... ايتقانى ەمەس، ساندىراعى كەلەتىن ساپاستاردىڭ وتىرىپ الىپ ويداي اڭگىمە تارتاتىن ورىنى وسى كۇنى وت باسى وشاق قاسىنان ۇزاسا مونشانىڭ بۋعا پىسكەن ساكىلەرى بولىپ الدى عوي. بۋعا كومىلىپ الىپ ءبىر بۋىرىل باس اعامىز ساياسات تۋرالى سوقتى-اي كەپ دەرسىز. كەزىندە اجەپتەۋىر قىزمەتتىڭ شالعايىنان ۇستاعانى كورىنىپ تۇر، ءسىرا، قازىر دە قاراجاياۋ جانعا ۇقسامايدى. ەسىپ سويلەيدى. استاناداعى اق جاعالى ۇلىقتىڭ كوبىن تانيدى ەكەن، ونى ايتاسىز، كەيبىرىمەن دامدەس تۇزداستا بولعان سياقتى. كىمدى سۇراساڭ دا «بىلمەيمىن» دەمەيدى. «ە-ە، ول ما؟» دەپ قويادى دا القىمىن قاۋىپ، اينالاسىندا مەلدەكتەگەن بۋعا كومىلە ءتۇسىپ كوسىلە بەرەدى. «مونشاعا وسى كىسىنىڭ اڭگىمەسىن تىڭداۋ ءۇشىن كەلمىن» دەدى باعانادان تەرىسىن دار-دار جىرتىپ تەرىس قاراپ وتىرعان تىرجاۋ جىگىت. تەگىن ادام «جالاڭاش دەموكراتتاردىڭ جالپى جينالىسىنا» باس سۇعا بەرمەسى انىق. الگى تىرجاۋ جىگىتتە يەك قاعىپ اڭگىمەگە ارالاستى دا:

... ايتقانى ەمەس، ساندىراعى كەلەتىن ساپاستاردىڭ وتىرىپ الىپ ويداي اڭگىمە تارتاتىن ورىنى وسى كۇنى وت باسى وشاق قاسىنان ۇزاسا مونشانىڭ بۋعا پىسكەن ساكىلەرى بولىپ الدى عوي. بۋعا كومىلىپ الىپ ءبىر بۋىرىل باس اعامىز ساياسات تۋرالى سوقتى-اي كەپ دەرسىز. كەزىندە اجەپتەۋىر قىزمەتتىڭ شالعايىنان ۇستاعانى كورىنىپ تۇر، ءسىرا، قازىر دە قاراجاياۋ جانعا ۇقسامايدى. ەسىپ سويلەيدى. استاناداعى اق جاعالى ۇلىقتىڭ كوبىن تانيدى ەكەن، ونى ايتاسىز، كەيبىرىمەن دامدەس تۇزداستا بولعان سياقتى. كىمدى سۇراساڭ دا «بىلمەيمىن» دەمەيدى. «ە-ە، ول ما؟» دەپ قويادى دا القىمىن قاۋىپ، اينالاسىندا مەلدەكتەگەن بۋعا كومىلە ءتۇسىپ كوسىلە بەرەدى. «مونشاعا وسى كىسىنىڭ اڭگىمەسىن تىڭداۋ ءۇشىن كەلمىن» دەدى باعانادان تەرىسىن دار-دار جىرتىپ تەرىس قاراپ وتىرعان تىرجاۋ جىگىت. تەگىن ادام «جالاڭاش دەموكراتتاردىڭ جالپى جينالىسىنا» باس سۇعا بەرمەسى انىق. الگى تىرجاۋ جىگىتتە يەك قاعىپ اڭگىمەگە ارالاستى دا:

- بىلۋىمشە، قازاق دەسە قانى قاتقاننىڭ ءبىرى - ابىقاەۆ، - دەدى. وڭكەي «ساۋىتسىز» باتىرلار كىمدى اياسىن، شەنەۋنىكتەر «سۇر كاردينال» اتاپ زارە قۇتى قالماي قورقاتىن نۇرتاي ابىقاەۆتى «ىرەپ سويىپ» ىرگەگە لاقتىرا سالدى. بۋرىل باس، بىراق، بۇل اڭگىمەنىڭ بىرىنە ارالاسپادى. اقتۇماننىڭ ىشىنەن الاڭ-قۇلاڭ كورىنىپ قانا قويىپ، ايقاي سۇرەڭنىڭ اقىرىن ءۇنسىز باقتى. سوسىن بۋعا ىسىنگەنى بار، سوزگە ىسىنگەنى بار القىنىپ بارىپ توقتادى دا جاڭاعى بۋرىل باستىڭ اۋزىنا اڭتارىلدى. سويتسەك، بۇل كىسى وزىندەگى مول دەرەكتى بىردەن اقتارماي، مىناۋ كوپ شۋىلداقتى تىڭداپ بارىپ تورەلىك ايتادى ەكەن.
