ءبىزدىڭ قوستاناي وبلىسىندا تاۋەلسىزدىك رۋحىمىزدى بەكىتۋگە سەپتىگى تيەتىن شارالار قاشاندا اۋىر جاعدايدا وتەدى. وزگەسىن بىلاي قويعاندا، ەشكىمنىڭ اتىندا ەمەس، ءتىپتى ەشتەڭەدەن دە حابار بەرمەيتىن، اتى دا، زاتى دا بەلگىسىز كوشەلەردى وزگەرتۋدىڭ ءوزى وڭايلىققا تۇسپەيدى. تابانداپ قارسى تۇراتىندار قاشاندا تابىلا قويادى. قيسىنعا كەلمەسە دە وزىنشە ءۋاج ايتىپ، «تاريحىمىز عوي» دەگەندى العا تارتا قويادى،

سول تاريحتىڭ دا، ۋاقىتتىڭ دا الدەقاشان وزگەرىپ كەتكەندىگىن بىلمەيدى ەمەس، بىلەدى. ادەيى ىستەيدى، قيقارلىققا باسادى. سونداعى باياعى «ءبىز كوپپىز، ءبىز مىقتىمىز، بىزبەن ساناسپاي كورىڭدەر» دەگەن سەكىلدى وزىنشە قوقان-لوققىسىنىڭ سيقى. ءتىپتى جاڭاعى كوشەگە ەسىمىن بەرۋگە سول ادامنىڭ ەڭبەگى مىڭ ەسە سىڭسە دە، ونى بۇكىل حالىق جاقسى بىلسە دە، سونداي قىڭىرلىققا باسا بەرەدى.

ءبىر عانا مىسال. اتى كەزىندە بۇكىل وداققا دۇركىرەپ شىققان كامشات دونەنباەۆا اپامىز جاقىندا باقيلىق بولىپ، بۇل ومىردەن اتتانىپ كەتتى. ەندى قىز بالالاردىڭ ىشىنەن شىققان داڭقتى ديقانشى، سوتسياليستىك ەڭبەك ەرىنىڭ اتىن ەستە قالدىرۋ مىندەت ەمەس پە؟ وعان ەشكىمنىڭ دا، قارسىلىعى جوق بولار. ويتكەنى  ول ەرلىككە پارا-پار ءىس تىندىرعان، كەزىندە جوعارعى كەڭەستىڭ دەپۋتاتى بولىپ، ۇلكەن مىنبەدە ءسوز سويلەگەن، بۇكىل وداققا ۇلگى بولعان وسىناۋ عازيز جانعا قانداي كوشەنىڭ اتىن بەرسەك تە، ارتىق بولمايتىندىعى بەسەنەدەن بەلگىلى.

وبالى نە، جەرگىلىكتى بيلىك جەتە قيمىلداپ، وعان ءبىر كوشەنىڭ اتىن بەرۋ ءۇشىن جەدەل تىڭداۋ وتكىزىپ، بارىن سالىپ باقتى. بۇدان زيالى قاۋىم دا شەت قالعان جوق. اقىرى كامشات بايعازىقىزىنا كەزىندە اۆياتسيوننايا دەپ اتالىپ كەتكەن كوشەنىڭ اتىن بەرۋگە كەلىسىمگە كەلدى. ەندى بۇل شەشىمدى قالالىق ءماسليحات بەكىتىپ، رەسپۋبليكالىق كوميسسياعا جىبەرەدى. ءبىز بۇل جەردە بۇل شەشىمنىڭ زاڭدى كۇشىنە اينالاتىندىعىنا سەنىمدىمىز. تەك ءبىر عاجابى، وسىناۋ ءوزى قالانىڭ شەتىنە ورنالاسقان، باس-اياعى كەلتە، ەشكىمنىڭ ەسىمىن يەلەنبەگەن كوشەگە وسى اتاقتى ادامنىڭ ەسىمىن بەرۋگە قارسى شىققاندار دا تابىلدى. و، توبا دەمەسكە نە شارا. قاراپ وتىرساڭ تاڭ قالاسىڭ. سول قارسىلاردىڭ قۋلىعىنا قۇرىق بويلامايتىندىعىن قايتەرسىڭ. ءبىرى «وعان ءبىر كوشەنى بەرگەنشە، نەگە اناۋ يۋبيلەينىي دەگەن اۋداندى بەرمەسكە» دەپ، وتىرىك جاناشىرلىق تانىتسا، ەكىنشىسى «الدىمەن كوشەنى جوندەپ الايىق، سوسىن دا اتىن بەرۋگە بولادى عوي» دەگەن ساۋەگەيلىككە باستى. مىنەكەي، قيىننان قيىستىراتىن قارسىلىق دەگەن وسىنداي بولادى.

