قىزىرحان شولپان، اۆسترياداعى قازاق مادەني ورتالىعىنىڭ جەتەكشىسى.

اۆسترياداعى قازاق مادەني ورتالىعىنىڭ جەتەكشىسى قىزىرحان شولپان ازاتتىق راديوسىنا ايتىپ بەرگەندەي، پرەزيدەنت نازارباەۆتىڭ بۇرىنعى كۇيەۋ بالاسى اۆستريادا ەلشى بولىپ تۇرعاندا وسىنداعى قازاق دياسپوراسىنا جونىمەن كوڭىل بولمەگەن. ۆەنا قازاقتارى بۇل ماسەلەدە بەيتاراپ بولىپ وتىرعان سىڭايلى.

«قۇرىلتايلار ۇلتتىق سانامىزدى سەرگىتتى»

قىزىرحان شولپان، اۆسترياداعى قازاق مادەني ورتالىعىنىڭ جەتەكشىسى.

اۆسترياداعى قازاق مادەني ورتالىعىنىڭ جەتەكشىسى قىزىرحان شولپان ازاتتىق راديوسىنا ايتىپ بەرگەندەي، پرەزيدەنت نازارباەۆتىڭ بۇرىنعى كۇيەۋ بالاسى اۆستريادا ەلشى بولىپ تۇرعاندا وسىنداعى قازاق دياسپوراسىنا جونىمەن كوڭىل بولمەگەن. ۆەنا قازاقتارى بۇل ماسەلەدە بەيتاراپ بولىپ وتىرعان سىڭايلى.

«قۇرىلتايلار ۇلتتىق سانامىزدى سەرگىتتى»

