وتكەن جىلى 19 شىلدە كۇنى الماتىدا قىسقى وليمپيادا ويىندارىنىڭ قولا جۇلدەگەرى دەنيس تەن كىسى قولىنان قازا تاپتى. مەزگىلسىز مەرت بولعان مانەرلەپ سىرعاناۋشىنىڭ ءولىمى قوعامدا ۇلكەن ءدۇمپۋ تۋعىزدى. قازاقستاندىقتار سپورتشىعا تىلەۋلەستىك تانىتقان ەدى. قۇقىق قورعاۋشىلار دا تەز قيمىلداپ، قىلمىس جاساعان قوس ازاماتتى قولعا ءتۇسىردى. 

تاپاداي-تال تۇستە تەنگە پىشاق سۇققاندار 1994 جىلى تۋعان جاس جىگىتتەر بولىپ شىقتى. بۇل ەكى ازامات ماشينانىڭ ايناسىن ۇرلاپ اقشا تاپپاقشى بولعان. ولار وسى ماقساتىن جۇزەگە اسىرىپ جاتقاندا، كولىك يەسى - بەلگىلى سپورتشى دەنيس تەن ولاردى بايقاپ قالىپ ۇستاپ الۋعا ارەكەتتەنگەن. ال ۇرىلار تەننەن قاشىپ قۇتىلۋ ءۇشىن ونىڭ سانىنا پىشاق سىلتەگەن. وكىنىشتىسى سۋىق قارۋ باتا تيمەي، قاتا ءتيىپ سپورتشى كوپ قان جوعالتقاندىقتان ەمحانادا كوز جۇمدى.

تەرگەۋ جارىم جىلدان اسا جالعاسىپ، بيىل قاڭتاردا سپورتشىنى ولتىرگەن قوس ازامات 18 جىلعا سوتتالدى. قاراپ وتىرساڭىز، ءۇش بىردەي ورىمدەي جاستىڭ تاعدىرى ءبىر اينانىڭ سەبەبىنەن قۇردىمعا كەتتى. 25 جاستاعى سپورتشى جارىق جالعانمەن ەرتە قوشتاستى. ال 24 جاستاعى ەكى جىگىت جاستىق شاعىن جارىق ومىردە ەمەس، قاراڭعى قاپاستا وتكىزەتىن بولدى. بۇعان قوسا "قىلمىستى مالىمدەمەدى" دەگەن ايىپپەن ۇستالعان جاس انا 4 جىلعا تۇرمەگە قامالدى.

قانداي سەبەپپەن جاسالسا دا، قىلمىستىڭ اتى - قىلمىس. كىسى ولتىرگەن ەكەن، جازاسىن الۋ كەرەك. ولگەن كىم، ولتىرگەن كىم ەكەنى ماڭىزدى ەمەس. زاڭ الدىندا ءبارى بىردەي. دەمەك، دەنيس تەندى ولتىرگەن جىگىتتەر ءوز جازالارىن الدى. سپورتشىنى ۇرلىقتارىن جاسىرۋ ءۇشىن جازاتايىم جازىم ەتتى مە، الدە قاساقانا ءولتىردى مە، ونى سوت انىقتادى. سوعان ساي جازا كەستى.

وسى وقيعادان كەيىن شىعىس قازاقستان وبلىسىنداعى قاراجىرا كومىر كەنىشىندە تاعى ءبىر سپورتشى كىسى قولىنان مەرت بولدى. كومىر كەزەگىندە تۇرعان جىگىتتەر اراسىندا جانجال تۋىنداپ، ناتيجەسىندە تانىمال سپورتشى جاسۇلان ابيەۆ كوز جۇمدى. 33 جاستاعى جاسۇلاننىڭ ارتىندا ءۇش بالاسى جەتىم قالدى. ونىڭ ۇلكەنى 6 جاستا بولسا، كىشىسى 1 جاستان ەندى اسقان.

دزيۋدودان قازاقستان چەمپيوناتىنىڭ ءۇش دۇركىن چەمپيونى، الەم كۋبوگىنىڭ كۇمىس جۇلدەگەرى جاسۇلان اليەۆ سپورتتاعى مانسابىن ءسال ەرتەرەك اياقتاعان. سودان بەرى جەكە جۇمىسپەن اينالىسىپ، وتباسىن اسىراۋدىڭ قامىندا جۇرگەن ازامات قاپيادا كوز جۇمدى. قاندىقول قاراقشىلار سپورتشىنىڭ باسىنان ارماتۋرامەن اۋىر سوققى جاساعان. كۋاگەرلەردىڭ ايتۋىنشا، جاسۇلان توبەلەسكە جاعا جىرتىسقان جىگىتتەردى اجىراتۋ ءۇشىن ارالاسقان. وسى ارادا بىرقانشا جىگىت وعان جابىلىپ كەتكەن كورىنەدى. قازا تاپقان سپورتشىنىڭ قارىنداسى جۇلدىز ابيەۆا اعاسىنا كەمى جەتى جىگىت جابىلعانىن ايتادى.

