وتكەن 2017 جىل قازاقستان ءۇشىن عاسىرعا بەرگىسىز اسا ماڭىزدى وقيعالارعا تولى بولدى. ولاردىڭ قاتارىندا EXPO, الاش ۇكىمەتىنىڭ جۇزجىلدىق مەرەيتويى، قىسقى وليمپيادا، قازاقستاننىڭ بۇۇ قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنە تۇراقتى ەمەس مۇشە بولىپ سايلانۋى سياقتى ءىس-شارالاردى ەرەكشە اتاۋعا بولادى. اسىرەسە، مۇنداي وقيعالاردىڭ ەڭ ماڭىزدىسى – قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى – ەلباسى ن.نازارباەۆتىڭ 2017 جىلعى 12 ساۋىردە جاريالانعان «بولاشاققا باعدار: رۋحاني جاڭعىرۋ» ماقالاسى ەكەنى بارشا جۇرتشىلىققا ءمالىم.

وسى قوعامدىق سانانى تۇبەگەيلى جاڭعىرتۋ باعدارلاماسى اياسىندا اتالعان ەڭ وزەكتى ماسەلەنىڭ ءبىرى – قازاق ءالىپبيىن لاتىن گرافيكاسى نەگىزىندە رەفورمالاۋ بولدى. مىنە، سوندىقتان دا جاڭا جىلدىڭ باس­تاۋىندا تۇرىپ، وتكەنگە باعامداپ كوز تاستاي، قازاق حالقىنىڭ وسى كەزگە دەيىن باسىنان وتكەن قال­تارىسقا تولى ءارى سىندارلى جولىن ەسكە الا وتىرىپ، ەڭ باستى ساتتەرگە توقتالعىم كەلەدى.
قازاق حالقى ءالىپبيىن بۇرىن دا اۋىق-اۋىق اۋىستىرعانى بارشا كو­زىقاراقتى قاۋىمعا بەلگىلى. مىسالى، كونەتۇركىلىك رۋنا جازباسى اراب جا­زۋى­نا، ا.بايتۇرسىنۇلىنىڭ «توتە» جازۋى لاتىن جانە كيريلل قارپىنە وزگەرتىلدى. پرەزيدەنت اتال­مىش ماقا­لاسىندا اتاپ وتكەندەي، قازاق حالقى­نىڭ تاريحىن­داعى جازۋ جۇيەسىندەگى بار­لىق وزگەرىستەر ساياسي جۇيەنىڭ وك­تەم­­دىگىمەن جاسالىپ، ەتنوستىڭ ناقتى مۇددەلەرى مەن قاجەتتىلىكتەرى كوزدەل­مەدى.
حالقىمىز بۇرىن-سوڭدى تاري­حىندا، ناقتىراق ايتساق، ورحون-ەنيسەي جازباسىن قولدانعان ۋا­قىتتان كەيىنگى كەزەڭدە، جازۋىن تۇڭعىش رەت ءوز ەركىمەن جانە سەنىمدى تۇردە بەيىمدەپ، رەفورمالاۋعا 2017 جىلى عانا شەشىم قابىلداۋعا قول جەتكىزدى. مەملەكەت باسشىسى قابىل­داعان جانە جالپى جۇرتشىلىق تولىق قولداعان بۇل شەشىمدى شەتەلدىك قوعامداس­تىق­تىڭ دا انىق قولداعان سىڭاي تانىتۋى مەملە­كەتىمىزدىڭ سىندارلى دا دايەكتى ساياساتىنىڭ ناتيجەسى دەپ بىلەمىز.
