سوناۋ 70-ءشى جىلدار. مەكتەپ بىتىرگەن سوڭ وقۋ ىزدەپ الماتىنى جاعالاي باستاعان كەزىمىز. بىردە تۇرىپ جاتقان پاتەرىمىزگە ۇلكەن اعام بولات  ورتا بويلى، ماڭدايى كەرە قارىس، ەكى كوزى ءدوپ-دوڭگەلەك، ادەمىشە ءبىر جىگىتتى ەرتىپ كەلدى. كەيىنىرەك ونىڭ اعاممەن بىرگە اقتوعايدىڭ اۋداندىق گازەتىندە بىرگە قىزمەتتەس بولعانىن، ءوزى اقىن جىگىت ەكەنىن ءبىلدىم.

جاس كەزىمىزدە شالىقتاپ بارىمىزدە ولەڭ جازدىق قوي.  سول كەزدەرى گازەت-جۋرنالداردان ءبىر تۇسپەي، ءتىپتى وقۋلىقتارىمىزعا دەيىن ويىپ تۇرىپ ورنىعىپ العان ءسابيت، تايىر، عاليلار مەن قاسىمداردى ەرتەگىنىڭ ادامدارىنداي ەلەستەتىپ،  پىر تۇتىپ جۇرگەن كەزدەرىمىز. الماتىعا العاش بارعان كەزىمدە جازۋشىلار ءۇيىن تورۋىلداپ ءجۇرىپ، الىستان «الىپ تۇلعا بايسالدى» ءسابيت مۇقانوۆتى  كوزىم شالىپ قالىپ جۇرەگىم جارىلىپ كەتە جازداعىنى ەسىمدە.

مەكتەپتى قاراعاندى قالاسىنان ءبىتىردىم. «ون شوشقاعا تويماعانداردىڭ» ۇيىسقان قالاسى. سودان با، ول جەردەن دە جارىتىپ جىرشى كورمەپپىن. ودان كەيىن وقۋعا سىرتتاي ءتۇسىپ، اۋىلداعى جاسى كەلىپ قالعان اكەمنىڭ جانىندا ءبىراز بولىپ قولعابىس تيگىزگەنىم بار. شەت اۋدانىنىڭ «بوساعا» دەگەن سوۆحوزى. ول اۋىلدىڭ جاستارى توبەلەسكە الدارىنا جان سالمايتىن، كۇرەسكە دە كەرەمەت.  بىراق  ولەڭ جازعان ولەرمەندى ول جەردەن دە كەزىكتىرگەم جوق. ايتپاقشى، كەزىكتىرگەم ەكەن عوي...

«بوساعا» سوۆحوزىن سول كەزدە كارىعۇل ايقىنبەكوۆ دەگەن سوزگە اسا ءدىلمار، جۇرتتى قالجىڭمەن-اق قاتىرىپ ۇستايتىن ءبىر عاجاپ ادام باسقاردى. نەگە ەكەنىن بىلمەيمىن، ول سول كەزدەگى «بوبيك» ماشيناسىن قاڭتارىپ قويىپ، ىلعي سالت اتپەن  مالشىلاردى ارالاپ جۇرەتىن. سول كىسى بىردە ەسەپشى-ىشەتاۋات بە ەكەن، قىزىلباەۆ دەگەن ءبىر كىسىمەن بىرگە ءبىزدىڭ ۇيگە كەلىپ ءتۇستى.  بىر قىزىعى ول كىسىنى جۇرتتىڭ ءبارى وسىلاي تەگىمەن اتايتىن.

- جاكە، «قاراگەر قارتايعاندا جورعا شىقتى» دەگەندەي، مىنا قۇرداسىڭىز اقىن بولايىن دەپ تۇر، - دەدى كارەكەڭ اكەمە قاراپ ءبىر كۇلىپ الىپ.

- قالاي، - دەسىپ ءبارىمىز دە ەلەڭدەسىپ قالدىق.

- اناۋ مالدارگەر مىنتاەۆ ەكەۋى دالادا كەلە جاتىپ قاسقىر كورمەي مە، - دەدى ول اڭگىمەسىن جالعاستىرىپ، - سوندا بۇل سول جەردە شابىتى كەلىپ بىلاي دەپ  ولەڭدى توگىپ-توگىپ جىبەرىپتى:

قار جاۋار قارا جەرگە قاتىر-قاتىر،

جىگىتى ءبىزدىڭ اۋىل ءبارى باتىر،

قاسەكە، قايدا بارىپ قۇتىلاسىڭ،

ارتىڭدا مىنتاەۆ كەلە جاتىر...

وتىرعاندار قىران كۇلكى...  ال قىزىلباەۆ كوكەمىزدىڭ وسى تاقىلەتتەس پوشىمى بولەك ولەڭدەرى اۋلىمىزدىڭ ادامدارىنىڭ كوڭىلىن ءبىر كوتەرىپ تاستايتىن...

