قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى

ن.ءا.نازارباەۆقا

قۇرمەتتى نۇرسۇلتان ءابىشۇلى!

2017 جىلدىڭ جەلتوقسان ايىندا قازاقستان رەسپۋبليكاسى «عالىمدار وداعى» رەسپۋبليكالىق قوعامدىق بىرلەستىگى تاراپىنان  ءسىزدىڭ اتىڭىزعا اشىق حات جولدانعان بولاتىن. وندا ءسىزدىڭ «رۋحاني جاڭعىرۋ: بولاشاققا باعدار» باعدارلامالىق ماقالاڭىزدىڭ باسىم باعىتى بولعان لاتىن ءالىپبيىن جەتىلدىرۋگە قاتىستى ۇسىنىستار باياندالعان ەدى.  ورتالىق باسپاسوزدە جاريالانعان اشىق حاتقا بايلانىستى سوڭعى ءبىر اي كولەمىندە 12 مىڭنان استام پىكىر كەلىپ ءتۇستى. قوعام جۇرتشىلىعى ءسىزدىڭ رۋحاني جاڭعىرۋ جولىنداعى يدەيالارىڭىز بەن باستامالارىڭىزدى قولدايتىندىعىن بىلدىرە وتىرىپ، قازاق ءتىلىنىڭ تابيعي زاڭدىلىقتارىن ساقتاۋ، ءاربىر قوعام مۇشەسىنىڭ قازاق تىلىنە دەگەن سۇرانىسىن ودان ءارى ارتتىرۋ، ءسوز مادەنيەتىن  جانە جازۋ ساۋاتتىلىعىن جوعارى دەڭگەيدە ودان ءارى قالىپتاستىرۋ ءۇشىن لاتىننەگىزدى ءالىپبيدى جەتىلدىرۋ بويىنشا ماڭىزدى وي-پىكىرلەر ۇسىندى.

وسىعان بايلانىستى لاتىننەگىزدى ءالىپبيدى جەتىلدىرۋ مۇددەسىندە  «عالىمدار وداعى» رەسپۋبليكالىق قوعامدىق بىرلەستىگى تاراپىنان قازاق جازۋىنىڭ عىلىمي ماسەلەلەرىمەن تىكەلەي شۇعىلداناتىن  جانە الەم ەلدەرىندەگى ءالىپبي پروبلەمالارىن جان-جاقتى زەردەلەپ جۇرگەن  ماماندار ىرىكتەلگەن جۇمىس توبى قۇرىلدى. جۇمىس توبىنىڭ كەڭەسشىلەرى – قازاقستان رەسپۋبليكاسى مەملەكەتتىك سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى، قر ەڭبەك سىڭىرگەن عىلىم قايراتكەرى،  اكادەميك رابيعا سىزدىق جانە اكادەميك ءابدۋالي قايدار.

جۇمىس توبى قازىرگە دەيىن ۇسىنىلعان لاتىننەگىزدى ءالىپبيدىڭ بارلىق دەرلىك نۇسقالارىن كوزشالىمعا، جازىلىمعا تۇسىنىكتى بولۋى، قابىلداۋ شاپشاڭدىعى تۇرعىسىنان، تەحنولوگيالىق وڭتايلىلىعى جاعىنان ابدەن زەردەلەدى. ءماتىندى جازۋداعى، جازىلعان ءماتىندى كوزشالىممەن شاپشاڭ يگەرۋدەگى ەرەكشەلىكتەردى، ءاربىر ۆاريانتتىڭ تيىمدىلىگى مەن كەدەرگىلى جاقتارىن  ايقىنداۋ ماقساتىندا  بىرقاتار لاتىننەگىزدى ءالىپبي نۇسقالارى بويىنشا ساراپتاما جۇرگىزىلدى.

قۇرمەتتى نۇرسۇلتان ءابىشۇلى!

