كسرو قالاي كۇيرەدى؟
وسى كسرو قالاي تاراپ ەدى؟ جەر-جاھاندى تىتىرەتىپ تۇرعان الىپ يمپەريا تاريح قويناۋىنا قالاي كەتتى؟ بۇگىن بۇل سۇراقتارعا دا تولىمدى جاۋاپ ىزدەيتىن شاق تۋدى.
وسى كسرو قالاي تاراپ ەدى؟ جەر-جاھاندى تىتىرەتىپ تۇرعان الىپ يمپەريا تاريح قويناۋىنا قالاي كەتتى؟ بۇگىن بۇل سۇراقتارعا دا تولىمدى جاۋاپ ىزدەيتىن شاق تۋدى.
جۇرتتىڭ ءبارى ونى 1991 جىلعى 8 جەلتوقساندا بەلارۋس، رەسەي جانە ۋكراينا باسشىلارى س.شۋشكەۆيچ، ب.ەلتسين، ل.كراۆچۋك ۇشەۋىنىڭ بەلوۆەجدەگى كەلىسىمگە قول قويۋىمەن تارادى دەپ تۇسىنەدى. راس، بۇل ۇشەۋى قول قويعان قۇجاتتا مىناداي سوزدەر بار: ء“بىز، 1922 جىلعى كسر وداعىنىڭ قۇرىلتايشىلارى رەتىندە كەلىسىم-شارتقا قول قويۋشى – بەلارۋس رەسپۋبليكاسى، رەسەي فەدەراتسياسى (ركسفر) جانە ۋكراينا … كسر وداعى حالىقارالىق قۇقىنىڭ سۋبەكتىسى جانە گەوساياسي شىندىق رەتىندە ءوزىنىڭ ءومىر ءسۇرۋىن توقتاتاتىنىن اتاپ وتەمىز”، دەلىنگەن. شىنىندا دا كاۆكازداعى ءۇش رەسپۋبليكانىڭ وداعىمەن (زكسفر) بىرگە ولار 1922 جىلى كسرو-نى قۇرۋ تۋرالى كەلىسىم-شارتقا قۇرىلتايشى رەتىندە قول قويعانى راس. بىراق، 1936 جىلعى جاڭا كونستيتۋتسياعا سايكەس ونىڭ قۇرىلتايشىلارى 11 رەسپۋبليكا بولعان ەدى عوي. العاشقى ۇشەۋىنەن باسقا وعان ارميان، ءازىربايجان، گرۋزين، قازاق، قىرعىز، وزبەك، تاجىك، تۇركىمەن رەسپۋبليكالارى ەندى. ارتىنان، 1940 جىلعى اننەكسيانىڭ ناتيجەسىندە بالتىق رەسپۋبليكالارى مەن رۋمىنيادان تارتىپ الىنعان بەسسارابيادا پايدا بولعان مولدوۆا كسر-ى قوسىلدى. ءسويتىپ، وداقتاس رەسپۋبليكالار سانى 15 بولدى. سوندىقتان العاشقى ۇشەۋى كسرو-نى وزدىگىنەن زاڭ جۇزىندە تاراتا المايتىن. تەك بالتىق رەسپۋبليكالارى قۇساپ ونىڭ قۇرامىنان شىعۋى عانا مۇمكىن ەدى. ەلدىڭ ەكونوميكاسى قۇلدىراپ، كسرو انە ىدىرايدى، مىنە تارايدى دەپ ەلەڭدەپ جۇرگەن حالىق ول كەزدە بۇعان اسا ءمان بەرە قويعان جوق. ءبارى دە بوركىن اسپانعا اتىپ، سول جىلدارداعى ونى جامانداعان اقپاراتتاردىڭ ارقاسىندا ابدەن جەككورىنىشتى بولىپ كەتكەن “قىزىل” يمپەريانىڭ ىدىراعانىنا ءماز بولدى. بىراق ارتىنان، 22 جەلتوقساندا قازاقستان پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ باستاماسىمەن الماتىعا كەلگەن 11 رەسپۋبليكانىڭ باسشىلارى تمد قۇرۋ جونىندە دەكلاراتسيا جاريالاپ، كسرو-نىڭ تارالۋىن زاڭعا سايكەستەندىردى. ويتكەنى، مۇندا بارلىق قۇرىلتايشىلار دا قاتىسقان بولاتىن. سول كەزدەگى اتاقتى “يزۆەستيا” گازەتى ەڭ ۇلكەن ارىپتەرمەن ءبىرىنشى بەتىنە “كسرو-نىڭ تاريحى قازاقستاندا اياقتالدى” دەپ جازعان. جانە بۇل اينا-قاتەسىز شىندىق ەدى.