ال مىنا جىگىت سياقتى ناعىز ءتىرى اقىندى كەزدەستىرۋىم ءبىرىنشى رەت.  كوز الماي سۇقتانا قاراپ وتىرمىن. ءسوزى دە، ءوزى دە باسقالاردان بولەك. قارعا قۇساپ قارقىلداپ نە ىڭىرانىپ ىرقىلداپ كۇلۋ دەگەن جوق. بەتىن شۇقىرايتىپ، دىبىسىن ونشا شىعارماي، ادەمى عانا كۇلەدى. ال ودان قاتتىراق كۇلسە جاس بالاعا ۇقساپ بىلەگىمەن اۋزىن كولەگەيلەيتىن ادەتى بار ەكەن. فرانتسۋزدار سەكىلدى «ر» قارپىنە ءتىلى كەلىڭكىرەمەي مە قالاي.  كەيىن ءتىپتى انىق بايقادىق، قارتا ويناسا «كادىر كودىر جۇدەمىن» دەپ زارەمىزدى الاتىن. ونىڭ بۇل ماقامىن بەلگىباي دەگەن دوسىمىز ءتىپتى اينىتپاي سالاتىن. ءوزى جوقتا ،ارينە.

سول العاش كورگەندە  اڭىز اقىن يسا بايزاقوۆقا قاتتى ۇقساتقانىم بار. ونى ءوزى دە بىلەدى عوي دەيمىن. ايتەۋىر مۇرنىنىڭ استىنان بارماقتاي مۇرتى كەتپەيتىن. سونداي كەلىستەردىڭ بىرىندە ونىڭ ولەڭ وقىعانىن دا  كوردىم  ايتەۋىر.

ول ولەڭ وقۋعا كىرىسكەندە دارەتتەنىپ بارىپ ناماز وقيتىن موللاداي، ءبىر ءسات تىنا قالىپ، ىشتەي تازارىپ الادى ەكەن. ەكى يىعىن قومداپ، قىرانشا تارانادى.  جۇزىندە ماناعى كوڭىلدى كۇلكىنىڭ ءىزى دە قالماي، ءاپ-ساتتە ءىزىم-قايىم جوعالىپ، بەينە ءبىر قاسيەتتى سوعىسقا كىرگەندەي ەكى كوزىنە وت شاشىپ، قاھارلانىپ كەتەدى. ول ارىنا بەرىك اقىن رەتىندە جاماندىق اتاۋلىعا قارسى وسى «قاسيەتتى سوعىسىن» جانارى جۇمىلعانشا ءبىر ساتتە توقتاتقان ەمەس.

اۋىلدا جۇرگەنىمدە كەرتوبەل دەگەن جۇيرىك اتىمىز بولدى. ەكى قۇلاعى سالبىراعان، جالى جالبىراعان جۋاس جىلقى ەدى جانۋار. ال ەندى ءدۇبىر كورسە  بۇلشىق ەتى ويدىم-ويدىم بولىپ، ويناقتاپ شىعا كەلەتىن. داۋكەڭنىڭ ولەڭ سوزگە اۋىسقاندا الگىندەي تاستۇلەكتەي تۇلەپ شىعا كەلگەنى ماعان بىردەن سول بايگە تورىنى ەلەستەتتى.

كەيىنىرەك ارقالى اقىننىڭ ءوزى:

جۇيرىكتىڭ، ويحوي، ەكپىنى وي،

ءۇي جىققان دەسە، ءۇي جىققان.

دەلەبەم قوزىپ كەتتى عوي،

بايگەنى كورىپ قۇيعىتقان، - دەپ ءوزى جازدى دا. ال ەندى اقىننىڭ دا تۇلپارمەن تامىرلاس تا تاعىدىرلاس ەكەنىن جوققا شىعارىپ كورىڭىز.

الماتىعا تاعى ءبىر كەلگەنىمدە داۋكەڭنىڭ ەندى كىشى اعام مۇراتپەن دوس بولىپ جۇرگەنىن كورىپ تاڭ قالعانىم بار. بۇل كەزدە بولات اعام بولسا قاراعاندىنىڭ وبلىستىق راديوسىنا قىزمەتكە كەتكەن.  مۇرات اعام ستۋدەنت كەزىندە ومىردەن تىم ەرتە كەتتى. «شىركىن،  شوقان ءۋاليحانوۆتان اۋمايتىن  رەڭدى جىگىت ەدى» دەپ داۋكەڭ ۇنەمى ەسكە الىپ وتىراتىن.

