الماتىدا تاريحي جانە مادەني ايرىقشا ماڭىزى بار قالانىڭ تاريحي ورتالىعىن رەكونسترۋكتسيالاۋ جانە عيماراتتاردى جاڭارتۋ جالعاسۋدا، - دەپ حابارلايدى اباي-اقپارات الماتى اكىمىنىڭ سايتىنا سىلتەمە جاساپ.

كەشكە قاراي رەسپۋبليكا سارايى، بالۋان شولاق اتىنداعى سپورت سارايى، قۇرمانعازى اتىنداعى ۇلتتىق كونسەرۆاتوريا مەن الماتىنىڭ بىرقاتار بەلگىلى نىساندارى ارحيتەكتۋرالىق جارىق كوزدەرىمەن نۇرلانا تۇسەدى.

قازىرگى كەزدە كوپتەگەن مەگاپوليستەردە قالانىڭ ەرەكشەلىكتەرى مەن كورنەكى ورىندارىن ايشىقتاي تۇسەتىن جانە كەشكى سەرۋەن كەزىندە قولايلى جاعداي تۋعىزاتىن ارحيتەكتۋرالىق جارىق كوزدەرى ءتيىمدى پايدالانىلۋدا.زاماناۋي ەنەرگيا جيناقتايتىن تەحنولوگيانى ۇتىمدى قولدانۋ ەلەكتر ەنەرگياسىن ۇنەمدەيدى جانە جارىق كوزدەرىن ۇزاق پايدالانۋعا ىقپال ەتەدى.

كەشكى جانە ءتۇن مەزگىلىندە قالا عيماراتتارىنا، لاندشافتارعا بىرىڭعاي ارحيتەكتۋرالىق ستيل بەرۋ ماقساتىندا الماتىدا سوڭعى ەكى جىل ىشىندە قالانىڭ 130 بەلگىلى نىساندارى جارىق كوزدەرىمەن نۇرلانا ءتۇستى.

ولاردىڭ اراسىندا تاۋەلسىزدىك مونۋمەنتى، «قازاقستان» قوناق ءۇيى، داڭق، مەموريالى، «كوكتوبە» تەلەمۇناراسى، اباي اتىنداعى ماتوب، قاستەەۆ اتىنداعى مۇراجاي، ىقىلاس اتىنداعى حالىق اسپاپتارى مۋزەيى، ورتالىق مەشىت، سۆياتو-ۆوزنەسەنسكي كافەدرالدى سوبورى جانە باسقالارى بار.

ارحيتەكتۋرالىق جارىق كوزدەرىنىڭ بىرىڭعاي جوبالارىنىڭ بارلىعى بيۋدجەتتەن تىس قارجى ەسەبىنەن جۇزەگە اسۋدا.

بۇلاردان وزگە، الماتىدا بيىلعى جىلى بىرنەشە قالا داڭعىلدارى رەكونسترۋكتسيالانۋدا، كوشەلەر مەن تروتۋارلارعاجاڭا جارىق كوزدەرى ورناتىلىپ، جاياۋ جۇرگىنشى ايماقتارى كەڭەيۋدە، كولەڭكەلى كەڭىستىك قالىپتاستىرۋ ءۇشىن جاسىل جەلەك وتىرعىزىلىپ، جاڭا سۋبۇرقاقتار سالىنۋدا.

كەسپە تاستار توسەلۋدە، جارىق دىڭگەكتەرى مەن سۋارۋ جۇيەلەرى، عيماراتتاردىڭ كىرە بەرىستەرى مەن سىرتى جاڭارۋدا.

جىل اياعىنا دەيىن بارلىق جارىق كوزدەرىنىڭ ۇشتەن ءبىرى جاڭارادى. 24000 جارىق كوزدەرى نەمەسە ولاردىڭ 31,5%.-ى ەنەرگيا جيناقتايتىن جانە ديودتى شامدارعا اۋىستىرىلادى. مىسالى، BRT اۆتوبۋستارىنىڭ جۇردەك جەلىسىن سالۋ اياسىندا تيميريازەۆ كوشەسىندە جارىق كوزدەرىن جاڭارتۋ جۇمىستارى اياقتالىپ قالدى.

ەگەر وتكەن جىلى قالا بيلىگى پانفيلوۆ، جىبەك جولى، گوگول، قابانباي باتىر، تولەباەۆ، بايسەيىتوۆا كوشەلەرى مەن «استانا» الاڭىن جاڭالاسا، بيىلعى جىلى اباي، ابىلاي حان، دوستىق، نازارباەۆ، جەلتوقسان داڭعىلدارىندا، «الماتى-2» تەمىرجول ۆوكزالىنىڭ ماڭايىندا جانە رەسپۋبليكا سارايى الدىنداعى الاڭدا قايتا جوندەۋ جۇمىستارى ءجۇرىپ جاتىر.

قالادا ۇزىندىعى 500 كم بولاتىن 524 كوشە جاڭاردى. مەگاپوليستىڭ بارلىق جەر استى وتپەلى جولدارىن جاڭارتۋ جۇمىستارى اياقتالىپ قالدى.

800 كم ينجەنەرلىك جەلىلەر جوندەلدى جانە سالىندى.

ۇزىندىعى 12 كم بولاتىن تاعى ءبىر جىلۋ جەلىسىنىڭ قۇرىلىسى اياقتالىپ قالدى، بۇرىننان بار گاز قۇبىرلارى كەڭەيۋدە، 120 مىڭ تۇرعىندى قامتيتىن جاڭا سۋ جۇيەسى تارتىلۋدا.

قالادا 300 كم ارىق جەلىسى جاڭاردى.

سۋ ءجيى باسىپ قالاتىن ۋچاسكەلەرگە 70 شاقىرىمنان استام ارىق سالىندى. تاياۋ ارادا تاعى 45 كم ارىق جەلىسى جاڭارادى.

مەگاپوليس بيلىگى قالاداعى 3800 اۋلالاردىڭ ىشىندەگى 1400 ەسكى اۋلالاردى جاڭارتۋدى اياقتاپ قالدى.

رەكونسترۋكتسيا اياسىندا اۋلالاردا جاڭا بالالار جانە سپورت الاڭدارى، ترەناجەرلار مەن ويىن كەشەندەرى، جاڭا جارىق كوزدەرى پايدا بولۋدا.كەيبىر اۋلالاردا جارىق كوزدەرى پيلوتتى رەجيمدە كۇن ەنەرگياسىمەن جۇمىس ىستەۋدە.