دۇنيە جۇرىسىنەن جارتى قادامعا دا جاڭىلماي اسقان دالدىكپەن ۇزدىكسىز دامىپ كەلە جاتقان بولسا، بۇل زاڭدىلىقتىڭ وزگەرمەۋىن ەڭ الدىمەن جاقسى ادامداردىڭ وزىق ويى، ىزگى ءىسى، قايىرىمدى قادامى قامتاماسىز ەتىپ تۇرعان بولۋى كەرەك. الەمدەگى باعاسى ولشەۋسىز قۇندىلىقتىڭ ءبىرى – قايىرىمدىلىق. قايتارىمسىز جاقسىلىق جاساي ءبىلۋ – ناعىز ماحابباتتىڭ كورىنىسى. قۇدايدى ءسۇيۋىڭ، جاقىنىڭدى جاقسى كورۋىڭ، تۋعان جەرىڭە تاعزىمىڭ جومارت جۇرەكتى جارىپ شىققان ءىرىلى-ۇساقتى ىزگى ىستەردەن كورىنەدى. جاڭا وقۋ جىلىنىڭ قارساڭىندا، قۇربان ايتتىڭ العاشقى كۇنى قازاقستاننىڭ حالىق ءارتىسى ءسابيت ورازباەۆتىڭ ءوزى تۋعان بايدىبەك اۋىلىنا  مەكتەپ تارتۋ ەتكەنىن ەستىگەندە، ەل يگىلىگى ءۇشىن جاسالعان ءىستى پەرزەنتتىك پارىز-قارىزبەن ەمەس، ەڭ ءبىرىنشى، ناق وسى اعايىنىنا، اۋىلداستارىنا، جالپى تۋعان جەرىنە سۇيىسپەنشىلىگىمەن بايلانىستىرا قاراعىمىز كەلگەنى راس.

ءبارى دە ءوزى الپىس جىلعا جۋىق ۋاقىت قىزمەت ەتكەن اكەمتەاتردىڭ ساحناسىندا تولقىپ تۇرىپ: «سەكسەنگە كەلدىك، سان قىزىق كوردىك، ايتىلماي ءسوزىم قالعان جوق» دەپ ءسوز باستاعان ءسابيت اعامىزدىڭ وسىدان ەكى جىل بۇرىن اتالىپ وتكەن 80 جىلدىق مەرەيتويىنان باستالعان بولاتىن. اكتەردىڭ ايتۋىنا قاراعاندا، ادام ومىرىندەگى مارتەبەلى بيىكتىكتىڭ بىرىنەن سانالاتىن 80 جاسقا ارنالعان مەرەيتويدىڭ ءبىر بولىگىن اتاپ ءوتۋ شارالارى الماتىدا عانا ەمەس، ءارتىستىڭ تۋعان جەرى وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسىندا دا جوسپارلانادى.

تويدىڭ جايىن كەڭەسۋ ءۇشىن كەلىسىلگەن ۋاقىتتا ءارتىس پەن اكىم كەزدەسەدى. وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسىنىڭ سول كەزدەگى اكىمى ب.اتامقۇلوۆتى تىڭداپ وتىرسا، جەرگىلىكتى وكىمەت تۇزگەن كەڭ اۋقىمدى باعدارلاما شارالارعا اسا باي ەكەن. ول باعدارلاما بويىنشا وبلىس ورتالىعى شىمكەنت قالاسىندا س.ورازباەۆتىڭ قۇرمەتىنە سالتاناتتى كەش ۇيىمداستىرىلىپ، سوڭىنان كونتسەرت قويىلىپ، بىرنەشە شاپان جابىلىپ، اۋداندار اتىنان ات مىنگىزىلىپ، مارتەبەلى مەيماندار كەشكە مەيرامحانادا باس قوسىپ، ەرتەڭىندە الماتى مەن استانادان ارنايى شاقىرىلعان پالەنباي پروفەسسور مەن ءارتىس عىلىمي كونفەرەنتسيا وتكىزىپ، ءدارىس وقىپ، شىعارماشىلىق شەبەرلىك ساباقتارىن كورسەتۋى ءتيىس-تۇعىن. سودان كەيىن توي تۇركىستان قالاسى مەن سايرام اۋدانىندا جالعاسىن تاۋىپ، وندا دا بىرنەشە كيىز ءۇي تىگىلىپ، جۇزدەگەن قوناققا قۇرمەت كورسەتىلىپ، استاۋ-استاۋ ەت تارتىلىپ، سابا-سابا قىمىز قۇيىلىپ، ات جارىسىپ، پالۋان كۇرەسەتىن بۇكىل تويلارعا ءتان استا-توك ءداستۇرلى تويلاۋ ءۇردىسى ورازباەۆتىڭ دا تۋعان كۇنى ءۇشىن ويلاستىرىلعان ەكەن.

