تامىزدىڭ تامىلجىعان كۇندەرى ءالى قارا ۇزە قويماعان، سارى كۇزدىڭ جاڭادان باستالعان كەزىن ءبىز جاقتا «شىبىنسىز جاز» دەيدى. سۋ سەمىرگەن، ءشوپ پىسكەن وسىنداي كۇندەرى كەشكى سالقىنمەن اۋا دا قويۋلانىپ ساۋمالعا اينالىپ كەتكەندەي اسەر قالدىرادى.  وسى جولى «شىبىنسىز جازدىڭ» سوڭعى كۇندەرىن تاماشالاۋدىڭ ءساتى ءتۇستى. ورىستەن مال قايتىپ ابىر-سابىر باستالعان كەزدە اۋىل شەتىندەگى ۇيرەنشىكتى ورنىما قاراي جىلجىدىم.

اركىمگە ءوز تۋعان ءوڭىرى قاسيەتتى عوي. دەگەنمەندە ءبىزدىڭ ولكەنىڭ كەڭ بايتاق قۇنارلى دالاسى بايلىق پەن بەرەكەنىڭ ۇيىتقىسى ىسپەتتى. شءوبى بىتىك، بۇلاق- تۇماسى كوپ. مىڭ بۇرالعان ۇساق وزەندەر دە ورنەگىمەن وسى ءوڭىردىڭ كەلبەتىن كىرگىزىپ تۇر. ءدال قازىر كوكجيەكتەگى قىزارا باتقان كۇننىڭ ساۋلەسىمەن اسپان كوك تۇسىنەن ايرىلىپ، تەڭىزدەي تولقىعان ەگىن مەن اۋىلدىڭ مالى ءورىپ شىعاتىن تۇكتى دالا ساپ-سارى نۇرعا بولەنىپتى. وسىنداي اسەم تابيعاتتى تاماشالاۋعا كەلگەن جالعىز مەن ەمەس ەكەنمىن. تاياق تاستام جەردە جانىندا ءيتى بار ءبىر ادام وتىر. سالەم بەرمەكشى بولىپ بۇرىلدىم دا ونىڭ كوزى كوكجيەكتە بولعانىمەن كوڭىلى مۇلدەم باسقا جاقتا ەكەنىن، مۇندا كەلۋ ماقساتى تابيعاتتى تاماشالاۋ ەمەستىگىن بايقادىم. وي ۇرىعىن تەرەڭ كومىپ ەكى كەشتىڭ اراسىندا ەكى دۇنيەنىڭ ورتاسىندا وتىرعانداي كۇي كەشكەن وسى ادامنىڭ ءىشكى الەمىن اشىپ كورسە دەگەن قىزىعۋشىلىعىم وياندى.

قىزارا قۇلاقتانىپ باتقان كۇنگە تەسىلە قاراپ وسى كۇنمەن بىرگە مىنا جارىق دۇنيەدەگى بار قىزىعى تاۋسىلاتىنداي تەرەڭ كۇرسىندى. قالىڭ ويعا شومىلىپ قاراۋىتىپ تۇسكەن ءتۇندى دە بايقامادى. اۋىلدىڭ شەتىندەگى قالىڭ قامىستى ۇيىعان بوز مۇنارعا كومىپ تولىسا توگىلىپ اقتاڭداق اي شىققان كەزدە عانا باعانادان جانىندا شوقيىپ وتىرعان ءيتىن بايقاپ مۇڭىن بولىسەر بىرەۋدىڭ بار ەكەنى ەسىنە تۇسكەندەي موينىنان قۇشاقتاپ وزىنە تارتتى.

– جىلت ەتىپ كورىنەتىن تاڭعى شىقتاي، جارق ەتىپ جوق بولاتىن نايزاعايداي تىرشىلىك دەگەن كوزدى اشىپ-جۇمعانشا ەكەن. قىرىق جىل قول ۇستاسىپ بىرگە ءومىر سۇردىك. تاڭدايدان كەتپەس ءدام تاتىستىق، كوكەيدەن كەتپەس ءسوز قاتىستىق. جاقسىمىزدى اسىردىق، جامانىمىزدى جاسىردىق. ەندى مىنە ءبىر ساتتە دۇنيە استى ۇستىنە كەلدى، ءبارى ەستەن شىققانداي، ەسەپتەن كەتكەندەي كۇي كەشىپ وتىرعانىم مىناۋ.

ءتىلى تاڭدايىنا جابىسىپ، ءۇنى كومەيىندە قۇمىعىپ باسىنا تۇسكەن اۋىر قايعى ومىرتقاسىن وپىرىپ، قابىرعاسىن قايىستىردى ما ءيتىنىڭ جانىنا بۇكشيىپ جاتا كەتتى. اۋىر وي جەگىدەي جەپ، جاتقاننان جەڭىلدىك تاپپادى ما قايتادان شوقيىپ وتىردى.  