ەكىنشىدەن، قالامىزدىڭ قاق ورتاسىندا «بىزگە نە ىستەي الاسىڭدار؟» دەگەندەي قاسقايىپ تۇرعان ورىستىڭ گوگول مەن پۋشكين سەكىلدى اقىن-جازۋشىلارى «مەن مۇندالايدى». بۇلارعا، ارينە، ءتىسىمىز باتپايدى. ويتكەنى قالامىزدىڭ باسىم بولىگىن قۇرايتىن وزگە ۇلت وكىلدەرى كۇنى ەرتەڭ  «اسىلدارىمىزدان ايىرىپ جاتىر» دەپ اتتانداپ شىعا كەلەرى ءسوزسىز. سوندىقتان دا ءبىز بۇل جەردە جەرگىلىكتى بيلىكتىڭ السىزدىگى دەپ ەشكىمدى دە سىناعالى وتىرعان جوقپىز. ويتكەنى ءبىز قانشا دەەگەنمەن وتكەن جىلدىڭ سوڭىندا اتاقتى «قىزىل بولشەۆيك» تاران دەگەن كىسىنىڭ اتىنداعى كوشەنى تاۋەلسىزدىك دەپ وزگەرتۋدەگى ويبايعا بەرگىسىز ايقايدى كورىپ، جاعامىزدى ۇستاعانبىز. بەينە ءبىر ەلىنەن، جەرىنەن ايىرىلىپ، بوسىپ كەتەردەي ۋلاپ-شۋلاعاندىعىن، وعان جەرگىلىكتى ءورىستىلدى گازەتتەر اتتان قوسىپ، ءبىراز ساياسي ناۋقانعا اينالدىرىپ باققاندىعىن ۇمىتقان جوقپىز. دەگەنمەن، جەرگىلىكتى بيلىك تاباندىلىق تانىتىپ، بارىن سالىپ، ءادىل شەشىم قابىلداۋعا قول جەتكىزدى.