وسىنىڭ بارىمەن تانىسىپ بولعان سوڭ  ءارتىس ايتادى: «قاراعىم، نيەتتەرىڭە ريزامىن، 60 جاسىمدى دا، 70, 75 جاسىمدى دا تۋعان جەرىم، وڭتۇستىك ولكەم وتە بيىك دارەجەدە دۇرىلدەتىپ تۇرىپ اتاپ وتكەن. توبەسىنە كوتەرىپ جاتقان تۋعان ەلىمە راحمەت. ەندى 80 جاسقا كەلگەندە كوكەيىمە ءبىر وي كەلدى. ءبىر ەمەس، ەكى وي كەلىپ وتىر»، دەيدى. «ويباي، ساكە، ول نە وي ەدى، ايتىڭىز» دەپ قالادى اكىم ءىنىسى. «وندا، بىلاي»، دەيدى ءارتىس. «قازاق تەاتر ونەرىنىڭ نەگىزىن قالاعان قاليبەك قۋانىشباەۆ، ەلۋباي ومىرزاقوۆ، سەركە قوجامقۇلوۆ، قۇرمانبەك جانداربەكوۆ  دەيتىن ازاماتتار بار. سوناۋ قىزىلوردادا قۇرىلعان الاقانداي قازاق دراما ­تەاترىنان تالاي تارلانداردىڭ تۇلەپ ۇشقانى ءوز الدىنا، مىناۋ الماتىداعى وپەرا جانە بالەت تەاترى دا ءبىزدىڭ شاڭىراقتان ەنشى الىپ، بولەك شىققان. قاراشاڭىراقتا ءجۇرىپ قازاققا قادىرلى بولعان سول تۇلعالاردىڭ ءبىرتالايى ءوز كىندىك قانى تامعان تۋعان جەرىندەگى ونەرگە دەگەن كوزقاراسى ءتۇزۋ، ويلى، نامىستى ۇرپاعىنىڭ ارقاسىندا جەرگىلىكتى تەاتردىڭ اتىن يەلەنىپ جاتىر. بيكەن ريموۆا اتىندا تالدىقورعان تەات­رى، حاديشا بوكەەۆا اتىندا باتىس قازاقستان وبلىستىق دراما تەاترى بار. ال قازاقستاننىڭ حالىق ءارتىسى، پروفەسسور قۇرمانبەك جانداربەكوۆ تە وسى وڭتۇستىك وبلىستىڭ ازاماتى. كۇ­مىس كومەي، جەز تاڭداي ءانشى، مايتال­­مان ساحنا ساڭلاعى. شىمكەنتتەن جاڭا­­دان اشىلعان وپەرا تەاترى قۇرە­­كەڭ­نىڭ اتىنا ابدەن سۇرانىپ تۇر. وسىنى ويلا­ساڭدار»، دەيدى. سويلەگەندە باياعىنىڭ بيلەرى سياقتى سۋىرىلىپ، تاعىلىمدى اڭگىمەسىن تاريحقا تولى ەستەلىكپەن تۇزدىقتاپ وتىرىپ ايتپاسا، ءسوزىنىڭ اجارى كىرمەيتىن ءسابيت اعا اكىمگە ق.جانداربەكوۆتىڭ جارقىن بەينەسىن جارقىراتاتىن قىزىقتى جايتتى تابان استىندا تاۋىپ ايتىپ تا بەرەدى.

ءسابيت اعامىزدىڭ ۇمىتىلا باستاعان ەسكى جىلداردىڭ اڭگىمەسىن جاڭا عانا بول­عانداي جاڭعىرتىپ بايانداپ بەرگەنىنە سۇيسىنگەن اكىم حالىق ءارتىسىنىڭ ەكىنشى ويىنا دا ىقىلاسپەن قۇلاق تۇرەدى. شىمكەنت قالاسىنان وتىز شاقىرىم جەردە شىعىسى – قاراتاۋ، وڭتۇستىگى – قازىعۇرت، اقسۋ مەن ارىستىڭ تۇيىسكەن تۇسىندا ءسابيت اعامىزدىڭ كىندىك قانى تامعان، اتا-باباسىنىڭ ەجەلگى قونىسى بولعان بايدىبەك اۋىلى – قۇتارىس جاتىر. ءار ءۇيدىڭ اۋلاسىنان ون بالا ويناقتاپ شىعاتىن كەشەگى كۇن كەلمەس­كە كەتكەنىمەن،  كەلىندەردىڭ ەتەگىنە جارماسقان 4-5 قارا-قۇرا وسى كۇنگە دەيىن قاي شاڭىراقتىڭ تا شامشىراعى ىسپەتتى شاپقىلاپ ءوسىپ كەلەدى. ارىعا بارماي-اق، سوڭعى جىلداردىڭ وزىندە عانا جيىرمادان اسا كەلىننىڭ ەگىزدەن تۋىپ قۋانتقانى ءوز الدىنا. اۋىلىندا مەكتەپ جوق ەمەس – بار، بىراق ىبىراي التىنسارين اتىنداعى تار مەكتەپتە تالاي جىلدان بەرى بالالار ەكى-ءۇش اۋىسىممەن وقۋعا ءماجبۇر بولىپ كەلەدى. «80 جاس مەرەيتويدى تويلاعالى وتىر ەكەنسىڭدەر، نيەتتەرىڭە راحمەت. بىراق سول قارجىنى مەكتەپ سالۋعا جۇمساساڭدار، جاقسىلىق دەگەن سول بولادى»، دەيدى ءسابيت اعامىز.

