2018 جىلدى "قازاق ءتىلى جىلى" دەپ جاريالاۋ كەرەك
قۇرمەتتى قازاق اعايىندار، عاسىرلارعا جالعاسقان وتارلاۋ ساياساتى سالدارىنان جارتىكەش كۇيگە تۇسكەن ۇلتتىق ءتىلىمىزدى قالپىنا كەلتىرۋدى ەل تاۋەلسىزدىگىنىڭ العاشقى ساتىنەن باستاساق تا كۇنى بۇگىن ايتارلىقتاي ناتيجەگە جەتە الماي كەلەمىز. اتا زاڭىمىزبەن بەكىتىپ، مەملەكەتتىك ءتىل مارتەبەسىن بەردىك. ارنايى زاڭ قابىلدادىق. ەلباسىمىز دا ۇدايى ايتىپ، ناقتى تاپسىرمالار بەرىپ كەلەدى. باسقانى قويعاندا ەلباسىنىڭ «قازاق قازاقپەن قازاق تىلىندە سويلەسسىن» دەگەن يدەياسىنا دا قۇلاق اسقان جوقپىز.
انانىڭ اق سۇتىمەن دارىعان ۇلتتىق تىلىمىزدەن نەگە سونشالقتى الشاقتاپ كەتتىك؟ ارينە، كوبىمىز بۇل سۇراقتىڭ جاۋابىن دا بىلەمىز. سان جىلدار بويى بويىمىزعا سىڭگەن قۇلدىق سانادان ءالى دە قۇلان تازا ايىعا الماي كەلەمىز. الەمدەگى وزگە ۇلتتارمەن سالىستىرعاندا ۇلتتىق نامىسىمىز تومەن، سالعىرتپىز، اسا ماڭىزدى ءىستىڭ وزىنە نەمقۇرايلى قارايمىز، تاعىسىن تاعى...
ءتىلىن جوعالتقان حالىق – ولگەن حالىق. قازاقتىڭ ءتىلىنسىز قازاق مەملەكەتى بولۋ مۇمكىن ەمەس. ەگەر تىلىمىزدەن ايىرىلساق، ۇلتىمىز دا جوق، كورگەن كۇنىمىز كۇن ەمەس، قاراڭعى تۇنەك. ءار ۇلت ءوزىنىڭ تىلىمەن ماقتانادى. ويتكەنى ۇلتىن ۇلت ەتەتىن سول قاسيەتتى ءتىلى.
كۇنى بۇگىن ءوز ءتىلىن تاستاپ ءوزارا ورىسشا سويلەسىپ تۇرعان ەكى قىتايدى نەمەسە قىتايشا سويلەسىپ تۇرعان ەكى ورىستى، ءتىپتى الەمدىك تىلگە اينالعان اعىلشىن تىلىندە سويلەسىپ تۇرعان ەكى جاپوندى كوردىك پە؟ جوق. ەگەر ولاي بولسا مۇنداي قاسىرەت قازاقتىڭ عانا باسىندا تۇر. ءوز ءتىلىمىزدى ءوزىمىز مەنسىنبەيتىندەي، جەك كورەتىندەي قازاقتىڭ ءتىلى سونشالىقتى ناشار، ويىمىزدى جەتكىزۋ مۇمكىندىگى شەكتەۋلى ءتىل مە؟ جوق، استە ولاي ەمەس. قازاق ءتىلى الەمدەگى ەڭ باي، ەڭ ناقىشتى، مانەرلى تىلدەردىڭ ءبىرى ەكەنىن الەم عالىمدارى مويىنداعان.
سوندىقتان وسى ءبىر ماڭىزدى ماسەلەگە قاتىستى قادىرلى حالقىم، ارداقتى قانداس اعايىندار، وزدەرىڭىزگە اشىق حات جولداپ وتىرمىز.
اشىق حات دەگەننىڭ دە ماعىناسى اعايىنمەن ەمەن-جارقىن اشىق سىرلاسۋعا سايادى. جۋىقتا «تاريحي اتاجۇرت» قوعامدىق بىرلەستىگى ءوزىنىڭ العاشقى قۇرىلتايىنان ىشىمىزدەگى الاۋىزدىق، كورالماستىق، باقتالاستىقتى سانامىزدان الاستاۋ ماقساتىندا قازاقستان حالقىنا ارناپ، «قازاق ەلىم ماڭگى جاساسىن» اتتى ۇندەۋ قابىلدادى. وسى قۇجاتتى تالقىلاۋ بارىسىندا پىكىر، ۇسىنىس بىلدىرۋشىلەر ۇندەۋدىڭ ماتىنىنە حالىققا ەلباسىنىڭ ءوزى ايتقان «قازاق قازاقپەن قازاق تىلىندە سويلەسسىن» دەگەن سويلەمدى كىرگىزەيىك دەپ پىكىر ايتتى. زالداعى قۇرىلتاي وكىلدەرى تۇگەلدەي دۋ قول شاپالاقتاپ، ءبىر اۋىزدان قولدادى.