قازاقستاندىق قوعامنىڭ پىكىرى مەن سۇرانىسى، الەم تىلدەرىندەگى تاجىريبەلەردى قورىتۋ بويىنشا عالىمدار تۇجىرىمدارى، ساراپتاما قورىتىندىلارى ءالى دە بولسا لاتىننەگىزدى ءالىپبيدى جەتىلدىرۋگە قاتىستى پروبلەمالاردىڭ بار ەكەندىگىن دالەلدەيدى. وسىعان بايلانىستى تاعدىرشەشتى بۇل  ماسەلەگە عالىمداردىڭ، اسىرەسە گۋمانيتارلىق عىلىمدار سالاسىنداعى وسى ماسەلەمەن عىلىمي تۇرعىدا اينالىسىپ كەلە جاتقان ءتىلتانۋشىلار ۇسىنىپ وتىرعان لاتىننەگىزدى ءالىپبيدىڭ جاڭا  جوباسىن ەسكەرۋىڭىزدى سۇرايمىز.

لاتىننەگىزدى ءالىپبيدىڭ جاڭا جوباسى تۋرالى        

كونتسەپتسيا-نەگىزدەمە

1 جالپى تۇسىنىكتەمە. نەگىزگى مىندەت – قوعام جۇرتشىلىعىنىڭ پىكىرلەرىن ەسكەرە وتىرىپ، لاتىننەگىزدى ءالىپبيدىڭ جاڭا جوباسىن جاساۋ، تيىمدىلىگىن دالەلدەۋ، ونىڭ  عىلىمي-پراكتيكالىق نەگىزدەمەلەرىن قالىپتاستىرۋ جانە نەگىزگى يدەيالاردى تالقىلاۋعا ۇسىنۋ.

قازاق قوعامىنىڭ تاريحىندا قازاق ءالىپبيىن قالىپتاستىرۋعا قاتىستى ءىس-شارالاردى تالقىلاۋدا جانە جۇزەگە اسىرۋدا قازاق ءتىلىنىڭ فونەمالىق جۇيەسى مەن فونەتيكالىق قۇرىلىمىنىڭ وزىندىك سيپاتتارىن مەيلىنشە ساقتاۋ، اسىرەسە قازاق تىلىنە ءتان ەرەكشە دىبىستاردى تاڭبالاۋ اسا وزەكتى ماسەلەلەردىڭ ءبىرى بولعانى بەلگىلى. ويتكەنى قازاق تىلىنە ءتان ەرەكشە دىبىستار ء(ا، ءى، ڭ، ع، ق، ءو، ءۇ، ۇ، ھ) – قازاق ەتنوسىنىڭ ۇلتتىق كودىن، ۇلتتىق بولمىسىن، قازاق ءسوزىنىڭ ۇلتتىق تابيعاتىن تانىتاتىن ماڭىزدى فونەمالىق-فونەتيكالىق كاتەگوريا. وسىعان بايلانىستى قوعام دامۋىنىڭ الدىڭعى كەزەڭدەرىندە قازاق ءالفاۆيتىن وزگەرتۋ ىستەرىندە قازاق تىلىنە ءتان دىبىستاردى تاڭبالاۋدا دياكريتيكالىق بەلگىلەردى پايدالانىپ كورۋ تاجىريبەسى بولدى. دياكريتيكالىق بەلگىلەردىڭ باستى قىزمەتى – دىبىستىڭ ماعىنالىق ايىرماشىلىعىن ناقتىلاۋ، دىبىستى دەربەس تاڭبالاۋ.  بۇل – قازاق ءتىلى ءۇشىن اسا ماڭىزدى. الايدا قازىرگى كومپيۋتەرلەندىرۋ داۋىرىندە كوزشالىم مەن جازۋحات ءۇشىن اپوستروف بەلگىلەر وڭتايلى بولا المايتىن  سيپاتتارى دا انىقتالىپ وتىر.  قازاق ءالىپبيىن لاتىننەگىزگە كوشىرۋدەگى باستى ماقساتتىڭ ءبىرى – الەمدىك ءتىل – اعىلشىن ءتىلىن ۇيرەنۋ  مەن مەڭگەرۋدى جەڭىلدەتۋ، ەكىنشىدەن، قازاق ارىپتەرىن سان جاعىنان ىقشامداي وتىرىپ،   ينتەرنەت-تەحنولوگيالارعا بەيىمدەۋ. بۇل رەتتە لاتىننەگىزدى تاڭبالاردى پايدالاناتىن الەم تىلدەرىنىڭ تاجىريبەسىن ەسكەرۋ قاجەت.