ال كسرو-نىڭ ءوزىنىڭ جوعارعى ورگاندارى بۇل كەزدە قايدا ەدى؟ ولار ەلدىڭ ىدىراماۋى ءۇشىن قانداي ارەكەت جاسادى دەگەنگە كەلەتىن بولساق، اڭگىمەنى ءسال ارىدەن قوزعاۋعا تۋرا كەلەدى.
1991 جىلعى 2 قىركۇيەكتە كسرو حالىق دەپۋتاتتارىنىڭ كەزەكتەن تىس V سەزى اشىلدى. بۇل جانە سوڭعى سەز بولعانىن ەسكە سالا كەتەيىك. ونى وداق كەڭەسىنىڭ توراعاسى ي.لاپتەۆ اشقانىمەن، بۇل كسرو پرەزيدەنتى ميحايل گورباچەۆتىڭ سوڭعى بەنەفيسى بولدى. گورباچەۆ وسى سەزدە بارىنشا بەلسەندى بولىپ، ءوزىنىڭ ويعا العان دۇنيەلەرىنىڭ ءبارىن دە وتكىزە الدى. كونبەسەڭدەر تاراتىپ جىبەرۋگە قاقىم بار دەگەن قوقان-لوقىنى جاساي وتىرىپ، دەپۋتاتتارعا الدىمەن ەگەمەندى ەلدەردىڭ (بۇرىنعىداي وداقتاس رەسپۋبليكالار ەمەس) وداعى تۋرالى جاڭا شارت دايىندالىپ، وعان قول قويىلاتىنى جونىندەگى شەشىمدى وتكىزدى. ايتا كەتەرلىگى، جاڭا كەلىسىم-شارت تۋرالى مالىمدەمەنى دەپۋتاتتارعا قازاق كسر پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازارباەۆ وقىپ بەرگەن ەدى.
وسى سەزدە گورباچەۆ مەملەكەتتىك قاتىناستاردىڭ جاڭا جۇيەسىن قۇرۋ ءۇشىن وتپەلى كەزەڭ جاريالاپ، ونى دا سەزدە بەكىتتىرىپ الدى. ال وتپەلى كەزەڭدەگى مەملەكەتتىك ورگاندار تۋرالى زاڭعا سايكەس بۇدان بىلاي دەپۋتاتتاردىڭ سەزى بولمايتىن ەدى. (وسىعان نازار اۋدارىڭىزدار، كەيىن ونىڭ كەدەرگىسى بولادى). دەپۋتاتتار ەندىگى جەردە تەك ەكى پالاتادان تۇراتىن جوعارعى كەڭەستىڭ جۇمىستارىنا قاتىسۋعا قۇقىلى جانە مەرزىمى اياقتالعانشا دەپۋتاتتىق مارتەبەدەن ايىرىلمايتىن بولدى. سونىمەن بىرگە، جوعارعى پالاتا رەسپۋبليكالار كەڭەسى دەپ، ال تومەنگى پالاتا – وداق كەڭەسى دەپ اتالدى. ەلدى باسقارۋشى ەڭ جوعارعى ورگان بولىپ مەملەكەتتىك كەڭەس قۇرىلدى. ونىڭ قۇرامىنا كسرو-نىڭ جانە وداقتاس رەسپۋبليكالاردىڭ پرەزيدەنتتەرى ەندى. بۇل ءوز كەزەگىندە بۇرىنعى ساياسي بيۋرونىڭ ءرولىن اتقارا الاتىن ەڭ جوعارعى مەملەكەتتىك ورگان ەدى.
