جاقىن كورشىمىز رەسەي قازاقتىڭ جاندى جەرىنە ءتيۋدىڭ جاڭا امالىن تاپتى. ولار ەندى قازاقستاندا پراۆوسلاۆتاردىڭ قۋعىنعا ۇشىراپ، قىسىم كورىپ جاتقانىن ايتىپ، اقپاراتتىق تۇرعىدا ساندىراقتاي باستادى. 2018 جىلدىڭ باسىندا «رۋسسكي دوزور» سايتىندا «و رۋسوفوبي ي گونەنياح نا پراۆوسلاۆيە ۆ كازاحستانە» اتتى ماقالا جارىق كوردى.

ماقالا اۆتورى "2011 جىلدان باستاپ تۇرمەلەردەگى شوقىنۋ ورىندارى جابىلدى" دەپ دابىل قاعىپ، ءسوزىنىڭ سوڭىن: «… ەست ۆسە وسنوۆانيا وپاساتسيا، چتو پراۆوسلاۆنىە كازاحستانا، سوستاۆليايۋششيە بولەە چەتۆەرتي ناسەلەنيا ەتوي رەسپۋبليكي، ۆكليۋچايا 3,5 ميلليونا ەتنيچەسكيح رۋسسكيح، وكازىۆايۋتسيا پەرەد ۋگروزوي كۋلتۋرنوگو گەنوتسيدا، چتو ترەبۋەت سەرەزنوي رەاكتسي كاك وت ساموي روسسي، تاك ي وت مەجدۋنارودنوگو سووبششەستۆا، ەسلي ەتو پونياتيە ەششە يمەەت كاكوي-تو سمىسل» دەپ تۇيىندەيدى.

ال، 2019 جىلدىڭ 21 ناۋرىزىندا جارىق كورگەن «كرەششەنيە «كازاحسكوي وردى» ماقالاسىنىڭ اۆتورى تمد ەلدەرى ينستيتۋتىنىڭ وپش (ورىس پراۆوسلاۆ شىركەۋى) جانە شەت ەلدەردەگى پراۆوسلاۆ قاۋىمداستىقتارىمەن بايلانىس ءبولىمىنىڭ باسشىسى كيريلل الەكساندروۆيچ فرولوۆ بولسا: «كازاحستان دليا پراۆوسلاۆنىح رۋسسكيح — ەتو سۆياتايا زەمليا، يسكوننو پرينادلەجاۆشايا روسسي، وسۆوەننايا رۋسسكيمي كازاكامي، پوسترويۆشيمي گورودا ۆەرنىي، گۋرەۆ، پەتروپاۆلوۆسك ي منوگيە درۋگيە، وباگرەننايا كروۆيۋ منوگيح سۆياتىح نوۆومۋچەنيكوۆ ي يسپوۆەدنيكوۆ رۋسسكوي زەملي ي وسۆياششەننايا پودۆيگوم تاكيح ستولپوۆ رۋسسكوي تسەركۆي دۆادتساتوگو ۆەكا، كاك ميتروپوليت يوسيف (چەرنوۆ).

رەسپۋبليكا كازاحستان سوزدانا نا رۋسسكيح زەملياح بولشەۆيكامي.

نۋرسۋلتان نازارباەۆ پوسترويل ەففەكتيۆنوە، نو ەتنوكراتيچەسكوە گوسۋدارستۆو. پري نەم كازاحستان پوكينۋلو 4 ميلليونا رۋسسكيح، پرويزوشلو ماسسوۆوە ۋنيچتوجەنيە رۋسسكيح گەوگرافيچەسكيح نازۆاني، الفاۆيت كازاحسكوگو يازىكا پەرەۆوديتسيا نا لاتينيتسۋ. ۆسە ەتو دولجنو ليشيت رۋسسكي نارود يستوريچەسكوي پامياتي ي ناتسيونالنوگو ساموسوزنانيا.

نۋرسۋلتان نازارباەۆ ۆنەشنە لويالەن رۋسسكوي پراۆوسلاۆنوي تسەركۆي (حوديات سلۋحي، چتو داجە تاينو كرەششەن س يمەنەم نيكولاي), نو تسەركوۆ سۆيازانا پو رۋكام ي نوگام جەستكيم زاكونوداتەلستۆوم، زاپرەششايۋششيم ەي ۆسياكۋيۋ ميسسيونەرسكۋيۋ دەياتەلنوست. ەتو زاكونوداتەلستۆو ناپراۆلەنو پروتيۆ سالافيزما ي «يگيل» (زاپرەششەننايا ۆ رف تەرروريستيچەسكايا ورگانيزاتسيا), نو «ريكوشەتيت» پو رۋسسكوي تسەركۆي.

