وقۋعا تۇسكەن جىلىمىز بولاتىن. ول كەزدە گۋرەۆ قالاسى دەپ اتالاتىن وبلىس ورتالىعىنداعى پەدينستيتۋتىنىڭ «سۋ جاڭا» ستۋدەنتتەرى بولىپ اۋىلشارۋاشىلىق تاجىريبەسىنەن ءوتۋ ءۇشىن ەلتايعا كەلدىك. ەلدى-مەكەننەن جەتى شاقىرىمداي جەردە ورنالاسقان «باعىرلاي» دەپ اتالاتىن سۋدىڭ جاعاسىندا تۇرعان ءبىر ۇيگە قونىستاندىق. كۇندىز تاس باساتىنبىز دا، كەشكە قاراي اس ىشەتىن بولمەدە وتىرىپ بىرازعا دەيىن اڭگىمە ايتاتىنبىز. اركىمنىڭ كورگەن-بىلگەنى بار. قىزىقتى اڭگىمەنى بىرىنەن سوڭ ءبىرىن ەستىپ وتىرعاندا ءتۇن بولاتىن. ۇيقىمىز قانباي تاڭەرتەڭ كوزىمىزدى تىرناپ اشىپ، جۇمىسقا كەتەتىنبىز. ستۋدەنتتىك رومانتيكانىڭ العاشقى قىزىقتارى وسىلاي باستالعان بولاتىن ءبىز ءۇشىن. بىردە تاراس ۆاسيلەۆ دەگەن ءبىر ستۋدەنت قۇرداسىمىز ءسوز الىپ، مەكتەپتە وقىپ جۇرگەندە بولعان ءبىر قىزىقتى وقيعانى ەسىنە الدى.

توعىزىنشى كلاستا وقىپ جۇرگەن كەزدە اۋدان ورتالىعىندا بولاتىن جارىسقا بارعان ەكەن. قاراكول پوسەلكەسىندە ەركىن كۇرەستەن اۋدان بىرىنشىلىگى ءوتىپتى. اعادەەۆ دوسىم مەن وماروۆ قادىر اعايلارى باپتاعان ونشاقتى ءجاسوسپىرىم بالا قاتىسىپتى بۇل جارىسقا. 62 كەلىگە دەيىن سالماق دارەجەسىندە ونەر كورسەتۋ ءۇشىن تاراس ۆاسيلەۆتى الىپتى.

جارىس ادەتتەگىدەي سەنبى-جەكسەنبى كۇندەرى وتەدى عوي. ءۇش اينالىمدى جەڭىپ شىققان تاراس ۋچيليششەدە وقيتىن بايعانيندىك ءىزباسار دەيتىن بالامەن بەلدەسەدى. بۇرىن جارىستارعا شىعىپ جۇرگەن قارسىلاسى ايلاسىن اسىرىپ تىنىپ، جەڭىمپاز بولسا كەرەك. تاراس جەڭىلگەنىنە قاتتى قىنجىلادى. اسىرەسە جەڭىمپازداردى ورتاعا شىعارىپ ماراپاتتاعان كەزدە بىلىنەدى ونىڭ قينالعانى. ساعات ءتورتىڭ شاماسىندا ويماۋىتتان كەلگەن سپورتشىلار اۆتوبۋسقا وتىرىپ جولعا شىعىپتى. دوسىم اعاي مەن قادىر اعايلارى جول قىسقارسىن دەپ اڭگىمە ايتىپ كەلەدى ەكەن. كەزىندە وزدەرىنىڭ قالاي كۇرەسكەنىن ايتىپتى. اعادەەۆ دوسىم قاراعاندى قالاسىنداعى دەنە شىنىقتىرۋ ينستيتۋتىن بىتىرگەن بولاتىن. ەركىن كۇرەستىڭ مامانى. اراسىندا قازاقشا كۇرەستەن دە جارىسقا شىعىپتى. ويماۋىت ورتا مەكتەبىندە دەنەشىنىقتىرۋدان ساباق بەرەدى. ءارى مەكتەپ سپورتزالىندا كەشكى ۋاقىتتا كۇرەستەن وتكىزەتىن ۇيىرمەسى بار. ال وماروۆ قادىر اعايلارىنا كەلەتىن بولساق، ول گۋرەۆ پەدينستيتۋتىنىڭ فيزيكا-ماتەماتيكا فاكۋلتەتىن بىتىرگەن. مەكتەپتە سول پاندەردەن ساباق بەرەدى. ورتالىق ازيا ەلدەرىنىڭ چەمپيونى بولعان اتاقتى جوريس ىسقاقوۆتىڭ شاكىرتى ەكەن. ءوزى دە «سسسر سپورت شەبەرى» نورماتيۆىن ورىنداپتى. قادىر وماروۆتىڭ قالاي كۇرەسەتىنىن بۇكىل اۋىل بىلەدى.

