وتكەندە ءبىر ءماجىلىس دەپۋتاتى: «تاۋەلسىزدىك العاننان بەرى 28 جىلدا جول ۇستىندەگى اپاتتاردان  82 مىڭ ازاماتتى جوعالتتىق. سوندىقتان، ەلىمىزدە جۇرگىزۋشى كۋالىگىن الۋدى قيىنداتۋ كەرەك!» دەپتى. ياعني، دەپۋتاتتىڭ ايتۋىنشا، ازاماتتارىمىزعا جۇرگىزۋ كۋالىن الۋدى قيىنداتساق، جول ۇسىندە جول اپاتتارى ازايادى ەكەن.

قازىرگى قاربالاس ومىردە، بارلىق ادامزات بالاسى ءوزىنىڭ جەكەمەنشىك اۆتاكولىگىندە وتىرىپ شارۋاسىن جۇرگىزۋدى دۇرىس كورەدى، جۇمىسى مەن شارۋاسىندا ءموبيلدى بولۋعا تىرىسادى. سوندىقتان ەلىمىزدىڭ بارلىق ازاماتتارى اۆتوكولىك يەسى بولۋعا تىرىسادى. مەملەكەتىمىزدىڭ جولدارىنا جۇرگەن اۆتوكولىك يەلەرىنە ۇكىمەتىمىز ءتيىستى جاعدايلار جاسامايدى دەپ ايتۋعا بولادى. ەلىمىزدىڭ بارلىق جەرلەرىندە توسەلگەن تاس جولدارىمىزدىڭ ساپاسى سىن كوتەرمەيدى، ءبىر ماۋسىم وتە سالا قيراپ جاتادى.

جارايدى، ەلىمىزدىڭ بارلىق جەرلەرىندە تاس جولدارىن توسەيتىن وندىرىستەردى بۇتىندەي جەمقورلار يەمدەنىپ العان دەپ قويايىق. ال، مەملەكەتىمىزدەگى بارلىق اۆتوكولىك يەلەرى جىلدا سالىق تولەسە دە، جول ۇستىندە جۇرگەن قالىڭ اۆتوكولىك يەلەرىنە ۇكىمەتىمىز اقشا تابۋ كوزى رەتىندە قارايتىندارى ماعان تۇسىنىكسىز. ايتپەسە، ەلىمىزدىڭ بارلىق قالالار ىشىندەگى جولدارىنا ۆيدەو-كامەرالاردى نەگە قاپتاتتى؟ جول ۇستىندە كەلە جاتىپ قيت ەتسەڭ بولدى، فوتاعا ءتۇسىرىپ قوماقتى ايىپپۇل سالادى. ول ازداي-اق، جول ءتارتىبىن بۇزعان اۆتوكولىكتەردى فوتو نەمەسە ۆيدەوعا ءتۇسىرىپ الساڭىزدار «اقشا تاباسىندار» دەپ ەلىمىزدىڭ ازاماتتارىن ءبىرىن-ءبىرى اندۋعا يتەرمەلەپ وتىر.

كونستيتۋتسيامىزدىڭ ءبىرىنشى بابىندا مەملەكەتىمىزدىڭ باستى قۇنىدىلىعى – ادام، ونىڭ ءومىرى، قۇقىعى مەن ەركىندىگى ەكەنى ايتىلعان. ادام ءومىرى قاۋىپسىزدىگىن ءبىرىنشى قاتارعا قوياتىن مەملەكەت الدىمەن، قالالار ىشىنە ساپالى جانە قاۋىپسىز جولدار سالادى. جاياۋ جۇرگىنشىلەردىڭ قاۋىپسىزدىگىن ويلاپ، جول استىمەن نەمەسە جول ۇستىمەن وتەتىن جاياۋ جۇرگىنشى جولدارىن كوبەيتەدى. قالا ارالىق جولداردى جوندەپ تاس جولدار توسەيدى. ەلىمىزدە بولاتىن باسىم كوپشىلىك جول اپاتتارى قالالار ىشىندە ەمەس، قالا ارالىق جولدار ۇستىندە بولاتىنىن ۇمىتپايىق.

باياعىدا (قالا ىشىندە جۇرەتىن اۆتاكولىكتەر از بولسا دا) قالا ىشىندەگى جولداردى كەڭەس وكىمەتى اناعۇرلىم كەڭ قىلىپ سالاتىن ەدى. ءار ءۇيدىڭ اۋماعىنا بالالار وينايتىن جانە اۆتكولىك قوياتىن ورىنداردى قالدىراتىن نورمالار بولدى. بۇگىنگى زاماندا بىزدە بارلىعى كەرىسىنشە بولىپ جاتقان سياقتى. ايتپەسە، كەز-كەلگەن قالانىڭ ىشىنە كوپ قاباتتى ءبىر ءۇيدى سالماس بۇرىن، بالالار وينايتىن اۋلا جانە سول ءۇيدىڭ جانىنا اۆتاكولىكتەرگە تۇراق بولا الاتىنداي ءتيىستى مولشەردە نەگە ورىن قالدىرمايدى؟ قالا ىشىندەگى تۇرعان كوپ قاباتتى تۇرعىن ۇيلەردىڭ اراسىنا اپارىپ قىستىرىلىستىرىپ جاڭا كوپ قاباتتى تۇرعىن ءۇيدى سالامىز، ناتيجەسىندە ماشينا قوياتىن جەردى ايتپاعاندا، بالالار وينايتىن اۋلالارعا ورىن قالماي قالادى.

كەڭەس وكىمەتى زامانىندا قالا تۇرعىندارىنا كەڭ جانە ىڭعايلى قىلىپ سالىنعان قالا ىشىندەگى جولدار بۇگىنگى كۇنى جابىلىپ جاتىر. ماسەلەن، ساتباەۆ قالاسىنداعى ساتباەۆ داڭعىلىن ورتاسىنان جاۋىپ، جاڭا الاڭ سالدى. ناتيجەسىندە، جاقىن جەردە تۇرعان باراتىن جەرىمىزگە اۆتوكولىگىمىزبەن قالانى سىرتىنان اينالىپ جۇرۋىمىزگە نەمەسە تۇرعىن ۇيلەردىڭ ىشىمەن جۇرۋگە تۋرا كەلەدى. الىسىقا بارماي-اق، استانا قالاسىندا دا باراتىن جەرىڭە كەپتەلىستەرمەن ۋاقىت جوعالتىپ جەتكەنىڭمەن، اۆتوكولىگىندى قوياتىن جەر تاپپايسىڭ.

ءبىر قىزىعى، ورتا عاسىرلاردا سالىنعان ەۋروپا قالالارىندا بىزدىكىندەي كەپتەلىستەر بولمايدى ەكەن. ال ءبىز بولساق، سوڭعى ون-ون بەس جىل ىشىندە سالعان كوپ قاباتتى تۇرعىن ۇيلەرىمىزبەن قالا ءىشى كوشەلەرىن تاپ-تار قىلىپ تاستاپ، كەپتەلىستى قولدان جاساپ جاتىرمىز.

 جانات اسانقالي، جەزقازعان قالاسى.

Abai.kz