تۇركىلىك قۇندىلىق – قاي ۋا­قىتتا دا پرەزيدەنتىمىزدىڭ ستراتەگيا­لىق جوسپارلارىنىڭ ماڭىزدى بولىگى. قوعامدىق سانانى جاڭعىرتۋ ماسەلەسى دە تەكتەن-تەك كوتەرىلگەن جوق، دالىرەك ايتسام، بۇل ماسەلەلەر ن.نازارباەۆ­تىڭ نازارىنان ەش­قاشان تىس قالعان ەمەس. بۇل پىكىرىمە ناقتى ءارى دالەلدى مىسال كەلتىرەيىن. 1991 جىلدىڭ با­سىندا، ول كەزدە قازاق كەڭەس سوتسيا­ليستىك رەس­پۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى بولا تۇرىپ، ن.نازارباەۆ ماسكەۋدىڭ كەلى­سىمىنسىز قازاقستانعا تۇركيا پرە­زيدەنتى تۇرعىت ءوزالدى شاقىرىپ، ونىمەن ەكىجاقتى كەلىسىمدەرگە قول قويدى. بۇل ارەكەتتى جاي عانا «باتىل قادام بولدى» دەي سالۋ – ول تۋرالى ەشتەڭە دە ايتپاۋمەن بىردەي. بۇل – تۇپتەپ كەلگەندە، توتاليتارلىق رەجيمگە جاسالعان اشىق قارسىلىق بولاتىن. ويتكەنى ەكى ەلدىڭ پرەزي­دەنتتەرى جوعارى دەڭگەيدە شارتقا قول قويعاننان كەيىن ۇكىمەت باس­شىلارى، مينيسترلەر، ۆەدومستۆولار جانە ءىرى ۇلتتىق كومپانيالار جە­تەكشىلەرى اراسىندا كەلىسىمدى ورىن­داۋ ماقساتىنداعى ءىس-شارالار بىردەن قولعا الىنىپ كەتتى دە، ناتيجەسىن بەرە باستادى. «تۇركيا – ەگەمەندىكتى جاريالاعان كۇننىڭ ەرتەڭىنە قازاق­ستانمەن العاش رەسمي قارىم-قاتىناس ورناتقان مەملەكەت» دەيتىندەرگە مەن: «ءيا، سولاي بولعانى راس، بىراق بۇل قاتىناس ودان دا بۇرىن باستالعان» دەپ جاۋاپ قاتار ەدىم. ويتكەنى تۋىستاس ەكى ەلدىڭ باسشىلارى مۇنداي قارىم-قاتىناستى جۇزەگە اسىرۋ بىلاي تۇرسىن، ءتىپتى بۇل تۋرالى ويلاۋدىڭ ءوزى مۇمكىن ەمەس جاعدايدا ورناتقان ەدى. راس، مۇمكىن ەمەس نارسەنى شىندىققا اينالدىرۋ ۇلى ادامداردىڭ عانا پەشەنەسىنە جازىلعان.
جوعارىدا ايتىلعاندارعا دالەل رەتىندە ن.نازارباەۆتىڭ 1991 جىلعى 12 جەلتوقساندا اشحاباد قالاسىندا ورتا ازيا رەسپۋبليكالارى باسشى­لارىنىڭ كەڭەسىن شۇعىل تۇردە شا­قىرۋ جانە سول جىلى 21 جەلتوق­ساندا الماتى قالاسىندا «تمد قۇرۋ تۋرا­لى» تاريحي قۇجاتقا قول قويۋ ءۇشىن ون ءبىر مەملەكەت باسشىسىنىڭ ءماجىلىسىن وتكىزۋ باستاماسىن ايتۋعا بولادى.
سونىمەن قاتار 1992 جىلى ن.نازارباەۆ بۇۇ باس اسسامب­لەياسىندا ازياداعى سەنىم شارالارى بويىنشا پارمەندى تەتىك – اوسشك قۇرۋعا باستاما كوتەردى.
كەلەسى جىلى 12 شىلدەدە ن.نازارباەۆ­تىڭ ۇسىنىسى بويىنشا الماتى قالاسىندا تۇركسوي ۇيى­مى قۇرىلدى. سودان كەيىنگى جىلدارى مەملەكەت باسشىسىنىڭ باستاماسى بويىنشا تۇركپا (پارلامەنتتىك اسسامبلەيا), تۇركى كەڭەسى (تۇركى مەملەكەتتەرى جوعارى باسشىلىعىنىڭ مەملەكەتتىك ورگانى), تۇركى اكادە­مياسى قۇرىلدى، سونداي-اق سامميت­تەر، ىسكەري فورۋمدار، قۇرىلتايلار جانە ت.ب. وتكىزىلىپ كەلەدى.
