قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ

            پرەمەر-ءمينيسترى

  باقىتجان ءابدىرۇلى

ساعىنتاەۆقا

                                قۇرمەتتى باقىتجان ءابدىرۇلى!

ەكونوميكاداعى قاي سالانىڭ بولماسىن دامۋى كادرلارعا، سونىڭ ىشىندە ءار باعىت بويىنشا جۇمىس جاسايتىن ماماندارعا تىكەلەي بايلانىستى. اگرارلىق سەكتوردىڭ قارقىندى دامۋى دا سالا ماماندارىنىڭ قولىندا ەكەنى بەلگىلى.

وكىنىشكە وراي، مىڭداعان تۇلەكتەر ارناۋلى وقۋ ورىندارىن ءبىتىرىپ جاتقانىمەن، اۋىلشارۋاشىلىعىنىڭ ءبىلىمدى جانە بىلىكتى ماماندارمەن قامتىلۋى ءالى دە تومەن، قابىلدانعان شارالار ماردىمسىز.

بۇگىنگى تاڭدا اۋىلداعى مامانداردىڭ ورتا جاسى 50-دەن اسقان، ال ۆەتەرينارلار بويىنشا 58-60 جاستى قۇرايدى. اگرارلىق سەكتوردا 2500-دەن استام ماماندار جەتىسپەيدى. جىل سايىن وقۋ بىتىرگەن 5000-عا جۋىق تۇلەكتەردىڭ باسىم كوپشىلىگى اۋىلعا بارماي، ءوز ماماندىعىنا ساي كەلمەيتىن ءتۇرلى جۇمىستاردا ءجۇر، بولماسا جۇمىسسىز. قازاقستان رەسپۋبليكاسى ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگىنىڭ  مالىمەتىنە سۇيەنسەك، اگرارلىق ماماندىقتار بويىنشا بىتىرگەن تۇلەكتەردىڭ تەك 68% عانا جۇمىسقا ورنالاسادى ەكەن، ياعني جىل سايىن مەملەكەت ەسەبىنەن وقىتىلعان 670-تەن استام تۇلەكتەر جۇمىسسىز قالادى. اۋىلشارۋاشىلىعى ماماندىقتارىن جاستاردىڭ كوپشىلىگى ايتەۋىر ءبىر ديپلوم الۋ ءۇشىن تاڭدايتىن سياقتى. ساراپتامالار كورسەتكەندەي، اگرارلىق جوعارعى وقۋ ورىندارىنداعى ستۋدەنتتەردىڭ 40%-عا جۋىعى قالالىقتار، ال 70%-دان استامى قىز-بالالار. قالا بالالارى مەن قىزداردىڭ مارتەبەسىن تومەندەتكىمىز كەلمەيدى. بىراق ەرتەڭ ولاردىڭ باسىم بولىگى ەگىس القاپتارىندا ءجۇرىپ، ەگىن ەگۋگە، قورادا ءجۇرىپ مال باپتاۋعا  بارمايتىنى ايدان انىق.

ونىڭ ۇستىنە اۋىلداعى مامانداردىڭ جالاقىسى ماردىمسىز، الەۋمەتتىك پروبلەمالارى كوپ. جاس مامانداردى اۋىلدا تۇراقتاندىرۋ ماقساتىندا جاسالعان “ديپلوممەن اۋىلعا” باعدارلاماسى شەڭبەرىندە اگرارلىق وقۋ ورىندارىنان اۋىلدى جەرلەرگە سوڭعى ءۇش جىلدا تەك 56 مامان عانا جىبەرىلگەن.

اۋىلشارۋاشىلىعى ماماندىقتارىنىڭ گرانتتارىن ءبولۋ دە دۇرىس جولعا قويىلماعان. اگرارلىق ۋنيۆەرسيتەتتەر قر اۋىلشارۋاشىلىعى مينيسترلىگىنە قاراستى بولعانىمەن، ولارعا مەملەكەتتىك تاپسىرىستى قر ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگى بولەدى. گرانتتاردى ءبولۋ كەزىندە ماماندارعا قاجەتتىلىك، وقۋ ورىنداردىڭ ماتەريالدىق بازاسى، پەداگوگتاردىڭ بىلىكتىلىگى ەسكەرىلمەيدى. مىسالى اگرارلىق  ماماندىقتار بويىنشا 2018-2019 وقۋ جىلىنا قاراستىرىلعان 2077 مەملەكەتتىك گرانتتىڭ جارتىسىنا جۋىعى نەگىزىنەن گۋمانيتارلىق، قۇرىلىس، بايلانىس، تەحنيكالىق جوعارعى وقۋ ورىندارىنا بولىنگەن. ولاردىڭ اراسىندا ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق  ۋنيۆەرسيتەتى دە بار.