اۋىلدارىنا ماۋسىمدىق جۇمىسپەن شەشەندەر كەلىپ جۇرەتىن كورىنەدى. سولاردىڭ اراسىندا گروزنىيدىڭ چەمپيونى بولعان ءبىر بالۋان بولىپتى. الگىنىڭ كۇشى بويىنا سىيماي جۇرسە كەرەك. قۇرىلىستىڭ باسى قاسىندا جۇرگەن قازاقتارعا ءوزىنىڭ كۇرەسكىسى كەلەتىنىن ايتىپ كورىپتى. ۇسىنىسى ەلەنبەگەسىن، «سەندەر، قازاقتار، السىزسىزدەر!» دەپ كوپتىڭ ارىنا تيە باستاپتى. وسى حابار اۋىل تۇرعىندارىنا تەز تاراپ كەتكەن بولۋى كەرەك. سول جەردىڭ «مەنەدجەرلەرى» جەڭگەن ادامعا جەڭىلگەن ادام ءبىر قوي بەرەدى دەپ كەلىستىرىپ تە قويىپتى. سول كەزدە قازاقتاردىڭ اتىنان وسى قادىر اعاي كۇرەسكە شىققان ەكەن. بىرەۋدىڭ اۋلاسىن كۇرەسۋ ءۇشىن ارنايى دايىنداپتى. سپورتزالدان بىرنەشە مات الىپ كەلىپ توسەپتى. اۋىل ادامدارىنا بۇدان باسقا قىزىق بار ما؟ وسى كۇرەستى كورۋ ءۇشىن ۇلكەنى بار، كىشىسى بار بۇكىل اۋىل تۇرعىندارى جينالعان ەكەن. تورەشى بولعان دوسىم اعايلارى. التى مينۋتقا سوزىلعان كۇرەستىڭ ناتيجەسىندە تازا جەڭىسپەن قادىر اعايلارى جەڭەدى. كورەرمەندەردىڭ سۇيىسپەنشىلىگى مەن قۇرمەتىنە يە بولعان ول تالاي جاستاردىڭ رۋحىن كوتەرگەن ەكەن سول كەزدە. وسى وقيعادان كەيىن اۋىل بالالارىنىڭ ءبارى كۇرەسكە جازىلىپتى...

... اۆتوبۋس قايتا-قايتا تايعاقتاپ كەلە جاتىپ ءبىر جەرگە كەلگەندە مۇلدەم باتىپ قالادى. ءارى يتەرىپ كورەدى، بەرى يتەرىپ كورەدى. بولمايدى، ويتكەنى دوڭگەلەكتەرى تەرەڭ بويلاپ كەتىپتى. ەندى نە ىستەۋ كەرەك؟ ويماۋىتقا دەيىن وتىز شاقىرىمداي جەر بار. باپكەرلەر ءوزارا كەلىسىپ، ءۇش-ءتورت ادام بولىپ اۋىلعا بارۋ كەرەك دەپ شەشەدى. اۆتوبۋستى سۇيرەپ شىعاراتىن ءبىر جۇردەك ماشينا الىپ كەلمەسە بولمايدى ەكەن. قادىر اعاي اۋىلعا وزىمەن بىرگە بارۋ ءۇشىن شاكىرتتەرىن ىرىكتەي باستايدى. قاسىنا مارات پەن جۇماحان دەگەن ەكى شاكىرتىن الادى. سول كەزدە تاراس ورتاعا سۋىرىلىپ شىعىپ، ءوزىنىڭ بارعىسى كەلەتىنىن ايتىپتى. قادىر اعايى قارسى بولمايدى. تەك جول اۋىر بولاتىنىن ەسكەرتىپتى. اۋىلعا باراتىندار ۇستىلەرىنە جىلى كيىمدەرىن كيىپ الىپ جولعا شىعىپ كەتەدى. قالعاندارىنا باس-كوز بولىپ دوسىم اعايى قالىپتى اۆتوبۋستا.