ەتي فاكتى دولجەن زنات ي پومنيت كاجدىي پراۆوسلاۆنىي رۋسسكي چەلوۆەك، ۆ كازاحستانە ۆ وسوبەننوستي» دەپ ساۋگەيسيدى.

رەسەيلىك «مير» تەلەارناسى كورسەتكەن «كىرەشەندەگى» سۋعا شومىلۋشى قانداستارىمىز تمد ەلدەرى ينستيتۋتىنىڭ وپش جانە شەت ەلدەردەگى پراۆوسلاۆ قاۋىمداستىقتارىمەن بايلانىس بولىمىندەگى كەيبىرەۋلەرگە قازاقتى شوقىندىرۋعا بولادى دەپ وي سالعان ءتارىزدى. وسىنداي پىكىردەگىلەر ءبىر كەزدەرى زورلىقپەن شوقىندىرىلعان تۇركى ۇلتتارى ساحا مەن چۋۆاشتاردىڭ بۇگىندەرى بابالار دىنىنە بەت بۇرىپ، پراۆوسلاۆيەدەن باس تارتۋشىلىعى تاريحي وقيعاسىن اۋىزعا المايدى.

ءارى ء"دىن تاراتۋعا زاڭمەن توسقاۋىل قويىلدى" دەپ زارلايدى قازاقتى ورىس شىركەۋىنىڭ مۇسكىنى ەتۋدى كوزدەۋشىلەر. ءدىني راديكاليزم تەك يسلامعا عانا ءتان، وپش ودان ادا دەۋشىلەردىڭ كوزدەگەنى ءدىني جىك سالۋ.

بۇل ورايدا ەگەر ەرتەڭىمىزدى ويلايتىن بولساق، وندا ۇقك ءوز مەدورتالىعى بار «وبششەستۆو پراۆوسلاۆنىح ۆراچەي كازاحستانا»، «سويۋز پراۆوسلاۆنىح گراجدان كازاحستانا»، «پراۆوسلاۆنايا وبيتەل «ميلوسەرديە» سىندى ورىنداردى تەكسەرىپ، جاباتىن ۋاقىت جەتتى.

ەستەرىڭىزدە بولسا، 2009 جىلى قازاقستان پراۆوسلاۆ شىركەۋى قۇدايعا قۇلشىلىق ەتۋدى قازاقشا جۇرگىزۋدى كوتەرىپ، وسى قۇيتىرقى ارەكەتكە قازاقستان مۇسىلماندارى ءدىني باسقارماسى توسقاۋىل قويعان ەدى.

شىنىمەن وسىنداي شۋ نەدەن شىقتى؟ ارينە، ۋكراينداردىڭ كونستانتينوپول پاتريارحاتىنا قاراۋىنان شىققانى بەلگىلى. ءبىز ءدىني تاۋەلسىزدىك العانىمىزبەن ۇلتتىق قۇرامداس ەتنيكالىق بولىگىمىز بولىپ سانالاتىن بىزدەگى ورىس يسا ماسىحشىلەرى ماسكەۋ پاتريارحاتىنا قارايدى. ال، ماسكەۋ ولارعا ءدىندى بەتپەردە ەتىپ، ءوز يمپەريالىق كەۋدەمسوقتىعىن تاڭادى. تيىسەرگە قارا تاپپاي جۇرگەن رەسەي اگرەسسورلىعى بىزدە ءدىني ەكسپانسياعا ۇلاسىپ، ىشكى كونفەسسيالىق ءدىني كونفليكتى بولماس ءۇشىن ۋكرايناداعى سياقتى ورتالىق ازياداعى بارشا ميتروپوليالىق وكرۋگتەردى كونستانتينوپولگە قاراتۋدىڭ جالپى الاشتىق رەفەرەندۋمى كەرەك. بۇدان ءوز جەرىندە ماسكەۋ پاتريارحاتىنا قارايتىن جەرگىلىكتى ميتروپوليالىق وكرۋگتەرى بار وزبەك، تۇركىمەن، تاجىك، قىرعىز اعايىندار تىس قالماۋى قاجەت.

باستى ماقسات ورتالىق ازياداعى مۇسىلمان جۇرتشىلىعى جەرگىلىكتى ميتروپوليالىق وكرۋگتەردى كونستانتينوپولگە قاراتۋدىڭ ايماقتىق رەفەرەندۋمىن وتكىزىپ، ورىس ءدىني ەكسپانتسياسىنا توسقاۋىل قويۋدى جۇزەگە اسىرۋى تاريحي مىندەت.

ءابىل-سەرىك الياكپار

Abai.kz