سول كەزدە شىعىس قازاقستان وبلىستىق پوليتسيا دەپارتامەنتى قىلمىسقا كۇدىكتى 1994 جىلى تۋعان سەمەي قالاسىنىڭ تۇرعىنىن ۇستاعان. ءارى قىلمىستىق كودەكستىڭ 106-بابىنىڭ 3-تارماعى بويىنشا (ادام دەنساۋلىعىنا قاساقانا زيان كەلتىرۋ) سوتقا دەيىنگى تەرگەۋ امالدارى باستالعان. الايدا ۋاقىت وتە كەلە قىلمىستىڭ سيپاتى وزگەرىپ كەتكەن. قازىرگى تاڭدا كۇدىكتىنىڭ ارەكەتى "ابايسىزدا ولىمگە اكەپ سوققان دەنساۋلىققا زيان كەلتىرۋ" بابى بويىنشا قارالىپ جاتىر ەكەن.

بۇل تۋرالى مارقۇمنىڭ اناسى كەشە سەمەي قالاسىنىڭ اكىمى ەرماك ءسالىموۆتىڭ حالىقپەن ەسەپتىك كەزدەسۋى كەزىندە ايتتى. قايعىلى انا جاسۇلاننىڭ ولىمىنە قاتىسى بارلاردىڭ جاۋاپكەرشىلىكتەن قۇتىلىپ كەتۋى مۇمكىن ەكەنىن ايتىپ، اكىمنەن كومەك سۇرادى.

- ونى ءبىر عانا ادام ولتىرگەن جوق. ول جاقتا ادامدار كوپ بولدى. بىراق، تەك ءبىر كۇدىكتى ۇستالعان. مەن ۇلىمنىڭ جاراقاتتارىن كوردىم. ونى نە ءۇشىن ءولتىردى؟ بۇل توپتىق قىلمىس بولعان, - دەدى ول.

بۇل ماسەلەنى ەستىگەن اكىم بىردەن پروكۋراتۋرا وكىلدەرىنە نازار اۋداردى. ولار، ءوز كەزەگىندە ءىستىڭ سوت قاراۋىندا ەكەنىن ايتتى. ەرماك ءسالىموۆ قىلمىستىق ءىستى باقىلاۋدا ۇستاۋدى تاپسىردى.

ءىستىڭ بۇلاي بۇرمالانىپ كەتۋىنىڭ باستى سەبەبى، بۇل قاندى وقيعا حالىقتىڭ نازارىن اۋدارا المادى. دەنيس تەن ءولىمى كەزىندە تۇتاس ەلدى دۇرلىكتىرگەن قازاقستاندىقتار جاسۇلان قازاسى كەزىندە جۇمعان اۋىزدارىن اشپادى. قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىنان قىلمىسكەرلەردى قاتاڭ جازالاۋدى مۇلدە تالاپ ەتكەن جوق. اششى بولسا دا شىندىق، ءبىزدىڭ ەلدە كىمنىڭ ىزدەۋشىسى بار سونىڭ ءسوزى ءسوز. ايتپەسە ۇقساس جاعدايدا كىسى قولىنان اجال قۇشقان ەكى سپورتشىنىڭ وقيعاسى ەكى ءتۇرلى وربىمەس ەدى عوي.

وسى جەردە تاعى ءبىر ايتا كەتەرلىگى، ەكى قاندى وقيعاعا دا تۇرمىس تاۋقىمەتىنىڭ قاتىسى بار. ەكەۋىندە دە ەلدەگى الەۋمەتتىك جاعدايدىڭ تومەندىگىنەن قىلمىس تۋىنداعان. العاشقىسىندا، قوعامنان وزىنە ساي ورنى مەن جولىن تابا الماعان جاس جىگىتتەر جازا باسىپ ۇرلىققا بارعان. ۇرلىعىن جاسىرۋ ءۇشىن ادام ءولتىرىپ العان. ال ەكىنشىسىندە ۇشان-تەڭىز بايلىقتىڭ ۇستىندە وتىرىپ از عانا حالىققا كومىر جەتكىزە الماي وتىرعانىمىز بايقالادى. سوڭعى جىلدارى قىس ماۋسىمى باستالا بەرە كومىر تاپشىلىعىن كورىپ ءجۇرمىز. الىپ-ساتارلار كومىر باعاسىن شارىقتاتىپ جىبەرتىنى دە جاسىرىن ەمەس. وسىنداي ماسەلەلەردى شەشە الماساق قىلمىس پەن قاراقشىلىقتىڭ جويىلۋى مۇمكىن ەمەس.

قۋانىش قاپپاc

Abai.kz