باسقاسى باسقا، وسى بايان تۋرالى جازباي-اق قويساق دەپ ەدىك. الەۋمەتىك جەلى ۇلارداي شۋعالاعان سوڭ، كوز جۇگىرتكەن ەك. بايان بارىمتا جاساپ، اۆتورلىق قۇقىقتى اياققا تاپتاعان كورىنەدى. سويتسەك، بايان حانىم ماقساتقىزى باياعىدا ءوزى باس كەيىپكەرى بولعان «ماحاببات بەكەتىنىڭ» جالعاسىن ءتۇسىرىپ جاتىر ەكەن.

«ماحاببات بەكەتى» قازاق ەكرانىنا 1993 جىلى شىقتى. ءفيلمنىڭ سيۋجەتىن مەن ايتپاسام دا، جۇرت جاقسى بىلەدى. قازاق كينو ونەرىندەگى ماحاببات تاقىرىبىنداعى ەڭ ۇزدىك فيلم دەگەن اتى بار «ماحاببات بەكەتىنىڭ» ەكرانيزاتسيالانعانىنا بيىل 25 جىل بولىپتى.

ءفيلمنىڭ رەجيسسەرى – تالعات تەمەنوۆ ەدى. تەمەنوۆ تەك رەجيسسەر عانا ەمەس، ءلايلا اقىنجانوۆا ەكەۋى ستسەناري اۆتورى بولدى. فيلم تەمەنوۆتىڭ «گۇلناز» پوۆەستىنىڭ جەلىسىندە تۇسىرىلگەنى تاعى راس. پوۆەستتىڭ ءوزى سەكسەنىنشى جىلدارى جارىق كورگەن-ءدى.

مىنە، وسى فيلمدەگى باستى كەيىپكەردى سومداعان، ول كەزدە ەسىم-سويى ەلگە بەيمالىم بايان دەيتىن بويجەتكەن ەدى. جاسى نەبارى 19-دا ەدى ول كەزدە. ارادا 25 جىل وتكەندە ءوزى باستى كەيىپكەرى بولعان ءفيلمنىڭ جالعاسىن تۇسىرەتىنىن مالىمدەپتى.

بادەندى بيكەشتەردىڭ "جاڭالىقتارىن" جاريالاۋعا كەلگەندە اركەز دايار تۇراتىن سارجاعال سايتسىماقتاردىڭ ءبىرى قالماي باياننىڭ كەزەكتى باستاماسىن جازىپ جاتىر. باياننىڭ «ينستاگرامم» جەلىسىندەگى جىلت ەتكەن جازباسىن («ماحاببات بەكەتى to be continued (اعىلشىن تىلىنەن – جالعاسىن تابادى)»، – دەپ جازدى) جەردەن جەتى قويان تاپقانداي قۋانا جازدى.

ول تۋرالى تالعات تەمەنوۆتىڭ وزىنەن سۇراپ بىلدىك.

بايان كەرەك بولسا، «كوروۆاسىنىڭ» جالعاسىن ءتۇسىرسىن

تالعات تەمەنوۆ، رەجيسسەر:

- نۇرگەلدى، سەنەسىڭ بە، مەن وسى اقپاراتتى سول ءفيلمدى ءتۇسىرىپ جاتقانداردان ەمەس، ايدالاداعى بىرەۋلەردەن ەستىدىم. جاسىرمايمىن، ەستىپ تاڭ قالدىم. ءتىپتى، ۇياتتاۋ بولدى.

«ماحاببات بەكەتى» ول - مەنىڭ ءفيلمىم. ونى مەن ايتپاسام دا، كوزىقاراقتى جۇرت جاقسى بىلەدى. ءتىپتى، كەرەك دەسەڭىز، مەن «ماحاببات بەكەتى» ءفيلمىنىڭ رەجيسسەرى، ستسەناري اۆتورى عانا ەمەس، پوۆەستتىڭ دە اۆتورىمىن. ول فيلم مەنىڭ پوۆەستىمنىڭ جەلىسىندە ءتۇسىرىلدى عوي.

سەكسەنىنشى جىلداردىڭ باسىندا «گۇلناز» دەگەن پوۆەستىم «جالىن» جۋرنالىنا شىقتى.

