راببيۋل ءاۋال – مۇسىلمان كۇنتىزبەسى بويىنشا پايعامبارىمىز مۇحاممەدتىڭ (وعان اللانىڭ سالاۋاتى مەن سالەمى بولسىن) تۋعان ايى. «ءماۋلىت» ءسوزى «تۋعان كۇن» دەگەن ۇعىمدى بىلدىرەدى. راببيۋل ءاۋال ايىن ءماۋلىت ايى دەپ تە اتايدى. تۋنيس، تۇركيا، ماروككو، الجير، سيريا سىندى مۇسىلمان ەلدەرى ءماۋلىت مەيرامىن ايرىقشا اتاپ وتەدى. ءماۋلىت كەشىن ۇيىمداستىرۋ ورتالىق ازيا ەلدەرىندە داستۇرگە اينالعان. وتكەن جىلى ساۋد ارابيا كورولدىگى بۇل مەيرامدى رەسمي تۇردە تويلاۋ تۋرالى قاۋلى قابىلدادى.

قازاقستان مۇسىلماندارى ءدىني باسقارماسى جىل سايىن راببيۋل ءاۋال ايىندا مادەنيەت ۇيلەرىندە، ءزاۋلىم سارايلاردا، ءىرى سپورت كەشەندەرىندە ءماۋلىت كەشىن وتكىزىپ كەلەدى. رۋحاني كەشتە اللاعا ماداق، پايعامبارعا سالاۋات ايتىلادى، وسيەتتى ولەڭدەر وقىلىپ، جىر-تەرمەلەر ورىندالادى. عيبراتتى ساحنالىق كورىنىستەر قويىلادى. بۇگىندە ءدۇيىم جاماعات بۇل ۇردىسكە ۇيرەنگەن...

وسىناۋ ايتۋلى يگى ءىس-شارانىڭ نەگىزگى ءمانى – پايعامباردىڭ ءومىربايانى مەن ونەگەلى ءومىرىن باياندايتىن ءماۋلىت جىرىنىڭ وقىلۋى. سوندىقتان رۋحاني كەشتىڭ باسىم بولىگى ءماۋلىت جىرىنا ارنالادى. ءاز پايعامباردىڭ تۋعان كەزىنەن باستاپ ءومىرىنىڭ سوڭعى ساتتەرىنە دەيىنگى عيبراتتى عۇمىرى جىرلانادى. ول اراب تىلىندە ورىندالاتىن. جاماعات تاراپىنان: «وسىنى قازاقشا ورىنداسا بولماس پا ەكەن؟» – دەگەن ءوتىنىش-تىلەك ايتىلاتىن. ويتكەنى، جينالعان جاميعات اراپشا ايتىلعان جىردى ءتۇسىنباي قالاتىن.

جۋىردا الماتى قالاسىندا رەسپۋبليكا سارايىندا ءماۋلىت كەشى ءوتتى. كوپتىڭ تىلەۋىنە وراي، بەلگىلى ايتىسكەر اقىن، سازگەر، جىرشى-تەرمەشى جاكەن وماروۆ ءماۋلىت جىرىن ءوزى جازىپ، ءارى دومبىرانىڭ سۇيەمەلدەۋىمەن قازاقى ماقاممەن ءوزى ورىنداپ شىقتى.

جاكەن قازىبەكۇلىنىڭ جازعان ءماۋلىت جىرىنىڭ «پايعامباردىڭ تۋىلۋى» دەپ اتالاتىن بولىمىندە:

«...تۋىلعان شاقتا مۇحامماد،

جەر جاھاندى بيلەگەن

پاتشالار ءتىلى بايلاندى-اي،

ءبىر كۇن، ءبىر ءتۇن وتكەنشە،

وزدەرى بۇعان قايرانداي،

نوكەرگە ءامىر بەرە الماي،

اقىلى بولدى ايرانداي.

