ەگەمەندىك العان 27 جىلدان بەرى قازاق ءوزىن - ءوزى تابا الماي، ىزدەۋمەن كەلەدى. كوپ قازاق كوز الدىنداعى كينودان ىزدەپ، ونداعى كەيپكەردىڭ اتىن ۇل-قىزدارىنا قويىپ، سولارشا كۇن كەشكىسى كەلدى. شاشتارىن سان تۇسكە بويادى. مۇرنىن تەسىپ، قۇلاعىن كەستى. كوزىلدىرىك تاقتى. ۇزىن تۇمسىق قىزىل پۇشپاق كيىپ، موينىنا يت تاعاتىن جۋان شىنجىر تاقتى.

«رينگو، رەنزو، Ninty one, وردا، كەشيۋ»  تاعى باسقا توپتارعا ەلىكتەگەن جاستار مەن جاسامىستار باسقا مادەنيەتتەن قازاقتى ىزدەدى.

بەسىك تايانعان انا ەستى ءان مەن ەسسىز ءاندى، ەر مەن ايەلدىڭ، جاس پەن كارىنىڭ ءانىن ايىرماي،  سابيىنە سونى ايتتى. بالاپان بالا كۇيدىم-ءسۇيدىم دەپ ءان سالىپ قازاقتى وزىنشە ىزدەدى. بىرەۋلەر تەاترداعى ايەلگە اينالعان ەركەكتەرگە ەلىكتەسە، تاعى بىرەۋلەر اس ۇيدە تاماق جاساپ جۇرەتىن ەركەك انشىلەرگە ەلىكتەپ، اس ۇيدەن ايەلىن قۋىپ شىقتى.

ۇيىندە يت ۇستاپ، كوشەدە توبەتى قالاي باستاسا سولاي كەتىپ بارا جاتقان، ءوز باعىتى جوق قازاق كەلىنشەكتەرى دە الماتى كوشەلەرىندە كەزدەسەدى. ءتۇن بالاسى جاتپاي، قازاقتى تۇنگى كلۋبتان ىزدەگەندەردى «ءىشىڭ ءبىلسىن» دەپ ايتپاي-اق قويالىق. سولاي سان مادەنيەتتىڭ ىشىنەن قازاقتى ىزدەپ ءجۇر.

ديپلومى بار ستۋدەنت قازاقتىقتى قالادان ءتورت جىل بويى تاپپاي، اۋىلعا كەلدى. سالت-داستۇردەن تاپپادى. اتا دىنىنەن، عىلىمىنان تاپپادى، شارشادى...

ۇكىمەتتەن العان اقشانى تاۋىسىپ، ءۇيىن ساتىپ، قالعا قايتۋعا جۇگىن بۋىپ-ءتۇيدى.  اۋىلدا ەكى قولعا ءبىر كۇرەك تاپپاعان، ديپلومى جوق بوز بالا، قالادان اۋىلعا جۇمىس ىزدەپ كەلگەن ستۋدەنتكە، تاڭعالا قالاعا كەتتى. سەيفۋلين كوشەسىنىڭ بويىنان ىزدەگەنىن تاپپاي، «يۋتۋپ، ۆاتساپ، فەيسبۋك» ت.ب عالامتوردىڭ ىشىنەن ىزدەپ كەزىپ كەتتى. اۋىلدىڭ قارا دومالاعى ءوزىن جوعالتىپ توزاڭعا اينالىپ كەتتى... جەرگە تۇسكەن ءبىر كۇندەرى كوشە سىپرعىش ونى قوقىسقا جىبەردى...

دىننەن ىزدەگەندەر اراب قوعامىنا ەگەمەندىك العان العاشقى جىلداردان كەتىپ، اقيدادان اداسىپ، ءداستۇرلى تۇركى يماننان الىستاپ، اتا-باباسى ۇستانعان تاقۋالىق جولدى «سوپىلىق» دەپ، «تازا، پاك، تاقۋالىق» دەگەن ماعىنا بەرەتىن، ىلىمگە سۋارىلعان، يمان رۋحىنا سىڭگەن قازاقتىقتان قورقىپ، بۋدديست سوپىلارى مەن حريستيان سوپىلارىنا ءوز اتالارىن ۇقساتتى.

قازاق دالاسىندا كەسەنەسى اسپانداپ تۇرعان اۋليە-ابىزدارعا ۇركە قارايتىن، ءتىپتى ولاردىڭ كەسەنەلەرىن قۇلاتىپ، سونىڭ استىنان قازاقتى ىزدەگىسى كەلەدى، كيەلى سانالعان جەرلەردىڭ كيەسىن قاشىرۋعا تىرىستى، جولى بولمادى.