تۇتقاباي يمانبەكوۆ دەگەن سىنشىنىڭ «تالعاتتىڭ گۇلى مەن نازى» دەگەن العىسوزىمەن جاريالاندى. بۇل پوۆەست پروزا جانرىنداعى حالىقتىڭ ىقىلاسىنا يە بولعان شىعارما ەدى. كەيىن كينو ءتۇسىرۋ تۋرالى وي كەلدى. سەبەبى، سەرگەي گەراسيموۆ «مولودايا گۆارديا» دەگەن كينوسى ارقىلى ءوزىنىڭ بارلىق ستۋدەنتتەرىن جارىققا شىعاردى، ەلگە تانىتتى. نونا مورديۋكوۆا، ۆياچەسلاۆ تيحونوۆ باستاعان جاس اكتەرلار ەكىنشى كۋرس وقىپ جۇرگەندە-اق، وسىلايشا جارق ەتە قالدى. «بولماساڭ دا، ۇقساپ باق» دەگەن، مەن دە «ستۋدەنتتەرىم كينو الەمىن ۇيرەنسىن» دەگەن ماقساتپەن، كينو ءتۇسىرۋدى قولعا الدىم. باستى ءرولدى سومداعان بايان سول كەزدە ءبىرىنشى كۋرستى اياقتاعان ستۋدەنتىم بولاتىن. «قازاقفيلمدە» بۇعان دەيىن دە، كەيىن دە قانشا كينو ءتۇسىرىلدى. بىراق، ءدال «ماحاببات بەكەتىندەي» جۇرەكتەرگە جول تاپقانى بولماعان.

بۇعان دەيىن «موسفيلم» قابىرعاسىندا «ادامدار اراسىنداعى بولتىرىك» اتتى فيلم ءتۇسىردىم. بىراق، ەل ەسىندە ەكىنشى فيلم كوبىرەك قالدى. سەبەبى، ول مادەنيەتىمىزگە، مىنەز-قۇلقىمىزعا ءتان كينو بولدى. گۇلنازدىڭ وبرازى قازاق قىزدارىنىڭ سيمۆولىنا اينالدى. شىڭعىس ايتماتوۆتىڭ «قىزىل ورامالدى شىنارىم» پوۆەسىنەن سوڭ قازاق-قىرعىز اراسىندا اسەل دەگەن ات كوبەيسە، «ماحاببات بەكەتىنەن» كەيىن گۇلنازدار ومىرگە كەلدى. قازىر ولاردىڭ بارلىعى – جاستارى جيىرمادان اسقان ارۋلار.

ايتپاقشى، بىلتىر ماعان بايان حابارلاستى. اناۋ ءبىر قايعىلى وقيعادان كەيىن، اۋرۋحانادان شىققان كەزى ەكەن. حابارلاسىپ، «تالعات دوسىمعاليەۆيچ، ءبىر بومبا دۇنيە جاسايىق» دەپ، وسى «ماحاببات بەكەتىنىڭ» جالعاسىن ءتۇسىرۋ تۋرالى ايتتى. ءازىل-شىنى ارالاس اڭگىمەمىزدەن كەيىن، مەن «كورەيىك» دەپ قويا سالدىم.

ودان كەيىن، ول مەنىڭ كومەكشىممەن ءبىر مارتە عانا سويلەسكەن. ءبىز فيلم تۇسىرۋگە كەلىسىمىمىزدى بەرمەدىك. سوندا ولار:«ءبىز وسىعان قاراپ قالعان جوقپىز» دەپ كەتتى.

ودان كەيىن احات يبراەۆ دەگەن بىرەۋ حابارلاستى. ودان باسقا ەشكىم حابارلاسقان جوق. مەن كەلىسىمىمدى بەرگەن جوقپىن.

بۇل نە ماسقارا؟ مەنىڭ كوزىم ءتىرى. مەن سونىڭ جالعاسىن تۇسىرە الماي جۇرگەندىكتەن تۇسىرمەي جۇرگەم جوق.

ماعان وسىعان دەيىن دە جۇرتتار حابارلاسىپ، نەگە «ماحاببات بەكەتىنىڭ» جالعاسىن تۇسىرمەيسىز دەپ سۇرادى. تولەگەن اقىننىڭ ولەڭى بار عوي. «اق جاڭبىرلار توزدىرعان تاۋ سياقتى، مەن ولەمىن ءوزىمنىڭ بيىگىمدە» دەيدى. سول سياقتى بۇل شىعارما ءوز بيىگىندە قالۋى كەرەك.

الگى ءفيلمنىڭ ءسينوپسيسىن جىبەرگەن. ستسەناريىن جازعان ادام قالاي ۇيالمادى؟ ءتىرى ادامنىڭ شىعارماسىن قايتا جازىپ شىعۋعا قالاي قولى باردى؟ نە رەجيسسەرى، نە ستسەناريستى، نە پروديۋسەرى حابارلاسقان جوق. حابارلاسسا دا مەن قارسى بولار ەدىم.

