سەناتتا زاڭنامالىق پروتسەسستى جەتىلدىرۋدىڭ وزەكتى ماسەلەلەرى بويىنشا ۇكىمەت ساعاتى ءوتتى. بۇل تۋرالى Abai.kz اقپاراتتىق پورتالى حابارلايدى.

پارلامەنت سەناتىنىڭ توراعاسى قاسىم-جومارت توقاەۆ شاراعا قاتىسۋشىلاردىڭ الدىندا ءسوز سويلەپ، ازاماتتاردىڭ ءال-اۋقاتى زاڭدارعا تىكەلەي بايلانىستى ەكەنىن اتاپ ءوتتى. «مەملەكەت باسشىسى رەفورمالارىنىڭ نەگىزى، اتاپ ايتقاندا قازاقستاننىڭ ەكونوميكاسى مەن ساياساتىندا تەرەڭ جاڭارتۋلار جۇرگىزۋ، قازاقستاندى الدىڭعى قاتارلى مەملەكەتكە اينالدىرۋ ستراتەگياسى، مەنىڭ ويىمشا، زاڭ شىعارۋ پروتسەسىنە ءاتۇستى قاراۋدى توقتاتىپ، بۇل ماڭىزدى ىسكە جاڭاشا كوزقاراس قالىپتاستىرۋدى قاجەت ەتەدى»، - دەدى سەنات توراعاسى. ونىڭ ايتۋىنشا، ەلىمىزدەگى رەفورمالاردىڭ قارقىنى مەن مازمۇنىن قامتاماسىز ەتۋگە قابىلەتتى، جاڭعىرتىلعان زاڭنامالىق بازا قۇرۋ – پارلامەنت دەپۋتاتتارى جۇمىسىنىڭ نەگىزگى ماقساتى.

ق.توقاەۆ زاڭ جوبالاۋ جۇمىسىن جوسپارلاۋ دەڭگەيىنىڭ تومەندىگىن اتاپ ءوتتى، ول زاڭ شىعارۋ جۇمىسىنداعى جۇيەسىزدىككە، «شاشىراڭقىلىققا»، ابدەن ءپىسىپ-جەتىلگەن تۇيتكىلدەردىڭ تىم كەش شەشىلۋىنە جانە كوديفيكاتسيالانعان اكتىلەردىڭ رەتسىز تۇزەتىلۋىنە اكەلىپ سوعادى.

«پارلامەنت قابىلداعان زاڭنامالىق اكتىلەرگە كۇشىنە ەنگەن كەزدەن باستاپ ءبىر جىل ىشىندە باسقا زاڭدار نەگىزىندە جۇزگە جۋىق وزگەرتۋلەر ەنگىزىلەتىن جاعدايلار دا كەزدەسەدى»، - دەدى سەنات توراعاسى.

ق.توقاەۆ ازىرلەۋشىلەردىڭ تاراپىنان اعىمداعى جاعدايعا دەگەن تۇجىرىمدامالىق كوزقاراس پەن مەملەكەتتىڭ دامۋىنا وڭ ىقپال ەتەتىن ۇردىستەردىڭ تاپشى ەكەنىن سىنعا الدى. ونىڭ پىكىرىنشە، بىرقاتار زاڭداردان ىشكى قاراما-قايشىلىقپەن قاتار تەڭگەرىمدىلىكتىڭ جوقتىعىن كورۋگە بولادى. زاڭ ءبىر ۇعىمنىڭ ءوزىن الۋان ءتۇرلى ماعىنادا ءتۇسىندىرۋى مۇمكىن.

توراعا زاڭ شىعارۋ قىزمەتىن رەيتينگتىك كورسەتكىشتەردى جاقسارتۋ ماقساتىندا حالىقارالىق ۇيىم تالاپتارىنا باعىنۋ تاجىريبەسىنەن باس تارتۋعا شاقىردى.

«حالىقارالىق ۇيىمدارمەن ءىس-قيمىل جاساۋدىڭ ماڭىزى زور ەكەنى كۇمانسىز، بىراق ولاردىڭ تالاپتارى مەن سۇرانىستارى، ەڭ الدىمەن، ۇلتتىق مۇددەلەردى قامتاماسىز ەتۋگە جانە قازاقستان ازاماتتارىنىڭ مۇڭ-مۇقتاجدارى مەن قاجەتتىلىكتەرىن قاناعاتتاندىرۋعا باعىتتالعان زاڭ شىعارۋ جۇمىسىنا توسقاۋىل بولماۋى ءتيىس»، - دەپ ەسەپتەيدى ق.توقاەۆ.

