كەشە عانا مەنىڭ "سمارتفونىما" الماتى قالاسىنداعى جەلتوقساندىقتاردان سۇيىنشىلەتكەن حابار مەن قۇجات كەلىپ ءتۇستى.

ءسۇيىنشى، ءسۇيىنشىسىن سۇراعان قازاقتىڭ كوڭىلىن ەشكىم، ەشقاشان قايتارىپ كورگەن ەمەس! ءسۇيىنشىسىن نەمەن، قالاي بەرسەم ەكەن؟!...

كەشە عانا جان بالاسىنىڭ كوڭىلىن قايتارىپ كورمەگەن باسىم تەلەفون ارقىلى قۋانىشتارىنا ورتاقتاسىپ، كۇرەستىڭ ناتيجەلى بولۋىنا اتسالىسقان ازاماتتارعا اق كوڭىل، شىن پەيىلىمنەن العىس جاۋدىرۋدان اسا الماعان ەدىم.
مىنە بۇگىن سول ءسۇيىنشىنىڭ قارىمىن جەلتوقساندىق - زامانداستارىما شاشۋ قىلىپ قايتارۋعا نيەت ەتىپ وتىرمىن.

"وڭايمەن" ءجۇرۋدى وڭايلاتقان گۇلباقىتپەن تانىستىعىمىز 2016 جىلى جەلتوقساندىقتاردىڭ جسدپ-نى قولداپ، مەنىڭ ءماجىلىس دەپۋتاتتىعىنا كانديدات رەتىندە تىركەلىپ، قازاقستاننىڭ ءبىراز جەرلەرىن ۇگىت-ناسيحات ساپارىمەن ارالاعان كەزىمىزدە باستالعان بولاتىن. كىشىپەيىل، تاپسىرىلعان جۇمىستاردى بارىنشا ىجداھاتپەن اتقاراتىنىن سارى كەلىنشەك كىمنىڭ دە بولسا كوڭىلىنەن شىقپاۋى مۇمكىن ەمەس ەدى...

سول قىز اۆتوبۋسپەن كەلە جاتىپ تۇسەتىن ايالداماسىنا جاقىنداپ قالعان كەزدە بيلەتشى جىگىتكە:
- مەندە كۋالىك، - دەپ سومكەسىنىڭ قالتاسىنان كوك ءتۇستى قۇجاتىن كورسەتەدى. جاقىندا عانا جۇمىسقا ورنالاسقان جاس جىگىت ۇسىنىلعان كۋالىكتى قولىنا الىپ، بىردەن، جول اقىڭىزدى تولەڭىز، بولماسا، "وڭاي" كارتوچكاسىن كورسەتىڭىز، - دەپ وكتەم سويلەپ قويا بەردى.

- سۋرەتىنە قاراڭىز، ماعان ۇقسايدى ما؟

- ۇقسايدى، بىراق مەنىڭ ونىمەن شاتاعىم از. جول اقىسىن تولەڭىز.

- باۋىرىم، اسىقپاي نە جازىلعانىن وقىپ شىعىڭىزشى.

- مەنىڭ وقىپ تۇرۋعا ۋاقىتىم جوق. ۇلى وتان سوعىسىنا قاتىسىپ پا ەدىڭىز، بولماسا، چەرنوبىلدا بولدىڭىز با، الدە، اۋعان سوعىسىنا قاتىسىپ پا ەدىڭىز، كولىكتە تەگىن جۇرەتىن؟ مۇگەدەككە مۇلدە ۇقسامايسىز،-  دەپ زۋىلداي جونەلگەن جاس جىگىتكە:

- جەلتوقساندىقپىن، - دەپ جاي عانا جاۋاپ بەردى.