ەلباسىنىڭ ساياسات الاڭىنداعى مۇنداي ادام سەنگىسىز قارقىنى وتان­دىق قانا ەمەس، شەتەلدىك عالىمداردى دا شابىتتاندىرىپ، ىنتالاندىرعانى حاق. ن.نازارباەۆ ءوزىن 90-جىلداردىڭ باسىندا-اق حالىقارالىق اۋقىمداعى كوشباسشى رەتىندە تانىتا ءبىلدى. اكادەميك ءابدۋالي قايدار باس بولعان قازاق تۇركىتانۋشىلارى، ماسكەۋ جانە سانكت-پەتەربور، ەۋروپا، اقش، كورەيا، جاپونيا، قىتاي مەملەكەت­تەرىنىڭ تۇركىتا­نۋشىلارىن قوسا ال­عاندا، تاتار، ءازىربايجان، تۇرىك، وزبەك، تۇركىمەن، باشقۇرت، چۋۆاش، قىرعىز، كاراشاي-بالقار، ۇيعىر، نوعاي، قىرىم-تاتار، كۇمىق، التاي، تۋۆا، حاكاس، ساحا جانە باسقا دا قالامداس ارىپتەستەرىنىڭ اراسىندا جوعارى ابىرويعا يە بولىپ، سولارمەن بىرلىكتە الماتىدا، باكۋدە، چەبوكسارىدا، ىستامبۇلدا جانە بىشكەكتە بىرقاتار حالىقارالىق عىلىمي كونفەرەن­تسيا­لار وتكىزدى. ءدال وسى كەزەڭدە بەلگىلى تۇرىك تۇركىتانۋشىسى احمەت ەرجى­لاسۋن ىسمايىل گاسپىرالىنىڭ «شىڭعىس پەن تەمىر زامانىنان بەرى تامىردان قول ۇزبەگەن قازاق ءتىلىنىڭ تۇبىندە تۇگەل تۇركىگە ورتاق ءتىل بولۋى مۇمكىن» دەگەن ءسوزىن نەگىزگە الا وتىرىپ، قازاق ءتىلىنىڭ قىزمەتى مەن ماڭىزىنا اسا بايىپپەن زەر سالدى. انكارالىق تاعى ءبىر جاس پروفەسسور فەرحات تامەر، قازاقستانعا ەشقاشان كەلمەسە دە، ماعجان جۇماباەۆتىڭ ولەڭدەرىن جاتقا وقيتىندىعىمەن جانە احمەت بايتۇرسىنۇلىنىڭ عىلىمي ەڭبەك­تەرىن بۇگە-شىگەسىنە دەيىن ءجىتى بىلە­تىندىگىمەن تۇركىتانۋشى عالىمداردى عانا ەمەس، جالپى قازاق ءتىلى ما­ماندارىن، اسىرەسە قازاقتاردىڭ ءوزىن تاڭعالدىردى. وسىدان كەيىن قازاق مادەنيەتى، قازاق تاريحى جانە قازاق ءتىلىنىڭ گۋمانيتارلىق عىلىمدار اراسىندا مارتەبەسى ارتا باستاعانى اقيقات. حالىقارالىق عىلىمي قوعامداستىقتىڭ كۇش-جىگەرىمەن وسىنداي فورۋمداردا ەگجەي-تەگجەيلى ءارى جان-جاقتى تالقىلاۋدىڭ ءناتي­جەسىندە تۇركى تىلدەرىنىڭ دىبىستارى انىقتالىپ، ءتىزىمى بەكىتىلگەنىن، سونداي-اق داۋىس بەرۋ جولىمەن ء(اربىر تۇركى حالقىنىڭ اسا بەدەلدى ءتىلشى-عالىمدارىنىڭ قولحاتىمەن) ءتۇرلى تۇركى تىلدەرىندەگى ۇقساس دى­بىستارعا بىرىڭعاي تاڭبا بەرۋ قا­عيداتى قابىلدانعاندىعىن ماقتا­نىشپەن ايتۋعا ءتيىسپىز. قابىل­دانعان وسى جالپىتۇركىلىك ءالىپبي ءتىلشى-ءتۇر­كىتانۋشىلار اراسىندا «نازارباەۆ نۇسقاسى» دەگەن اتاۋعا يە بولدى.