كەيىنىرەك مەن سىرتاي وقۋدان وسى داۋكەڭدەردىڭ كۋرسىنا اۋىسىپ كەلدىم. ول ءوزى جەرشىلدىك، رۋشىلدىق دەگەندەردەن تازا ادا ەدى. دوستىققا دەگەن تالعامى اسا زور. سودان با، ماعان بىردەن ەمەشەسى ەزىلىپ ەمىرەنە قويعان جوق. ماعان كوپتىڭ بىرىندەي قاراعانى راس. ءبىر قىزىعى ونىمەن  كەيىن دوستىققا ۇلاسقان ارالاس-قۇرالاستىعىمىز وقۋ بىتىرگەننەن كەيىن باستالدى. الماتىداعى كوك بازاردىڭ جانىنداعى بارشا ءباسپاسوز ورىندارىنىڭ باسىن قوسقان كوك ءۇي كوڭىلىمىزدى دە، ءومىرىمىزدى دە جاقىنداستىردى. سەرىلىكتىڭ سوقپاعىن سىرا ىشۋدەن باستادىق. «پيونەر ۆوجاتىيمىز» - ءداۋىتالى اعامىز.

وڭتۇستىكتە كۇن ىستىق. كەيدە قاپىرىق.  جۇمىسىمىزعا جاقىن جەردەن «دۋمان» دەگەن سىراحانا دا اشىلا كەتتى. الدىمىزدا توقپاق جالدى تورى ايعىرداي داۋاعامىز، ارتىندا ءبىز، كەشكە قاراي ءۇيىرلى جىلقىداي كىسىنەسىپ تابىسىپ، سول سۋاتقا كەلىپ قۇلايمىز. ونىڭ جانىندا «قاراكوز» دەگەن كافە بار. قىزا-قىزا ونىڭ دا ءتورىنىڭ توزاڭىن شىعارۋشى ەدىك.

ءبىر كۇنى رەداكتسيانىڭ شارۋشىلىق بولىمىندە بەلگىباي دەگەن ءبىر كينوداعى تولەگەننەن اۋمايتىن ادەمى جىگىت پايدا بولدى. قالجىڭعا قىلاپ، ءان دە سالاتىن ول دا جاياۋ سەرىنىڭ ءبىرى ەكەن. تەز ءتىل تابىسىپ ارامىزعا قوسىپ الدىق. ءبىر كۇنى الگى جاڭا دوسىمىز شەگى قاتىپ كابينەتىمە كەلىپ تۇر.

- داۋكەڭ ساعان ولەڭ شىعاردى عوي.

- نە دەپ، ويباي؟

- مىنە، بىلاي: احاۋ، كەرىم، ساۋلەبەگىم،

كۇندە «دۋمان» «قاراكوز»،

جۇرگەن جەرىڭ-اۋ!

داۋاعامنىڭ اقىندىعىنىڭ العاشقى «قىزىعىن» وسىلاي كوردىم. راس، كەيىن ءبىر رەت ماشينامىز اۋدارىلىپ، امان قالعانىمدا «قاس قاعىم ءسات» دەپ ماعان ارنايى ولەڭ ارناعانى بار. ول كەيىن جيناقتارىنا كىردى مە، جوق پا، ول جاعىن انىق بىلمەدىم.

داۋاعامنىڭ جانىندا جۇرگەن سايىن جاقىنداسىپ، جانىنىڭ جايساڭدىعىنا كوزىم جەتىپ، ارىنىڭ تاڭعى شىقتاي تازالىعىنا،  جانىنىڭ قارداي -اپپاق، بۇلاقتاي مولدىرلىگىنە ءتانتى بولدىم. وتىرىك كولگىرسۋ، ەكى جۇزدىلىك، اسىرەسە كىسىمسۋ سياقتى جالعان مىنەزدەردى جانى سۇيمەيتىن. وندايلارعا ءتىپتى توزە المايتىن. جالپى جالعاندىق اتاۋلىعا جانى قاس ەدى. جانە وندايلاردى كورە دە بىلەتىن. اقىندىق قۋاتىمەن پەرە دە بىلەتىن. اقىننىڭ ءار ولەڭى ىشكى جان دۇنيەسىنىڭ كۇمىس قوڭىراۋى عوي:

ءوزى ايتىپ تۇر تۇرقىڭنىڭ،

بيۋروكرات ءىسىڭدى.

كەرەگى جوق سىرتىڭنىڭ،

كورىپ تۇرمىن ءىشىڭدى.

كيگەن كيىم ءۇشىن دە،

تولىپ تۇرسىڭ تاسىپ-اق،

شۇبەرەكتىڭ ىشىندە،

تىر جالاڭاش اقىماق.- دەپ جازىپتى ول «بيۋروكرات» دەگەن ولەڭىندە.