پارلامەنتتىڭ جوعارعى پالاتاسى ءاربىر رەسپۋبليكادان 20 دەپۋتاتتان وكىل رەتىندە جىبەرىلگەن 200-دەن ارتىق ادامنان تۇردى. بۇرىنعى ۇلتتار كەڭەسى پالاتاسىنا ساياسي بيۋرونىڭ ۇسىنىسىمەن وزبەك وكىلى رافيك نيشانوۆ سايلانعان بولسا، ەندى ءوز قولدارىنا بيلىك تيگەن دەپۋتاتتار توراعالىققا قازاق دەپۋتاتى ءانۋار ءالىمجانوۆتى تاڭداپ الدى.
وسى جەردە انەكەڭ تۋرالى دا ايتا كەتەلىك. جازۋشى ءانۋار ءالىمجانوۆتىڭ ەسىمىن بىلمەيتىن قازاق بالاسى جوق شىعار. ءبارى دە ونى تابيعاتىنان دارا تۋعان، ۇلتىمىزدىڭ ءبىرتۋار ۇلدارىنىڭ ءبىرى دەپ بىلەدى. انەكەڭنىڭ ىشكى كۇشى، تەرەڭدىگى، ءبىلىمى مەن بىلىگى قاباتتاسا توگىلىپ، بۇلقىنا اقتارىلعاننان ول قانداي دا ءبىر كەلەلى ويدى تولعاعاندا اعىل-تەگىل تەز سويلەيتىن ەدى دەيدى بىلەتىندەر. سونىمەن قاتار، كوپتەگەن زامانداستارى ونىمەن بىلىك سالعاستىرىپ، پىكىر تالاستىرۋدان قاشىپ جۇرەتىندىگى – تۇلپارمەن قاپتالداسقان تۇعىرداي بولىپ، دالادا قالاتىنىن سەزگەننەن دەگەن وي ايتادى ولار.
كسرو-نىڭ اقىرىپ تۇرعان كەزىندە ۇلتتىق ەليتانىڭ بارى وقيتىن، سالىستىرمالى تۇردە ايتقاندا اسا وتكىر، ءارى ىقپالدى “ليتەراتۋرنايا گازەتا” دەگەن گازەت بولاتىن. (ول قازىر دە بار، بىراق “وزىڭنەن زور شىقسا ەكى كوزىڭ سوندا شىعار” دەگەندەي وتكىرلىگى، ونىڭ ىشىندە وتىرىگى وزىنەن اسىپ كەتكەن ۇساق-تۇيەك گازەتتەردىڭ تاساسىندا قالىپ قويدى). ءومىردىڭ كوپتەگەن شىندىعى مەن شىرىلىن كوبىنە سول جازاتىن. ونىڭ رەداكتسيالىق القاسى پارتيانىڭ ورتالىق كوميتەتى وزىنە قۇلاي بەرىلگەن ادامداردان تاعايىندالاتىن “پراۆدا” مەن “يزۆەستيا” اتتى رەسمي گازەتتەردەي ەمەس، بارىنشا كوزگە ءتۇسىپ، تالانتى ابدەن تانىلعان قاعيداتشىل ادەبيەتشىلەر، سىنشىلار جانە جۋرناليستەردەن تاڭدالىپ الىپ، قۇرىلاتىن ەدى. مىنە، سول، اسا تالعامپاز گازەتتىڭ ءوزى ءبىر كەزدەرى قازاقستان مەن ورتالىق ازياداعى ءتىلشىسى ەتىپ 25 جاستاعى ءانۋار ءالىمجانوۆتى تاڭداپ الۋىنىڭ ءوزى كوپ نارسەدەن حابار بەرىپ تۇر. بەدەلدى گازەت ادام تاپپاعاننان ەمەس، تالعامىنىڭ كۇشتىلىگىنەن سولاي ىستەگەن ەدى عوي. ءجا… باستاپقى اڭگىمەمىزگە قايتا ورالايىق.