2 لاتىننەگىزدى تاڭبالار قولدانىلاتىن الەم تىلدەرىنىڭ جالپى سيپاتتاماسى. نەگىزگى نۇسقاسىندا 26 ارىپتەن تۇراتىن لاتىن ءالفاۆيتى – رومان-گەرمان، كەلت، فينن-ۋگور، سەميت-يران، افريكان، تۇركى تىلدەرى توپتارىنىڭ كوپشىلىگىندە قولدانىلادى. الايدا تىلدەردە لاتىن ءالىپبيىنىڭ تاڭبالارى بىردەن ورنىققان جوق، ولار بىرتە-بىرتە جەتىلدىرۋ، موديفيكاتسيالانۋ ساتىلارىنان ءوتتى، سونىمەن قاتار ءاربىر ءتىل ءوز ۇلتىنا ءتان تابيعي زاڭدىلىقتاردى بەرەتىن تاڭبالاردى قالىپتاستىرۋعا قاتىستى بالامالى تاجىريبەلەر جۇرگىزدى.    

فونولوگيالىق جۇيەلەرى دامىعان تىلدەر بولىپ سانالاتىن اعىلشىن جانە فرانتسۋز تىلدەرىندە 26 ءارىپ بار جانە ءبىر ءارىپ بىرنەشە فونەمانى قامتيدى.

• يسپان ءتىلىنىڭ ءالىپبيى 27 ارىپتەن تۇرادى. نەگىزگى ارىپتەرىنە Ñ داۋىسسىزى قوسىلعان.
• نەمىس ءالىپبيىنىڭ نەگىزگى ارىپتەرىنە 3 ۋملاۋت جانە 1 ليگاتۋرا قوسىلعان. فونەمالاردىڭ ۋملاۋت اللوفوندارى دەربەس فونەمالارعا اينالىپ، گرافەماعا سايكەس كەلگەن. ءتىلدىڭ دامۋ بارىسىندا فونولوگيزاتسيا قۇبىلىسىنىڭ ناتيجەسىندە فونەمالاردىڭ سانى وسكەن. ءارىپ سانى – 30.
• شىعىس جانە سكانديناۆيالىق ەۋروپا تىلدەرىنىڭ الىپبيلەرى شامامەن 29-42 ءارىپتى قامتيدى.
• لاتىش تىلىندە نەگىزگى لاتىن الىپبيىندەگى 4 ءارىپ (Q, W, X, Y) الىنباعان، ونىڭ ورنىنا وزدەرىنىڭ سپەتسيفيكالىق دىبىستارىن بەلگىلەۋ ءۇشىن 11 دياكريتيكالىق تاڭبا جانە (Āā، Čč، Ēē، Ģ، Īī، Ķķ، Ļļ، Ņņ، Šš، Ūū، Žž) ارىپتەرى قوسىلعان. داۋىستىلاردىڭ سوزىلىڭقى جۇپتارىن كورسەتۋ ءۇشىن ءارىپۇستى دياكريتيكالىق تاڭباسى قولدانىلعان. داۋىسسىزدار ءارىپۇستى جانە ءارىپاستى دياكريتيكالىق سەديل جانە برەۆيس تاڭبالارى ارقىلى بەرىلگەن. ارىپتەردىڭ سانى –
• تۇرىك تىلىندە لاتىننەگىزدى تاڭبالاردىڭ تاڭدالۋىنا، ۇلتتىق بولۋىنا، دىبىستار اراسىنداعى ولشەمدەستىكتىڭ ساقتالۋىنا، ەملەدەگى تۇسىنبەستىكتى بولدىرماۋىنا، ەستەتيكالىق ۇستانىمدارعا سايكەس كەلۋىنە ايرىقشا ءمان بەرىلىپ، تۇرىك ءالىپبيى بىرنەشە رەت وزگەرتىلدى. قازىرگى قولدانىستاعى تۇرىك ءالفاۆيتىنىڭ سانى – 29.
• ءازىربايجان ءتىلىنىڭ ءالىپبيى 32 ارىپتەن تۇرادى. نەگىزگى لاتىن ارىپتەرىنەن ءبىر-اق W ءارپى الىنباعان، 7 گرافەما قوسىلعان. ءازىربايجان ءتىلىنىڭ فونولوگيالىق جۇيەسىنە ءتان ءتول فونەمالار دياكريتيكالىق تاڭبالار (Çç، Ğğ، Iı، ؟، Şş، ؟) ارقىلى جانە كەڭەيتىلگەن لاتىن الىپبيىندە قولدانىلاتىن ءا ارپىمەن بەرىلگەن. داۋىستىلاردىڭ جىڭىشكە جۇپتارى ۋملاۋت دياكريتيكالىق تاڭبامەن كورسەتىلگەن، داۋىسسىز دىبىستار سەديل جانە برەۆيس دياكريتيكالىق تاڭبالارىمەن بەلگىلەنگەن.
• لاتىننەگىزدى ءالفاۆيتتى قالىپتاستىرۋدا وزبەك تىلىندە بىرقاتار پروبلەمالار بولدى.