ادام پەرىشتە ەمەس، نەبىر مەنمىن دەگەن جاننىڭ ءوزىنىڭ جانىنىڭ جاماۋى بولادى. قوينىندا تاستارى، ءسوزىنىڭ استارى بولۋى بەك مۇمكىن. وسىندايلارعا توزبەدى مە، الدە اقىن جانى توردا تورىعىپ وتىرعىسى كەلمەدى مە، الدىمىزدا جۇرگەن ابادان اعامىز تالايدىڭ قولى جەتپەيتىن نەبىر قىزمەتتى وپ-وڭاي تاستاپ كەتە بەرەتىن. ءتىپتى جۇمىسسىز جۇرگەن كەزدەرى دە بولدى. سونداي ءبىر قاپالى كەزىنىڭ بىرىندە ءوزى دە «ماحامبەتتىڭ نايزاسىمەن» وتىن شىعارىپ، جالىنىن لاپىلداتىپ جىر جازاتىن فاريزا اپامىز ونى ءوزى باسشىلىق ەتەتىن «قازاقستان پيونەرى» جۋرنالىنا قىزمەتكە الدى. ونىمەن دە توقتاماي قازاقتىڭ سول ءبىر قاھارمان قىزى قويماي ءجۇرىپ، الاتاۋدىڭ باۋرايىندا جاڭا بوي كوتەرگەن «قازاقفيلم» دەگەن مولتەك اۋداننان داعاراداي ءۇش بولمە ءۇي الىپ بەردى. ءساتىن سالعاندا رەداكتورىم قۇرمانبەك ساعىندىقوۆتىڭ ارقاسىندا - مەن، مۇزبالاق مۇزافاردىڭ دەمەۋىمەن نەسىپبەك تە ءدال سول جەردەن ءۇي الىپ، كۋرستاس ۇشەۋىمىز ءبىر اۋىل بولىپ دوڭگەلەنىپ وتىرا قالدىق، ءوز جەرىمىزدە ءوزىمىز وگەيلىكتىڭ كۇيىن كەشىپ جۇرگەن ءبىز سياقتى قازاق بالالارى ءۇشىن بۇل دەگەنىڭىز ەندى باقىتتىڭ ەڭ ءبىر بيىك شىڭى ەدى-اۋ.

بۇل 1977 جىلدىڭ كوكتەمى ەدى. داۋكەڭ قالعان  جيىرما جىلدان استام عۇمىرىن وسى جەردە وتكىزدى. «اۋىل قالا سىيىسقان اۋماعىنا، «قازاقفيلم» ميكرواۋدانىنا» دەپ دوسىمىزدىڭ ءوزى جىرلاعانداي، ءبىر جاعى قالا، ءبىر جاعى الا بۇيرەك اپپورت ءيسى اڭقىعان اۋىل  بولىپ كەلەتىن بۇل كورىكتى مەكەن اقىن اعامىزدىڭ شابىتىنا شابىت قوسقانى انىق. وعان ونىڭ:

«قازاقفيلم»،

و، مولتەگىم، سىرلاسىم،

بار سىرىمدى سەن بىلەسىڭ ،مۇڭداسىم،

اقىن بىتكەن جىرلاسا ەگەر الەمدە،

تۇرعان عان جەرىن وسىنداي قىپ جىرلاسىن، - دەپ جىر توككەنى كۋا.

ەندى جازۋشى-جۋرناليستەر سياقتى سەرىلەرگە، «قازاقفيلمنىڭ» «پەرىلەرى» قوسىلىپ، قىزىعى كوپ، قىزۋى مول، ءبىر قىزىلدى-جاسىلدى ءتۇرلى -ءتۇستى ومىرگە ەندىك تە كەتتىك. ماڭايىمىز تولعان ماگازين، كافە، قۇداي-اۋ، سىراحاناسىنىڭ ءوزى ەكەۋ. قالاداعى دوستارىمىز بىزگە كۋرورتقا كەلگەندەي كەلەتىن. كەشكە قاراي «قازاقفيلمنىڭ»  قازانى سارق-سۇر قايناپ، بۋى بۇرقىراپ اسپانعا شىعىپ كەتەتىن. بايعۇس كەلىنشەكتەرىمىز ىمىرت جابىلا كۇيەۋلەرىن «قۇراۋ-قۇراۋلاپ» ءجۇرىپ ارەڭ تاۋىپ، ۇيىمىزگە «كىرگاي-كىرگاي» دەپ ءجۇرىپ ارەڭ كىرگىزۋشى ەدى. شىركىن، قىزىعى مول، قىزۋى زور سول كۇدەر-اي!

