مەملەكەت باسشىسى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ «ۇلى دالا جەتى قىرى» ماقالاسىندا ءبىزدىڭ تاريحىمىزداعى ۇمىتۋعا بولمايتىن نەگىزگى ماسەلەلەردى اتاپ ءوتتى. ءبىز تاريحىمىزدى تولىققاندى ءتۇسىنۋ جانە ءتۇيسىنۋ ءۇشىن ۇلى دالانىڭ بارلىق قىرلارى وبەكتيۆتى زەرتتەلگەن ءارى ناقتى عىلىمي دەرەكتەرگە سۇيەنۋ قاجەت. ەلباسى ول ءۇشىن ءوز ماقالاسىندا بىرقاتار ءىرى جوبالاردى ۇسىنىپ وتىر. «ارحيۆ-2025» جەتى جىلدىق باعدارلاماسى، «ۇلى دالانىڭ ۇلى ەسىمدەرى» ەنتسيكلوپەديالىق ساياباعى، ۇلى دالا تۇلعالارى عىلىمي-كوپشىلىك سەرياسى، «تۇركى وركەنيەتى: ءتۇپ تامىرىنان قازىرگى زامانعا دەيىن»، «ۇلى دالا» اتتى ەجەلگى ونەر جانە تەحنولوگيالار مۋزەيى، «ۇلى دالانىڭ كونە سارىندارى» جيناعى وسى جوبالاردىڭ اياسىندا قامتىلعان. باسقا دا جوبالاردى ىسكە اسىرۋ «قازاقستان» اتتى مەملەكەتتىك برەندىمىزدى قالىپتاستىرۋدا جانە وتاندىق ءتۋريزمدى دامىتۋدا زور قولداۋ بولاتىنى ءسوزسىز.

ەلباسى ماقالاسىنا وراي قاراعاندى وبلىسىنداعى ۇلىتاۋ اۋدانىنىڭ اۋماعىندا ورنالاسقان تاريحي-مادەني ەسكەرتكىشتەرگە نازار اۋدارعىم كەلەدى. ۇلىتاۋ – ەل ەسىمىندەگى كيەلى ورىنداردىڭ ءبىرى. بۇل جەر عۇن، كوكتۇرىك، التىن وردا مەن قازاق حاندىعىنىڭ ورتالىعى بولعان. ەرتە زاماندا بۇل ولكەدە تاۋ-كەن ءوندىرىسى دامىپ، قولا، جەز، قورعاسىن جانە تەمىر قورىتىلىپ شىعارىلعان. ورتا جانە قولا عاسىرلار مەن ساق زامانىندا ەجەلگى اۋىلدار جانە جەزقازعان، ۇلىتاۋ مەن جەزدى ايماقتارىنىڭ كەن ورىندارىندا جەز رۋدالارىنىڭ ۇلكەن مولشەرى ءوندىرىلدى. قازىرگى تاڭدا مەتاللۋرگيانىڭ ەجەلگى ورتالىعىنىڭ ءبىرى رەتىندە تالدىساي مەكەنى جاقسى ساقتالىپ، وعان تاريحي ەسكەرتكىش مارتەبەسى بەرىلدى.

جەزقازعاننىڭ سولتۇستىك-شىعىسىنان 50 شاقىرىم جەردە شىڭعىسحاننىڭ ۇلكەن ۇلى جوشى حاننىڭ كەسەنەسى ورنالاسقان. ودان ءسال ارى قازاقستاننىڭ ەجەلگى ەسكەرتكىشتەرىنىڭ ءبىرى، قاراحان كەزەڭىنە دەيىنگى VIII-IX عاسىرلاردا سالىنعان دومباۋىل كەسەنەسى بار. ال مالشىباي اۋىلىنىڭ تۇسىندا ەڭ ۇلكەن ءارى كورنەكتى ەسكەرتكىش – الاشاحان كەسەنەسى تۇرعىزىلعان. الاشاحان تۋرالى ناقتى تاريح قالماسا دا، ەل اراسىندا جۇرگەن اڭىزدار از ەمەس. جەزقازعان قالاسىنان 85 شاقىرىم جەردە جارتاسقا ەجەلگى سۋرەتتەر سالىنعان ارحەولوگيالىق ەسكەرتكىش – تەرەكتى اۋليە ورنالاسقان. بۇل تاريحىمىزداعى ەرەكشە ەسكەرتكىش ەكەنىن اتاپ وتكەن ءجون. مۇندا بابالارىمىزدىڭ ماتەريالدىق، رۋحاني جانە الەۋمەتتىك ءومىرىنىڭ ەرەكشەلىكتەرى تۋرالى مالىمەتتەر بەرەتىن تاسقا قاشالعان پەتروگليفتەر ساقتالعان. جالپى العاندا جەزقازعاننىڭ اينالاسىندا ون بەس شاقتى كەسەنە بار.

ۇلىتاۋ ءوڭىرىنىڭ تاريحي مەن تابيعاتىن جان-جاقتى ناسيحاتتاۋ، ەڭ الدىمەن وسكەلەڭ ۇرپاقتىڭ بويىندا وتانعا دەگەن سۇيىسپەنشىلىك سەزىمىن تاربيەلەۋدە اسا ماڭىزدى. بۇل رەتتە، ۇكىمەت ۇلىتاۋ وڭىرىندە مادەني-تۋريزم ايماعىن، سونىڭ ىشىندە تاريحي ەسكەرتكىشتەرگە اپاراتىن جولدار مەن ينفراقۇرىلىمدى ودان ءارى دامىتۋ بويىنشا شارالار قابىلداۋى ءتيىس.

سەرگەي ەرشوۆ

پارلامەنت سەناتىنىڭ دەپۋتاتى

Abai.kz