 3 جاڭا جوبا بويىنشا تۇسىنىكتەمە.

• جاڭا جوبا ءۇشىن اكادەميك ءابدۋالي قايداردىڭ باسشىلىعىمەن جاسالعان تىلتانىمدىق ءالىپبي نەگىزگە الىندى;
• شىعىس ەۋروپا (لاتىش) جانە تۇركى (تۇرىك، ءازىربايجان) تىلدەرىندەگى الىپبيلەرىنىڭ تاجىريبەلەرى ەسكەرىلگەن;
• دياكريتيكالىق تاڭبالار قازاق ءتىلىنىڭ فونولوگيالىق جۇيەسىن تولىق كورسەتەدى;
• ءتول دىبىستار مەن كىرمە دىبىستار بىردەي تاڭبالانادى;
• الىپبيدەگى 23 ءارىپ اعىلشىن-لاتىن الىپبيىندەگى ءارىپ تاڭبالارىنا سايكەس;
• كيريل گرافيكالى قازاق الىپبيىندەگى جىڭىشكە ءا، ءو، ءۇ دىبىستارى ۋملاۋت بەلگى قويۋ جولىمەن تاڭبالانادى: ؟, ؟، ؟: ؟lem (الەم), ؟leŋ (ولەڭ), ؟mit (ءۇمىت);
• قازاق ءتىلىنىڭ جىڭىشكە ءى داۋىستىسى كەڭەيتىلگەن لاتىن الىپبيىندەگى ı تاڭبامەن بەلگىلەنەدى: ını (ءىنى), ılgek (ىلگەك), kısı (كىسى);
• جۋان ءتول ى دىبىسى لاتىن ۋ ارپىمەن بەلگىلەنەدى: Almaty (الماتى), aqyldy (اقىلدى), qyryq (قىرىق);
• كيريل گرافيكاسىنداعى ۋ ءارپى لاتىننىڭ u ارپىنە سايكەس كەلەدى: kelu (كەلۋ), jazu (جازۋ) جانە كىرمە سوزدەردە: universitet (ۋنيۆەرسيتەت),
• كيريل گرافيكاسىنداعى ۇ ءارپى كەڭەيتىلگەن لاتىننىڭ ū ارپىمەن بەلگىلەنەدى: ūl (ۇل), ūrpaq (ۇرپاق), almūrt (المۇرت);
• گ دىبىسىنىڭ جۋان ع سىڭارى كەڭەيتىلگەن لاتىن الىپبيىندەگى ğ تاڭبامەن بەلگىلەنەدى: ğasyr (عاسىر), ğalym (عالىم), mağan (ماعان), tağy (تاعى);
• قازاقتىڭ   ءتول ق دىبىسى لاتىننىڭ q گرافەماسىمەن بەرىلەدى: qasqyr (قاسقىر), qabat (قابات), laq (لاق), aqyldy (اقىلدى);
• ش داۋىسسىزىن بەلگىلەۋ ءۇشىن تۇرىك الفاۆيتىندە قولدانىلاتىن  ş دەگەن لاتىن گرافەماسى ۇسىنىلادى: naşar (ناشار), şamaly (شامالى);
• قازاقتىڭ ڭ داۋىسسىزىن بەلگىلەۋدە وتكەن عاسىردىڭ وتىزىنشى جىلدارىندا قولدانىلعان ŋ گرافەماسى ۇسىنىلادى: menıŋ (مەنىڭ), oŋai (وڭاي), tyŋ (تىڭ);
• لاتىن گرافيكاسىنداعى كەيبىر ارىپتەر كيريلشەدەگى ەكى دىبىستى تاڭبالاۋدا جۇمسالادى: ءى (ي جانە قىسقا ي): inabat (ينابات), ine (ينە), كىرمە سوزدەردە import (يمپورت) جانە qaimaq (قايماق), qoi (قوي); h (ح جانە ھ): halyq (حالىق), habar (حابار), qaharman (قاھارمان);
•  س ءارپى كىرمە سوزدەردەگى تس اففريكاتىن بەلگىلەيدى konstitucia (كونستيتۋتسيا);
• داۋىسسىز دىبىستار ءارىپۇستى جانە ءارىپاستى دياكريتيكا بەلگىلەرىمەن تاڭبالانادى (g-ğ، n-ŋ، s-ş).