سوندىقتان دا وسى «ءجالپىتۇر­كىلىك ءالىپبي» قازاقستان رەسپۋبلي­كاسىنىڭ پرەزيدەنتى ن.نازارباەۆقا ارنالىپ ىستامبۇل قالاسىندا وتكەن تۇركى كەڭەسىنىڭ ارناۋلى سالتاناتتى راسىمىندە رەسمي تۇردە بەكىتىلدى. بۇل ءراسىم 2012 جىلعى 1 جەلتوقساندا وتكى­زىلدى. وسى ساتتەن باستاپ، 1 جەل­توق­سان قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا جاڭا ۇلتتىق مەيرام – تۇڭعىش پرەزيدەنت كۇنى رەتىندە اتالىپ كەلەدى.
جالپىتۇركى ءالىپبيى نە ءۇشىن قاجەت؟ دەگەن سۇراققا كەلەيىك. الدى­مەن، بۇل كەلەلى ماسەلەدە ەشبىر يدەولوگيالىق نەمەسە ساياسي استار جوق ەكەندىگىن نىقتاپ ەسكەرتكەنىمىز ءجون بولار. بۇل الىپبيگە قاراپايىم پراگماتيزم جانە تۇركى تىلدەرىنىڭ ەرەكشەلىكتەرى عانا نەگىز بولدى. شىندىق بىرەۋ-اق: بارلىق تۇركى تىلدەرىنىڭ نەگىزگى لەكسيكالىق سوزدىك قورى بىركەلكى ەكەندىگى سونشالىق، بۇل قۇبىلىستى ماماندار الىگە دەيىن تولىققاندى تۇسىندىرۋگە كۇش سالۋمەن كەلەدى. كلاسسيكالىق ءۇندى-ەۋروپا­لىق كومپاراتيۆيستيكا عىلىمى دا بۇل قۇبىلىستى انىق تۇسىندىرە الماس، ءسىرا. ويتكەنى ونىڭ كانوندارى بويىنشا، نەگىزىندە بۇلاي بولۋ مۇمكىن دە ەمەس. مىسالى، اياق، باس، بالىق، قول، تەڭىز، كوك، تەمىر، كوز، ەر، قوناق، قىز، اتا، تاۋ، قۇلاق، وق، ات، ەت، اق، سارى جانە مىڭداعان باسقا دا لەكسەمالاردى كەز كەلگەن تۇركى ازاماتى تۇسىنەدى. مۇنداي ەلەۋلى فاكتوردى ەلەمەۋ مۇمكىن ەمەس ەكەنىن ەلباسىنىڭ تەرەڭ ءتۇسىنۋى ول كىسىنىڭ كورەگەندىك قاسيەتىنە ءتان. قولدا بار الەۋەتتى پايدالانۋ، باسقالاردان ۇيرەنۋ، پايدالى تۇسى بولسا – باسقالاردى ۇيرەتۋ، باسەكەگە قابىلەتتى بولۋ، جارقىن بولاشاققا ۇمتىلۋ جانە اتا-بابانىڭ قۋاتىن بويىنا ءسىڭىرىپ، اياققا نىق تۇرۋ – ن.نازارباەۆتىڭ مىزعىماس ۇستانى­مى، رۋحاني جاڭعىرۋدىڭ نەگىزگى ءمانى، مەملەكەتىمىزدىڭ ىلگەرى قارىشتاعان ساياساتىنىڭ جەمىسى.