بۇرىنعى-بۇرىنعى ما، داۋكەڭنىڭ داۋرەنى ەندى دۇرىلدەپ ءجۇردى. ونىڭ قاسىنان اقىن-جازۋشىلاردى بىلاي قويعاندا، سازگەر مانسۇر ساعاتوۆ، سۋرەتشى ساحي رومانوۆ سياقتى نەبىر ونەر ساڭلاقتارىن كورەتىن بولدىق.  ايتەۋىر ديىرمەننىڭ تاسىنداي دوڭگەلەنگەن دۇنيەنىڭ ورتاسىندا داۋاعامىز جۇرەدى تەرەكتەي تەڭسەلىپ. ءبىر كۇنى بىرەر ساپتىاياق سىرا ىشەيىن دەپ سىراحاناعا كىرسەم داۋكەڭنىڭ جانىندا ءتۇرى- ءتۇسى سونداي تانىس بىرەۋ وتىر.

- نە تانىماي قالدىڭ با، مەن بۇرىن پولات بەيشەناليەۆ، ەندى قازاق ەلىنە كەلىپ  بولات بەيسەناليەۆ بولعان اريست اعاڭمىن،- دەگەنى الگىنىڭ. سول كەزدە «بەلىي شامان» دەگەن فيلمدە باستى رولدە ويناپ ونىڭ اتى اسپانداپ تۇرعان كەزى. ەكەۋىن دە ۇيگە ەرتىپ كەلدىم. اتى بەلگىلى ارتيس پەن اقىندى قىزىقتاپ كورشى قولاڭ جينالىپ، جاقسى ءبىر كەش وتكىزدىك. بولات بايەكە كوڭىلدەنە كەلە ءبىرجان سالدىڭ «تەمىرتاس» انىمەن سارىنداس قىرعىزشا ءان ايتىپ بەردى.  قازاقتىڭ انىنە ەلتىپ وتىرىپ ءوزى شىعارىپتى. اتتەڭ قولماقول جازىپ الۋ ويدا بولماپتى. تاماشا اۋەن ەدى.

بەيشەناليەۆ سول جولى «قازاقفيلمدى» قىستاپ كەتتى. داۋكەڭ ءوز ۇيىنە دە  جيى اپارىپ، جورا-جولداستارىمەن دە تانىستىرىپ، ول كىسىنى جالعىزسىراتقان جوق. تۇلپاردىڭ قادىرىن- تۇلپار، تالانتتىڭ قادىرىن تالانت بىلەدى ەكەن-اۋ دەپ ويلايمىن وسى كۇنى. سول بولاتتىڭ بالاسى ءازيز بەيشەناليەۆ التى الاشقا بەلگىلى ارىسىمىز مۇستافا شوقايدىڭ ءرولىن جانىن سالىپ جاپ جاقسى ويناپ بەردى عوي. سول جولى جۇدەپ كەلگەن جانىنا جىلۋ بەرگەن  ءداۋىتالى ستامبەكوۆ ارقىلى قازاق ەلىنە ريزا بولىپ كەتكەن اكەسىنىڭ دە اسەرى بولعان شىعار.

ءبىر كۇنى داۋكەڭنىڭ ۇيىنە سەرىك كەلدى. كولگىرسۋ، وتىرىك اتاۋلىنى ولەڭىمەن ورتەپ، تىپ-تيپىل قىلىپ، اتاعى اتقاقتاپ جۇرگەن پوەزيا پەرىسى سەرىك. كادىمگى سەرىك اقسۇڭقارۇلى. كەلگەنى بار بولسىن، تۇرعان جەرىمىزدىڭ، بەينەلەپ ايتقاندا، «ءيتى ۇلىپ، مالى شۋلاپ» قورامىزعا ءبورى تۇسكەندەي ازان-قازان بولدىق. كۇندە سوعىس، كۇندە «بەيبىت كەلىسىم». اراق-شاراپ سۋداي اقتى. باسى باردى- اۋىرتتىق، وڭەشى باردى- تويدىردىق. پوەزيانىڭ قوس باتىرى ءارى حاس قاھارماندارىمەن بىرگە جۇرگەنىمىزگە ماقتانامىز دا.

سەكەڭ كەتكەن سوڭ بىرەۋ داۋكەڭە «ءوزىڭنىڭ اقىنداعىڭ ودان ارتىق بولماسا كەم ەمەس، سونشا نەگە جالپاقتايسىڭ وعان» دەگەندەي جالعان جاناشىرلىقتىڭ جۇلىعىن شىعاردى. اقىن اعامىزدىڭ ونسىز دا ءدوپ-دوڭگەلەك ەكى كوزى  قوساۋىز مىلتىقتىڭ ۇڭعىسىنا اينالىپ جۇرە بەرسىن. بەتى الەم-تاپىراق.

- سەن بىلەسىڭ بە، - دەدى سونسىن تۇتىعىڭقىراپ،- ءبىز بۇكىل وتباسىمىزبەن سەرىكتىڭ اياعىن جۋعان سۋعا دا جارامايمىز. ءسويتتى دە تۇرىپ جۇرە بەردى. داۋاعام توبەمىزدەن تالاي نايزاعاي ويناتىپ، جاسىن ءتۇسىردى عوي. بىراق ءدال سول جولعىداي تاۋسىلعانىن ءبىرىنشى رەت كوردىم.

