ناۋرىز – شىن مانىندە حالىقتىڭ مەرەكەسى. بىراق، وسىناۋ ۇلى مەرەكە قايتا جاڭعىرعالى بەرى بۇقارالىق سيپات العان ەمەس. راس، 1980 جىلداردىڭ اياعىندا جۇرت ۇلىستىڭ ۇلى كۇنىمەن جامىراپ تابىسقانداي بولعان. قىر مەن ويدا كيىز ۇيلەر تىگىلىپ، التىباقاندار قۇرىلىپ، قازانداردا ناۋرىز كوجە قايناپ، ەل ءىشى مارە-سارە بولىپ باستاعان ەدى. الايدا، تاۋەلسىز ەل اتانىپ، ءوز ەركىمىز وزىمىزگە تيگەن ساتتە ناۋرىز ەسكىلىكتىڭ سارقىنشاعى سياقتى  كورىنىپ، اسىرەسە، شەندى-شەكپەندىلەردىڭ تاراپىنان الدەقانداي ءبىر ساياسي استارى بار جيىننىڭ بەلگىسىنە اينالىپ كەتتى. قايسىبىر اكىم-قارالار حالىق كوپ جينالاتىن ناۋرىزدان قورقىپ، ونى قاتاڭ باقىلاۋعا الدى. ناۋرىز سولتۇستىك ايماقتار ءۇشىن اۋارايى  قولايسىز مەزگىل دەپ، ۇلىس كۇنىن كەيىنگە قالدىرىپ، قارسىلىق تانىتقان شەنەۋنىكتەر دە شىقتى. ونى ايتاسىز، اسىرە ءدىندارلار، سونىڭ ىشىندە سالافيزم اعىمىنداعىلار ناۋرىز مەرەكەسى قازاقتىكى ەمەس، بۇنىڭ تۇبىندە كوپقۇدايشىلدىق جاتىر، جاراتقان حاققا سەرىك كەلتىرەتىن نىشاندار بار دەپ، ورە تۇرەگەلدى. ايتسە دە، ەل ءىشى ناۋرىزعا دەگەن اينىماس قۇرمەتىن ساقتاپ قالا ءبىلدى. اسىرەسە، ەلىمىزدىڭ باتىس وڭىرىندەگى اعايىن ۇلىستى تويلاۋدى ناۋرىزدىڭ 14-ىنەن باستاپ، امال كۇنىن بابالار داستۇرىمەن اتاپ ءوتىپ كەلدى. وسى ارادا ايتا كەتەلىك، ناۋرىز مەرەكەسىنە قاتىستى ەرەكشە قۇرمەت ەلباسىمىزدىڭ تاراپىنان دا جىل سايىن بايقالاتىن ەدى. مەملەكەت باسشىسى بۇل كۇنى زەرلى شاپان كيىپ، باسىنا قۇندىز بورىك قوندىرىپ، بۇقارا جۇرتىمەن بىرگە بولدى، ناۋرىز كوجە ءىشىپ، جۇرتقا العىس ءبىلدىردى. اتتەڭ-ايى سول: انشەيىندە ەلباسىن ۇلگى تۇتىپ، ەلباسىنىڭ تاپسىرماسى دەگەندە قۇلشا قۇلشىنىپ، قۇراق ۇشاتىن شەنەۋنىكتەر ارمياسى ءمىز باققان جوق. ولار وسىنداي سۇستى كەلبەتتەرىمەن، قىرىن قاباقتارىمەن نازارباەۆ بيلىگىندەگى مەملەكەتتىڭ ۇلتتىق مەملەكەت بولۋىنا دا، پرەزيدەنتتىڭ مەملەكەتتىلىكتى قالىپتاستىرىپ، وركەندەتۋ ساياساتىنا دا مىزعىمايتىن قارسىلىقتارىن تانىتۋمەن كەلدى. ولار ءالى دە قارسى، ولار ءالى دە قارسى بولا دا بەرەدى. ايتسە دە، حالىقتىڭ اتى – حالىق. ساڭلاق ساياساتكەر نازارباەۆ ەندى بارلىق كۇشتى رۋحاني جاڭعىرۋعا، ۇلتتىق ءداستۇر-سالت يگىلىكتىرى مەن باستاۋلارىنا كىلت بۇرۋ قاجەتتىگىن قاپىسىز ۇقتى. جانە بۇل بەتبۇرىس از-كەم ۋاقىتتىڭ ىشىندە حالىق تاراپىنان بۇرىن سوڭدى بولماعان قولداۋ تاۋىپ، العاشقى ناتيجەسىن بەرىپ تە جاتىر.