جوعارعى وقۋ ورىنداردىڭ كوپشىلىگى ەسكى قۇرىلعىلار مەن تەحنولوگيالاردى پايدالانادى، اۋىلشارۋاشىلىعى بويىنشا تاجىربيەلىك الاڭدارى جوق، ال وقىتۋشىلاردىڭ باسىم بولىگى وندىرىستە ءبىر كۇن دە جۇمىس ىستەمەگەندەر.

وقۋ بىتىرگەن تۇلەكتەردىڭ تۇراقتى جۇمىسقا ورنالاسا الماۋىنىڭ نەگىزگى سەبەبى دە وسىندا جاتىر. مىسالى 2018 جىلى س. بايشەۆ اتىنداعى اقتوبە ۋنيۆەرسيتەتىندە اگرارلىق ماماندىق بويىنشا 4-اق ستۋدەنت بىتىرگەن. ح. دوسمۋحامەدوۆ اتىنداعى اتىراۋ مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىن بىتىرگەن 13 ماماننىڭ  8-عانا  جۇمىسپەن قامتىلعان. قورقىت اتا اتىنداعى قىزىلوردا مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىن بىتىرگەن تۇلەكتەردىڭ  49%،  م.قوزىباەۆ اتىنداعى سولتۇستىك قازاقستان مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتى تۇلەكتەرىنىڭ 66%، م.ح.دۋلاتي اتىنداعى تاراز مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتى تۇلەكتەرىنىڭ 67%-عانا جۇمىسقا ورنالاسقان.

مەملەكەتتىك گرانتتى ەسەپسىز ءبولۋدىڭ تاعى دا ءبىر مىسالى رەتىندە، اۋىلشارۋاشىلىعىنا باكالاۆر ماماندىقتارىن دايىنداۋعا بار-جوعى 1515 گرانت بولىنسە، الەۋمەتتىك، مادەني-دەمالىس جۇمىستارى، مەيرامحانا جانە قوناق ءۇي بيزنەسى سياقتى ت.ب. قىزمەت كورسەتۋ سالالارىنا 2330 گرانت بولىنگەندىگىن ايتۋعا بولادى.

ۇلكەن ماسەلەلەردىڭ ءبىرى اۋىل جاستارىنىڭ الەمدەگى الدىڭعى قاتارلى جوعارعى وقۋ ورىندارىنا كەم تارتىلۋى. مەملەكەت باسشىسىنىڭ تىكەلەي باستاماسىمەن ىسكە اسىپ جاتقان تەڭدەسسىز جوبالاردىڭ ءبىرى “بولاشاق” باعدارلاماسى بويىنشا 25 جىلدىڭ كولەمىندە 10400–دەن استام جاستار شەتەلدەگى وزىق وقۋ ورىندارىن ءبىتىرىپ، ءتۇرلى سالالاردا قىزمەت جاساۋدا. ءسوز جوق - بۇل ءبىزدىڭ مەملەكەتىمىزدىڭ التىن قورى، بولاشاعى جانە ۇلكەن جەتىستىگى. بىراق، “بولاشاق” باعدارلاماسى بويىنشا  وسىعان دەيىنگى وقىتىلعان بارلىق ستيپەندياتتارىنىڭ 21%-عانا اۋىل بالالارى. ال اۋىلشارۋاشىلىعى ماماندىقتارى بويىنشا 102 تۇلەك قانا وقۋ بىتىرگەن، 16 ستيپەنديانت قانا بۇگىنگى تاڭدا ءبىلىم الۋدا. اگرارلىق سەكتوردى زاماناۋي تەحنولوگيالارمەن، يننوۆاتسيالىق  جەتىستىكتەر  ارقىلى قارقىندى دامىتۋ ءۇشىن الەمدەگى وزىق ءبىلىمدى مەڭگەرگەن جاستار بۇل سالادا دا جۇمىس ىستەۋى كەرەك. اۋىلداعى جاستاردىڭ ءبىر اق كەمشىلىگى بار – ول شەت ءتىلىن جەتىك مەڭگەرمەۋى. بىراق ونىڭ ءوزىن كەمشىلىك دەپ ايتۋعا بولمايدى، وندا جاستاردىڭ كىناسى دا جوق. قايتا اۋىل جاستارىنىڭ تالپىنىسى، ەڭبەكقورلىعى جوعارى، وتباسىعا، تۋعان جەرگە، وتانعا دەگەن سەزىمى ەرەكشە، ءپاتريوتيزمى باسىم. سوندىقتان ولارعا ءتىلدى تەرەڭدەتىپ ۇيرەتۋ ءۇشىن مەملەكەت تاراپىنان قوسىمشا شارالار قاراستىرىلۋى كەرەك.