– اقتوس، سەن بىلەسىڭ بە؟ – دەپ تاعى دا ءيتىن اڭگىمەگە شاقىردى.

– ماحابباتتىڭ ءوزى ءتاتتى سەزىمنەن گورى كەرمەك دامىمەن ەستە قالادى ەكەن. بۇرىن قالاي بايقاماعانمىن. مەن وعان شىنىمەن دە عاشىق ەكەنمىن عوي. قارا تۇنەكتەي بۋعان قاسىرەت بۇلتى كوڭىلىمدى كۇيزەلتىپ، ءفاني تىرلىكتەن بەزدىرىپ جىبەرگەندەي بولىپ تۇرسا دا سول بۇلتتىڭ اراسىنان ماحاببات دەگەن ساۋلە جىلت ەتىپ كورىنەدى. سەن ونىڭ سىرتقى سۇلۋلىعىن عانا كوردىڭ عوي. ونىڭ جانى دا سونداي سۇلۋ ەدى. اللا تاعالانىڭ نۇرىنا جۋىنىپ، ايدىڭ ساۋلەسىنە سۇرتىنگەندەي ەرەكشە بولاتىن. مەن ونى ەشقاشان ۇمىتپايمىن. ۇمىتا دا المايمىن. ويتكەنى جان دۇنيەمنىڭ سارقىلماس سازىنا اينالىپ كەتتى. تىرلىگىمىزدىڭ باستاۋى مەن تالقانىمىزدىڭ تاۋسىلار ءساتىن سەزىنۋ بىزدە جوق. ءومىر شۋاعىنىڭ اراسىندا ءولىم ساۋلەسىنىڭ قاتار جۇرەتىنىن جاراتۋشى سان رەت ەسكەرتسە دە ماڭگى ءومىر سۇرەتىندەي ءمان بەرمەدىك. ەندى مىنە وزەگىمدى وكسىكپەن بۋىپ، وكىنىشكە تولتىرىپ، جانىمدا جۇرسە مارتەبەسىن اسىرىپ، مەرەيىن تاسىتىپ، مىنا جارىق دۇنيەدە توبەمە كوتەرىپ جۇرەتىن ەدىم دەپ ارمانداپ وتىرمىن. جالعىز بالا قالادا، جالعىز جارىم اناۋ اۋىلدىڭ شەتىندەگى زيراتتا، سەنەن باسقا ەرمەك ەتەر، ەربەڭ ەتەر ەندى ەشكىم جوق .

كوز جاسىنا يلەنگەندەي كەرمەك سوزدەر اسەر ەتتى مە، الدە يەسىنىڭ قايعىسىن ءتۇسىندى مە ءيتى دە قىڭسىلاعان دىبىس شىعارىپ جاقىنداي ءتۇستى.

– ول ادۋىندى ايەلدەردىڭ ءبىرى ەدى عوي – دەپ، ءبىراز دۇنيە ەسىنە تۇسكەندەي شالقايىڭقىراپ وتىردى. – بەتىنە كەلگەندى بۇقتىرىپ، ىرقىنا كونبەگەندى ىقتىرىپ جىبەرەتىن. سۇيىكتى بولۋ ءۇشىن دارمەنسىز بولۋ كەرەك ەكەن. سوندىقتاندا ونىڭ الدىندا دارمەنسىز ەدىم. تەلەگەي تەڭىز ءبىلىمىمدى دە پەندەلىك ءومىردىڭ جىرتىسىنا سالىپ جىبەرگەنىم سۇيىكتىمنىڭ كوڭىلىنەن شىقسام دەگەن تىلەكتەن بولاتىن. وبالى نە ورىندى ءىسىمدى جەبەپ، ورىنسىز ءىسىمدى تەجەپ وتىردى. ءبىر-ءبىرىنىڭ قالتاسىنا بىلدىرمەي شوق سالاتىن كۇندەس ايەلدەردەي ءومىر ءسۇرىپ جاتقان ەرلى-زايىپتىلاردى دا كورىپ ءجۇرمىز عوي. وتباسىنا ءسوزىن وتكىزە الماي وتىرىپ، وتاندىق ماسەلەگە شەشىم ايتاتىندارىن قايتەسىڭ. اللاعا شۇكىر بارعا ىرزا، جوققا سابىر كۇن كەشتىك. ادامدىعىنا ءمىن، كىسىلىگىنە كىر قوندىرماي ومىردەن ءوتتى.