-    جوق، - دەدى ول. – جوق،  نۇرتاي ابىقاەۆ سەندەر ويلاعانداي قازاقتىقتان كەتكەن جىگىت ەمەس. ول ناعىز قازاق. ول ءوزىنىڭ ۇلتىنا دەگەن ماحبباتىن ىشىندە تەجەپ ۇستايتىن بايسالدى ساياساتكەر. ول تاريحتى دا جاقسى بىلەدى.
... دەپ، دەپ كەلىپ بۋرىل باس اعامىز ۇزاق سونار اڭگىمەگە كوشتى. بۇگىنگە دەيىنگى ازدى كوپتى تاجىريبەمىزدەن بىلەمىز، تەگىندە بۇنداي ادامدار كوپتىڭ ورتاسىندا كوسەمسي بەرەدى. بيلىكتىڭ بۇتاعىنا ءمىنىپ، بۇتى تولعانداردىڭ بىلايعى تىرلىگىنەن حابارى شامالى قارا حالىققا قايداعىنى كويىتىپ كوسەم شىعادى. مەن الگى بۋرىل باستىڭ باسقا اڭگىمەسىن قۇلاققا ىلمەي ءجونىمدى تاۋىپ جىلىستاي بەرگەنمىن. و، توبا! «Zonakz.net» سايتىنىنىڭ سەيسەنبى كۇنگى جاريالانىمىنا كوز سالىپ وتىرىپ مىنا ءبىر تاقىرىپقا قادالىپپىن دا قالىپپىن. «كازاحستان: ۆچەرا. سەگودنيا. زاۆترا». ياعني، «قازاقستان: كەشە. بۇگىن. ەرتەڭ». ءبىرىنشى تاراۋ. اۆتورى – نۇرتاي ابىقاەۆ. ەش قاتەسى جوق تاپ سونىڭ ءوزى. قازاقستاندا نۇرتاي ابىقاەۆ جالعىز. ەسىم سويى «نۇرتاي ابىقاەۆ» دەيتىندەر ءبىر جەردە جۇرگەن دە بولار بالكىم، قويىن قۇرتتاپ ايرانىن ۇرتتاپ. بىراق، ەڭ ايگىلىسى – وسى. مارقۇم التىنبەك سارسەنباەۆ ايتپاقشى، كادىمگى «لاۋازىم». بىزگە ءمالىم نۇرتاي ابىقاەۆ تاۋەلسىزدىكپەن بىرگە بارلىق مەملەكەتتىك قىزمەتتى اتا-باباسىنان قالعان مۇراداي مەنشىكتەپ العان دارا تۇلعا. دۇرىسى، مارقۇم التەكەڭنىڭ قيسىنى: نۇرتاي ابىقاەۆ دەگەنىمىز - جۇمىر باستى پەندەنىڭ اتى-ءجونى ەمەس، لاۋازىم. مەملەكەتتىڭ تۇتاستىعى مەن ىشكى تۇراقتىلىعىن شايقاپ جىبەرە جازداعان قايداعى ءبىر كۇردەلى ىستەردىڭ باسى-قاسىنان تابىلا بەرەتىن لاۋازىم. جۋرناليستەر قىستاعاندا عانا ءۇزىپ- جۇلىپ قازاق تىلىندە بىرەر ءسوز ارەڭ قىستىراتىن قاسقاڭ مىنە، ەندى، قازاق تاريحىن تۇگەندەپ ساليحالى وي ايتۋعا بەكىنىپتى. «قارتايعاندا كارىبوزدان جورعا شىعىپتىنىڭ» كەرى دەمەسكە لاجىمىز كەم. الدە، بيلىكتىڭ بەل سۋىتىپ، بىلەك تالدىرعان «بەينەتىن»  جاسى قۇرىعىر جەر تايانتقان سوڭ زەينەتكە ايىرباستاپ جازۋعا وتىرعان با؟ قالاي دەسەكتە، «قازاقستاننان» كەيىن قوس نوقاتتى قاداپ تاستاپ تاريح اتتى تاقىرىپقا قالام تارتقان اۆتوردىڭ ەڭبەگىنە ءادىل باعا بەرۋگە ءتيىسپىز. ءبىزدى قويشى، كاسىبي تاريحشىلاردىڭ ءوزى ابىقاەۆتىڭ مىنا ەڭبەگىنە ەش داۋ ايتا الماسى انىق.