مىڭ جىل جانىپ وشپەگەن،

پارسىنىڭ وتى سونەدى،

شامدا ساۋا داريانىڭ،

سۋعا تولدى كەمەرى.

ءديجلادا شاح حۇسراۋدىڭ،

سارايى دەيدى جىعىلدى.

پۇت بىتكەننىڭ بارلىعى

تۇعىردان قۇلاپ قىرىلدى.

جۇلدىزشى مەن پالشىلار

سەبەبىنە ءۇڭىلدى،

دالباسالاپ دولبارى

جاندارى انىق سىعىلدى.

ون سەگىز مىڭ بار عالام

بىرىنە ءبىرى ءسۇيىندى.

پەرىشتەلەر اسىعىپ،

مەككە قاراي قۇيىلدى.

اسپان مەن جەر گۇرىلدەپ،

قۋانعانى ءبىلىندى.

ءتۇن مەنەن كۇن تالاستى،

كورسەك دەپ حابيب ءتۇرىڭدى.

شىر ەتكەن داۋسىن ەسىتىپ،

«يا قۇدايا شۇكىر!» دەپ،

قاراڭعىلىق ءتۇرىلدى.

ءساھار تاڭعا ۇلاسىپ،

ەلەستەتشى كوزىڭە،

اسىعىپ شىققان كۇنىڭدى.

ال، ءسۇيىنشى، ۇممەتى،

پايعامبارىم تۋىلدى...» دەگەن جولدار بار.

ءماۋلىت كەشىنە قاتىسقان باس ءمۇفتي سەرىكباي قاجى وراز رۋحاني شارانىڭ قورىتىندى باسقوسۋىندا: «ءبىز كەشە عانا مۇسىلمان بولعان ەل ەمەسپىز. ءبىزدىڭ بايىرعى بابالارىمىز، ياعني تۇركىلەر يسلام ءدىنىن كوركەم سوزبەن، جىرمەن، ولەڭمەن جەتكىزىپ، ىزگىلىكتى ناسيحاتتاعان. جازۋشى مۇحتار اۋەزوۆ: «قازاق اراسىنا يسلام ءدىنىنىڭ تاراۋىنا كوبىنەسە قازاقتىڭ اقىندىقتى ءسۇيۋى سەبەپ بولدى»، – دەگەن. دەمەك، پايعامبار ءومىرىن جالپى جۇرتقا ولەڭ-جىرمەن جەتكىزۋ – اتا-بابالارىمىزدان كەلە جاتقان يگى ءداستۇر. بۇگىندە وسى ءداستۇرىمىزدى قايتا جاڭعىرتىپ، ىزگىلىكتى ناسيحاتتاۋدىڭ بۇرىننان قالىپتاسقان ءتاسىلىن قولدانىپ كەلەمىز. بۇل – دۇرىس قادام»، – دەپ اتاپ ءوتتى. سونىمەن قاتار، سەرىكباي ساتىبالدىۇلى ءماۋلىت مەرەكەسىنە ارنالعان يگى شارانى جوعارى دەڭگەيدە ۇيىمداستىرعان ءمۇفتيات قىزمەتكەرلەرى مەن بەلگىلى قاري، الماتى قالاسىنىڭ باس يمامى ەركىنبەك قاجى شوقاي باستاعان يمامدارعا العىسىن جەتكىزدى.

ايتا كەتەر جايت، اقىن، سازگەر جاكەن وماروۆتىڭ ورىنداۋىنداعى ءماۋلىت جىرىن جاماعات جىلى قابىلداپ، ىزگى لەبىزدەرىن جەتكىزۋدە. ءدىن مەن ءداستۇردىڭ ۇيلەسكەن وسى ءبىر ءۇردىسىن ۇدايى جاڭعىرتىپ وتىرۋ باستى ماقسات بولىپ قالا بەرمەك.

اعابەك قوناربايۇلى، قمدب ءباسپاسوز حاتشىسى

Abai.kz