بۇگىندە اشتىق جاريالاۋ اكتسياسى - بيلىكتىڭ نازارىن اۋدارۋعا ونشالىقتى سەپتىگىن تيگىزە قويمايتىن شاراعا اينالعانىمەن، ۇمىتتەرى ۇزىلۋگە شاق قالعان اعايىندار امالسىزدان وسى جولدى تاڭداۋعا ءماجبۇر بولىپ جاتادى. بەرتىندەگى مىسالداردىڭ ءوزىن ايتار بولساق، ۇلەسكەرلەردىڭ، قوعام قايراتكەرلەرىنىڭ، بۇگىنگى ماڭعىستاۋداعى مۇنايشىلاردىڭ اشتىق جاريالاۋى بيلىكتى سونشالىقتى سەلت ەتكىزە قويعان جوق. ءتىپتى، ءوز-وزىڭە قول جۇمساپ، ومىردەن باز كەشىپ جاتساڭ دا بيلىك باسىنداعىلار كوزىنىڭ قيىعىن دا سالمايتىن بولىپ بارادى. كەرىسىنشە، سەبەبىن تاۋىپ زاڭنىڭ ءتۇرلى تارماقتارىن ءتىزىپ اكەلىپ، ءوزىڭدى تەمىر تورعا تەلمىرتەدى دە قويادى. ءسويتىپ، پروبلەمانى شەشۋ جولدارىن ىزدەپ جۇرگەنىڭدە ەكىنشى ءبىر پروبلەماعا تاپ بولىپ جاتقانىڭ. مۇنىڭ سوڭى قوعامدا تۇيتكىلدى ماسەلەلەر ءۇشىن كۇرەسۋدى باسەڭسىتىپ، حالىقتى ەنجارلىققا اكەلىپ سوقتىرۋدا. اشتىق جاريالاۋشىلارعا بيلىك باسىنداعىلار نازار اۋدارا قويمايتىندىقتان، ولاردىڭ ماسەلەلەرى سول كۇيىندە شەشىلۋسىز قالاتىندىقتان، قوعام دا اشتىق جاريالاۋ اكتسيالارىنا بەي-جاي قارايتىن بولعان. بىراق، جوعارىدا ايتىپ وتكەنىمىزدەي، بيلىك نازارىن اۋدارۋ ءۇشىن ءتۇرلى جولدان وتكەندەر، ەشقايسىسىنان ناتيجە شىقپاعاندىقتان، لاجسىزدان وسىنداي قادامعا دا بارىپ جاتادى. مىنە، 1,5 ايدان كەيىن وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسىنداعى ورالماندار دا اشتىق جاريالاۋدى جوسپارلاپ وتىر. ونسىز دا ىشەرگە اس تاپپاي وتىرعان ولاردىڭ بىلايعى كۇنى دە اشتىقپەن ءوتىپ جاتقانعا ۇقسايدى. بۇل تۋرالى "ورالمان" قوعامدىق بىرلەستىگىنىڭ ءتورايىمى زۋلويحو سۋلتونوۆا مالىمدەدى.

ەلباسىنىڭ اتىنا "ارتىق" سوزدەر ايتۋعا بولمايدى

ماۋسىمنىڭ 6-سى كۇنى شىمكەنت قالاسىندا ورالماندار مەن قوعامدىق بىرلەستىكتەردىڭ بەلسەندىلەرى قاتىسقان دوڭگەلەك ۇستەل ءوتتى. بۇل جيىننىڭ ماقساتى بەلگىلى - ورالماندار باسىنداعى تۇيتكىلدى ماسەلەلەردى شەشۋدىڭ جولدارىن ىزدەستىرۋ. جيىندى "ورالمان" قب جەتەكشىسى زۋلويحو سۋلتونوۆا جۇرگىزىپ وتىردى. زۋلويحو حانىم جيىن باستالار الدىندا وعان قاتىسۋشىلاردان دوڭگەلەك ۇستەل بارىسىندا ەلباسىنىڭ اتىنا "ارتىق" سوزدەر ايتپاۋدى سۇراندى. ويتكەنى، "ۇلت كوشباسشىسى" تۋرالى زاڭعا سايكەس، بۇل ءۇشىن جاۋاپكەرشىلىككە تارتىلۋلارى مۇمكىن ەكەندىگىن ەسكەرتتى.

جالپى، وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسى حالقىنىڭ 15 پايىزىن شەتتەن كەلگەن قانداستارىمىز قۇرايدى ەكەن. ولاردىڭ باسىم بولىگى ەڭبەككە جارامدى جاندار. بىراق، ورالماندار اراسىندا جۇمىسقا ورنالاسۋ ماسەلەسى وتە وزەكتى بولىپ كەلەدى. وعان قوسا جەر-ءۇي، كۆوتا، ازاماتتىق الۋ ماسەلەلەرى كۇن تارتىبىنەن تۇسپەي كەلەدى. سونىمەن قاتار، قوعامدا ورالمانداردى شەتتەتۋ، تومەندەتۋ كوزقاراسى بار. "ورالماندار جۇمىس ىستەمەيدى، كۆوتاعا قول جەتكىزگەن سوڭ، قايتادان كەلگەن ىزدەرىمەن قاشىپ كەتەدى" دەگەن سوزدەر دە جەرگىلىكتى تۇرعىنداردىڭ ورالماندارعا وڭ قاباق تانىتپاۋىنا سەپ بولىپ وتىرعانعا ۇقسايدى. وسىنداي ماسەلەلەردى العا تارتقان زۋلويحو سۋلتونوۆا دوڭگەلەك ۇستەلگە قاتىسۋشىلارعا ءوز ويلارىن ورتاعا سالۋدى سۇراندى.