سەنات توراعاسى زاڭ شىعارۋ پروتسەسىنىڭ جەتكىلىكتى تۇردە ۇيىمداستىرىلماۋىنا نازار اۋداردى. كەيبىر جاعدايلاردا تۇجىرىمدامالار زاڭ جوباسىن رەتتەۋ بولىپ تابىلاتىن نەگىزگى ماسەلەلەردى قامتىمايدى جانە كورسەتپەيدى. زاڭناما جۇيەسىنىڭ نەگىزىنە قاتىستى تەڭگەرىمدى ۇستانىمىنىڭ بولماۋى دا ءجيى ورىن الىپ تۇرادى: «كەيبىر باعىتتار بويىنشا ءبىز قاتاڭداتۋ ۇستانىمدارىن باسشىلىققا الساق، باسقا سالالاردا بوساڭدىق پەن ەركىندىككە جول بەرەمىز. وسىلايشا، تۇتاستاي قازاقستاننىڭ زاڭدارى ءوزارا ىشكى قيسىننان اجىراپ، سايكەسىنشە ونىڭ قۇقىقتىق باعدارى زاڭعا باعىنۋ، زاڭدى قۇرمەتتەۋ، قۇقىق بۇزۋشىلىقتاردى ازايتۋ سياقتى باستى مۇددەلەردەن الشاقتاي تۇسەدى».

ق.توقاەۆتىڭ پىكىرىنشە، جىنىستىق تۇرعىداعى قىلمىسقا قارسى، ەسىرتكى قۇرالدارىنىڭ اينالىمى مەن مال ۇرلىعى جانە ادام ولىمىنە اكەلىپ سوعاتىن جول قوزعالىسى ەرەجەلەرىن ساقتاماۋ سالاسىنداعى قۇقىق بۇزۋشىلىقتاردىڭ كوبەيۋى ولارعا سالىناتىن جازانى قاتاڭداتۋدى تالاپ ەتەدى.

«وسىنداي سيپاتتاعى قىلمىستار قوعام ىشىندە وتكىر پىكىرتالاستار تۋدىرۋدا، سوندىقتان دا جەڭىل جازا قولدانۋ نەمەسە، ءتىپتى، ءوزارا كەلىسىم جولىمەن (مەدياتسيا) قىلمىستىق جاۋاپكەرشىلىكتەن قۇتىلۋ جاعدايلارىنا ازاماتتار تاراپىنان كەلىسپەۋشىلىك ءبىلدىرۋ – زاڭدى قۇبىلىس»، - دەپ اتاپ ءوتتى ق.توقاەۆ.

باياندامادا تۇسىندىرمە جۇمىسىنا ەرەكشە نازار اۋدارىلدى.

«مەملەكەتتىك ورگاندار تسيفرلىق تەحنولوگيالار مەن قالىڭ جۇرتشىلىق اراسىندا كەڭىنەن تارالعان الەۋمەتتىك جەلىلەردى ءتيىمدى پايدالانىپ، نەعۇرلىم بەلسەندى جانە جاڭا كوزقاراستاردى ۇستانۋى قاجەت. باق كەڭىستىگىندە كەڭىنەن جاريالاي وتىرىپ، وزەكتى ماسەلەلەر بويىنشا بەينەروليكتەر كورسەتۋ، ءباسپاسوز-كونفەرەنتسيالارىن، ديسپۋتتار مەن پىكىرتالاستار وتكىزۋ زاڭ شىعارماشىلىعى پروتسەسسىنىڭ اجىراماس بولىگىنە اينالۋى ءتيىس. ۋاكىلەتتى ورگاندار كەز-كەلگەن جاڭالىقتى ەنگىزبەس بۇرىن جەرگىلىكتى حالىقپەن، بيزنەس-قاۋىمداستىقپەن جانە مەملەكەتتىك ورگاندارمەن جان-جاقتى ءتۇسىندىرۋ جۇمىستارىن جۇرگىزۋى قاجەت»، - دەدى پارلامەنتتىڭ جوعارى پالاتاسىنىڭ توراعاسى.

«مەملەكەتىمىزدىڭ قازىرگى دامۋ جاعدايىندا جوعارى ساپالى زاڭدار جۇيەسىن قامتاماسىز ەتۋ ايرىقشا ماڭىزعا يە»، - دەدى ق.توقاەۆ.

ادىلەت ءمينيسترى مارات بەكەتاەۆ شارانىڭ كۇن ءتارتىبى بويىنشا ءوز ۇستانىمىن ءبىلدىردى.