4 جاڭا جوبانىڭ تيىمدىلىگى مەن ارتىقشىلىقتارى:  

ءبىرىنشى.  بۇل ءالىپبي قازاق جازۋىنىڭ فونولوگيالىق نەگىزى مەن فونەماتيكالىق پرينتسيپىنە جانە فونەموگرافيالىق تيپىنە سايكەس 1 دىبىسقا ء1ارىپ پرينتسيپىنە ساي كەلەدى; ياعني جاڭا الىپبيدە جازبا ءداستۇر ساقتالادى.

ەكىنشى. جازۋ جۇيەسى ساقتالۋى ءتيىس، بۇل ءۇشىن جاڭا جوبادا قازاق تىلىندەگى فونەمالىق ەرەكشەلىكتەرى جۋىق دىبىستار ءوزارا ۇقساس تاڭبالارمەن بەلگىلەنگەن;

ءۇشىنشى. قازاق ءتىلىنىڭ وزىنە ءتان دىبىستارىنىڭ تولىققاندى ءارىپ تاڭباسى بولادى;  تىلدىڭ وزىنە ءتان دىبىستارىنا ءارىپۇستى جانە ءارىپاستى دياكريتيكالىق تاڭبا الىنادى. ءارىپ دياكريتيكاسى –  لاتىن ءالىپبيىنىڭ حرونولوگيالىق جاڭارتىلعان گرافيكاسى، ول شىعىس ەۋروپا جازۋلارىنىڭ تاجىريبەسىندە قولدانىس تاپقان جاڭا گرافيكا.

5 لاتىن گرافيكاسىنا نەگىزدەلگەن قازاق ءالىپبيىنىڭ جاڭا جوباسى

ءبىز ۇسىنىپ وتىرعان قازاق ءالىپبيىنىڭ جاڭا جوباسى بويىنشا ءماتىن ۇلگىلەرى

كوركەم ءماتىن.

Qara adyrdyŋ qarağandy saiy elsız. Ainalada qabat-qabat şūbar adyrlar. Jaqyn töbelerdıŋ barlyğyn alasa boz qarağan, tobylğy basqan.