سونىمەن، اڭگىمەمىزگە ورالايىق. ادەتتە جالپى قازاقستان قازىرگى كۇنتىزبەلىك جاڭا جىلعا اي بۇرىن دايىندالادى. ۇلكەن عيماراتتار بىلاي تۇرىپتى، شاعىن مەكەمەلەر، ءتىپتى، شاشتاراز دۇڭگىرشەكتەرىنىڭ اينەكتەرىنە دەيىن شىرشا مەن اقۇلپا قاردىڭ سۋرەتى تاڭبالانىپ، ساۋدا ورىندارى جاڭاجىلدىق جەڭىلدىكتەر جاساپ جانىعادى. شەنەۋنىكتەرىمىز بولسا دا ەس-اقىلدان ايرىلىپ، 1 قاڭتار كۇنى دۇنيە تەگىس جاڭارىپ، ىستەرى العا باسىپ، ءبارى تۇز-تۇگەل وزەگەرىپ شىعا كەلەتىندەي شاپقىلايدى. وكىنىشكە قاراي، ناۋرىزدى مەرەكەلەۋدە بۇنىڭ ءبىرى دە جوق. قالالىق اكىمدىك پارمەن بەرىپ، كورنەكى جەرلەرگە ناۋرىز مەرەكەسىنىڭ بەلگىلەرىن ايگىلەيتىن كورىنىستەردى ىلگەنى بولماسا، وزگە قىزمەت ورىندارى – ءلام-ميم. ولار ءۇشىن ناۋرىز قاتارداعى دەمالىس كۇندەرىنىڭ ءبىرى عانا سەكىلدى. بۇقارا حالىق ناۋرىزعا قاتىسۋشى ەمەس، سىرتتاي باقىلاۋشى توبىردىڭ ساناتىنان اسپايدى. ولار قاز-قاتار تىگىلگەن ۇيلەرگە كىرە المايدى. ناۋرىز كوجەدەن ءدام تاتا المايدى. ءان ايتىپ، بي بيلەپ، ونەرلەرىن ورتاعا سالۋعا جانە قاقىلى ەمەس. جاڭا جىلدىڭ جارناماسىنا بىرەر اي بۇرىن كىرىسىپ كەتەتىن باق ۇلىستىڭ ۇلى كۇنىندەگى جيىن بارىسىنان جاساندى رەپورتاجداردار جاساۋدان ارىگە بارعان ەمەس. وسى جايتتى وبالى نە كەرەك، مادەنيەت جانە سپروت ءمينيسترى ارىستانبەك مۇحاممەديۇلى الدىن الا ەسكەرتىپ، ناۋرىزدى اتاپ ءوتۋدىڭ جاڭا ناقىشتارى تۋرالى ويى مەن ۇسىنىستارىن ورتاعا سالىپ ەدى، ونى ءبىزدىڭ مادەنيەتتانۋشىلار مەن باق وكىلدەرى جەتە ەسكەرگەن جوق. الايدا، ءمينيستردىڭ باستاماسى وتە ورىندى. ولقىلىقتىڭ ورىنى بيىل تولماسا دا، الداعى جىلى تولادى، وشكەن جانادى، وتكەن ورالادى دەگەن ويدامىز.

مىنە، كەشەلى بەرى قالالاردا، اۋدان ورتالىقتارى مەن ەلدى مەكەندەردە كيىز ۇيلەر تىگىلىپ، ناۋرىز مەركەسىنە دايىندىق قىزۋ ءجۇرىپ جاتىر. بىراق، باياعى جارتسا – سول جارتاس. باياعى سارىن، ەسكى ادەت: اكىمشىلىك كەلىپ كورسىن، اكىمشىلىك كەلىپ باعاسىن بەرسىن، كوجەنى اكىمشىلىك قىزمەتكەرلەرى  ءىشسىن،ت.ب. قالعانىن سوسىن كورە جاتامىز. بۇل نە تالاپ، نە ماسقارا؟!. اۋ، اعايىن،  ناۋرىز مەركەسى سوندا، الەۋمەتتىڭ مەرەكەسى مە، الدە اكىمشىلىك قىزمەتكەرلەرىنىڭ مەرەكەسى مە؟ نەگە بىزدە بارىنە بيلىك ارالاسۋى كەرەك؟ ناۋرىز كوجەگە نەگە بيلىك قانا مۇرت باتىرۋى كەرەك؟ نەگە ءۇي تىگۋدى، ۇلىستىڭ ۇلى كۇنىن تويلاۋدى  بيۋدجەت قىزمەتكەرلەرىنىڭ موينىنا عانا جۇكتەيمىز؟ وسىنداي جاساندىلىقتان قاشان ارىلامىز؟ بۇنداي جاساندىلىقتان كەتۋ ءۇشىن، مەنىڭشە بولعاندا،  حالىقتىڭ مەرەكەسىن حالىقتىڭ وزىنە قايتارىپ بەرۋ كەرەك. ول ءۇشىن ناۋرىز اتالىپ وتىلەتىن الاڭدار بەلگىلەنگەن سوڭ ءۇي تىگۋدى، التىباقان ورناتۋدى، ءدام-تۇز ۇسىنىلىپ، داستارحان جاياتىن مۇمكىندىكتى، ەل ىشىندەگى ونەرپازداردىڭ ونەرىن پاش ەتۋگە ىڭعايلى جاعدايدى كوپشىلىكتىڭ وزىنە قالدىرۋ قاجەت. بۇنداي مۇمكىندىك بولسا، مەكەمەدەگى ۇجىمدار، جەكەلەگەن تۇلعالار وزدەرى-اق بىلەك ءتۇرىپ شىعادى. ۇلىس وسىلايشا، ءوزىنىڭ اۋەل باستاعى الەۋمەتشىل، حالىقشىل باستاۋىنا ورالادى. ءيا، ەپتەپ وسىلاي بولىپ تا جاتىر. بىراق، سول يگىلىككە اكىمدىكتىڭ تاراپىنان وڭتايلى ءام ورايلى مۇمكىندىك جاسالا بەرسە بولعانى.

ءشارىپحان قايسار

Abai.kz