بۇل نەنى كورسەتەدى؟ جوعارىدا ايتقانداي ۇلتتىق نامىسىمىز سونشالىقتى تومەن ەمەس ەكەندىگىن كورسەتەدى. قازاقتىڭ ءبارىنىڭ دە ءوز تىلىندە سويلەۋىن ارماندايتىنىنىڭ، كوكسەيتىنىنىڭ بەلگىسى.
انا ءتىلىمىزدى الەمدەگى وركەنيەتتى تىلدەر قاتارىنا جەتكىزۋ ءۇشىن نە ىستەۋىمىز كەرەك؟ باستىسى نە ىستەۋىمىز ەمەس، نەدەن باستاۋىمىز كەرەك؟ ويتكەنى ويداعىداي ناتيجە بەرمەي تۇرعانى بولماسا، ىستەلىپ جاتقان شارۋا از ەمەس. ويلانايىق اعايىن! مىناۋ جاھاندانۋ اتتى اجداھا زاماندا بوگدە وركەنيەتكە جۇتىلىپ كەتپەي قازاق قالپىمىزدا قالۋ ءۇشىن اۋاداي قاجەت انا ءتىلىمىزدى ارداقتاۋدى قازاق قازاقپەن تەك قازاقشا سويلەسۋدەن باستايىق!
سول ءۇشىن:
- «ەكى اققۋدىڭ ءبىر باسشىسى»، «قوي باستايتىن سەركەسى» دەگەندەي ەكى قازاق ءوز ارا قازاقشا سويلەسۋدى بيلىك باسىنداعى لاۋازىم يەلەرىنەن باستايىق.
- 2018 جىلدى ەكى قازاق ءوزارا وزگەنىڭ ەمەس، تەك ءوز تىلىندە سويلەسەتىن جىل ەتىپ، قازاقتىڭ ءتىلىنىڭ باعىن اشايىق.
- ۇلتتىق ءتىلىن بىلمەيتىن ءاربىر قازاق ازاماتى وزىنە قورىتىندى جاساي وتىرىپ، قۇلدىق سانادان شىعاتىن ۋاقىتتىڭ جەتكەنىن تۇسىنەيىك.
- ءوزارا ءوز تىلىندە سويلەگەن ەكى قازاققا قۇرمەت كورسەتەيىك، سىيلايىق، سەنىم ارتايىق، انا ءتىلىن تەز ارادا جەتە مەڭگەرگەن قازاق ازاماتتارىنىڭ جولىن اشىپ، ولاردىڭ ىشىندەگى ءبىلىمدى، بىلىكتىلەرىن اتقارۋشى بيلىككە، پارلامەنت دەپۋتاتىنا دەيىن كوتەرەيىك.
- قازاقتىڭ ءتىلىن قورلاعان، جاناشىرلىق تانىتپاعان وزگە تىلدە شۇلدىرلەگەندەرگە قاتاڭ تالاپ قويايىق. وندايلارعا جول بەرمەيىك. ءبىر جىلدىڭ ىشىندە تولىعىنان قازاقشا سويلەي الماعان قازاق ازاماتتارىنا سەنىم جۇكتەپ مەملەكەت تاراپىنان جۇمىسقا تاعايىنداۋدىڭ ءوزى قيىن بولاتىنىن تۇسىندىرەيىك.
- قازاق ءتىلىن قارقىندى دامىتۋعا بايلانىستى قاراپايىم حالىقتىڭ وزدەرى تومەننەن باستاما كوتەرىپ، ەلباسىنىڭ رۋحاني جاڭعىرۋ يدەياسىن قولداعان وسى ءبىر ماڭىزدى ءىستى ۇكىمەتتىك ۇيىمدار قولداسا، حالىق پەن مەملەكەتتىڭ ارا بايلانىسى ارتا بەرەتىنى دە ءسوزسىز.
ءسويتىپ بۇكىل قازاق اتسالىسا وتىرىپ، 2018 جىلى قازاق ءتىلىنىڭ مارتەبەسىن كوتەرىپ، رۋحىمىزدى جاڭعىرتايىق!
«تاريحي اتاجۇرت» قوعامدىق بىرلەستىگى
Abai.kz