Sai boiynda mai aiynyŋ salqyn lebı esedı. Bastary kögerıp, bürlenıp qalğan qalyŋ qarağan jel lebımen sybdyr-sybdyr qağyp, teŋselıp, yrğalyp qoiady. Maŋaidan jualardyŋ، jas şöpterdıŋ isı keledı.

Ūzyn keŋ ölkenı qaptai basqan qarağannyŋ ortasynda tereŋ، qūr jar bar. Sonyŋ bas jağynda itmūryndy qalyŋ jynystyŋ arasynda qasqyr ını bar. Jaqyn elge mälım eskı ın. Jazğa salymnan berı sony ekı qasqyr kelıp meken ettı. Būryn itmūryn janyndağy kışkentai alaŋda keŋdıgı kısı siğandai üş ülken ın bolatyn. Biyl jas topyrağy jağasynda döŋkiıp, tağy bır jaŋa ın şyqqan. Bärınıŋ audany bır, jer astynan qatynasy bar.

Maŋaiy qasqyrdyŋ oinağy. Jas şöpter basylyp, taptalyp qalğan. Jaqyndağy qarağandarda qasqyrdyŋ aq jünderı körınedı. Qystan qalğan tübıtı qazır de är jerde söitıp jūlynyp qalyp jür. Inderdıŋ orta jerınde ekı qalyŋ sasyr şaiqalyp ösıptı. Qazırde sonyŋ tübınde qysqy jünı äbden tülep bolmağan aq qasqyr jatyr. Baurynda kışkentai kök küşıkterı qybyrlaidy. Jarqyrağan qyzuly kün boiyn erıtedı. Közı bır syğyraiyp aşylyp, bır jūmylyp qalğuğa ketedı. Iıgen emşekterı jybyr-jybyr tartylady. Töbesınde sasyr şaiqalyp yrğalady. Maŋaidağy qarağan men itmūryn bastary qozğalaqtaidy.

Bır mezgılde bas jağynan satyr-sūtyr, syrt-syrt synğan şi, tobylğy, qu şöpşekter dybysy keldı de, esın jiğanşa bırdeme qasyna tasyrlatyp kelıp qaldy. Atyp tūrdy... Bauryndağy kök küşık şaşylyp-tögılıp, ūmar-jūmar domalap qaldy. Tūrğanda «ars» etıp, azu tısterı aqsiyp, yryldai türegeldı.

(م.اۋەزوۆ. كوكسەرەك)

عىلىمي ءماتىن.

Tاbiğاt jاğdاilاry. اzia düniەjüzındە tاbiğاt jاğdاiynyŋ  اluاntürlılıgımەn ەrەkşەlەnەdı. Būl, ەŋ اldymەn, وnyŋ اlyp jاtqاn اudاnynyŋ ötە اuqymdy bوluymەn, jەr bەdەrı mەn klimاttyq jاğdاiynyŋ اsا kürdەlılıgımەn tüsındırılەdı. Jەr bەdەrınıŋ 75%-yn tاulاr mەn tاuly üstırttەr اlyp jاtyr. وrtاşا biıktıgı jاğynاn اntاrktidاdاn kەiıngı ەkınşı وryndا – 950 m. Tەŋız dەŋgەiınەn ەŋ  biık jەrı – 8848 m-lık. Djوmوlungmا şyŋy, älەmdەgı ەŋ biık nüktە bوlyp tاbylاdy. اziadاğy ەŋ tömەn jەr – Ölı tەŋız, وl tەŋız dەŋgەiınەn 403 m tömەn وrnاlاsqاn.