جوعارىدا اتالعان تاريحي جيىندا تۇركى كەڭەسىنىڭ باس حاتشىسى حالەل اقىنجى مەن تۇركىتانۋشى، قازاق ءتىل ءبىلىمىنىڭ مامانى، سول كەزدەگى تۇركياداعى ەلشىمىز ج.تۇيمە­باەۆ ءوز قاينار-بۇلاقتارى­مىزعا، ياعني ءتىلى­مىزگە، مادەنيەتىمىزگە قايتا ورالۋ ۇدەرىسى بۇگىننەن باستالادى دەپ اتاپ كورسەتىپ، تۇرىكشە Türk Konsey اتاۋىن Türk Keneşi دەپ وزگەرتتى: «ءيا، كەڭەس، كەڭەش ءسوزى قازىرگى تۇرىك تىلىندە جوق، ياعني ۇمىت بولعان. بىراق «كەڭەس» دەگەن ماعىنا بەرەتىن بۇل ءسوز تۋىستاس قازاق، قىرعىز جانە باسقا دا تىلدەردە بار. سوندىقتان تۇركى كەڭەسى باستاپقى تۇركى تۇپنۇسقاسىنا قايتا ورالىپ، انا ءتىلىنىڭ ءسوزىن ورتاق لەكسيكالىق قورعا قايتارۋدى شەشتى».
سونىمەن، قازىرگى تۇرىك گرافيكا­سىندا جوق [ق] – q, [ڭ] – ŋ ي ء[ا] – ءا دىبىستارىن بىلدىرەتىن ارىپتەر
ن.نازارباەۆتىڭ اتىمەن بايلا­نىستى­رىلاتىن جالپىتۇركىلىك الىپبيگە ەنگىزىلىپ، ءبىر عانا دىبىستىڭ بىرنەشە جۇپ فونەتيكالىق نۇسقالارى ازداعان دياكريتيكالىق ايىر­ماشىلىقپەن ءبىر تاڭبامەن بەلگى­لەندى، مىسالى، o جانە ö، u جانە ü، s جانە ş جانە ت.ب. ءازىربايجان دەلەگا­تسياسىنىڭ وكىلدەرى ا نۇسقاسىن ä تۇرىندە تاڭ­بالاۋدىڭ ورنىنا، قازاق كيريلل الىپبيىندەگى ءا گرافەماسىن «قيىلىپ سۇراپ الدى» دەسەك، ارتىق ايتقاندىق ەمەس. ولار مۇنى بۇل دىبىستىڭ ءازىر­بايجان تىلىندە وتە ءجيى كەزدەسەتىن­دىگىمەن جانە جازۋدا ءبىر سوزدە بىرنەشە رەت ەكى نۇكتە قويعانعا قاراعاندا ءا ءارپىن جازۋدىڭ الدەقايدا قولايلى ەكەندىگىمەن دايەكتەدى. توقەتەرى، ەرەكشە دىبىستارى بار جەكەلەگەن تۇركى تىلدەرىنىڭ پايداسى ءۇشىن ىمى­رالاستىق شەشىمگە نەگىزدەلگەن ءالىپبي جاسالدى. ارينە، جالپى­تۇركىلىك ءالىپ­بي ۇسىنىمدىق سيپاتتا ازىرلەندى جانە ءاربىر حالىق دەربەس تىلدىك مۇددەلەرىن وزدەرى شەشۋگە ەرىكتى بولدى. سونىمەن قاتار بۇل ءالىپبيدىڭ قۇرامىنا الەمدەگى بارلىق تۇركى تىلدەرىنىڭ تۇگەل دى­بىستارى ەنگىزىلىپ، 34 ءارىپ قابىل­داندى. الايدا ناقتى جەكەلەگەن تۇركى ءتىلى وزدەرىنە قاجەتتى تاڭبالاردى الاتىندىقتان، ولاردىڭ سانى ءالىپ­بي­لەرىندە از بولاتىندىعى تۇسىنىكتى.
بۇل ءالىپبيدى تولىقتاي كەلتى­رەيىك.

