ساعاديەۆكە ۇستازداردان تالاپ حات
ءبىلىم جانە عىلىم ءمينيسترى
ەرلان ساعاديەۆ مىرزاعا
حابار ارناسىندا وتكەن «BILIM» باعدارلاماسىنا قاتىسقان ا. ساعيدۋللاەۆا (http://khabar.kz/kz/m-ra-at/ba-darlamalar/item/71478-bilim) بجعم وكىلىنە ارنايى ۇندەۋ حات تاپسىرعان بولاتىن. ول جەردە بۇكىل قازاقستان مۇعالىمدەرىنىڭ پروبلەمالارى جازىلعان بولاتىن. وكىنىشكە وراي بجعم تاپسىرعان حاتقا تەك حات تاپسىرعان ا. ساعيدۋللاەۆاعا ءوزىنىڭ اۋدانىنىڭ عانا پروبلەماسىن سول اۋداننىڭ مەتوديستىنە جاۋاپ جازعىزىپ سول اۋداننىڭ كولەمىندە عانا جاۋاپ بەرگەن. جاۋاپ حات 2017 جىلعى 12 قاڭتار، جت-ۇج-1604-1/11-5 نومىرىمەن كەلگەن. تومەندەگى حات تا ءبىر اۋداننىڭ جاعدايى ەمەس، بۇكىل قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ءار ايماعىنىڭ ۇستازدارىنان الەۋمەتتىك جەلى ارقىلى قول جينالىپ رەسپۋبليكا بويىنشا ورىن الىپ وتىرعان ماسەلەلەر جازىلىپ وتىر. قول جيناۋ ءالى دە جالعاسۋدا.
ءۇش ءتىلدى جاڭا رەفورما كىرگەلى مەكتەپتەردەگى ابىگەر كوبەيمەسە ازايعان جوق. جاڭارتىلعان باعدارلامانىڭ دا اڭگىمەسى ءبىر باسقا. بۇل جەردە شەشۋىن كۇتتىرمەيتىن ماسەلە وتە كوپ.
ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگىنەن وسى ماسەلەنى ءبىرىنشى كەزەكتە شەشۋىن سۇرايمىز!
1. كوپ مەكتەپتەردىڭ ماتەريالدىق بازاسى جاڭارتىلعان مازمۇنداعى ءبىلىم بەرۋگە سايكەس ەمەس. كومپيۋتەرلەر ەسكىرگەن، (كوپ جاعدايدا ەسكى كومپيۋتەرلەردى ەسەپتەگى كومپيۋتەرلەر سانى ازايىپ قالماس ءۇشىن وبلىستىق ءبىلىم باسقارمالارى ەسەپتەن شىعارتپاي ۇستاپ وتىر) ينتەرنەت جەلىسىنىڭ ءوزى بىرەۋ عانا. جىلدامدىعى تومەن، باسقا ءپان مۇعالىمدەرىنىڭ پايدالانۋىنا مۇمكىندىك جوق. مەكتەپتە ىستەن شىققان كومپيۋتەر، پرينتەر، پروەكتورلارعا قوسالقى بولشەكتەر ساتىپ الۋعا مۇمكىندىك جوق (جەرگىلىكتى بيۋدجەتتەن قارجىلاندىرادى، اقشا جەتپەيدى دەيدى).
2. جاڭارتىلعان باعدارلاما مۇعالىمنىڭ ساباققا تىڭعىلىقتى دايىندالۋدى، تاراتپا ماتەريالداردى كوپتەپ شىعارۋدى تالاپ ەتەدى. كەيبىر جەرلەردە كىتاپ جەتىسپەيدى. ول تۋرالى ايتىلسا، «كىتاپ رەسۋرس قانا» وقۋشىلار اقپاراتتى كەز – كەلگەن جەردەن، ينتەرنەتتەن الۋعا دا بولادى دەيدى. بىراق ينتەرنەتتىڭ ءتۇرى جوعارىداعىداي بولسا، باسقا قايدان الۋعا بولادى؟ مەكتەپتەرگە بيۋدجەتتەن قاعاز ت.ب كونتسەلياريالىق تاۋارلارعا نەگە اقشا بولىنبەيدى؟ ورتا ەسەپپەن 1 مۇعالىمگە 1 جىلعا 18 قوراپ قاعاز كەتەدى. قازىر وكىنىشكە وراي بۇل سالماق مۇعالىمدەردىڭ موينىندا.