ء…سويتىپ، جاڭا وداقتىق كەلىسىم-شارتقا قول قويار الدىندا گورباچەۆ پارلامەنتتى شاقتاپ، وزىنە يكەمدى قىلىپ العان. داۋى مەن دابىرى كوپ سەزدى بولدىرماي، قابىلدانعان ماسەلەنى تەك جوعارعى كەڭەستىڭ پالاتالارىندا بەكىتكەن اناعۇرلىم جەڭىل-ءتىن. ەندىگى ەڭ باستى جۇمىس وداقتىق جاڭا شارتقا رەسپۋبليكالاردىڭ قول قويۋىنا تىرەلىپ تۇرعان. بىراق وسى كەزدە ۋكراينا وداقتىق شارتقا قول قويمايمىز دەپ تۋلاپ شىعا كەلدى. گورباچەۆ باستاعان كسرو-نىڭ بارلىق باسشىلارى ونى كوندىرۋدىڭ سوڭىندا جۇرگەندە ۋكرايندىقتار بۇكىلحالىقتىق رەفەرەندۋم وتكىزىپ، وندا ەلدىڭ باسىم كوپشىلىگى تاۋەلسىز ەل بولۋدى جاقتاپ داۋىس بەردى. ال 5 جەلتوقساندا رەسەي فەدەراتسياسىنىڭ پرەزيدەنتى بوريس ەلتسين ۋكراينانىڭ تاۋەلسىزدىگىن تانيتىندىعى جونىندە مالىمدەمە جاسادى. وسىنىڭ ءوزى دە دۇرىس ەمەس ەدى. ويتكەنى، بۇل ۋاقىتتا ركسفر حالىقارالىق قۇقىنىڭ سۋبەكتىسى بولماعاندىقتان جەكە شەشىم قابىلداي المايتىن، ول ءالى دە كسرو-نىڭ قول استىندا عوي. بىراق قۇداي تاسىن ورگە دومالاتقان ب.ەلتسين ول كەزدە نە دەسە حالىق بىردەن قابىلداپ كەتىپ جاتاتىن. سوندىقتان وعان قارسى داۋىس كوتەرگەن جان بولعان جوق. ۋكراينانىڭ تاۋەلسىزدىگىن رەسەي پرەزيدەنتى تانىعان سوڭ گورباچەۆ ەش قايران قىلا الماي قالدى. ال ب.ەلتسين بولسا ەش ايالسىز بەلارۋسسياعا بارىپ، وندا ۋكراينا، بەلارۋسسيامەن بىرگە جوعارىدا ايتقان كەلىسىمگە قول قويدى… كەيىن ونىڭ الماتىداعى جالعاسقانىن جوعارىدا ايتتىق.
