنشا حالىقتى قيناپ قويىپ قالاي دەم الاسىڭ، سەن؟!",- دەيدى اداحان مادۋماروۆ.

شەكاراداعى شەكتەۋ مەن اتامباەۆ بيلىگىنىڭ قازاقستان تاراپى ۇسىنعان گۋمانيتارلىق كومەكتەن باس تارتۋى تۋرالى دا ايتقان اداحان بايكە، "بۇل قىرعىز بيلىگىنە ەمەس، قىرعىز حالقىنا كەرەك قاراجات ەدى" دەيدى.

"رەسەيدىڭ قالالارىنا جەتكىزىلگەن جەمىس-جيدەكتەر قايتارىلىپ جاتىر. كەشە عانا جاڭا سىبىرگە جەتكىزىلگەن المالار قايتارىلدى. قازاقستان قىرعىزستاننان شىعاتىن ءسۇت ونىمدەرىنە شەكتەۋ قويدى. بۇنىڭ بارلىعىن ەسەپتەسە، ميلليونەردىڭ قالتاسى كوتەرمەيتىن قىرۋار قاراجات.

ونىڭ ۇستىنە قازاقستان ۇسىنعان گۋمانيتارلىق كومەكتەن باس تارتتى. نە،  قالتاسىن تەسىپ بارا ما، اتامباەۆتىڭ؟ بۇل اتامباەۆقا ەمەس، قىرعىز حالقىنا كەرەك اقشا ەدى!", - دەيدى ء"بۇتىن قىرعىزستان" پارتياسىنىڭ جەتەكشىسى.

"ماناستا ايتىلعانداي، "جاراتقان اللا بولمەسە، باسقا ەشكىم بولە الماعايدى" دەپ. ءبىزدىڭ ارامىزدى قالماق تا بولە الماعان.  قازاق پەن قىرعىزدىڭ اراسىن اسا زالىم دۇشپان بولەدى. قازىر كىمنىڭ ءبولىپ وتىرعانىن كورىپ وتىرسىزدار!"

بۇل-  اداحان مادۋماروۆتىڭ اتامباەۆ جايلى ايتقان اششى پىكىرى. الىپ-قوسارىمىز جوق.تۋراسىن ايتتى.

ءسوزدى اداحان بايكە مادۋماروۆتىڭ مىنا ءبىر پىكىرىمەن تۇيىندەگەندى ءجون كوردىك.

"ەگەر دە نۇرسۇلتان ءابىشۇلىنىڭ ورنىندا باسقا بىرەۋ بولعاندا، ءتىپتى، مەن بولسام دا وسىنى جاسار ەدىم. نەگە؟ بوتەن ەلدىڭ ادامى مەنىڭ مەملەكەتىمدى مازاق ەتىپ، ۇلتتىق نامىسىما تيسە... ولاردى قانداي حان باسقارىپ كەلگەن، كىمدەر باسقارىپ كەلگەن دەپ، مەنىڭ ەلىمنىڭ تاريحىن تىلدەسە، كىم بولسا دا وسىلاي جاسايدى.

بۇندا نازارباەۆقا وكپەلەۋگە سەبەپ جوق. نامىسى بار، رەاكتسيا كورسەتتى. بىراق، اتامباەۆقا كورسەتكەن رەاكتسياسىنىڭ زاردابىن حالىق تارتىپ جاتىر. وسىعان قاپالانامىن.

نۇرسۇلتان ءابىشۇلى، ەلدىڭ ىشىندە ارقانداي ادام بولادى. ءوزىڭىز ايتپاقشى، جەتەكشى بولۋ ءۇشىن ءپىلدىڭ تەرىسىندەي تەرى بولۋى كەرەك.

ءبىزدىڭ بالالاردىڭ ىرىزعىسى قيىلىپ جاتىر. وسىعان ءبىر امال قىلىڭىز. ازاپتى اتامباەۆ تارتسىن. قازىر ازاپتى حالىق تارتىپ وتىر، دەپ ايتىپ ەم. قازىر تاعى ايتامىن...".

ءيا، نازارباەۆ پەن اتامباەۆ اراسىنداعى داۋدىڭ زاردابى قازاق-قىرعىز شەكاراسىنداعى شارۋا جۇرتقا ابدەن ءتيدى.

ال اتامباەۆ بولسا، اقىلعا كەلەر ءتۇرى جوق. ماسكەۋگە مويىن سوزا قاراپ، اراشا تۇسپەسەڭ بولماي كەتتىنىڭ كەرىن كەلتىردى.

ءجا، "بەتەگە كەتەر، بەل قالار، بەكتەر كەتەر، ەل قالار!"  پرەزيدەنتتەر كەلىپ-كەتىپ جاتادى. قازاق-قىرعىز جاقىن ەلمىز. تاتۋ تۇرۋىمىز قاجەت. ءبىر-بىرىمىزبەن بەت جىرتىسىپ، ءدۇرداراز بولىپ جۇرگەننىڭ ءتۇبى جاقسىلىققا اپارمايتىنىن ءبىز دە، قىرعىزدار دا بىلەدى. سونى ەندى پرەزيدەنتتەر تۇسىنسە...

نۇرگەلدى ابدىعانيۇلى

Abai.kz