كەشە عانا ارىستىڭ قۇمىنا اۋناپ ءوسىپ، بۇگىن قازاق ونەرىنىڭ ماقتانىشىنا اينالعان ساحنا سايىپقىرانىنىڭ مەرەيتويدى اتاپ وتۋدەن باس تارتىپ، مەكتەپ سالدىرعىسى كەلەتىن وتىنىشىنە اكىم دە بەي-جاي قاراي المايدى. «ەرۋلىگە – قارۋلى» ءدوپ كەلىپ، سول جىلى وبلىستا سالىنۋى ءتيىس التى مەكتەپتىڭ ءبىرىن ورازباەۆتىڭ اۋىلىنا جوسپارلاۋعا تاپ سول جەردە پارمەن بەرەدى. سودان بەرى ەكى جىل دا انە-مىنە دەگەنشە وتە شىقتى. مەكتەپ قۇرىلىسى دا مەجەلەنگەن مولشەردە اياقتالىپ، بيىلعى قىركۇيەكتە مىڭ وقۋشىعا ارنالعان جاڭا ءبىلىم ورداسى ەسىگىن ايقارا اشقالى تۇر. زاماناۋي ۇلگىمەن سالىنعان اۋماعى ۇلكەن، اۋلاسى كەڭ، اينالاسى قورشالعان جاڭا مەكتەپكە بارۋعا بالدىرعاندار دا كۇن ساناپ اسىعىپ وتىر. سپورت زالى، اكت زالى، كىتاپحاناسى، اسحاناسى، حيميا، فيزيكا، بيولوگيا پاندەرىنىڭ ارنايى زەرتحانالارى كەڭ ءارى جارىق. كۇندىز-ءتۇنى قۇرىلىستىڭ باسى-قاسىندا جۇرمەسە دە، ەرتەڭگى جاۋاپكەرشىلىگىنىڭ ءبىر ۇشى وزىنە كەلىپ تىرەلەتىندىكتەن، تۋعان جەرىمەن بايلانىسىن ءبىر ءسات تە ءۇزىپ كورمەگەن ءسابيت اعامىز ەرىنبەي بارىپ كورىپ، جۇمىستىڭ ساپالى ورىندالۋىن بارىنشا باقىلاپ وتىرىپتى. «تسەمەنتى ساموپال بولىپ، كىرپىشى ۇگىتىلىپ، شاتىرىن جەل ۇشىرىپ، جۇرت­قا كۇلكى بولماڭدار. جەمقورلاردى جولات­پاڭدار! مۇمكىندىگىنشە ساپالى ماتەريالدان سالىنىپ، ىقىلاسپەن اتقارىلعان جۇمىس بولسىن» دەگەن تىلەگىنە تۋعان باۋىرىنداي قۇلاق اسىپ، اۋىل­داعى اۋقىمدى قۇرىلىستىڭ توقتاپ قالماي، تۇراقتى جۇرگىزىلۋىن  قادا­عالاعان وسى اۋىلدىڭ ازاماتى، اۋداندىق ءماس­لي­حات­تىڭ دەپۋتاتى قۋانىش سىز­دىقوۆقا ءسابيت اعاسى دا ءدان ريزا.

«ءوزى زوردىڭ ءىسى دە زور». جاستايىنان مۇعالىم اعالارىنىڭ قاباعىمەن تاربيەلەنىپ، قاعازعا قۇمار بولىپ ءوسىپ، ماڭداي تەرىن بۇرشاقتاتىپ ءجۇرىپ بەدەل بيىگىنە كوتەرىلگەن ءسابيت اعامىز سەكىلدى ءىرى تالانتتىڭ ءبىلىمنىڭ باعاسىن ارتتىرعان ىزگى ءىسىن قالاي سۇيىنشىلەسەك تە، سۇيىنۋگە تۇرادى-اق.

ايگۇل احانبايقىزى

تۇپنۇسقاداعى تاقىرىپ: مەرەيتويدان باس تارتىپ، مەكتەپ سالدىردى

دەرەك كوزى: «ەگەمەن قازاقستان»

Abai.kz