- مەنىڭ ءپىرىم – ءسۇيىنباي دەپ جامبىل جارىقتىق ايتپاقشى، مەنىڭ ءپىرىم ء–داۋىتالى، ءداۋىتالى ستامبەكوۆ، - دەپ تەبىرەنەدى سەرىك بولسا، - داۋىتالىدەي الدىندا ادۋىندى اعاسى بولماسا، سەرىك اقسۇڭقارۇلى دەگەن اقىن دا بولماس ەدى،- دەپ اعىنان جارىلادى سونسوڭ.  اتتاس زاريادتار تەبىسەدى، دەيدى عوي. ال بۇلاردىڭ دوستىعى ءومىردىڭ دە، فيزيكانىڭ دا زاڭىنا باعىنبايتىن سەكىلدى. كوپ نارسەگە وزدەرى دە باس يە بەرمەيتىن،ەكەۋىنىڭ دە  «قاراعايدىڭ قارسى بىتكەن» بۇتاعى ەكەنى دە راس ەندى.

وزدەرى دەمەكشى، ءۇشىنشى دوستارى ابزال بوكەنوۆتىڭ بولمىس ء–بىتىمى بۇلاردان وزگەشەلەۋ. ول ءبىر ءوز ارناسىمەن ەسىلە اعىپ جاتقان ەسىل وزەنىندەي سابىرلى. اعىسى استىندا بولسا كەرەك، ايەتەۋىر بەتى تىنىش. جىگىتتىڭ «بوتاكوزىن» ءوز باسىم وسى ابزال اعامنان كوردىم. جانارىنا جاقسىلىق تۇنىپ، وسى ءجۇزىمنىڭ ماۋەسىندەي مولدىرەپ تۇراتىن. «مۋمين پسيسۋ» دەپ ەركەلەتەتىن ونى داۋكەڭ. اراپتىڭ با، سونداي ءبىر اتاقتى اقىنى بولسا كەرەك. الايدا ۇشەۋى بولەك –بولەك بۇرشىك جارىپ، بوي كوتەرگەنىمەن، تۇبىرلەرى ارقانىڭ تورى توبىلعىسىنىڭ تۇبىرتەگىندەي بىتىسىپ،  شاتىسىپ كەتكەن. ولاردى بالتامەن شاۋىپ اجىراتا المايسىز، اعايىن!

«اقىن دەگەن-تابيعات، قىسى،جازى، كۇزى بار، كوكتەمى بار شۋاقتى» دەپ مۇقاعالي كوكەمىز ايتپاقشى، داۋاعامنىڭ  مىنەزى دە ءمىنسىز ەمەس ەدى.

- ونىڭ مىنەزىنىڭ وزگەرۋىن مەن سالعان انىنە قاراپ بولجاپ وتىرامىن،- دەيتىن نەسىپبەك دوسىمىز، - ەگەر ول «ياپۋرايدى» ايتسا راحاتتانىپ وتىرا بەر،  «دۋدارايعا» سالسا – بايقا بالا، ال ەگەر  «يا ليۋبيل ۆاس، ليۋبوۆ ەششە بىت موجەت» دەپ پۋشكينگە كوشسە ونىڭ ءوزىنىڭ پۋشكاعا اينالا باستاعانى، وندا ەسىڭ باردا ەلىڭ تاپ!

نەسىپبەك دەمەكشى، تاعى ءبىر اڭگىمە. ءجۇرسىن ەرمانوۆ ەرلەپ الماتىداعى لەنين كوشەسىنەن ءتورت بولمەلى ءۇي العانى بار. قوي سويىپ ءبارىمىزدى شاڭىراعىنا شاقىردى. ورتامىزدا ءبىرىنشى رەت باس تارتىلدى. بالە وسى باستان باستالدى. وعان داۋكەڭ دامەلەنگەندەي ەدى، بىراق ءبىز ونى نەسىپبەككە لايىقتادىق. بايقايمىن داۋكەڭنىڭ ءتۇسى بۇزىلىپ كەتتى.

- ءوز باسىڭدى ءوزىڭ ءمۇجيسىڭ بە؟-دەپ مەن باسۋ ايتقانسىدىم. ءجۇرسىن ۇشەۋمىز دە قاراعاندىلىق ەكەندىگىمىزدى مەڭزەگەنىم عوي.