- كۋالىكتى ۇسىنۋشى ادامنىڭ "جاپپاي ساياسي قۋعىن-سۇرگىن قۇرباندارىن اقتاۋ تۋرالى" قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ زاڭىمەن بەلگىلەنگەن جەڭىلدىكتەر مەن ارتىقشىلىقتاردى پايدالانۋ قۇقى بار. كۋالىك مەرزىمسىز جانە قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ بۇكىل اۋماعىندا قولدانىلادى دەگەن جەرىن وقىپ ءبىتىپ، مىنا جەردە جەلتوقساندىق دەگەن ءسوز جوق، ءبىزدىڭ پاركتە بۇنداي نۇسقاۋ جوق دەپ باسىن كوتەردى.

- اينالايىن، كۋالىكتىڭ سەرياسى، ءنومىرى، اناۋ ەكى ءموردى مەن باستى دەپ ويلايسىڭ با؟ جۇمىستان كەشىگىپ بارامىن، سەنبەسەڭ سمارتفونىڭا سۋرەتكە ءتۇسىرىپ الشى.

جوق، ولاي بولمايدى. مەن كونترولەردى شاقىرامىن. جول اقىڭىزدى تولەڭىز، بولماسا مەنىمەن "كونەچنىيعا" بىرگە باراسىز دەپ كەنەشە جابىسا كەتكەنى.
قۇرىسىن، قويسىنشى ءبارىن دەپ قولىن ءبىر سەرمەپ، سومكەسىندەگى ءاميانىنا جۇگىرتە بەرە، كىلت توقتادى. اۆتوبۋس تولى جولاۋشىلار ەكەۋىنەن كوزدەرىن الماي قاراپ قالعان ەكەن. "باستىقتارىڭىڭ ءبارىن شاقىرت، ءبارىن-ءبارىن شاقىر سوڭعى ايالدامالارىڭا", - دەپ ءبىر كەزدەگى الاڭ - مايدان، جان الىپ جان بەرىسكەن توڭىرەگى تولى رۋحتى جاستار مەن قازىرگى مىنا جاعدايىنداعى اۆتوبۋس ىشىندەگى وزىنە قادالعان كوزدەردى كورىپ، باياعى نامىسى ءبىر ساتتە ويانىپ كەتپەسى بار ما؟

سوڭعى ايالداماعا كەشەۋىلدەتىپ كەلگەن باستىقسىماقتار مەن "وڭاي" كارتوچكاسىن ويلاپ تاپقانداردىڭ ايتار ءۋاجى بولمادى، قاتىپ قالعان قاعيدا، زاڭنىڭ ءيىسى مۇرىندارىنا دا جەتپەيتىن وڭشەڭ "شولاقباستىقتاردىڭ" زامانى-اي. ولارعا ءسوزدىڭ ءوزى شىعىن. اقىرى اش قۇلاقتان، تىش قۇلاق، - دەپ قولدارىنا ءجۇز ەلۋ تەڭگەلەرىن ۇستاتىپ قويا بەردى.

ايتپەسە، قولىنداعى قۇجاتتىڭ 1993 جىلى قر 14 ساۋىردەگى №2143-12 "جاپپاي ساياسي قۋعىن-سۇرگىندەرىن اقتاۋ تۋرالى" زاڭنىڭ اياسىنداعى ءبىر فورماتتاعى كۋالىك ەكەنىن، وعان جەلتوقساندىقتاردىڭ ەنگەنىن، ءماسليحاتتىڭ قۇزىرىنان جوعارى تۇراتىنىن بىلمەۋ، كورشىنىڭ تىلىمەن ايتقاندا: " زاكون وبراتنوي سيلى نە يمەەت" ەكەنىن اڭداماۋلارى قانداي بىلىمسىزدىك.
قاي جىلدارى كەزەكتى سايلاۋ الدى باعدارلاماسىندا "اق جول" پارتياسى جەتەكشىسى ازات پەرۋاشەۆتىڭ جەلتوقساندىقتاردى اۆتوبۋستا تەگىن جۇرگىزەمىن دەگەن باستاماسى شىعىپ، ماجىلىسكە ىلىنگەننەن كەيىن قالىپ تا قويعان بولاتىن. نارحوزدا بىرگە وقىعان نۇرتاي ءسابيليانوۆتىڭ جايى مىناۋ، جەلتوقساندىقتار جايلى جاق اشاتىن كۇنى بولار ما ەكەن، ءوزىنىڭ؟ تىم بولماسا، زاڭداعى 22 باپتىڭ 2003 جىلعى قاڭتار ايىنا دەيىن نە سەبەپتەن ۋاقىتشا توقتاتىلعانىن ءبىلىپ بەرسە دە جەتكىلىكتى بولار ەدى عوي؟