اۋىل شەتىندە تۇڭلىكتەرى جابىلعان كيىز ۇيلەردەي قاراۋىتىپ كۇمبەزدەر كورىنەدى. تەك توبەسىندەگى اي ساۋلەسىمەن انىق كورىنىپ تۇرعان جارتى ايلار عانا بۇل جەردە زيرات بار ەكەنىن ايعاقتاپ تۇرعانداي.  جۇبايىنىڭ زيراتى وسى ماڭنان كورىنىپ قالار دەدى مە ورنىنان تۇردى.

– وكسىدىڭ نە، وكىندىڭ نە ءبارىبىر وشكەندى تىرىلتە، وتكەندى كەلتىرە المايتىنىڭ انىق. وسى جۇماعا دەيىن «قۇلحۋاللانى» جاتتاپ الۋ كەرەك - دەپ وزىنە ماقسات قويدى. وسى ساتتە قۇلازىعان تىنىشتىقتى بۇزىپ، كوڭىلىنىڭ  كۇيىن شەرتىپ تۇرعان ىشەكتى ءۇزىپ;

– ءاي! – دەگەن قاتقىل داۋىس ەستىلدى. سونداي ەتەنە تانىس. قىرىق جىلدىڭ سوڭعى جيىرما جىلىندا كۇندەلىكتى ەستىپ، قۇلاعى ۇيرەنىپ، ەتىپ ءولىپ كەتكەن وسى ءبىر وكتەم داۋىسقا قالاي سەلك ەتە قالعانىن ءوزى دە بايقاماي ارتىنا بۇرىلدى.  قوبىراعان شاشىن جايىپ سايتانداي ساپ ەتە قالعان كەلىنشەكتىڭ  قازىرگى پوشىمى قولقاڭا قول سالاتىنداي قورقىنىشتى ەدى.

– ءسامبى تال سياقتى سۇمىرەيىپ نەعىپ تۇرسىڭ؟ سەن قايىرشىنى ىزدەيمىن دەپ اۋىلدى ەكى اينالدىم عوي – دەگەن تانىس اۋەن، ۇيرەنشىكتى ءسوز ۇرەيىن باسىپ جاڭا عانا اتشا تۋلاعان جۇرەگى ساباسىنا تۇسە باستادى.

– وزىڭدەي ەلدىڭ ەركەگىن قاراشى – دەدى دە اڭگىمە مۇنىمەن بىتپەيدى دەگەندەي ەكى قولىن بۇيىرىنە تىرەدى. ارعى جاعىن بۇل جاقسى بىلەدى، جاقسى ەمەس جاتقا بىلەتىن سياقتى. نە ايتار ەكەن تىڭدايىن دەگەن نيەتى بايقالمادى. جاڭا عانا ەمىرەنگەن سەزىمىن، تەبىرەنگەن سىرىن بولىسكەن ءيتىنىڭ الدىندا قايىرىمى قاساڭ تارتىپ، مەيىرىمى سۋالىپ كەتكەن ايەلىن اقتاپ العىسى كەلدى مە «سۇلۋ ايەلدى – سۇقتانا-سۇقتانا سۇمىراي ەتىپ جىبەرەتىن ءوزىمىز عوي» دەپ كۇبىرلەپ كىنانى وزىنە اۋدارا سالدى. ءسوزىنىڭ زايا كەتكەنىن ايەلى دە سەزگەن بولۋى كەرەك

– ءجۇر بىلاي، – دەپ كىلت بۇرىلدى دا بۇيرىعىنىڭ بۇلجىماي ورىندالاتىنا ەش كۇماندانباستان، ارتىنا بۇرىلىپ قاراماستان ءاربىر قادامىن جۇلقىنا باسىپ، قوبىراعان شاشى جەلمەن جەلپىلدەپ اۋىلدى بەتكە الىپ جۇرە بەردى.

– قوي، اقتوس، ءبىراز ارماندادىق ەندى ۇيگە قايتايىق – دەپ جەتى ادام جەلكەلەپ، التى ادام ارقانمەن سۇيرەگەندەي ەش ىقىلاسسىز، جاڭا عانا ءوزى ايتقان «جان دۇنيەسىنىڭ سارقىلماس سازىن» ىڭىرسي ىڭىلداپ، ءيتىن جەتەكتەپ، ايەلىنىڭ سوڭىنان ىلەستى.

ال ايەلى بولسا ارتىنا ءبىر بۇرىلماستان اۋىلعا جەتىپ كوشەدەگى اعاشتاردىڭ كولەڭكەسىندە كورىنبەي كەتتى. ياپىراي، ادام دەگەن ەرىپ كەلە مە دەپ يتىنە دە ءبىر بۇرىلىپ قارايتىن ەدى عوي دەگەن ويمەن مەن دە اۋىلدى بەتكە الدىم.

جۇماحمەت جايلاۋباەۆ

Abai.kz