وسى كەزدە كسرو-نىڭ جوعارعى بيلىكتەرى نە ىستەگەن ەدى؟ كەڭەس وداعىنىڭ زاڭ شىعارۋشى بيلىگى تارماعىنداعى حالىق قالاۋلىلارى جاڭا ارباتتاعى دەپۋتاتتار ۇيىنە جينالىپ، كەزەكتەن تىس، ءVى توتەنشە سەزدى شاقىرۋعا قول جينايدى. بۇل ۇندەۋگە 200-دەن ارتىق دەپۋتات قول قويادى. ەگەر ولاردىڭ تىلەگى ورىندالىپ، سەزدە كسرو-نى تاراتپاۋ تۋرالى شەشىم قابىلدانسا جانە ونى اسكەردىڭ كۇشىمەن ورىنداتۋ تۋرالى قورىتىندىعا كەلسە، قىم-قيعاش وقيعالاردىڭ تۋىپ كەتۋى ابدەن مۇمكىن ەدى. ويتكەنى، ەلدىڭ الەۋەتتى كۇشتەرى ءالى دە كسرو-نىڭ قۇرىلىمدارىنا باعىناتىن. مەملەكەتشىلدىك تۇرعىدان پرەزيدەنت گورباچەۆ ءالسىز بولعانىمەن دەپۋتاتتاردىڭ اراسىندا موينىنا العان ءىسىن اياعىنا جەتكىزە الاتىن باتىل ءارى ۇيىمداستىرۋشىلىق قابىلەتى كۇشتى ادامدار كوپ بولاتىن. ءسويتىپ، 1993 جىلدىڭ قازان ايىنداعى رەسەي فەدەراتسياسىنداعى پارلامەنتتى اتقىلاۋ وقيعاسىنداي قانتوگىستىڭ بولۋى عاجاپ ەمەس-ءتىن. ءتىپتى مۇندا قاي جاقتىڭ جەڭەتىنى دە بەلگىسىز ەدى. باسىم كوپشىلىگى ورىستار بولعان كسرو دەپۋتاتتارى قانشا جەردەن دەموكرات بولىپ تۇرسا دا ورىس يمپەرياسىنا ىشتەرى بۇراتىنى جاسىرىن ءجايت ەمەس. ونىڭ ۇستىنە تاۋەلسىزدىگىن جاريالاپ ۇلگەرگەن بالتىق بويى مەن گرۋزيا سەكىلدى ەلدەردىڭ دەپۋتاتتارى بۇل سەزگە قاتىسپايتىندىقتان دەموكراتتاردىڭ داۋىسى ازايعان بولار ەدى. سەز الەۋەتتىك كۇشتەر باسشىلارىن مىندەتتى تۇردە ءوز شەشىمىن ورىنداتا الاتىن ادامدارمەن اۋىستىرۋى كادىك-ءتىن. ال اسكەريلەردىڭ اراسىندا يمپەريانىڭ ساقتالۋىن جاقتايتىندار كوپ بولاتىن. ويتكەنى، بۇل ولاردىڭ ادامي مۇددەسىنە دە ساي ەدى: كسرو تاراپ كەتسە كوبىسى جۇمىسسىز قالۋى دا عاجاپ ەمەس قوي. وزدەرىنە زاڭ كۇشى بار بۇيرىقتار كەلسە، بەلگىلى مولشەردە اسكەردى كوتەرۋ ولاردىڭ قولدارىنان ابدەن كەلەتىن.
وسىنىڭ ءبارىن ويلاعان بولۋى كەرەك، رەسەي فەدەراتسياسىنىڭ ۇكىمەتى قاتتى ساسادى. سول كەزدەگى رەسەي ۇكىمەتىنىڭ ۆيتسە-پرەمەرى گەننادي بۋربۋليس، مەملەكەتتىك كەڭەسشى سەرگەي شاحراي، تاعى باسقا بەلگىلى، ۇشقىر ويلى ادامدار دەپۋتاتتارعا كەلىپ، وزدەرىنىڭ V سەزدە قابىلداعان شەشىمدەرىنە قارسى شىقپاۋعا شاقىرادى. ەگەر سەز ۇيىمداستىرساڭىزدار ول الدىڭعى سەزدىڭ شەشىمىنە سايكەس زاڭسىز بولىپ، كونستيتۋتسياعا قارسى بولىپ تابىلادى دەپ قورقىتادى ولار. ءسويتىپ، گورباچەۆتىڭ وداقتىق كەلىسىم-شارتتى تەزىرەك وتكىزۋدى ماقسات تۇتىپ قابىلداتقان شەشىمى سايىپ كەلگەندە ونىڭ ساقتالۋىنا كەدەرگى كەلتىرەدى. وسى الاساپىران ساتتە گورباچەۆتىڭ ءوزى، تابيعي جالتاقتىعىنىڭ سالدارىنان ەشقانداي ناقتى شەشىم قابىلداي الماي، پرەزيدەنتتىك وكىلەتتىگىن دوعاراتىنىن مالىمدەيدى.
