مەملەكەت باسشىسى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ توراعالىعىمەن قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنىڭ وتىرىسى ءوتتى. بۇل تۋرالى اقوردانىڭ ءباسپاسوز قىزمەتى حابارلادى.

جيىندا ەلەكتر جانە جىلۋ ەنەرگياسىنىڭ قازىرگى تاريفتەرىنىڭ تۇزىلۋىنە، سونداي-اق ەنەرگەتيكالىق قىزمەت كورسەتۋ نارىعىنداعى باعانىڭ بەلگىلەنۋىنە باقىلاۋ جاسايتىن مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ جۇمىسىنا قاتىستى ماسەلەلەر تالقىلاندى.

ەلباسى ءىس-شاراعا قاتىسۋشىلارعا ەلەكتر جانە جىلۋ ەنەرگياسى تاريفتەرىنىڭ تۇزىلۋىنە قاتىستى باس پروكۋراتۋرا تاراپىنان جۇرگىزىلگەن تەكسەرىستىڭ ناتيجەلەرى جونىندە ايتتى.

– بيىلعى جولداۋدى جاريالاماس بۇرىن، ءبىز مەيلىنشە وزەكتى پروبلەمالاردى انىقتاۋ ماقساتىمەن حالىق اراسىندا ساۋالناما جۇرگىزدىك. بۇل الەۋمەتتىك زەرتتەۋ كوممۋنالدىق قىزمەتتەر باعاسىنىڭ قىمبات بولۋى ءبىرىنشى ورىندا تۇرعانىن كورسەتتى. سول سەبەپتەن باس پروكۋراتۋراعا وسى سالانى تەكسەرۋ جونىندە تاپسىرما بەرىلدى. تەكسەرىس ناتيجەلەرى بۇل ماسەلەنى قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنىڭ وتىرىسىنا شىعارۋعا نەگىز بولدى، – دەدى قازاقستان پرەزيدەنتى.

نۇرسۇلتان نازارباەۆ بيىلعى جولداۋدا تۇرعىن ءۇي-كوممۋنالدىق شارۋاشىلىعى مەن تابيعي مونوپوليا قىزمەتتەرىنىڭ تاريفتەرىن رەتكە كەلتىرۋ جونىندە ارنايى تاپسىرما بەرىلگەنىن ايتتى.

مەملەكەت باسشىسى «ينۆەستيتسيالار ورنىنا تاريف» باعدارلاماسىنىڭ ىسكە اسىرىلۋ بارىسىنا توقتالىپ، ونىڭ ساپالى ورىندالۋىنا قاتىستى جۇرگىزىلگەن تەكسەرىس ناتيجەسىندە انىقتالعان قۇقىق بۇزۋشىلىقتاردى اتاپ ءوتتى.

– كەزىندە ءبىز بەلگىلى ءبىر ماقساتپەن «ينۆەستيتسيالار ورنىنا تاريف» باعدارلاماسىن قابىلدادىق. بۇل باعدارلاما 2009 جىلدان باستاپ 7 جىل بويى مونوپوليستەرگە ءوز وندىرىستەرىن جاڭعىرتۋ ءۇشىن ميللياردتاعان قاراجات تابۋعا مۇمكىندىك بەردى. ولاردىڭ بارلىق وندىرىستىك قۋاتىن جاقسارتۋ ءۇشىن ءبىز ءتاريفتى ەكى ەسە كوتەرۋگە كەلىستىك. ءىرى ەنەرگەتيكالىق كومپانيالار وسى قارجى ەسەبىنەن قۋاتىن جاڭارتۋدىڭ ورنىنا تۇتىنۋشىلار ەسەبىنەن زاڭسىز بايىپ كەلدى. بۇل كومپانيالار قىزمەت كورسەتۋ قۇنىنا قىزمەتكەرلەرىنىڭ سىياقىلارى مەن بونۋستارىن قوسىپ، وندىرىستىك شىعىنداردى نەگىزسىز ارتتىرعان، – دەدى ەلباسى.