تۇندەلەتىپ جول ءجۇرۋ اۋىر ەكەن. توڭ تۇسكەن ۋاقىت بولاتىن. «قوياندىنىڭ تاقىرىنان» وتكەسىن بالشىققا ءتۇسىپ، سۋ كەشىپ ۇزاق ءجۇرىپتى. اراسىندا قۇرعاقتاۋ جەرگە شىقسا بولدى قۇلاي كەتەدى ەكەن ءبارى. ونشاقتى مينۋتتاي دەمالىپ العاسىن قايتادان ءجۇرىسىن جالعاستىرادى. اياعىن زوردان كوتەرىپ كەلە جاتقان  مارات شارشاعان سياقتى، ءبىر كەزدە تىزەرلەپ وتىرا كەتىپتى. قادىر اعايى ونى قولتىعىنان دەمەپ، جۇرە الماعاسىن يىعىنا كوتەرىپ الادى. ءسويتىپ كەلە جاتقاندا الدارىنان اۋىلدىڭ شامدارى كورىنىپتى اقىرى. ءسىرا، بەس-التىنىڭ شاماسى سياقتى. ماراتتى ۇيىنە اپارىپ تاستايتىن بولىپ قادىر اعايى ونى وزىمەن بىرگە الا كەتەدى. تاراس پەن جۇماحان ءوز ۇيلەرىنە قاراي تارتادى. ۇيىنە جەتكەن بويدا تاراس اۆتوبۋستىڭ باتىپ قالعانىن، وندا كىسىلەردىڭ كۇتىپ وتىرعانىن ايتادى دا، سول جەرگە جاتا كەتەدى. ءبىراز ۇيىقتاسا كەرەك، ويانعانمەن كوزىن اشا المايدى. كيىمدەرىن اۋىستىرعان ەكەن، ءوزىنىڭ توسەگىندە جاتقانىن بىلەدى. ءسويتىپ ۇيقىلى-وياۋ جاتقاندا كەلەسى بولمەدەن بىرەۋدىڭ داۋىسىن ەستيدى. سوزىنە قۇلاق تۇرسە، قادىر اعايىنىڭ داۋسى. ماراتتى ۇيىنە اپارىپ تاستاپ، جۇردەك ماشينا الىپ اۆتوبۋستى بارىپ سۇيرەتىپ كەلىپتى. ءبارى دە امان ەكەن. ەندى وزىمەن بىرگە كەلگەندەردىڭ ۇيلەرىنە بارىپ، اكە-شەشەسىنە بالالارىنىڭ جولدا كورسەتكەن «شىدامدىلىعىن» ايتىپ جۇرسە كەرەك. «سۋ مەن بالشىقتى كەشىپ، وتىز شاقىرىم جولدى جاياۋ ءجۇرىپ كەلۋ بۇعاناسى قاتپاعان بالاعا وڭاي شارۋا ەمەس قوي. جارىستا جەڭىمپاز بولمادىم دەپ وكىنىپ كەلىپ ەدى. ودان دا زور قيىنشىلىقتى جەڭدى بالاڭىز. تاراس ءالى مىقتى جىگىت بولادى!» - دەيدى قادىر اعايى. تاراس كوزىن اشپاستان ۇيىقتاعان بولىپ جاتا بەرەدى. ىشىنەن قۋانىش سەزىمى كەرنەپ بارادى. قۇلاعىنا ءالسىن-ءالسىن،«تاراس ءالى مىقتى جىگىت بولادى!» - دەگەن ءسوزى ەستىلىپ جاتىپتى ۇستازىنىڭ.

اڭگىمە اياقتالعان سوڭ ءبارىمىز بولمەلەرىمىزگە تاراستىق. قاسىمىزدا جۇرگەن دوسىمىزدىڭ مۇنداي ەرلىگى ءبىزدى دە ءبىراز تولعاندىردى. سول وقيعانى كوز الدىما ەلەستەتىپ جاتىپ كوپكە دەيىن ۇيىقتاي المادىم. اركىمدى ءبىر سىنايتىن سىناق ساعاتى بولادى عوي. تاراس قۇرداسىم سول سىناقتان وتكەن سياقتى مەن ءۇشىن...

قابيبەك مۇحيتوۆ

اتىراۋ وبلىسى

Abai.kz