ءوزىڭىز ويلاپ قاراڭىزشى، ەگەر رەسەيدە ميحالكوۆتىڭ شىعارماسىن بىرەۋلەر قايتالاپ ءتۇسىرىپ جاتسا، قانداي شۋ بولار ەدى؟..

مەنىڭ 10-نان اسا ءفيلمىم بار. كەمىندە 5 باستى ءرولدى سومداعان ادام بار. ەرتەڭ سولاردىڭ ارقايسىسى مەنىڭ ءفيلمىمدى جالعاسىن ءتۇسىرىپ جاتسا نە بولعانى؟ مەنىڭ تەاتردا 15-20 شاقتى سپەكتاكلىم بار. ەرتەڭ سول سپەكتاكلدەردى باسقا رەجيسسەر كەلىپ، قايتالاپ قويىپ جاتسا شە؟ بۇلاي بولمايدى.

بۇل - ۇرلىق. ينتەللەكتۋالدى ۇرلىق. مەن - اۆتورىمىن. مەنىڭ شىعارماما مەنىڭ رۇقساتىمسىز نەگە تيسەدى؟

وزدەرىنىڭ دە فيلمدەرى بار عوي. كەرەك بولسا، بايان «كوروۆاسىنىڭ» جالعاسىن ءتۇسىرسىن.

بىلتىر تاعى وسى اڭگىمە ءسوز بولدى. ستسەناريىن ءتىپتى كورسەتكەن دە جوق. مەن بىردەن باس تارتتىم. «بولمايدى» دەدىم. سويتسەم، بايان بۇل ىسكە شىنداپ كىرىسكەن سەكىلدى، مەنىڭ رۇقساتىمسىز، ماعان ءبىر اۋىز ايتپاي الگىندەي دۇنيە جاساپ جاتىر ەكەن.

ءيا، «قازاقفيلم» پلەنكانىڭ يەسى شىعار. بىراق، مەن ءفيلمنىڭ رەجيسسەرى عانا ەمەسپىن، مەن ستسەناري اۆتورىمىن. مەن پوۆەستتىڭ اۆتورىمىن. مەنەن رۇقسات سۇراعان دا جوق. ماعان ەشكىم كەلىپ، «وسىنداي فيلم ءتۇسىرىپ جاتىر ەدىك. ستسەناريىنە كومەكتەسسەڭىز" دەپ تە ايتقان جوق.

ەسۋىمشە، ولار سول مەنىڭ ءفيلمىمنىڭ مۋزىكاسىن دا الىپتى. سول فيلمنەن كادرلار العان. وعان كىم رۇقسات بەرگەن؟

اۆتور رەتىندە مەن بۇعان كەلىسپەيمىن. ەگەر امەريكادا نەمەسە ەۋروپادا بولساق، بۇل ءۇشىن بايان جاۋاپ بەرەتىن ەدى.

ءبىر دۇنيە انىق. ولار بۇنى ونەر جاسايىن دەپ ءتۇسىرىپ جاتقان جوق. اقشا تابۋ ماقساتىندا جاساپ جاتىر. سوندىقتان، كەرەك بولسا ەۋروپالىق، بۇكىلالەمدىك اۆتورلىق قۇقىق قورعاۋ ۇيىمدارىنا شىعۋعا دايىنمىن.

مەن باياندى ينتەلەكتۋالدى، ورەسى بيىك ادام دەپ قابىلدامايمىن

ەرمەك تۇرسىنوۆ، قازاق كينەماتوگرافيستەر وداعىنىڭ توراعاسى، رەجيسسەر:

- بۇل جەردە بىلاي عوي. ءبىز ءوزى وركەنيەتتى ەلدە ءومىر ءسۇرىپ جاتىرمىز عوي. اۆتورلىق قۇقىقتى قورعاۋدىڭ وركەنيەتتى جولدارى بار. اۆتورلىق قۇقىقتى قورعاۋ ۇيىمدارى بار. ءبىزدىڭ ەلدە دە اۆتورلىق قۇقىقتى قورعايتىن اگەنتتىك بار. ولار زاڭدى تۇردە جۇمىس جاساپ جاتىر. مەن دە سول اگەنتتىكتەردىڭ كومەگىنە جۇگىنگەن كەزدەرىم بولعان.