3. قازىر بىزدە 5 كۇندىك وقۋ جۇيەسى. مۇعالىمنىڭ جۇمىس ساعاتى 18 ساعات. بىراق مۇعالىمنىڭ وقۋ-تاربيە جۇمىسىنا، جەكە ساباققا دايىندالۋعا كەتەتىن ۋاقىتى باقىلاۋعا كەلمەيتىندىكتەن قالعان ۋاقىتىنا اقشا تولەنبەيدى. ونىڭ ىشىنە پەدكەڭەستەر مەن وقۋ-تاربيە جۇمىسى بويىنشا جاسالاتىن جۇمىستار كىرەدى. وكىنىشكە وراي كوپ جەرلەردە مەكتەپ ديرەكتورلارى سەنبى كۇنى ءتۇرلى جينالىستار مەن ءىس شارالاردى قويىپ وتىر. سەنبى كۇنى مۇعالىمدەر ساباعىن دايىنداسا، جەكسەنبى كۇنى باسقالار سياقتى ءبىر كۇنىن وتباسىنا ارنايتىن ەدى. وسى ماسەلەنىڭ باسى شەشىپ بەرىڭىز.
4. مۇعالىمدەردى كوشە تازالاۋ، گازەتكە جازدىرۋ، ءۇي ارالاۋ، مەرەكە كۇندەرى كەزەكشىلىككە قويۋ، ت.ب جۇمىستار ءالى تيىلماي كەلەدى. ەرىكسىز ەڭبەككە سوتتىڭ شەشىمى، نە بولماسا سوعىس جاعدايىندا عانا جول بەرىلەدى. كونستيتۋتسيا، ءبىلىم زاڭى بويىنشا ونداي ءىس-ارەكەتتەرگە تيىم سالىنعان. مەرەكە كۇندەرى كەزەكشىلىك ەڭبەك كودەكسىنىڭ 86-بابى بويىنشا جۇمىسكەردىڭ كەلىسىمىنسىز دەمالىس جانە مەرەكە كۇندەرى جۇمىسقا تارتۋ 1) توتەنشە جاعدايلاردىڭ، دۇلەي ءزىلزالانىڭ نەمەسە وندىرىستىك اۆاريانىڭ الدىن الۋ نە ولاردىڭ زارداپتارىن دەرەۋ جويۋ ءۇشىن; 2) ەڭبەك قىزمەتىنە بايلانىستى جازاتايىم وقيعالاردىڭ، مۇلىكتىڭ جويىلۋىنىڭ نەمەسە ءبۇلىنۋىنىڭ الدىن الۋ جانە ولاردى تەرگەپ-تەكسەرۋ ءۇشىن; 3) تۇتاستاي ۇيىمنىڭ نەمەسە ونىڭ جەكەلەگەن بولىمشەلەرىنىڭ ودان ءارى قالىپتى جۇمىس ىستەۋى جەدەل ورىندالۋىنا بايلانىستى بولاتىن شۇعىل، كۇتپەگەن جۇمىستاردى ورىنداۋ ءۇشىن جول بەرىلەدى – دەلىنگەن. بىراق كوپ جاعدايدا مۇعالىمدەردى مەرەكە كۇندەرى كەزەكشىلىككە قويۋ جالعاسىپ كەلەدى. مۇعالىمنىڭ بەدەلىنە، قادىر-قاسيەتى مەن مارتەبەسىنە نۇقسان كەلتىرەتىن جۇمىس تۇرلەرى دوعارىلسىن. ءبىلىم باسقارمالارى مەن ءبىلىم بولىمدەرىنە وسى تۋرالى قاتاڭ ەسكەرتۋدى سۇرايمىز.
5. BILIM-LAND, I-MEKTEP تۋرالى. بۇل جەكە سەرىكتەستىكتىڭ وقىتۋ قۇرالدارى وفلاين تۇرىندە مەكتەپتەرگە تاراتىلدى. كولەمى 500 گب. ءىشىنارا مەكتەپتەردە جەلى ارقىلى تاراتۋعا مۇمكىندىك جوق. ءار ءپاندى جەكە-جەكە شىعارسا. ونلاين كىرەتىن مەكتەپتەرگە پارول، لوگين تاراتىلعان. بىراق وسى جەكە سەرىكتەستىك وبلىستىق ءبىلىم باسقارمالارىنا كىرگەن-كىرمەگەن مەكتەپتەر تۋرالى اقپاراتتى جىبەرىپ رەيتينگ شىعارىپ وتىرادى. سول رەيتينگ ارقىلى ءبىلىم باسقارمالارى مەكتەپ مۇعالىمدەرىنە كىرمەگەنى ءۇشىن ەسكەرتۋ جاساپ كىرىپ ساباققا پايدالانۋىنا بۇيرىق بەرەدى. بىراق ول مۇعالىمنىڭ نەگە ونى پايدالانباي جۇرگەنىن تەكسەرگەندەر بولدى ما؟ جوق. بۇل تاعى دا ماتەريالدىق بازا كومپيۋتەر مەن ينتەرنەتكە كەلىپ تىرەلەدى. مەكتەپتىڭ ءار كابينەتىنە ينتەرنەتكە قولجەتىمدىلىك قاشان ورنايدى؟ وسى كومپانيانىڭ ەلەكتروندى وقۋلىعى باعدارلامامەن سايكەس ەمەس.