اziadاğy ırı tاu jüiەlەrı ەkı bەldەu qūrاidy: bırı – ەndık bاğytyndاğy Kışı اzia tübەgınەn bاstاlyp, Mاlاkkا tübەgı اrqyly Tynyq mūhit jاğاlاuynا dەiın sوzylyp jاtqاn اzianyŋ biık tاulاry. Mūndاğy ەŋ biık tاulاr mەn tاuly qyrاttاr وrtاlyq اzia jەrındە şوğyrlاnğاn. Kەidە وlاrdy Biık اzia dەp tە اtاidy. وlاr: Pاmir, Gindukuş، Qاrاqوrym, Tian-Şاn, Kunlun, Tibەt tاuly qyrاty, Gimاlاi. ەkınşısı – Tian-Şاn tاuynاn Şukوt tübەgınە dەiın sوzylاtyn Sوltüstık – Şyğys tاu bەldەuı، وnyŋ qūrاmynا اltاi, Sاian, Bاikاl mاŋy jänە Bاikاl syrty tاulاry mەn Sوltüstık-Şyğys Sıbır tاulاry kırەdı. Būl tاulاr ەrtەrەktە kötەrılgەn, sوndyqtاn sاlystyrmاly türdە اlاsا bوlyp kەlەdı. اzianyŋ Tynyq mūhit jاğاlاuyn jänە اrاldاr tızbەgın bوilاi Tynyq mūhit gەوsinklinاldy bەldەۋınە ەnەtın jاs qاtpاrly اimاq وrnاlاsqاn. Būl öŋırdە qاzırgı jاnاrtاu اtqylاu mەn ءküştى jەr sılkınıstەrı – jiı bوlاtyn qūbylystاr.

اzia jەrınıŋ qاlğاn bölıgın (25%-y) jاzyq jەrlەr اlyp jاtyr. وlاrdyŋ ەŋ  ırılەrınıŋ qاtاrynا Bاtys Sıbır, Tūrاn, Ūly Qytاi, Ündı-Gاng jänە Mەsوpوtاmıa jاzyqtاry jاtاdy.

(گەوگرافيا. 11 - سىنىپ

اكادەميك، عالىمدار:

1. سىزدىق رابيعا – قر مەملەكەتتىك سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى، پروفەسسور، اكادەميك;
2. قايدار ءابدۋالي – فيلولوگيا عىلىمىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور، اكادەميك;
3. سابدەن ورازالى – قر مەملەكەتتىك سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى، قازاقستان عىلىمدار وداعىنىڭ پرەزيدەنتى، اكادەميك;
4. قوشانوۆ امانجول – قر مەملەكەتتىك سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى، پروفەسسور، اكادەميك;
5. جارىقباەۆ قۇبىعۇل، - پسيحولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، اكادەميك;
6. عابباسوۆ سوۆەت-حان– قر ەڭبەك سىڭىرگەن عىلىم قايراتكەرى، مەديتسينا جانە پەداگوگيكا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى،
7. سۋلەيمەنوۆا ەلەونورا،- فيلولوگيا عىلىمىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور;
8. ءۋالي نۇرگەلدى، - فيلولوگيا عىلىمىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور;
9. جانۇزاق اكىم، – حالىقارالىق ادام ينستيتۋتىنىڭ پرەزيدەنتى، ەۋروپا جاراتىلىستانۋ عىلىمدارى اكادەمياسىنىڭ مۇشەسى;
10. بولەكباەۆ ابىلقاسىم، - پروفەسسور;
11. الداش ايمان، فيلولوگيا عىلىمىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور;
12. بازارباەۆا زەينەپ - فيلولوگيا عىلىمىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور;
13. كۇدەرينوۆا قۇرالاي – فيلولوگيا عىلىمىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور;
14. رىسالدى قۇساين. – فيلولوگيا عىلىمىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور;
15. كالەنوۆا گۋلنار – تاريح عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور;
16. قاپالبەكوۆ بيجومارت - فيلولوگيا عىلىمىنىڭ كانديداتى.

رەداكتسيادان: قۇرمەتتى "Abai.kz" اقپاراتتىق پورتالىنىڭ وقىرماندارى! تەحنيكالىق اقاۋلارعا بايلانىستى، جوعارىداعى اشىق حاتتا كورسەتىلگەن ء"ا"  ءارىپى "د", ء"و" ءارىپى "تس", ء"ۇ" ءارىپى "" بوپ كورسەتىلىپ تۇر. شۇعىل ارادا بۇل قاتەنى تۇزەۋگە ۋادە بەرەمىز.

Abai.kz