ۆەنا قالاسىندا بۇگىندە 50-دەي قازاق وتباسى تۇرادى. اۆسترياداعى قازاق مادەني ورتالىعىنىڭ جەتەكشىسى قىزىرحان شولپاننىڭ ايتۋىنا قاراعاندا، ۆەناعا تۇركيا ارقىلى بارعان قازاقتار 25 وتباسىن قۇرايدى ەكەن. سوڭعى جىلدارى قازاقستاننان ءتۇرلى قىزمەت بابىمەن بارىپ سوندا تۇراقتاپ قالعاندار سانى دا وسىنشالىقتى بولادى.
قىزىرحان شولپان ۆەنادا تاكسي جۇرگىزەدى. ال، وسىندا تۋىپ ەرجەتكەن ەكىنشى بۋىن ۇرپاقتارى ۋنيۆەرسيتەتتەردە ءبىلىم الىپ، شاعىن جانە ورتا بيزنەسپەن اينالىسىپ، ءىرى كومپانيالاردا جۇمىس ىستەي باستاعان ەكەن. ءتىپتى، مەملەكەتتىك قىزمەتتە كىشىگىرىم لاۋازىمعا يە جاستار دا بارشىلىق كورىنەدى.
– سولاردىڭ ىشىندە Siemens, Telecom سەكىلدى فيرمالاردا ىستەيتىن جىگىتتەر بار. بىرنەشە قىزىمىز حالىقارالىق پوشتا بولىمىندە ىستەيدى، - دەيدى قىزىرحان شولپان.
ۆەناداعى قازاق مادەني ورتالىعى ەۋروپاداعى قازاق قوعامدارى فەدەراتسياسىنىڭ مۇشەسى. قىزىرحان شولپان بۇل قوعامنىڭ تەك 2003 جىلى عانا رەسمي تىركەۋدەن وتكەندىگىن ايتادى.
– وعان دەيىن ارنايى قازاق قوعامى بولماسا دا، ەۋروپاداعى قازاق جاستارى باس قوسىپ، ناۋرىز مەيرامى، قۇربان ايت، ورازا ايت تويلارىن وتكىزىپ كەلدى، – دەيدى ول.
ال بيىلعى جىلعى مامىردىڭ 29-31 ارالىعىندا لوندوندا ەۋروپا قازاقتارىنىڭ كىشى قۇرىلتايى بولىپ ءوتتى. قىزىرحان شولپان شەتەل قازاقتارى ءۇشىن وسىنداي قۇرىلتايلاردىڭ ماڭىزى تۋرالى بىلاي دەيدى:
– بىرىنشىدەن، ەۋروپاداعى قازاق جاستارىنىڭ ءوزارا قارىم-قاتىناسىنىڭ نىعايۋىنا، ءبىرىن-ءبىرى تانىپ، بىلۋىنە زور مۇمكىندىك جاسالادى. ەۋروپاداعى قازاق جاستارى ءوزارا ارالاسۋعا مۇمكىندىك الدى، ءتىپتى، تانىستىقتىڭ سوڭى نەكە قيىپ، وتاۋ قۇرۋعا جەتكىزگەندەرى بارشىلىق. ەگەر، بۇلاي بولماسا، ءبىزدىڭ ۇرپاعىمىز قازاق ەكەندىگىن ۇمىتىپ كەتۋى دە مۇمكىن ەدى، - دەگەن ول بۇگىنگى ۇرپاقتىڭ وسى قۇرىلتايلاردىڭ ارقاسىندا قازاق ەكەندىگىن تۇيسىنە باستاعانىن ايتتى:
– 1992 جىلى قازاقستاندا الەم قازاقتارىنىڭ ءى دۇنيەجۇزىلىك قۇرىلتايى بولىپ وتكەنى بەلگىلى. سول قۇرىلتاي ەۋروپاداعى قازاقتاردىڭ ۇلتتىق سانا-سەزىمىنە ەرەكشە اسەر ەتتى. ءبىزدىڭ جاس ۇرپاق ەۋروپاداعى كىشى قۇرىلتايلاردىڭ ارقاسىندا ءوزىنىڭ قازاق ەكەنىن تۇسىنە ءبىلدى.
ءبىزدىڭ اتا-بابامىز قىتايدىڭ شىڭجاڭ ۇيعىر اۆتونوميالى رايونىنىڭ التاي ولكەسىندە تۋىپ وسكەن. ودان تۇركياعا بوسىپ جەتتى. تۇركيادان ەۋروپا ەلدەرىنە تاراپ كەتتىك. ءسويتىپ، ءار كەزەڭدە بىرنەشە تىلدە سويلەپ، بىرنەشە مادەنيەتتى قاتار الىپ جۇردىك. بۇل ءوز كەزەگىندە قازاقتىڭ جاس بۋىنىنا كەرى اسەرىن تيگىزگەنى انىق.
تاۋەلسىزدىكتەن كەيىن قازاقستاندا دۇنيەجۇزى قازاقتارىنىڭ بىرنەشە قۇرىلتايى بولىپ ءوتتى. ولار: 1992, 2002 جانە 2005 جىلدارى. ال، 1995 جىلى ۇلى ابايدىڭ 150 جىلدىعى يۋنەسكو كولەمىندە اتالىپ ءوتتى. وسىنىڭ ءبارى ءبىزدىڭ سانا-سەزىمىمىزدىڭ سەرگۋىنە سەپتىگىن تيگىزدى. 1995 اباي جىلىندا تۇڭعىش رەت الماتىدا الەم قازاقتارىنىڭ فۋتبول جارىسى ءوتتى. بۇل چەمپيوناتقا پاريج، ميۋنحەن، ۆەنا جانە تۇركياداعى قازاق جاستارى قاتىستى.

«كاسپيونەتتە ويىن-ساۋىق باعدارلامالارى كوبىرەك قامتىلسا»