ال جۇمىس ىستەۋگە قۇقى بار ەكى پالاتانىڭ دەپۋتاتتارى ەكى ءتۇرلى شەشىمگە كەلەدى. تومەنگى – وداق كەڭەسى پالاتاسىنداعى الكسنيس، كوگان، پەترۋشەنكو سەكىلدى يمپەرياشىل دەپۋتاتتار كسرو-نىڭ ىدىراۋىنا قارسى بولىپ، جانتالاسا ارەكەت ەتەدى. بىراق ولار بارىنشا وتكىر سويلەپ، ارىپتەستەرىن قوزدىرا السا دا ەشقانداي زاڭ كۇشى بار شەشىم قابىلداي المايدى. ويتكەنى، رەسەي فەدەراتسياسى ۇكىمەتىنىڭ ازعىرۋىمەن ركفسر-دان سايلانعان دەپۋتاتتار بۇل ۋاقىتتا ونىڭ جۇمىسىن تاستاپ شىققان ەدى. سوندىقتان كۆورۋم بولماي، يمپەرياشىلداردىڭ جىگەرى قۇم بولىپ، ىشتەرى قازانداي قايناعانىمەن، قولدارىنان ەشتەڭە كەلمەيدى.
ال ءانۋار ءالىمجانوۆ باستاعان جوعارعى – رەسپۋبليكالار كەڭەسى پالاتاسى بۇل ۋاقىتتا تاريحي شەشىم قابىلداعان ەدى. ارينە، مۇندا دا يمپەريانىڭ جوعىن جوقتاپ، كسرو-نى ساقتاۋدى جاقتاپ سويلەگەن قىزباباستار بولدى. بىراق توراعانىڭ سالقىن سابىرمەن ايتقان ۇتقىر ويلارى ولاردىڭ ارىنىن باسىپ تاستايدى. ول ارىپتەستەرىنە ءومىر شىندىعىمەن ساناسۋ كەرەكتىگىن مويىنداتا ءبىلدى. ءسويتىپ، 1991 جىلعى 26 جەلتوقساندا ءانۋار ءالىمجانوۆ جوعارعى كەڭەس پالاتاسىنىڭ سوڭعى وتىرىسىندا قورىتىندى ءسوز سويلەيدى. ونىڭ: ءبىز نە جوعالتقانىمىزدى بىلەمىز، بىراق نە تاپقانىمىز ءالى بەلگىسىز دەگەن پىكىرى سول كەزدە-اق قاناتتى ءسوز بولىپ قالىپتاسىپ، جۇرتتىڭ اۋزىنا بىردەن تاراعان ەدى. ودان كەيىن انەكەڭ ءوزى دايىنداعان تومەندەگى دەكلاراتسيانى جاريا ەتەدى (قۇجاتتىڭ تاريحي ماڭىزى زور بولعاندىقتان ءبىز ونى تۇپنۇسقاداعى تىلمەن الدىق): “وپيراياس نا ۆوليۋ، ۆىراجەننۋيۋ ۆىسشيمي گوسۋدارستۆەننىمي ورگانامي ازەربايدجانسكوي رەسپۋبليكي، رەسپۋبليكي ارمەنيا، رەسپۋبليكي بەلارۋس، رەسپۋبليكي كازاحستان، رەسپۋبليكي كىرگىزستان، رەسپۋبليكي مولدوۆا، روسسيسكوي فەدەراتسي، رەسپۋبليكي تادجيكستان، تۋركمەنستانا، رەسپۋبليكي ۋزبەكستان ي ۋكراينى و سوزداني سودرۋجەستۆو نەزاۆيسيمىح گوسۋدارستۆ سوۆەت رەسپۋبليك ۆەرحوۆنوگو سوۆەتا سسسر كونستاتيريۋەت، چتو س سوزدانيەم سنگ سويۋز سسر كاك گوسۋدارستۆو ي سۋبەكت مەجدۋنارودنوگو پراۆا پرەكراششاەت سۆوە سۋششەستۆوۆانيە”.