قازاق ادەبيەتىندەگى «كەشەگى وتكەن زاماندا، ءدىن مۇسىلمان اماندا» دەپ باستالاتىن ەپوستىق قيسا-داستانداردى ءوز الدارىنشا وزگەرتىپ، جىر جولدارىندا كەزدەسەتىن «اۋليە قويماي قىدىرىپ، ەتەگىن شەڭگەل سىدىرىپ، جەتى پىرگە تانىسقان، اۋليەگە ات قويىپ، قوراسانعا قوي ايتىپ، قابىل بولعان تىلەگى، جارىلعانداي تىلەگى» /1,4/

«جاردەم بولسىن قۇدايىم، مەدەت تىلەپ پىرلەردەن، جاراتقاننان سۇرايىن، عايىپ ەرەن،  قىرىق شىلتەن  اداسسا جولعا سالىپ ءجۇر، سىرتىنان قورعاپ باعىپ ءجۇر، جاراتقان يەم قولداسىن، جولبارىس بولسىن جولداسىڭ»./2/ دەگەن جەرلەردى تۇگەلىمەن الىپ تاستاۋ ارقىلى قازاقتىقتى ىزدەدى، اداستى...

پايعامبارىمىزدىڭ «مۇسىلمەن ىشىمەن دە، سىرتىمەن دە ادەمى» دەگەنىنە كەراعار جۇمىس جاساپ، شولاق شالبار كيگەن،  جابايى ساقالى بار، مۇرتى جوق ۇركەردەي توپ پايدا بولدى، ءتىپتى ولار قوعامدا «باۋىرلار» دەگەن تەرميندى باسقاشا جاڭارتتى، قاندىق تۋىسقاندىق ەمەس، رۋحاني تۋىستار شوعىرىن قالىپتاستىرىپ، نامازدا، تاعى باسقا قۇلشىلىعى جوق، بىلايعى جۇرتتى كاپىر دەدى. كەلىنگە سالەم سالعان، اللاعا شيرىك قوسقان مەن تەڭ، ادام تەك ءبىر اللاعا باس ءيىپ ساجدە جاساۋى كەرەك، باسقا نارسەگە باس يۋ قاتە دەپ ەلدى ۇركىتسە، ارۋاقتارعا قۇران وقىعان دۇرىس ەمەس، قۇران-كارىم تىرىلەرگە عانا تۇسكەن دەپ قۇراننىڭ داۋسى شىقسا، اجالى كەلىپ قالعانداي،  باستارىنا جاباتىن بىردەڭە ىزدەپ ابىر-سابىر كۇي كەشەتىن قارا حالىقتىڭ ءداستۇرلى تۇسىنىگىن بىت-شىت ەتتى.

قۇران تەك ءولى ادامداردى ەسكە العاندا، قابىر باسىنا بارعاندا عانا وقيدى دەپ ءولىم شىقپاعان ۇيدە قۇران وقىمايتىن، نەمەسە جاس وتاۋدا قۇران وقىۋعا قاتاڭ ءتيىم سالعان قازاقتى ۇيقىسىنان شوشىتتى. مەشىتتە ناماز وقۋدى ءۋاجىپ دەيتىن ولار نامازدان سوڭ ارۋاقتارعا قۇران باعىشتاۋدان بۇرىن دالاعا ات توندارىن الا قاشاتىن بولدى. ولار  ۇشىن قازاقتىڭ بارلىق سال-ءداستۇرى بيداعات بولدى، قازاقتىقتان ابدەن جەرىندى. ءتىپتى پايعامبار جاسى 63 دەگەن قازاقي تۇسىنىكتى 40 جاسپەن اۋىستىردى.

ال بايلاردىڭ قازاقتى ىزدەۋى ءوز الدىنا بولەك ءبىر الەم، ۇشاقتارىن التىنعا تولتىرىپ، شەتەل اسىپ كەتكەن ەكس شەنەۋلىكتەر دۇنيەدە ەلىكتەيتىن كىم بار سولاردىڭ ءبارىنىڭ الدىنا الدە قاشان ءتۇسىپ كەتكەن، ەۋروپالىقتاردىڭ ءوزى ءبىزدىڭ قازاقتارعا ەلىكتەپ ءجۇر.

پايدالانعان ادەبيەتتەر:

1. باتىرلار جىرى.1-توم.-الماتى:جازۋشى،2007.-256 بەت
2. Gasyr مەديا ورتالىعى. اۋديو جازباسى.2018 ج

نۇرحالىق ابدىراقىن

Abai.kz