«قازاق ەتنوسى كوشپەلى تايپالاردىڭ وداعىنان پايدا بولعان» دەپ جازادى اۆتور. تايپالاردىڭ عانا ەمەس، ىقلىم زامانداردا داۋىرلەگەن مەمەلەكەتتەردىڭ ەكى تىزگىن ءبىر شىلبىرىن قولىنا ۇستاعان ۇلىستاردىڭ بىرلىگىنەن تۋعان دەسە ناقتىتىراق بولار ەدى. ايتكەنمەندە، ابىقاەۆتىڭ القيسساسى دا اقيقاتتان اۋلاق كەتپەيدى.
«بۇرىنعى قازاق ازاماتىنىڭ ءۇش جۇرتى بولعان» دەپ جازادى ارىقاراي تاريحشى ابىقاەۆ. ءبىز تولىعىمەن اۆتور جاعىندامىز.
«كوشپەندى مادەنيەتى ۇدايى قوزعالىس پەن رۋحقا قۇرىلعان» دەيدى اۆتورىمىز.
«ەكى باتىر ۇرىسسا، جاس كىشىسى جاسى ۇلكەنگە كەزەگىن بەرىپ، كەزەنگەن جاۋىنا قاساقايىپ قاراپ تۇرعان» دەپ تولعايدى جانە.
«ءار ازاماتتىڭ جاساعان ەرلىگىنە، كورسەتكەن ونەگەسىنە، اقىلىنا، جاسىنا قاراي قوعامدا لايىقتى ورىنى بولعان» دەگەن اۆتورىمىز تاريحىشىلاردىڭ دىمىن تاقا تاۋىسادى.
«اقىندار، كۇيشىلەر، جىرشىلار ءوز ەلىنىڭ سونداي يگى جاقسىلارىن ماداقتاپ ونەر سايىسىنا ءورىس اشقان» دەپ اۆتور تاريحتان تاعى ءبىر تارتۋ ۇسىنادى.
«دالا دەموكراتياسىندا ءومىر سۇرگەن ءار ازاماتتىڭ حان سايلاۋ داستۇرىندە شەشۋشى داۋىسى بولعان. قازىرگىدەي اۋىل اۋىلدى ارالاپ جاشىك كوتەرىپ ءجۇرۋ قايدا وندا؟» دەپ الداعى جىلى تورىنە قازاقستان بارىپ قونجياتىن ەقىۇ-عا دا ەسكەرتۋ جاساپ قويادى.
«حاننىڭ مال مۇلكىن حالىق تاراتىپ اكەتىپ، سوڭىنان حان تاقتان تۇسكەندە ون ەسە ەتىپ قايتارىپ بەرەتىن بولعان. سوندا حان قاراقان باسىنىڭ قامىن كۇيتتەمەي حالقىن باققان. ال، حالىق ونىڭ مالىن باعىپ، جايلى زامان، جاقسى اۋقىم تۋدىرعان حانىنا سىيلىق جاساعان» دەپ كەلىپ تىزگىن تارتقان اۆتور، سوڭعى ەكى عاسىردا ەزگى كورگەن حالىقتىڭ وي ساناسىنا جارىقشاق ءتۇستى، قازاق وزگەنىڭ الدىندا بۇگەجەكتەپ ءومىر سۇرەتىن حالگە جەتتى، الايدا، تۇبىندە ۇلتتىق مەملەكەتتىڭ ەگەسى بولادى دەگەنگە سەندىرەدى بىزدەردى.
اۆتوردىڭ بۇلاي دەيتىن سەبەبى، ءبىز، جۋرناليستەر، قوعامتانۋشىلار قازاقتىڭ بولمىسى جايىندا جايداق تۇسىنەدى ەكەنبىز. قازاقتى بىلمەيدى ەكەنبىز. وسىدان ون شاقتى جىل بۇرىن قازاق ساۋدا دەسە ات تونىن الا قاشاتىن. ەندى قازاق ءۇشىن ساۋدا بەدەلدى قىزمەتكە اينالىپتى. الداڭى ون جىلدا ءتىپتى ەكىنىڭ ءبىرى قول جەتكىزە المايتىن مانساپقا اينالۋى دا مۇمكىن كورىنەدى. ابىقاەۆ وسىلاي دەيدى.