داۋكەڭ شارت كەتتى. شارت كەتكەنى سول فاريداسىن جەتكەتەپ ۇيدەن شىعىپ جۇرە بەرگەنى عوي. ۇلارداي شۋلاپ ءبىز قالدىق. نە ىستەرىن بىلمەي نەسىپبەك وتىر. تىم-تىرىس تىنىشتىق. ءبىر كەزدە سىقىر ەتىپ ەسىك قايتا اشىلدى. قايتىپ كەلگەن ەكەن عوي دەپ قۋتىڭداسىپ قالدىق. ول ەمەس، ۇيگە ءجۇرسىننىڭ، جالعىز وعانعانا  ەمەس بارىمىزگە كوكە بولىپ كەتكەن جەزقازعاندا تۇراتىن كوبەيسىن دەگەن اعاسى كىرىپ كەلدى.

- داۋىتالىگە نە ىستەپ ەدىڭدەر،-دەدى سونسوڭ ۇستەل باسىنا جايعاسا بەرىپ. ءبىز بولعان ءجايدىڭ شەت جاعاسىن جامىراسىپ ايتىپ بەردىك. – ول ءبارىڭدى قاتىرىپ كەتتى، دەدى اعامىز لەكىتىپ ءبىر كۇلىپ الىپ.-تۇرىندەگى الدەبىر اشۋدى بايقاپ، ءارى ساعىنىپ كەلە جاتقان ءىنىمنىڭ ءبىرى، ونى قىيماي قايتادان ۇيگە شاقىردىم.

- جوق، - دەدى ول لوق ەتكىزىپ، -  بارا بەرىڭىز، وندا مەنسىز دە قىرتتار تولىپ وتىر!

سويتكەن نەسىپبەك بۇگىندە داۋىتالىمەن قۇدا بولىپ وتىر. قۇدا بولعان دا كادىمگى باۋىزداۋ قۇدا. مىنا قۇدانىڭ قۇدىرەتىنە قاراڭىز، نۇرات دەگەن ۇلىنىڭ تاڭداۋى ءداۋتالىنىڭ نازىم دەگەن قىزىنا تۇسكەن عوي. نەسەكەڭ قازاقى سالت-ءداستۇردىڭ قاسپاعىن قىرىپ، قايماعىن ىشكەن ورتادان شىققان كورگەندى ادام. الدىمەن بار جورا-جولعىسىن جاساپ، فاريدا جەڭگەمىزگە ات ارىتىپ ارنايى بارىپ  قىزدارىنا كادىمگىدەي قۇدا ءتۇسىپ، سىرعا تاقتى. ودان كەيىن استانانىڭ تورىندەگى «جەتى قازىنا» دەگەن مەيرامحانادا دۇرىلدەتىپ تويىن وتكىزدى. كازىر ول ەكەۋمىز ءبىر-ءبىرىمىزدى «قۇدا» دەپ قوقيتىپ قوياتىنىمىز بار. ءسويتىپ بۇكىل كۋرس بولىپ ولگەنىمىز ءتىرىلىپ، وشكەنىمىز جانعانداي بولىپ ءبىر اسىپ-تاسىعان قۋانعانىشقا كەنەلگەن ەدىك سول كۇنى.

جاقىندا نەسەكەڭ داۋكەڭ ءتىرى بولسا تۋرا 70-كە تولاتىن كۇنى استانادا ءبارىمىزدىڭ باسىمىزدى قوسىپ، ارنايى بيليارد جارىسىن وتكىزىپ قۇداسىنىڭ مەرەي تويىن ءوزى باستاپ بەردى. بۇل ءبىر جاعىنان ارعىماق اقىنداردىڭ ءبىر-بىرىنە دەگەن قۇرمەتى دە بولسا كەرەك. ەكىنشى جاعىنان «نازىم قىزىمىز جامان كەلىن بولماعان-اۋ» دەپ جورىپ ءبىز دە ءبىر كوتەرىلىپ قالدىق. «نازىم كەلىنىم اپەردى» دەپ بيلياردقا ءبىر ءاپ-ادەمى كي اكەلىپ جۇرەتىنى تاعى بار. جالپى وسى قىزىنىڭ اتىن داۋكەڭ ءوزى قويىپ ەدى. «رۋسلانىمنان ايرىلىپ قۇدايعا ناز قىلىپ جۇرگەندە تۋعان نازىمىم ەمەس پە» دەپ وتىراتىن اعامىز. سول كەزدە  اتى اسقاقتاپ تۇرعان تۇرىكتىڭ نازىم حيكمەتىنىڭ ەسىمىنىڭ دە ەسكەرىلگەنى انىق ەندى. جالپى اعامىزدىڭ الەمدەگى اقىن اتاۋلىنىنىڭ اتىن دارىپتەپ جۇرەتىن ادەتى ەدى. مىسالى مەنىڭ كىشى ۇلىم ساياتتى «سايات-نوۆا» دەپ ەركەلەتەتىن. بۇل ەندى ازەربايجانشا دا جازاتىن ارمياننىڭ الاپات اقىنى.