مەن ولاردان 28 جەلتوقسان 1993 جىلعى №591-ر قر پرەمەر-ءمينيسترىنىڭ وكىمىندە كورسەتىلگەن:

- قازاقستان تەرريتورياسىندا تۇراتىن، اقتالعان ازاماتتاردى جەكە تارتىپپەن ولارعا كورسەتىلەتىن زاڭ اياسىنداعى جەڭىلدىكتەر مەن ارتىقشىلىقتارى پايدالانۋ قۇقى، مەديتسينالىق كومەك، باسپانامەن قامتاماسسىز ەتۋ، ءبىرىنشى كەزەكتە، ماماندىقتارىنا بايلانىستى جۇمىسپەن قامتاماسسىز ەتۋ كەرەكتىگىن ايتىپ، تالاپ قويىپ وتىرعان جوقپىن. مىنە، بۇگىنگى كەشىككەنىم ءۇشىن باستىعىمنىڭ باسىمنان سيپاماسى انىق، - دەپ تەرەڭ ويعا سۇڭگىپ بارا جاتتى.

وسىلار شىنىمەن ەلباسىمىز - قر پرەزيدەنتى ن.ءا.نازارباەۆتىڭ 12 جەلتوقسان 1991 جىلعى №540 "قازاقستانداعى 1986 جىلعى 17-18 جەلتوقسانداعى وقيعالارعا قاتىسقانى ءۇشىن جاۋاپتىلىققا تارتىلعان ازاماتتاردى اقتاۋ تۋرالى" جارلىعىن بىلە مە ەكەن؟

بولماسا، جەلتوقسان قوزعالىسى، جەلتوقساندىقتار جونىندە ەلباسىمىز ن. نازارباەۆ: «1986 جىلعى جەلتوقسان وقيعالارى قازاق جاستارىنىڭ سانا-سەزىمىنىڭ قانشالىقتى وسكەندىگىن كورسەتتى. ولار ءجۇز جىلعا جۋىق ۋاقىت بويى حالىقتى كازارمالىق تارتىپتە ۇستاپ كەلگەن توتاليتارلىق جۇيەنىڭ الدىندا ءبىرىنشى بولىپ، ايىلدارىن جيعان جوق. جاستار بۇدان ءارى كەز-كەلگەن ۇلتقا ءتان ماقتانىش سەزىمىن قورلاۋعا جول بەرمەيتىنىن ءوز حالقىنىڭ اتىنان اشىق مالىمدەدى»، - دەپ ءدال باعالاعانىن بارعان جەرلەرىمىزدە ەستەرىنە قاشانعى سالا بەرمەكپىز، ايتا-ايتا قاسقىردان دا ۇيات ەكەن؟!...

ءتۇيىن

"گۇلباقىتتاردىڭ" اقتالۋىنا، الماتى قالاسى بويىنشا سياسى ءالى دە بولسا كەبە قويماعان قۇجاتتىڭ شىعۋىنا "بارىن" سالعان جەلتوقساندىق - بەيسەنباي سەيفوللاعا اۆتور مەن جەلتوقساندىقتار اتىنان مىڭ العىس! وتىز كۇن تۇتقان ورازاڭىز بەن ايتتارىڭىز قابىل بولسىن!

ايتتان ايتقا امان جەتەيىك، اعايىن!

قۇرمانعازى راحمەتوۆ

Abai.kz