دەپۋتاتتار دەكلاراتسيانى ءۇنسىز تىڭداپ، ونى ءبىراۋىزدان ماقۇلدايدى. ولاردىڭ اراسىندا ءتىپتى كوزدەرىنە جاس الىپ قالعاندارى دا جوق ەمەس ەدى. ال كسرو-نىڭ جۇرتىندا قالعان بىردەن-ءبىر وكىلەتتى ورگان – رەسپۋبليكالار كەڭەسىنىڭ توراعاسى ءانۋار ءالىمجانوۆ وعان وسى جەردە قول قويادى. ءوزىنىڭ بۇكىل سانالى عۇمىرىندا ۇلتىنىڭ مۇددەسى ءۇشىن كۇرەسىپ كەلگەن قازاقتىڭ پاتريوت ۇلى – انەكەڭ بۇل كەزدە قۋانىشتان قاتتى تولقىعان دا شىعار بالكىم. قول قويىلعاننان كەيىن ءبارى دە ورىندارىنان ءۇنسىز تۇرىپ، كسرو-نىڭ گيمنىن سوڭعى رەت تىڭدايدى… ال بۇل كەزدە كوزدەرىنىڭ جاسىن كورسەتۋدەن ۇيالماي، ءۇنسىز جىلاپ تۇرعاندار كوپ ەدى. ارينە، قۋانىشى كەۋدەسىنە سىيماي، جۇرەكتەرى اتشا تۋلاپ تۇرعاندار دا از ەمەس-ءتىن… ءسويتىپ، حالىق قالاۋلىلارى كسرو يمپەرياسى تاريحىنىڭ سوڭعى پاراعىن جابادى.
مىنە، كەڭەس وداعى ۇلى تاريحتىڭ قالىڭ قاتپارلارىنا زاڭ بويىنشا وسىلاي كەتكەن ەدى. ارادا ونداعان، جۇزدەگەن جىلدار وتەر. الەمنىڭ تالاي زەرتتەۋشىلەرى، عالىمدارى ونىڭ زاڭ بويىنشا قالاي تاراتىلعانىن ىزدەر. سوندا… الەمدەگى ەڭ قۋاتتى الىپ يمپەريانىڭ قازاق بالاسى ءانۋار ءالىمجانوۆتىڭ قول قويۋىمەن سوڭعى دەمى شىققانىن كورەر… كورەر دە ويلانار… كسرو ءىس جۇزىندە (دە-فاكتو) قازاقستان پرەزيدەنتىنىڭ ۇيىمداستىرۋىمەن قازاق جەرىندە تاراپتى، زاڭ جۇزىندە (دە-يۋرە) سوڭعى دەمى ماسكەۋدىڭ تورىندە قازاق بالاسىنىڭ قول قويۋىمەن شىعىپتى. سوندا بۇل قازاق دەگەن حالىقتىڭ ءوزى وسال بولمادى-اۋ، شاماسى. قۇدايدىڭ سۇيگەن قۇلى وسىلار بولماسىن ءالى، دەر بالكىم. ينشاللا، امسە سولاي-اق بولسىن.
جاقسىباي سامرات.