ونىڭ ايتۋىنشا، سەنات توراعاسى ايقىنداعان باستى 10 ماسەلەنى ناقتى ارەكەتكە كوشۋدىڭ نۇسقاۋلىعى رەتىندە قابىلداۋ قاجەت. مينيستر زاڭناماعا تۇسىنىكتەمە ەنگىزۋ جاعدايلارىن اتادى. باياندامادا ايتىلعانداي زاڭناماعا وزگەرتۋلەر ەنگىزۋدىڭ تەرىس سالدارلارى ەكى جاعدايدا تۋىندايدى: «بىرىنشىدەن، زاڭ جوباسىن ازىرلەۋشى ونىڭ سالدارىن دۇرىس جوسپارلاماعاندا. ەكىنشىدەن، وڭ وزگەرىستەر ەنگىزىلىپ، قوعام ولارعا دايىن بولماي شىققاندا، مىسالى تۇسىندىرمە جۇمىسى ءالسىز بولعان كەزدە».

م.بەكەتاەۆ ادىلەت مينيسترلىگى شەتەلدىك وزىق تاجىريبەنى پايدالانۋدى جوسپارلاپ وتىرعانىن مالىمدەدى، سونداي-اق نورماتيۆتىك-قۇقىقتىق اكتىلەردى قابىلداۋ، زاڭناما ساراپتاماسىن جانە قۇقىقتىق مونيتورينگ وتكىزۋ ءتارتىبىن تۇجىرىمدامالىق تۇردە وزگەرتۋ بولجانۋدا. ودان باسقا، اقپاراتتىق تەحنولوگيالار كەڭىنەن قولدانىلاتىن بولادى: «ە-زاڭناما» اقپاراتتىق جۇيەسى ازىرلەنۋدە. مينيستر اتاپ وتكەندەي، بولاشاقتا وسى جۇيەگە جاساندى ينتەللەكت – روبوتتى قوسۋ جوسپارلانىپ وتىر.

سونداي-اق، دەپۋتاتتاردىڭ الدىندا مەملەكەتتىك قىزمەت جانە سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى ءىس-قيمىل اگەنتتىگى توراعاسىنىڭ ورىنباسارى ولجاس بەكتەنوۆ جانە «اتامەكەن» ۇلتتىق كاسىپكەرلەر پالاتاسى باسقارما توراعاسىنىڭ ورىنباسارى رۋستام ءجۇرسىنوۆ ءسوز سويلەدى.

پىكىرتالاس اياسىندا سەنات دەپۋتاتى مۇحتار قۇل-مۇحاممەد زاڭ شىعارۋ جۇمىسى پروتسەسسىندە جەكە ۆەدومستۆولاردى، ايماقتاردى، قارجى-ونەركاسىپ توپتارىنىڭ مۇددەلەرىن قورعاۋ ماسەلەسى بويىنشا پىكىر ءبىلدىردى. وسىعان بايلانىستى سەناتور اتالعان قىزمەتتىڭ قۇقىقتىق شەكتەرىن انىقتايتىن لوببي قىزمەتى تۋرالى زاڭدى قابىلداۋ ماسەلەسىن العا تارتتى.

سەناتور مۇرات باقتيارۇلى مەملەكەتتىك تىلدەگى زاڭ ماتىندەرىنىڭ ساپاسى تومەن ەكەنىن مالىمدەدى. دەپۋتاتتىڭ ايتۋىنشا، تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ 27 جىلى ىشىندە مەملەكەتتىك تىلدە ازىرلەنگەن زاڭ جوبالارى ەكەۋ-اق. اۋدارىلاتىن قۇجاتتاردىڭ ساپاسى نازار اۋدارۋدى تالاپ ەتەدى.

تالقىلاۋعا سەناتورلار داۋرەن ادىلبەكوۆ، سەرىك جاقسىبەكوۆ، ءالىمجان قۇرتاەۆ، تولەۋبەك مۇقاشەۆ، ۆلاديمير ۆولكوۆ، دۋلات قۇسداۋلەتوۆ جانە تاعى باسقالار قاتىستى. شارا قورىتىندىسى بويىنشا مەملەكەتتىك ينستيتۋتتارعا دەگەن قوعام سەنىمىنىڭ دەڭگەيىن ارتتىرۋعا، زاڭناما ساپاسى مەن تۇراقتىلىعىن جاقسارتۋعا، ۇلتتىق زاڭنامانى قابىلدانعان حالىقارالىق مىندەتتەمەلەرگە سايكەستەندىرۋگە باعىتتالعان ناقتى شارالار ۇسىنىلدى.

Abai.kz