6. نزم باعدارلامالارى جاپپاي ورتا مەكتەپتەرگە دە تاراتىلۋدا. ورتا مەكتەپتەر نزم سياقتى وقۋشىلاردى، مۇعالىمدەردى كونكۋرسپەن قابىلدامايدى! وعان ەرەكشە دارىندى، تەستەن ناقتى ناتيجە جيناعان وقۋشىلار ىرىكتەلەدى. ماتەريالدىق بازانىڭ تەڭسىزدىگى جانە بار. وسى جاعداي نەگە ەسكەرىلمەيدى؟!
7. ەلەكتروندى كۇندەلىك تۋرالى. ەلەكتروندى كۇندەلىك تە جەكە مەنشىكتىڭ دۇنيەسى. رەسەيدەن كوشىرىلىپ الىنعان. رەسەيدە مۇعالىمدەرگە ونى تولتىرعانى ءۇشىن ارنايى اقشا تولەنەدى. بىزدە تولەنبەيدى. مۇعالىمدەر ءبىر كابينەتكە كەزەككە تۇرۋعا ءماجبۇر. تاعى دا ءىس ينتەرنەتكە كەلىپ تىرەلەدى. ماتەريالدىق بازاسى جەتىسپەيتىن مەكتەپكە تىقپالاۋدىڭ كەرەگى نە؟ ەلەكتروندى كۇندەلىككە قاتىستى قازاقستان مۇعالىمدەرى اراسىندا جۇرگىزىلگەن ساۋالناماعا 70 مۇعالىم قاتىسىپ، ناتيجەسىندە 33 مۇعالىم «تولتىرامىز، ماتەريالدىق بازا بار» دەسە 22 مۇعالىم «مەكتەپتە جاعداي جوق» دەپ، 14 مۇعالىم باسقا جەرگە بارىپ تولتىراتىنىن ايتقان. مينيسترلىك ەلەكتروندى كۇندەلىك تولتىرۋ تۋرالى بۇيرىق شىعاردى. بىراق ينتەرنەتى جوق جەرلەرگە، ناشار جەرلەر "تولتىرماي-اق" قويسىن دەپ ءسىز پارلامەنتتە ايتتىڭىز، بىراق ارنايى بۇيرىق شىعارعان جوقسىز. وسىعان جەكە بۇيرىق شىعارىلسىن، نە پيلوتتىق جوبا توقتاتىلسىن، قۇرعاق ءسوز ەش جەردە جۇرمەيدى. مەكتەپ جاعدايى كەلمەگەن سوڭ ەلەكتروندى كۇندەلىك تولتىرماعان مۇعالىمدەرگە ەسكەرتۋ، سوگىس بەرۋ، تۇسىنىك جازدىرۋعا تيىم سالىڭىز. ويتكەنى بۇل پيلوتتىق جوبا. ەلەكتروندى كۇندەلىك جەكەنىڭ قولىندا ەمەس بجعم قولىندا بولۋى كەرەك! ەلەكتروندى كۇندەلىكتى ۇب(نوبد) كىرىكتىرسىن، ول جەردە مۇعالىم، وقۋشى تۋرالى تولىق اقپارات بار.