ءدال وسى جالپىتۇركىلىك ءالىپبي ءازىر­بايجان جانە تۇركىمەن تىلدەرىنىڭ جاڭا لاتىن گرافيكاسىنداعى ءالىپبي­لەرىنە نەگىز بولدى. وزبەكتەر ديگراف­تار مەن اپوستروفتاردى قولدانۋدى قالاپ، باسقا جولمەن ءجۇردى. وسىنىڭ سالدارىنان لينگۆيست-فيلولوگتاردىڭ وزدەرى وزبەك جازۋىنىڭ ۇزاققا سو­زىلعان داعدارىسىنا تۇسىنىكتەمە بەرۋگە ءماجبۇر بولىپ كەلەدى. ۋاقىت ءۇندى-ەۋروپا تىلدەرىنىڭ سوزجاسامدىق تاسىلدەرىنىڭ ءبارىن بىردەي تۇركى ءتىل­دەرىنە قاتىستى قولدانۋ دۇرىس بول­مايتىنىن كورسەتتى. تۇركى تىلدەرى ءۇشىن «ءبىر تاڭبا – ءبىر دىبىس» تەزيسى­نىڭ دۇ­رىستىعى جانە ورىندىلىعى ءتاجى­ريبە جۇزىندە راستالدى.
قىرعىز، تاتار، باشقۇرت، چۋۆاش جانە باسقا دا تۇركى تىلدەرى بولاشاقتا ءالىپبي جاساۋ ىسىندە جوعارىدا اتالعان جالپىتۇركىلىك ءالىپبيدى باعدارعا الۋدى قولدايدى. بۇل قاعيداتتاردى قازاق تىلشىلەر دە ۇستانىپ وتىر جانە ءارى قاراي دا وسى ۇستانىمدارىندا قالا بەرمەك.
الەم ەلدەرى تۇركىتانۋشى­لا­رى­نىڭ وسىنداي ىنتىماقتاستىق تۇجى­رىمدا بولۋىنىڭ سەبەبى – ەۋرازيالىق ينتەگراتسيالانۋ ءۇردى­سىندە بۇكىل ءدۇ­نيە­جۇزى مويىنداعان باسشى – قازاق­ستان رەسپۋبلي­كاسىنىڭ پرەزيدەنتى ن.نازارباەۆ­تىڭ دايەكتى دە ءتيىمدى باستامالارى­نىڭ ماڭىزى وراسان زور ەكەندىگىن جەتە تۇسىنۋدە. ن.نازارباەۆ­تىڭ قۇن­دى­لىق­تار جۇيەسىندەگى تۇركى ىنتى­ماق­تاستىعى ەۋرازيالىق ەكونو­ميكالىق وداق پەن كەدەن وداعىن، ۇلى جىبەك جولى ترانسكونتينەن­تالدىق جو­باسىن، ۇلكەن ەۋرازيا يدەياسىن، ەۋرازيالىق وداق پەن قازاقستان ءۇشىن ءتيىمدى باسقا دا باستامالاردى دامى­تۋعا ەشقانداي دا قايشى كەلمەيدى، كەرىسىنشە، ولاردى ىنتالاندىرا ءارى دامىتا تۇسەدى. پرەزيدەنتتىڭ ءوزى كورەگەندىكپەن ءدال اتاپ وتكەندەي، بۇل باستامالار «ءوزىمىزدىڭ تاريحي ءرولىمىزدى قايتا جاڭعىرتۋعا جانە ورتاازيالىق ءوڭىردىڭ ءىرى ىسكەري ترانزيتتىك حابى بولۋعا، ەۋروپا مەن ازيا اراسىنداعى وزىندىك كوپىر بولۋعا» نەگىز سانالادى.