قازاقستان پرەزيدەنتى ەنەرگيا جەتكىزۋشى كومپانيالاردىڭ وسى ارەكەتتەرىنەن تۇرعىندارعا كەلگەن شىعىن كولەمى 14 ميلليارد تەڭگەگە جەتكەنىن ايتىپ، ەنەرگيامەن قامتاماسىز ەتەتىن كومپانيالاردىڭ زاڭسىز كىرىسى 15 ميلليارد تەڭگە بولعانىن اتاپ ءوتتى. سونداي-اق، تەكسەرىس ناتيجەسىندە جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگاندار تاراپىنان تاريفتەردى تومەندەتۋ ءۇشىن بولىنگەن سۋبسيديالاردىڭ ءتيىمسىز پايدالانىلعانى انىقتالعان.

– مۇنىڭ ەكى ءتۇرلى سەبەبى بار: پرەزيدەنت جولداۋىنا سانالى تۇردە قارسى بولۋ نەمەسە جاۋاپسىزدىق پەن ءوز ءرولىن تۇسىنبەۋ سالدارىنان بولاتىن سالاقتىق. مەن ەكى سەبەپتى دە قىلمىس دەپ سانايمىن. قاپشاعاي قالاسىنان ءبىر عانا مىسال كەلتىرەيىن. باعدارلامانىڭ ىسكە اسىرىلۋ كەزىندە تاريف ەكى ەسە وسكەن. ەنەرگيامەن قامتاماسىز ەتەتىن قۇرىلعىلاردىڭ توزۋ كورسەتكىشى 53-تەن 77 پايىزعا ۇلعايعان. بارلىق قۇقىق بۇزۋشىلىقتار ۇلتتىق ەكونوميكا، ەنەرگەتيكا مينيسترلىكتەرى مەن جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگاندار تاراپىنان باقىلاۋ جاسالماعاندىقتان جانە ولاردىڭ ارەكەتسىزدىگىنەن تۋىنداپ وتىر، – دەدى نۇرسۇلتان نازارباەۆ.

سونىمەن قاتار، ەلباسى وسى سالادا باعاعا قاتىستى ىمىرالاستىققا جانە سىبايلاس جەمقورلىقپەن بايلانىستى قۇقىقبۇزۋشىلىققا جول بەرگەن وكىلەتتى مەملەكەتتىك ورگانداردى تەكسەرۋدى تاپسىردى.

– جىلۋ مەن ەلەكتر ەنەرگياسىنا تولەنەتىن اقىنى قوسا العاندا تۇرعىن ءۇي-كوممۋنالدىق شارۋاشىلىق قىزمەتتەرىنىڭ شىعىندارى حالىقتىڭ جالپى شىعىندارىنىڭ باسىم بولىگىن قۇرايدى. تاريف جوعارى بولعان سايىن وتباسى بيۋدجەتىنە تۇسەتىن سالماق تا اۋىرلاي بەرمەك. ناقتى ەكونوميكالىق نەگىزدەمەلەرسىز تاريف وسپەۋگە ءتيىس، – دەدى مەملەكەت باسشىسى.

ودان ءارى كۇن تارتىبىنە سايكەس باس پروكۋرور ق.قوجامجاروۆتىڭ ەسەبى تىڭدالدى. باسقوسۋدا ورتالىق جانە جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگانداردىڭ باسشىلارى دا بايانداما جاسادى.

نۇرسۇلتان نازارباەۆ جيىندا جاسالعان باياندامالاردى نازارعا الا وتىرىپ، بىرقاتار ناقتى تاپسىرما بەردى.

اتاپ ايتقاندا، مەملەكەت باسشىسى ۇلتتىق ەكونوميكا مينيسترلىگىنىڭ مونوپولياعا قارسى كوميتەت جۇمىسىنىڭ ناشارلىعىن ايتىپ، پرەمەر-مينيسترگە كوميتەت قىزمەتىن تارتىپكە كەلتىرۋدى، وڭىرلىك دەڭگەيدەگى مونوپولياعا قارسى بارلىق ۆەدومستۆولار جۇمىسىنىڭ تيىمدىلىگىنە باعا بەرۋدى تاپسىردى.