قۇرمەتتى باقىتجان ءابدىرۇلى!

جوعارىدا ايتىلعانداردى ەسكەرە وتىرىپ، تومەندەگى ۇسىنىستاردى ءسىزدىڭ قاراۋىڭىزعا جولدايمىن:

1. اگرارلىق ماماندىقتاردى مەملەكەتتىك تاپسىرىس ارقىلى قازاقستاندىق جوعارعى وقۋ ورىندارىنا ورنالاستىرۋ، مەملەكەتتىك گرانتتاردى ءبولۋ قۇقىعىن قر اۋىلشارۋاشىلىعى مينيسترلىگىنە بەرۋ;

2. ەلىمىزدەگى اگرارلىق سەكتورعا ماماندار دايىندايتىن بارلىق جوعارعى جانە ارناۋلى ورتا وقۋ ورىندارىنىڭ ماتەريالدىق بازاسىن، ونداعى وقىتۋ قۇرال-جابدىقتارىنىڭ جاعدايىن تەرەڭ ساراپتامادان وتكىزىپ، زاماناۋي قۇرىلعىلارمەن قامتاماسىز ەتۋ، ال ستۋدەنتتەردى پراكتيكامەن قامتۋ ءۇشىن وقۋ ورىندارىن ءىرى اگروكومپانيالارعا بەكىتۋ;

3. اۋىلشارۋاشىلىق ماماندىقتارىنا اۋىل مەكتەپتەرىنىڭ تۇلەكتەرىن كوپتەپ قابىلداۋ ماقساتىندا ولارعا جەڭىلدىكتەر بەرۋدىڭ قوسىمشا شارالارىن قاراستىرۋ، ول ءۇشىن اۋىل بالالارىنا بولىنەتىن كۆوتانىڭ كولەمىن 50%-عا دەيىن جەتكىزۋ;

4. مەملەكەتتىك گرانت ەسەبىنەن اگرارلىق جوعارعى وقۋ ورىندارىن بىتىرگەن تۇلەكتەرگە اۋىلشارۋاشىلىعى كاسىپورىندارىندا كەم دەگەندە ءۇش جىل ۇزدىكسىز قىزمەت ەتۋدى زاڭ جۇزىندە مىندەتتەۋ، وعان “ديپلوممەن اۋىلعا” باعدارلاماسىنىڭ مۇمكىندىكتەرىن باعىتتاۋ جانە اگرارلىق كاسىپورىنداردا جاس ماماندار ءۇشىن جۇمىس ورىندارىنىڭ كۆوتاسىن بەلگىلەۋ;

5. “بولاشاق” باعدارلاماسى بويىنشا شەتەلدەگى جانە قازاقستانداعى الدىنعى قاتارلى وقۋ ورىندارىنا ىرىكتەۋ بارىسىندا اۋىل جاستارىنا قوسىمشا كۆوتالار ءبولۋ، ءبىر جىل كولەمىندە شەت تىلدەرىن تەرەڭدەتىپ وقىتۋ ءۇشىن مەملەكەت ەسەبىنەن دايىندىق كۋرستارىن اشۋ، ولاردى جاتاقورىنمەن، تاماقپەن، جولاقىمەن قامتاماسىز ەتۋدىڭ قوسىمشا شارالارىن قاراستىرۋ قاجەت دەپ سانايمىز.

اتالعان شارالار جۇزەگە اسىپ جاتسا، ەلباسى جاريالاعان «جاستار جىلىنداعى» اۋىل جاستارىنا جاسالىنعان قوماقتى قامقورلىق بولار ەدى دەپ ەسەپتەيمىز.

قۇرمەتپەن، سەنات دەپۋتاتى ءالي بەكتاەۆ

Abai.kz