8. ماتەريالدىق بازا بويىنشا 102 مۇعالىمنەن قازاقستان بويىنشا ساۋالناما الىنعان. ونىڭ ىشىندە 59 مۇعالىم ءوزىنىڭ جەكەمەنشىك كومپيۋتەرى، پرينتەرىمەن جۇمىس جاسايمىز دەسە، 18 مۇعالىم «كەز كەلگەن جەردەن اقشاعا شىعارامىز دەيدى. 12 مۇعالىمنىڭ جەكە كابينەتىندە كومپيۋتەر، ينتەراكتيۆتى تاقتا، جەكە پرينتەرى بار. كابينەتىندە ەشتەڭەسى جوق-3, بارلىق كەرەك جاراقتى مەكتەپ اپەرەدى دەپ – 2, اتا-انالار قامتاماسىز ەتەدى دەپ 1 مۇعالىم جاۋاپ بەرگەن. وسى ورايدا ەڭ ءبىرىنشى رەفورما باعدارلاما مەن سوزبەن ەمەس، الدىمەن مەكتەپتىڭ ماتەريالدىق بازاسىنا رەفورما كەرەك ەكەنىن دە كورسەتىپ وتىر. مەكتەپتەردىڭ ماتەريالدىق بازاسىن قاشان جەتىلدىرەسىزدەر؟ مەكتەپتەرگە ساپاسىز تەحنيكالار اكەلۋ قاشان توقتايدى؟
9. قازىرگى كەزدە اكت دەگەن سىلتاۋمەن مەكتەپتەگى ينفورماتيكا ءپانى مۇعالىمدەرىنە كوپ جۇمىس مىندەتتەلىپ وتىر. BILIM-LAND كومپانياسىمەن جۇمىس، ەلەكتروندى كۇندەلىكتى ادمينيستراتسيا جاساۋ، جىلدا تولتىرىلاتىن ۇب (نوبد) بارلىعى كوپ جەرلەردە «قوعامدىق» جۇمىس رەتىندە موينىنا «ىلىنگەن». جەكە شتاتتار نەگە بەرىلمەيدى؟
10. مۇعالىمدەردىڭ زەينەت جاسى قايتادان قارالسا، ايەلدەرگە 27, ەرلەرگە 30 جىل جۇمىس وتىلىمەن. قازىرگى كەزدە مۇعالىمنىڭ جۇمىسى اۋىرلادى.
ءبىلىم سالاسىنا كەلگەن جاستارعا جاعداي جاسالىنسىن.
11. ۇشتىلدىلىككە بايلانىستى ەندى قازاق مەكتەپتەرىندە دۇنيەجۇزى تاريحى كەلەسى وقۋ جىلىنان باستاپ ورىس تىلىندە وقىتىلادى دەيدى. انا تىلىندە وقىتىلسىن. ءۇش تىلدىلىك رەفورما باستالعاندا بجعم اعىلشىن تىلىندە تەك 10-11 سىنىپتار عانا وقىتىلادى دەگەن. ونىڭ ءوزى وقۋشىلار قالاسا عانا دەگەن. بىراق بۇل «ءوزى قالاسا» دەگەن پۋنكت اۋىزبەن عانا ايتىلعاندىقتان ەش جەرگە جارامسىز. ناقتى بۇيرىعىن شىعارساڭىز.
12. "پەداگوگ قىزمەتكەرلەر مەن ولارعا تەڭەستىرىلگەن تۇلعالاردىڭ لاۋازىمدارىنىڭ ۇلگىلىك بىلىكتىلىك سيپاتتامالارىن بەكىتۋ تۋرالى" قازاقستان رەسپۋبليكاسى ءبىلىم جانە عىلىم ءمينيسترىنىڭ 2009 جىلعى 13 شىلدەدەگى № 338 شىققان. وسى ورايدا مەكتەپ مۇعالىمدەرى ءوزىنىڭ مىندەتىن بىلمەگەندىكتەن باسقا دا قوسىمشا جۇمىستاردى اتقارىپ ءجۇر. وسى زاڭدى سىزدەر تاراپىنان ءتۇسىندىرۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلسىن.
13. باستاۋىش سىنىپ وقۋلىقتارىنىڭ كولەمى ۇلكەن. ارىپتەردىڭ ۇلكەن بولعانى دۇرىس شىعار بىراقتا كىتاپتى ۇلكەيتۋ دۇرىس ەمەس. سومكەنى كوتەرەگەندە بالانىڭ بەلى قايىسىپ كەتەدى. كوپتەگەن اتا-انالار باستاۋىشتا وقيتىن بالالارىنىڭ سومكەلەرىن كوتەرىپ جۇرۋگە ءماجبۇر بولۋدا. كىتاپتاردى قاتەلىكسىز شىعارۋ كەرەك.
قۇرمەتپەن:
قازاقستاننىڭ ءار
ايماعىنىڭ مۇعالىمدەرى
مەيىرجان تەمىربەك
ايمان ساعيدۋللا
Abai.kz
