«قازاننان قاقپاق كەتسە، يتتەن ۇيات كەتەدى» دەيدى ءبىزدىڭ قايران قازاق. قازاننىڭ قاقپاعىن جاپپاعاننىڭ الاڭعاسارلىعىن با، الدە يت شىركىننىڭ سۇعاناقتىعىن با، كىم ءبىلسىن، ايتەۋىر اينالامىزداعى بىلىققا بوگىپ جاتقان ءجايتتى كورگەندە ءھام ەستىگەندە وسى ءتامسىلدى تاپسىرلەپ بەرەمىز. مەنىڭ ايتپاعىم بۇل ەمەس.

ەندىگى جولدى قۇرمەت دەگەن ۇعىمنان باستاسام. قۇرمەت، قۇرمەتتى بولۋ، قۇرمەتتى دەگەن سوزدەردىڭ ءبىزدىڭ قازاق ءۇشىن ورنى ەرەك. قۇرمەتكە بولەنۋدى، يا قۇرمەتتى بولۋدى مەنىڭ قازاعىم ەشكىمنەن تىلەنىپ سۇراپ المايدى. ونى ءوزىمنىڭ اينالام، ەل-جۇرتىم بەرەدى. الدا-جالدا ۇيىنە بارا قالسام، ءتورىن ۇسىنادى، باقانىن قولىنا الىپ، بارىن سويادى. وسىنداي ءىشىڭ جىليتىن، جانىڭ سۇيسىنەتىن يگى كورىنىستەر تىزە بەرسەم. ەل-ەلدە، جەر-جەردە قۇرمەتتى ازامات دەپ سول وڭىرگە ماڭداي تەرى سىڭگەن، ايانباي ەڭبەك قىلىپ، تۋعان ءوڭىرىنىڭ اتاعىن اسپانداتىپ جۇرگەن ازاماتتارعا اتاق بەرىپ جاتادى. وسى كەزدە شىنايى قۇرمەتتىڭ ادال ءارى تىنىمسىز ەڭبەكپەن، اششى ماڭداي تەرمەن كەلەتىنىن تۇسىنەسىڭ.

ءبىر قىزىعى – قازاقتا قۇرمەتسىز دەگەن انىقتاما جوق. «قۇرمەتسىز ەكەن» دەگەن ءسوزدى ەستۋىڭىز نەعايبىل. الايدا ەندى ەستىسەڭىز تاڭ قالماڭىز. «بايدىڭ اسىن بايعۇس قىزعانىپتى» بولماسىن، كىم اتاق الماي جاتىر. السىن. اتاق بىتكەننىڭ مىنا ءدۇر زاماندا ساتۋلى ءھام اقىلى ەكەنىن اقىماق ەكەش اقىماق تا بىلەدى. ونى جاسىرىپ جاۋىپ قايتەمىز.

وتكەندە ءبىر توپ «زيالىمىز» اتاق الىپتى. «قازاقستاننىڭ قۇرمەتتى ازاماتى» دەگەن! ماراپاتتىڭ مانىنە ۇڭىلسەڭ، «مەن سوندا قازاقيانىڭ قانداي ازاماتىمىن» دەگەن ساۋال اركىمنىڭ كاللاسىن تۇرتكىلەيتىنى راس. سوندا وسى «دىردۋ» اتاقتى الماعان ءسىز بەن ءبىز قۇرمەتسىز ازامات بولىپ شىعا كەلمەيمىز بە؟.. شارتتى تۇردە. البەتتە، قازاق جەرىندە كىندىگىڭىز كەسىلىپ، قازاق جەرىنىڭ اۋاسىمەن تىنىستاپ جاتقان ءسىز بۇل ەلدىڭ زاڭى بەلگىلەپ بەرگەن ازاماتىسىز. وعان ءسوز جوق. دەسە دە... ماراپاتتى العان «ءانشى بالاپاندار» سوعان لايىقتى ما؟.. ءاۋ دەمەيتىن قازاق جوق. قازاقتىڭ مىلجىڭ تويىندا ماحابباتيزاتسيا اۋەنىن شىرقاپ، ءجوندى-ءجونسىز سەكىرتىپ، ميكروفوندى ەرنىنە جابىستىرىپ، اۋزىن جىبىرلاتىپ جۇرگەن «انشىگە» وسىنداي اتاقتى بەرۋگە قارسى مەن عانا ەمەس شىعار. «قويشى كوپ بولسا، قوي ارام ولەدى» دەيدى قازەكەمنىڭ تاعى ءبىر ءتامسىلى. ماراپات دەگەن كوبەيىپ كەتتى. جاقسى شىعار، بالكىم. بىراق ءار نارسەنىڭ ءجونى، ءمانى بولۋ كەرەك. ورنىمەن بولسىن. مىنا ماراپاتىڭىزدىڭ «قۇرمەت» وردەنىنەن قاي جەرى كەم. ەكەۋىنىڭ دە ماراپاتتاۋ شارتى بىردەي.

ءجا، ءسوز ءبىتتى. ءتامام. مەنىڭ اكەم قىرىق جىل ءبىلىم سالاسىندا. مۇعالىم. قىرىق جىل بويىنا ءبىلىم بەردى، وقىتتى. بارىن سالدى. ايانبادى. بۇل ءبىر عانا مىسال. اكەم سىقىلدى ەڭبەكتەرى ۇشان-تەڭىز مۇعالىمدەر الدەقايدا كوپ. بىراق قۇرمەتتى ەمەس! باسقاشا ايتقاندا، الگى «فونوگراف» انشىلەر سىقىلدى قۇرمەتتى ازامات ەمەس! بىراق ەڭبەكتەرى سان مىڭ ەسە كوپ. ەڭبەك وتىلدەرى وتىز جىلدان اسقان بارلىق مۇعالىمگە وسى ماراپاتتى قيا سالسا، ولتىرە قويمايتىن وكىمەتتىڭ ءبىر جەرى قيسايىپ قالماس ەدى. جەگەندەرى جانتاق، ارقالاعاندارى العىس بولسا دا، پارتيانىڭ دا، بيلىكتىڭ دە قول بالاسىنداي بولىپ جۇرگەن، ەڭبەكتەرى ولشەۋسىز ءاربىر ۇستاز قازاقستاننىڭ قۇرمەتتى ازاماتى ماراپاتىنا ابدەن لايىق دەپ سانايمىن. ەرتەرەكتە، سابەت زامانىندا قانداي دا ءبىر ەڭبەك ءوتىلىن ەڭسەرگەن ءار مۇعالىمگە بەلگىلى ءبىر ماراپاتتار بەرىلىپ جاتاتىن. ول زاماندى مەن كورگەم جوق، دەگەنمەن ەڭبەكتى ەسكەرۋدىڭ جانە ماڭداي تەردى باعالاۋدىڭ كەرەمەت ۇلگىسى دەمەسكە امال جوق. قاراستىرىلىپ جاتقان «مۇعالىم مارتەبەسى» تۋرالى زاڭعا وسىنداي ىنتالاندىرۋشى نورمالار كەرەك-اق. ايتپەسە، اسپانعا قاراپ، جۇلدىز ساناپ، ءالاۋلايلىمى بىتسە، ءحالاۋلايلىمىن باستايتىن ءبالدۋ-بالدۋلەر ءجونسىز ماراپاتتالىپ-اق ءجۇر...

ەركەبۇلان اكىمقوجاۇلى

Abai.kz