وسى ورايدا كەمبريدج ۋنيۆەر­سيتەتى ازيالىق زەرتتەۋلەر ينستي­تۋتىنىڭ ديرەكتورى، پروفەسسور دجەفري حاننىڭ 2012 جىلى ۋنيۆەر­سيتەتكە ن.نازارباەۆ بارعاننان كەيىن ايتقان مىنا سوزدەرىن كەلتىرۋگە ءتيىسپىز: «تۇركى حالىقتارى جانە ولار­دىڭ مادەنيەتى وراسان زور بۇكىل­الەم­دىك الەۋەتكە يە جانە ەۋروپا مەن ازيا توعىسىندا الەمدىك ساحنادا ما­ڭىزدى ەكەندىگى داۋسىز. وسى ۋاقىتقا دەيىن بىردە-ءبىر بريتان ۋني­ۆەرسيتە­تىندە تۇركىتانۋ بولىمشەسىنىڭ بولماۋى – وكىنىشتى جايت. سوندىقتان ءبىز كەم­بريدج ۋنيۆەرسيتەتى قابىر­عاسىندا قازاق ءتىلىن ۇيرەتۋ مەن وقىتۋعا با­رىن­شا كۇش-جىگەر سالۋعا دايىنبىز…»
باتىس پەن شىعىس، تۇركى الەمى مەن ەۋروپا، مىنە، وسىلاي توعىسۋدا – ءومىردىڭ ءوزى ءوزارا مۇددەلىلىك سيپا­تىنداعى جاڭا باستامالارعا تۇزەتۋ ەنگىزىپ وتىرادى جانە ونى ءارى قاراي دامىتا تۇسەدى.
ەلباسىنىڭ كەمەڭگەرلىگى دە وسىن­دا – الەمنىڭ دامىعان وتىز ەلىنىڭ قاتارىنا ەنۋ ءۇشىن ءبىز ءوزىمىزدىڭ ۇلتتىق رۋحىمىزدى جاڭعىرتۋعا باسا نازار اۋدارۋعا ءتيىسپىز، دەربەس ءتول مادەنيە­تىمىزدى دامىتۋ ءۇشىن جالپى­ادامزات­تىق، ەۋروپالىق دەموكراتيا­لىق قۇندىلىقتارعا جۇگىنۋىمىز قاجەت. وسى باعىتتاعى ءىس-ارەكەتتەر بولا­شاققا – رۋحاني جاڭعىرۋعا، قوعام­دىق سانانى جاڭعىرتۋعا ۇمتىلعان ءبىرتۇتاس اسقاق ماقساتتار اياسىندا ىسكە اسىپ جاتادى.
ءتىل – حالىقتىڭ جانى عانا ەمەس، ول – ۇلتتىڭ بولمىسى، ونىڭ تاريحى، ءتىپتى، ونىڭ ەرتەڭگى كەلەشەگى دە.
ول – رۋحاني كودتىڭ نەگىزى، بولاشاققا باعدارلانعان ءداستۇر. وتكەن عاسىر­داعى بەلگىلى تۇركىتا­نۋشى-ەنتسيكلو­پەديست، ۇلتى – نەمىس، بىرنەشە وندا­عان شىعىس جانە ەۋروپا تىلدەرى­نىڭ تاماشا بىلگىرى ۆ.رادلوۆ ەڭ دامىعان، الەمدەگى ۇلى تىلدەر ءۇشتى­گىنە فرانتسۋز جانە ورىس تىلدەرىمەن قاتار قازاق ءتىلىن دە جاتقىزعان.
قازاق جازۋىن لاتىن گرافيكا­سىنا كوشىرۋ قازاق مادەنيەتىنىڭ عانا ەمەس، جالپى ەۋرازيالىق وركەنيەتتىڭ جاڭا دامۋ ساتىسى دەپ بىلەمىز. قازاقستان­نىڭ تاريحي ميسسياسى، مىنە، وسىندا جاتىر. مەملەكەت باسشىسى بىرنەشە رەت اتاپ وتكەندەي، بۇل حالقىمىزدىڭ، سونىمەن قاتار بۇكىل ادامزاتتىڭ مۇراتى رەتىندە، بەيبىتشىلىك پەن جاسامپازدىقتىڭ، ءبىرتۇتاس ۇيىسۋ مەن ىنتىماقتاستىق­تىڭ، تولەرانتتىلىق پەن ءوزارا ءتۇسى­نىستىكتىڭ ۇلگىسى بولۋعا قىزمەت ەتەدى.
ءسوز سوڭىندا نازارباەۆتىڭ جال­پى­تۇركىلىك ءالىپبيى وسى ىزگى جول­داعى يگى ماقساتتارعا قول جەتكىزۋ­دىڭ ما­ڭىز­دى ءارى پارمەندى قۇرالى دەگىم كەلەدى.

ەردەن قاجىبەك،
فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور

Abai.kz