حووش، دەلىك. توسىنان شابۋىل باستاعان تالاپكەر تاريحشىنىڭ ءبىز جوعارىدا قىسقا قايىرىپ كەلتىرگەن دەرەكتەرىنىڭ ءبارى كۇن تۇبىنە كۇڭىرەنە جورتقان داڭقتى بابالارامىزدان قالعان جول ەكەن. اق باسىن اسقارالى ويلارعا سۇيەگەن اتالاردان قالعان جوسىق ەكەن. سول جولدى، سول جوسىقتى بۇگىنگىنىڭ ءبىر كادەسىنە جاراتا الماي وتىرعان سوڭ ونى ابىقاەۆتاردىڭ جازۋىنان وقۋدىڭ ءوزى ءبىرتۇرلى ابەستىك سەكىلدى كورىنەدى ەكەن. تاريحتى تۇلعالار جاساپ كەلەدى. مويىندايمىز، ءبىزدىڭ ابىقاەۆتا تۇلعا. بۇگىنگى قازاستاندى بيلەپ-توستەپ، بىلگەنىن جاساپ وتىرعان دا وسىلار. قازاقتىڭ كەشەگى وتكەنى ەرلىك پەن ەلدىكتىڭ داڭقىن اسىرىپتى. ال، بۇگىنى شە؟ بۇگىنگى زامان تۋرالى اۆتور نە ايتا الادى؟ قىز-قىرقىنعا الا قاپ ارقالاتىپ دۇنيەنىڭ ءتورت بۇرىشىنا تەنتىرەتىپ قويا بەرگەنى تۋرالى ايتا ما؟ «قازاق ساۋداگەر حالىق بولىپ الدى» دەپ بوسەدى اۆتورىمىز. شىندىعىندا قازاق دەگەن حالىق قازىر الەمنىڭ ۇلكەن بازارىندا «ءبوزىن ساتپاي كوزىن ساتقان» ۇساق باقالاقشى، تارانشىنىڭ تابانىنداعى جويداسىز توبىرعا اينالدى. ءبىز، مىنە، وسىنى جاسادىق دەپ جازا الا ما اۆتورىمىز؟ ءبىر كەزدەگى بيىك ورەلى، كەمەل پاراساتتى ۇلتتىڭ ۇرپاعىن قالالاردىڭ ماڭىنداعى گەتتولارعا شوعىرلاندىرىپ، رەزارۆاتسيالارعا تاستاپ ازدىرىپ توزدىرىپ بىتتىك دەپ اعىنان اقتارىلا الا ما  اۆتورىمىز؟ ەن بايلىقتى كەشكەن ەلدى تۇتتاي جالاڭاش قالدىرىپ، بارىن سىپىرىپ الىپ ساتىپ جىبەردىك دەپ جازار ما ەكەن اۆتورىمىز؟ نەمەسە، بۇگىنگى بۇلىك باسى بولىپ، ماڭايىنداعى ەلدىڭ بارىنە قاۋىپ ءتوندىرىپ تۇرعان سولتۇستىك كورەياعا وقتۇمسىق زىمىرانداردىڭ قىرىقىن بىردەي اسىرىپ جىبەرگەنىن مويىنداي قويار ما ەكەن؟ ءجا، ءبارىن تىزە بەرەسەك تاريحتى جازۋعا بەل بۋعان تالاپكەردىڭ كوڭىلىن سۋىتىپ الارمىز. بەرىدەن قايتساق ول  وزبەكستاننىڭ تەرگەۋ يزولياتورىنان وباما مەن مەدۆەدەۆكە اراشا سۇراپ حات جازعان ەلىمىزدىڭ ازاماتتارىنىڭ تاعدىرىنا تۇكىرىپ وتىرىپ «وزدەرى كىنالى» دەگەن ءسوزىن بۇگىنگى تاريحتىڭ قاي بەتىنە جازادى ەكەن؟ «سۇر كاردينالدىڭ» سۋىرتپاسىندا جاتقان بۇگىنگى زاماننىڭ شەجىرەسى، ەرتەڭگى تاريحقا اينالار ۋاقىتتىڭ شىندىعى – وسى.  ابىقاەۆتان باستاپ ءبارىمىز بابالار عۇمىر كەشكەن دالانىڭ تاريحىن ايتىپ ماقتانامىز. ەندەشە كەلەر ۇرپاققا دا سونداي ماقتانىش سەزىمىن سىيلايتىن بىردەڭە تاستاپ كەتۋگە ءتيىسپىز عوي. بىراق، بولاشاق ۇرپاقتىڭ رۋحىن اسقاقتاتىپ، الاپاتىن اسىراتىن سويلەمدەردى ابىقاەۆ جازىپ جاتقان بۇگىنگى تاريح بەتىنەن تابۋ قيىن شىعار.

«اباي-ينفورم».