بۇل داۋ باسىلا بەرە، اتويلاپ ەكىنشىسى شىقتى. وسى جاقىندا عانا، ناقتىراق ايتقاندا، اقپان 24-ءى  كۇنى تال تۇستە قالامىزدىڭ ءدال ىرگەسىندەگى وكتيابرسكايا دەگەن اۋىلدىڭ اكىمدىگىنىڭ الدىنا بارلىعى 50-60-تان استام قاباعى قاتۋ، اسا اشۋلى توپ جينالا باستادى. اۋىلعا سەل قاۋپى تۋدى ما، الدە ءبىر جاۋ شاپتى ما دەپ ۇرەيلەنىپ قالدىق. سويتسەك، «باقساق، باقا ەكەن» دەگەندەي اۋىل تۇرعىندارى بىرەۋلەردەن «اۋىلىمىزدىڭ اتىن قايداعى ءبىر اققايىڭ دەپ وزگەرتەدى ەكەن» دەپ ەسىتىپ، باياعى اتتانىنا باسىپتى.  ەشتەڭەنى تىڭداعىسى كەلمەيتىن، كادىمگى «تەك وزىمىزدىك دۇرىس» دەيتىن ەش ەس بەرمەيتىن قارا توبىر. ولاردى سابىرعا شاقىرماققا نيەتتەنىپ، ماسەلەنىڭ ءمانىسىن تۇسىندىرمەك بولعان قوستاناي اۋدانى اكىمىنىڭ ورىنباسارى بولات بەكەنوۆتى تىڭداۋعا ەشكىم دە قۇلىق تانىتپادى. تەك ايقايعا باسادى. ولارعا وزگەنىڭ پىكىرىنىڭ قاجەتى شامالى. ءتىپتى جاۋلىق ەسەبىندە تانۋعا جاقىن. سوسىن ورىنباساردىڭ ءتوزىمى تاۋسىلىپ، شىنداپ كەلگەندە مۇنىڭ ءوزى رۇقسات ەتىلمەگەن جيىن ەكەندىگىن ەسكەرتۋگە ءماجبۇر بولدى. دەگەن توبىر جەڭدى، ورىنباسار ءوز جۇمىسىنا كەتتى.

بۇل توپتىڭ بەتى قايتار ءتۇرى بايقالمادى. ولارعا تاعى دا ادامدار قوسىلىپ، كۇزەتشىلەردى بىلاي يتەرىپ قويىپ، بارلىعى جەرگىلىكتى مادەنيەت ۇيىنە جينالدى. ورىنباسار وسىندا كەلىپ، تاعى دا تۇسىنىستىككە شاقىرۋعا نيەتتەنگەن.

— جالپى، جينالىس، بەيبىت شەرۋ مەن ميتينگ وتكىزۋ تۋرالى زاڭ بەلگىلەگەن ناقتى ەرەجەلەر بار، - دەدى ول جينالعاندارعا. — الدىمەن اتقارۋ ورگانىنا ءوتىنىش جازىلۋى كەرەك. ولاي ىستەگەن جوقسىزدار. دەمەك، بۇگىنگى جينالعاندارىڭىز — مۇلدەم زاڭسىزدىق. بيلىك قانداي دا ماسەلەنى بىرلەسە شەشۋگە دايىن. ءبىزدىڭ ەسىگىمىز كىم-كىمگە دە اشىق.

جانالعانداردىڭ  بۇعان دا قۇلاق اسقىسى جوق. «ءبىز اۋىلدىڭ اتىن وزگەرتۋگە قارسىمىز» دەۋدەن تايعان ەمەس. زاڭعا دا پىسقىرىپ قاراعىسى جوق. مۇنى تۇسىنگەن ورىنباسار امالسىز اڭگىمەن توقتاتۋعا ءماجبۇر بولدى.

جينالعان توپتىڭ قايسار-قايتپاس نيەتىنە قاراعاندا ولار بۇل ىستە اسقان تاباندىلىق تانىتپاق. مۇنداي توبىرعا سەنىڭ تاۋەلسىزدىگىڭ دە، رۋحاني جاڭعىرۋعا بەتبۇرىس جاساپ تالپىنىپ جاتقاندىعىڭ دا، ءتىپتى زاماننىڭ قازىر مۇلدەم باسقا ەكەندىگىنە  پىسقىرىپ قارامايتىندىعى بايقالادى. وسىنى كورىپ، كوڭىلىمىزدە كوپ تۇيتكىل قالدى. تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ تاعدىرىنىڭ ءالى دە تالاي تالقىعا ءتۇسىپ، جاڭارۋدىڭ وڭايلىقپەن وتپەسىنە كوزىمىز جەتكەندەي بولدى. ەلدىگىمىزگە سىن ءالى الدا كورىنەدى. جانىمىزعا باتاتىنى وسى.

جايبەرگەن بولاتوۆ، قوستاناي

Abai.kz