– ەنەرگەتيكا مينيسترلىگى تۇتىنۋشىلار تولەگەن ءاربىر تيىن ءۇشىن جاۋاپ بەرۋگە ءتيىس. بۇل قاراجات ەكونوميكامىزدى دامىتۋعا جۇمسالۋى كەرەك. تاريف كوتەرۋ جونىندەگى ءاربىر شەشىمدى قابىلداعان سايىن، ەڭ الدىمەن، حالىقتىڭ تولەم قابىلەتتىلىگىن ەسكەرگەن ءجون. تاريفتەرگە قاتىستى جوسپارلى وزگەرىستەردىڭ ءبارى كوپشىلىكتىڭ تالقىلاۋىنا مۇلدەم تۇسپەيدى نەمەسە فورمالدى تۇردە وتكىزىلەدى. بۇل ىسكە جۇرتشىلىقتى، ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمداردى جانە بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىنىڭ وكىلدەرىن كەڭىنەن تارتا وتىرىپ، قازىرگى مەحانيزمدى وزگەرتۋ قاجەت، – دەدى قازاقستان پرەزيدەنتى.

سونىمەن قاتار، مەملەكەت باسشىسى تابيعي مونوپوليالاردى رەتتەۋ، باسەكەلەستىكتى جانە تۇتىنۋشىلاردىڭ قۇقىعىن قورعاۋ كوميتەتىندە ازاماتتارمەن «كەرى بايلانىس» ورناتۋدىڭ ءتيىمدى جۇيەسىنىڭ جوقتىعىنا نازار اۋداردى.

نۇرسۇلتان نازارباەۆ ەنەرگەتيكا مينيسترلىگى تاراپىنان تۇرعىندار ءۇشىن ەلەكتر ەنەرگياسىنىڭ باعاسىن تومەندەتۋ جونىندە شارالار قابىلدانۋى قاجەت ەكەنىن ايتتى.

سونداي-اق، قازاقستان پرەزيدەنتى ۇكىمەت پەن باس پروكۋراتۋرادان تاريفتەردىڭ نەگىزسىز كوتەرىلۋىنە جول بەرگەن تۇلعالارعا قاتىستى بارلىق قۇقىقتىق اكتىلەردىڭ زاڭعا ساي ورىندالۋىن تالاپ ەتتى.

– ەلەكتر ەنەرگياسى مەن جىلۋ تاريفتەرى ماسەلەسى – پروبلەمانىڭ ءبىر بولىگى عانا. باسقا دا قىزمەت كورسەتۋشى-مونوپوليستەر بار. بۇل اۋىز سۋ، گاز، كارىز جۇيەسى، تەلەفون بايلانىسى جانە ينتەرنەت ءۇشىن كورسەتىلەتىن قىزمەتتەرمەن قامتاماسىز ەتۋ ىسىنە دە قاتىستى. مونوپولياعا قارسى كوميتەت وسى ماسەلەلەردى دە رەتكە كەلتىرۋى كەرەك، – دەدى مەملەكەت باسشىسى.

نۇرسۇلتان نازارباەۆ سۋبسيديا رەتىندە بيۋدجەتتەن بولىنەتىن قارجىنىڭ كوزدەلگەن ماقساتقا جۇمسالۋىنا كەشەندى ساراپتاما جاساۋدى دا تاپسىردى.

– وسى شارالاردىڭ ءبارى ءبىر جولعى اكتسياعا اينالماۋعا ءتيىس. قۇزىرەتتى مەملەكەتتىك ورگاندار جۇمىسىنىڭ بارىنشا اشىق بولۋىن، تۇراقتى تۇردە ەسەپ بەرىپ وتىرۋىن جانە ءتيىمدى قىزمەت ەتۋىن تالاپ ەتەمىن. زاڭسىز يەمدەلىنىپ كەتكەن قاراجاتتىڭ قايتارىلۋىنا قاتىستى قابىلدانعان شارالار جونىندە جۇرتشىلىق حاباردار بولۋى قاجەت، – دەدى قازاقستان پرەزيدەنتى.

جيىن سوڭىندا مەملەكەت باسشىسىنىڭ ءسوزى ەنەرگيامەن قامتاماسىز ەتەتىن كومپانيالاردىڭ بارلىق باسشىلارى مەن مەنشىك يەلەرىنە ارنالدى.

– حالىق قاراجاتتىڭ قايدا جانە قانداي ماقساتقا جۇمسالعانىن بىلۋگە ءتيىس. جۇمىستى قايتا قۇرىپ، الەۋمەتتىك جاۋاپكەرشىلىكتى سەزىنۋ قاجەت. سونداي-اق، اشىق جۇمىس ىستەپ، ادامداردىڭ سەنىمىنەن شىعا ءبىلۋ كەرەك، – دەدى نۇرسۇلتان نازارباەۆ.

Abai.kz