ارينە، ەۋروپانىڭ وزگە مەملەكەتتەرى سەكىلدى اۆسترياداعى قازاقتاردىڭ دا باستى پروبلەماسى – ءتىل ماسەلەسى. مۇنداعى قازاق جاستارى قازاق تىلىندە مۇلدەم سويلەمەيدى.
– دۇنيەجۇزى قازاقتارى قاۋىمداستىعى بىزدەرگە ارنايى DVD جىبەرگەن. سوندا بەينەكورىنىستەر ارقىلى قازاق ءتىلىن ۇيرەتۋ كۋرستارى قامتىلعان. ال، ەۋروپانىڭ وزگە قالالارىندا قازاقستان ەلشىلىگى جانىنان ارنايى قازاق ءتىلى كۋرستارى اشىلعانىنان حابارىمىز بار. مەن وسىعان وراي اۆسترياداعى قازاقستان ەلشىلىگىمەن بىرنەشە رەت اڭگىمەلەسىپ كوردىم. ينشاللا، كەلەشەكتە ءبىزدىڭ دە قولىمىز بۇل مۇمكىندىككە جەتەر.
ەگەر، بالانىڭ قازاق ءتىلىن ۇيرەنۋگە دەگەن ءوز ىنتاسى بولسا، ءتىلدى ۇيرەنۋ دە تىم قيىنعا تۇسپەيدى ەكەن. مەنىڭ ۇلكەن بالام الماتىدا 14 كۇن بولىپ ورالدى. سوڭعى ءۇش جىلدا ءبىز وتباسىندا تەك قازاقشا سويلەسۋدى داستۇرگە اينالدىرعانبىز. بالكىم سونىڭ اسەرى دە بولار، بالام قازاقشا اجەپتاۋىر سويلەيدى.
ەۋروپادا قازاقستاندىق سپۋتنيكتىك كاسپيونەت تەلەارناسى كورسەتەدى. قىزىرحان شولپان تاۋلىك بويى حابار تاراتاتىن بۇل ارنا جارتى ساعات بويىنا قازاق، ورىس، اعىلشىن تىلدەرىندە قازاقستاندىق رەسمي جاڭالىقتاردى قايتالاي بەرەتىنىن ايتادى.
– بىزگە كاسپيونەتتىڭ دەمالىس كۇندەرى بەرەتىن باعدارلامالارى ۇنايدى. وندا «حابار» تەلەارناسىنداعى «بارمىسىڭ، باۋىرىم!»، «تاڭ قالماڭىز» سەكىلدى كوڭىلاشار باعدارلامالارى كورسەتىلەدى. كەيدە جاقسى كونتسەرتتىك باعدارلامالار مەن ايتىستار بەرىلەدى، – دەيدى ول.
اۆسترياداعى ەلشىلىك ناۋرىز مەيرامى جانە تاۋەلسىزدىك كۇنى قارساڭىندا قازاقتاردىڭ باسىن قوسىپ، جيىن وتكىزىپ تۇرادى ەكەن.

اۆستريا قازاقتارى راحات اليەۆ توڭىرەگىندەگى وقيعالاردان حاباردار

سونداي-اق، قىزىرحان شولپان بۇكىل الەمنىڭ نازارىن اۋدارعان راحات اليەۆ ماسەلەسىنىڭ ۆەنادا دا قىزۋ پىكىرتالاس تۋدىرعاندىعىن ايتادى.
– راحات اليەۆ سىرت ەلدەگى قازاق دياسپوراسىمەن تىم جاقىن بايلانىس ۇستاماعان ادام. ۆەنادا قازاقستاننىڭ توتەنشە جانە وكىلەتتى ەلشىسى قىزمەتىن اتقارىپ تۇرعاندا دا قازاقتارمەن بايلانىسى بولعان جوق.
اۆستريادا سوت بيلىكتەن تاۋەلسىز. وزگە ەلدىڭ ازاماتىن ەلىنە قايتارعان جاعدايدا، ونىڭ ءولتىرىلۋى مۇمكىن بولسا، قايتارىلمايدى. بۇل وقيعا باستالا قالعاندا ۆەنا گازەتتەرىندە «قازاقستاننىڭ اۆسترياداعى بۇرىنعى ەلشىسى راحات اليەۆتىڭ سايقىمازاق تەاترى» دەگەن مازمۇندا ماقالالار جاريالاندى. بۇنداعى قازاق قوعامى راحات اليەۆتىڭ قازاقستاننىڭ رەسمي بيلىگىن سىناۋىنا ونشا سەنىپ وتىرعان جوق، - دەيدى قىزىرحان شولپان.
«كەزىندە وسى بيلىكتىڭ جوعارى ەشەلونىندا سەن دە ءجۇردىڭ ەمەس پە؟ سول كەزدە قايدا قاراپ قالدىڭ؟» دەگەن ماعىنادا ماقالالار جاريالاندى. سونداي-اق، رەسمي ۆەنا قازاق بيلىگىنىڭ دە راحات اليەۆكە تاققان ايىپتارىن قابىلداي بەرمەيدى.
اۆستريادا نەبارى 8 ميلليون حالىق بار. ال، كۇنىنە 5 ميلليون گازەت-جۋرنال ساتىلادى. ياعني، ونداعى حالىق بيلىكتىڭ يا بولماسا وزگە دە كۇشتەردىڭ ايتقاندارىنا اۋىزىن اشىپ سەنە بەرمەيدى. ءار نارسەنى وزدەرى تارازىعا سالىپ، ەكشەيدى، – دەيدى ول.

ەسەنگۇل كاپقىزى 10 ماۋسىم 2009 جىل
«ازاتتىق» راديوسى