مەن داۋاعامنىڭ ازاماتتىق ومىرىنە ءبىراز  ات شاپتىردىم. ال ونىڭ شايىرلىعىن ءوزى سياقتى اقىندار ايتىپ، تامسانا جاتار. مەنىڭ بىلەتىنىم ونىڭ ولەڭگە دەگەن ماھابباتى، ىنتىزارى  ەرەسەن ەدى.  كەيبىر اقىنسىماقتار وتىرعان جەردە ولەڭىن تىقپالاپ مازاڭدى الادى عوي. داۋكەڭ بولسا ولەڭىن اسا ءبىر اسىل قازىناسىنداي قادىرلەپ، قيماي-قيماي ورتاعا سالتىن. ونى ءتۇسىنۋ ءۇشىن تاعى دا وزىنە جۇگىنەيىكشى:

وتىرىك ايتا المايمىن، سەن وسىعان،

جانىمنىڭ جالىنداتىپ جاراسىنان.

ساتىمدە ولەڭ جازعان وت شىعارام،

سۇپ-سۇيىق قان مەن تەردىڭ اراسىنان!

ايتىڭىزشى، اعايىن، وسىنداي قينالىستان تۋعان جاۋھارىن جاتقا قيىپ، ورتاق ەتۋ وڭاي ما ەندى؟!

كىمگە كەرەك تىرلىكتە قادىرىمىز،

ولەڭ دەسە جوق ءبىزدىڭ سابىرىمىز.

ولەڭ،ولەڭ،و،ولەڭ، تاعى دا ولەڭ،

ءولىپ كەتسەك ءوزىڭسىڭ – قابىرىمىز، - دەپ باستالىپتى ونىڭ «جۇماعىم مەن تامۇعىم» دەگەن سوڭعى كىتابىنىڭ العاشقى بەتى.

- داۋكەڭنىڭ سوڭعى دەمى تۋسىلعانشا اقىندىق قۋاتى سارقىلعان جوق، - دەيدى فاريدا جەڭگەمىز، - ءتىپتى ءال ۇستىندە جاتقاندا دا قولىنان قالامى تۇسپەدى. ول جازىپ تۇرادى، مەن دەرەۋ باسپاحاناعا جەتكىزىپ ازىرلەنىپ جاتقان كىتابىنا قوسىپ كەلەمىن. ارمانىمىز -كوزى تىرىسىندە سوڭعى كىتابىن كورىپ كەتسە ەكەن دەگەن  جالعىز تىلەك. اقىرى كىتاپتىڭ سوڭعى ماكەتىن دە الىپ كەلدىم-اۋ، ايتەۋىر. ونىڭ «مۇنىڭ تىسى تەك قانا قارا بولۋى كەرەك» دەپ قاسارىسىپ جاتىپ الماسى بار ما؟! ودان دا جامانى باسپاحانادا ونداي ءتۇستى مۇقابا جوق بولىپ شىقتى.ءوندىرىس توقتاپ قالدى. باسپاگەرلەرگە راحمەت، سول ءبىر قىسىلتاياڭ شاقتا ونى دا  تاۋىپ، شىعارىپ بەردى-اۋ اقىرى..

اقىنداردىڭ تۋعان كۇنى بار دا قايتقان كۇنى جوق، دەپ قادىر اعامىز ايتپاقشى، ول ماعان ءالى دە ارامىزدان كەتپەگەن سەكىلدى بولىپ سەزىلەدى.  تالابى كۇشەيىپ، تامىرى تارتىلىپ، تارازىسى قالت-قۇلت ەتىپ تۇرعان، كوز كورگەنى كونەرىپ، وزەگى وزگەرگەن مىناۋ ءبىر الماعايىپ زاماندا تابانىم ءتۇزۋ جولدان تايىپ كەتە مە دەپ زارەم كەتەتىنى بار. جوق، ستامبەكوۆ سالعان سارا سوقپاقتان، ار جولىنان اۋىتقىماۋعا ءتيىسپىن. ويتكەنى قايران دا مەنىڭ داۋاعام  سولاي ۇيرەتكەن!

ءيا، ەل-جۇرتىنا الدىمەن ار مەن ادالدىق جولىن امانات ەتىپ كەتكەن ازامات ەدى ول. قايتەيىك ەندى، جەتپىسىڭدى جەر استىندا قارسى الاتىن بولدىڭ-اۋ، دوستىم.ءتىرى كەزىڭدە بار جىرىڭمەن، نار جۇرەگىڭمەن ەلىڭنىڭ جانىن جىلىتىپ ەدىڭ، ەندى بويىڭداعى قالعان قىزۋىڭمەن تۋعان جەرىڭنىڭ ءتانىن جىلىتىپ جاتسىڭ با، باۋىرىم!

ساۋلەبەك جامكەنۇلى، ادىلەت پولكوۆنيگى

Abai.kz