ءبىر دۇنيە انىق. ول – كەز كەلگەن شىعارمانىڭ نەمەسە تۋىندىنىڭ اۆتورى بولادى. اۆتورلىق قۇقىقتى بۇزۋ – قىلمىس. ول ءۇشىن جاۋاپكەرشىلىك ارتىلادى. اۆتورلىق قۇقىقتى بۇزعاندار زاڭمەن جاۋاپ بەرەدى.

ەگەر مەن ءوزىم تۇسىرگەن فيلمدەردە وزگە اۆتوردىڭ شىعارماسىنىڭ قانداي دا ءبىر ەلەمەنتتەرىن قولدانسام، نەمەسە ءبىر جازۋشىنىڭ تسيتاتاسىن پايدالانسام، مىندەتتى تۇردە «اۆتورى مىنا كىسى» دەپ كورسەتەمىن. ول سولاي بولۋى كەرەك. ەگەر مەن ۇرلانعان ماتەريالدى نەمەسە ماتەريال ەلەمەنتىنە اۆتوردى كورسەتپەسەم، ول ءۇشىن ماعان ايىپپۇل سالىنادى. بۇل وتە قاراپايىم دۇنيە.

تالعاتتىڭ سونداي پوۆەستى بارىن بىلەمىن. ول كىتاپ بولىپ شىققان. مەن ماسكەۋدە ستسەناريستەر مەن رەجيسسەرلاردى دايارلايتىن جوعارعى كۋرستا وقىپ جۇرگەن كەزىم. ءبىر كۇنى مەنىڭ جاتاقحاناما تالعات كەلدى. ماسكەۋدەگى گولۋشكينا كوشەسىندەگى جاتاقحانا. سول كەزدە تالعات ماعان ءوزىنىڭ بىرنەشە شىعارماسىن كورسەتكەن. سونىڭ ىشىندە وسى «ماحاببات بەكەتى» دە بولعان. مەن ونى جاقسى بىلەمىن.

ءبىر كەزدەرى مەن تالعاتتىڭ «ادامدار اراسىنداعى بولتىرىك» دەگەن ستسەناريىنە كومەكتەسكەنمىن دە. سوندىقتان، «ماحاببات بەكەتىنىڭ» تالعاتتىڭ شىعارماسى ەكەنى راس دەپ ايتا الامىن.

ال ەندى باياننىڭ وسىنداي فيلم ءتۇسىرىپ جاتقانىن ەستىمەپپىن. تالعاتتىڭ ايتۋى بويىنشا عانا بىلەمىن. جالپى مەن باياننىڭ شىعارماشىلىعىن اڭدىپ، «ويباي، سول نە ءتۇسىرىپ جاتىر ەكەن» دەپ قارامايمىن. مەن باياندى سونداي ءبىر ينتەللەكتۋالدى، ورەسى بيىك ادام دەپ قابىلدامايمىن. ونىڭ تۇسىرگەنى فيلم ەمەس. ءجاي ءبىر مازاق قوي.

ءبىز «قازاقفيلمگە» حابارلاستىق. ەسىم-سويى اباي دەگەن ازاماتتىڭ بايلانىس نومەرىن ىزدەپ تاپتىق. ءوزى زاڭگەرلىك بولىمىندە قىزمەت ىستەيدى ەكەن.

«بايان حانىم 1993 جىلى جارىق كورگەن «ماحاببات بەكەتى» ءفيلمىنىڭ كادرلارىن ءالى العان جوق. الايىن دەپ جاتقانى راس. بىزدەن رەسمي سۇرادى. بىراق، ول سۇراۋ ءالى قاراستىرىلۋ ۇستىندە. اۆتورلىق قۇقىق ەسكەرىلە مە دەگەن ماسەلەگە كەلسەك، ءبىز تالعات اعاعا حابارلاسىپ ەسكەرتتىك. بايانمەن سويلەسۋىن، ەكەۋى كەلىسۋىن سۇرادىق. مەن كوممەنتاري بەرە المايمىن. بىزدە ساراپشىلار كەڭەسىنىڭ توراعاسى بەكبولات شەكەروۆ دەگەن كىسى بار. سول كىسى سىزگە رەسمي پىكىر بەرەدى»، - دەپ قىسقا قايىردى.

ءبىز بۇگىن بۇل ماسەلەگە قاتىستى بايان حانىمعا حابارلاسىپ ەدىك، بايلانىسقا شىعا المادىق. الداعى ۋاقتا، بايان ماقساتقىزىنىڭ پىكىرىن دە بىلۋگە تىرىسامىز.

نۇرگەلدى ابدىعانيۇلى

Abai.kz