مەشىتىمىزدىڭ بۇگىنگى جاعدايى وسىنداي

قوستاناي قالاسىنىڭ ءدال ورتالىعىنداعى ءال-فارابي اتىنداعى داڭعىلدا مارال يشان اتىنداعى مەشىت ءسان-سالتاناتى مەن كوركىنە ساي كىم-كىمدى دە «مەن مۇندالاپ» شاقىرىپ تۇراتىن. وبلىسىمىزدا عانا ەمەس بۇكىل قازاق جۇرتىنا قاسيەتتى يسلام ءدىنىن تاراتۋدا اتى ءماشھۇر بولعان بۇل عۇلامانى قازىر قاستەر تۇتپايتىن ادام جوق. مارقۇمنىڭ بەيىتىنە قىزىلوردا وبلىسىنا بارىپ ءتاۋ ەتۋشىلەر كوپ ەكەنىن بىلەمىز. سويتكەن عۇلامانى ءوزىنىڭ كىندىك قانى تامعان جەرىندە ونشا قادىر تۇتپايتىندىعى بايقالادى. ويتكەنى اتالمىش مەشىت سوناۋ 1893 جىلى بوي كوتەرسە دە، كۇنى كەشەگە دەيىن سىلاعى دا تۇسپەي سىر بەرمەي كەلگەن ەدى. مۇندا قاسيەتتى جۇما كۇنى تۇگىلى جاي ۋاقىتتا ادام اياعى ارىلمايتىن. ال قازىر شە؟

راس، عاسىردان استام ۋاقىت بۇرىن حالىقتىڭ اقشاسىنا سالىنعان بۇل اسەم عيماراتتتىڭ دا كەزىندە كورمەگەن قۇقايى جوق. قازان توڭكەرىسىنەن كەيىن بولشەۆيكتەردىڭ قاھارىنا ۇشىراپ، مەشىتىمىز كونتسەرت قوياتىن فيلارمونياعا اينالدى. ودان سوڭ ءبىراز جوندەپ، تاعى حالىقتىڭ كوڭىلىن كوتەرەتىن كينوتەتر بولىپ مىڭ قۇبىلدى. تەك ەلىمىز ەگەمەندىك العاننان سوڭ، 1992 جىلى عانا دىنىمىزگە قايتا ورالىپ، قۇداي ءۇيى اتانىپ، ەسىگىن ايقارا اشتى.

ەندى مىنە قالامىزدىڭ كيەلى ورنىنا اينالعان، الىستان كەلگەن قوناقتاردىڭ وزدەرى تاڭقالا دا تامسانا قارايتىن مەشىتىمىزدىڭ باسىنا قارا بۇلت ءۇيىرىلدى. وسىدان ەكى جىل بۇرىن وبلىس ورتالىعىنىڭ سىرت جاعىندا، ياعني ميكرواۋداندا جاڭا مەشىت سالامىز دەگەن سىلتاۋمەن ءبىر مىڭ ادام ارتىعىمەن سياتىن بۇل عيماراتتى بوس قاڭىراتىپ تاستادى. قازىر ورتالىقتا تۇراتىن ادامدار سوناۋ قالا سىرتىنداعى مەشىتكە ساداقا بەرۋ ءۇشىن بىرنەشە اۆتوبۋسپەن قاتىناۋعا ءماجبۇر. اسىرەسە جاسى كەلىپ قالعان، سىرقاتى جانىنا باتاتىن قاريالارعا قيىن.

ال مارال يشان اتىن يەلەنگەن مەشىتتىڭ قازىرگى جايى كىم-كىمنىڭ دە جانىنا ايازداي باتىپ تۇر. ول بەينەبىر ەشكىمگە كەرەگى جوق باسى ارتىق دۇنيە سەكىلدى. ازىپ-توزۋعا اينالدى. مەشىت جىلۋ جۇيەسىنەن مۇلدەم اجىراتىلىپ تاستالعان. ناماز وقىلمايدى. ءدىني مەرەكەلەر وتكىزىلمەيدى. كۇردەلى جوندەۋ جاساۋ دەگەندى ەشكىم دە ويلامايدى. ءبىر كەزدەرى، ناقتىلاپ ايتقاندا وسىدان ەكى جىل بۇرىن قازاقستان ءدىني مۇسىلمان باسقارماسى «قاجەتتى قارجىلاي كومەك بەرىپ، جاقسىلاپ جوندەيمىز» ،- دەگەن ۋادەسىنەن دە تايقىپ كەتتى. ول باسقارما بۇل تاريحي جادىگەردى سىلاپ-سيپاپ بولسا دا ۇستاپ تۇرۋعا شاماسى كەلمەدى. مۇندا قازىر ەشكىم كەلمەيدى، سوندىقتان ازىن-اۋلاق پىكىر-ساداقا دا تۇسپەيدى.ساداقامەن مۇمكىن لاجداۋعا بولار ما ەدى، ەندى ول دا كوزدەن بۇل-بۇل ۇشتى. قىسقاسى، ءبىر كەزدەرى قالامىزدىڭ ماقتانىشىنا اينالعان ورتالىقتىعى جالعىز مەشىتىمىزدىڭ تاعدىرى قىل ۇستىندە. ەگەر مۇنداعى اناۋ قايرات نۇرتاس، ايقىن، ەركە مەن تورەگەلدى سەكىلدى انشىلەردى تويىنا شاقىرىپ، ميللليونداعان اقشانى اياماي شاشاتىن بايشكەشتەرىمىزدەن ەش كومەك بولماسا، كۇنى ەرتەڭ مەشىتىمىز كۇل-قوقىسقا اينالىپ، ءپىرادار مارال يشان اتامىزدىڭ اتى ءبىرجولاتا وشپەك.

ءبىر قىزىعى بۇل مەشىتتىڭ وسىنداي كۇيگە ۇشىراۋىنا ءوزىمىزدىڭ ەمەس، وزگە ۇلتتىڭ وكىلىنىڭ جانى اشيتىن كورىنەدى.

- مارال يشان مەشىتى - تاريحي نىسان، ول كوپ جىلدار بويى قالامىزدىڭ ۆيزيتكالىق كارتوچكاسىنا اينالدى، - دەپ قانجىلىس بىلدىرەدى قوستاناي قالاسىنىڭ تۇرعىنى تاتيانا گالكينا، - ونىڭ بەينەسى كوپتەگەن كىتاپتار مەن وتكرىتكالاردا دا بار. مەنىڭ ءبىر تانىسىمنىڭ ايتۋىنا قاراعاندا رەسەيدىڭ قازان قالاسىنداعى تاريحي-ولكەتانۋ مۇراجايىندا ەسكىنىڭ كوزى رەتىندە مارال يشان مەشىتىنىڭ سۋرەتىن قابىرعاعا اسپەتتەپ ءىلىپ قويىپتى. مىنەكەي كوردىڭىز بە، ءبىز سىيلاماساق، وزگەلەر سىيلاپ جاتىر. ەلدەن ۇيات.

جايبەرگەن بولاتوۆ، قوستاناي

Abai.kz