ء"بىز ماسىل بولۋ ءۇشىن كەلگەن جوقپىز"

جيىن بارىسىندا ءسوز العان قاراقالپاقستاننان ەلگە ورالعان سالي سادىقوۆ دەگەن ازامات ورالماندار قازاقستان مەملەكەتىنىڭ دامۋىنا كەدەرگى كەلتىرىپ وتىرماعانىنا باسا نازار اۋدارىپ ءوتتى.

- "سۇيەگىم اتا جۇرتتا جاتسا ەكەن" دەگەن بابالارىمىزدىڭ اماناتىن ارقالاپ كەلگەن ازاماتتارعا مۇندا وڭ كوزقاراس قالىپتاسىپ وتىر دەي المايمىز. ورالماندار قازاقستان مەملەكەتىنىڭ دامۋىنا ۇلەسىن قوسۋعا دايىن، ولار ماسىل بولمايدى. ەلگە كەلىپ جاتقان ورالمانداردىڭ ىشىندە عىلىم دوكتورلارى، كانديداتتار، جوعارى بىلىمدىلەر كوپ. بىراق، قازاقستان ولاردىڭ بىلىمدەرى مەن بىلىكتىلىگىن دۇرىس باعالاي الماي وتىر. وزگە ەلدە ءتۇرلى جوعارى سالادا قىزمەت ەتكەن ازاماتتار اتا جەۇرتىنا ورالعان سوڭ جۇمىسسىزداردىڭ سانىن تولىقتىرۋدا. ەلگە كەلىپ جاتقان وتانداستارىمىزدىڭ 4 پايىزى عانا زەينەتكەرلەر، كوپشىلىگى ەڭبەككە جارامدى جاندار. الايدا، ولاردىڭ لايىقتى جۇمىس تابۋىنا مۇمكىندىكتەر قاراستىرىلماۋدا. ورالمانداردى تومەنگى سورتقا جاتقىزۋ تۇسىنىگى قالىپتاسىپ وتىر. وسى ءبىر جۇمىسسىزدىقدىڭ كەسىرىنەن "ەلىم، جەرىم" دەپ جەتكەن وتانداستارىمىزدىڭ پاتريوتتىق سەزىمدەرى تۇنشىعىپ، سونۋدە، - دەدى ول ءوز سوزىندە. سونىمەن قاتار ول ورالماندار اراسىندا وزدەرىنىڭ قوعامداعى ورىندارىن قالپىنا كەلتىرۋدە دە ءتۇرلى كەدەرگىلەرگە تاپ بولاتىنىن اشىنا جەتكىزدى.

- ماسەلەن، بۇرىنعى كەڭەس وداعى قاراماعانداعى ەلدەردەن ورالعان اقىن-جازۋشىلارىمىز قازاقستان جازۋشىلار وداعىنا مۇشەلىككە قابىلدانا الماي ءجۇر. كەزىندە ولار وزبەكستان، قاراقالپاقستان جازۋشىلار وداعىندا مۇشە بولعاندار، اينالىپ كەلگەندە، بارلىعى دا كسرو جازۋشىلار وداعىنىڭ مۇشەلەرى بولىپ تابىلدى. مەنىڭ بىلۋىمشە، قازاق كسر-ءى جازۋشىلار وداعىنىڭ مۇشەلەرى ەل تاۋەلسىزدىگىن العان سوڭ بىردەن قازاقستان جازۋشىلار وداعى مۇشەلىگىنە ءوتتى. ەندەشە نەگە شەتتەن كەلگەن قالامگەرلەر دە بىردەن جازۋشىلار وداعىنا قابىلدانبايدى؟ ءبىز وسى ماسەلە بويىنشا وداقتىڭ وبلىستاعى فيليالىنىڭ توراعاسى ءابىلدا ايماققا دا وتىنىشپەن شىققانبىز. بىراق، ول كىسى دە ماسەلەمىزدى شەشىپ بەرە المادى، - دەيدى ول.

ازاماتتىق الۋ دا ازاپقا اينالعان

ازاماتتىق الۋ ماسەلەسى دە ورالمانداردىڭ ەڭ ءبىر تۇيتكىلدى ماسەلەسى. ازاماتتىق بولماسا، قۇجات بەرىلمەيدى، قۇجاتسىز جۇمىسقا ورنالاسۋ قيىن. وزبەكستاننان كوشىپ كەلگەن قانداستارىمىز ءۇشىن ازاماتتىق ءۇش اي ىشىندە بەرىلۋگە ءتيىس ەكەن. بىراق، ولار ازاماتتىقتى جىلداپ كۇتۋگە ءماجبۇر بولىپ ءجۇر.

- مەن ازاماتتىققا قۇجاتتارىمدى وتكەن جىلى وتكىزگەن بولاتىنمىن. 3 اي ىشىندە ازاماتتىق الاتىنىمدى ايتىپ ەدى ءتيىستى ورىندار، بىراق، مىنە، ءالى دە وعان قول جەتكىزە الماي وتىرمىن، - دەيدى وزبەكستاننان كەلگەن ورالمان رادجاپ ابدىماناپ. - مەنىڭ جاسىم قازىر 45-كە كەلدى دە، وزبەكستاندىق تولقۇجاتىمنىڭ دا ۋاقىتى ءوتىپ كەتتى. ەندى مەن وزبەكستانعا دا وتە المايمىن. ونداعى تۋىستارىما دا بارا الماي وتىرمىن. سونداي-اق، وندا ءۇيىم بار ەدى، سونى ساتايىن دەسەم، وعان دا مۇمكىندىك بولماي تۇر. ءوزىم زەينەتكەرمىن، تولقۇجات ماسەلەسى ودان دا ايىردى مەنى. 3 ايدا بەرىلۋگە ءتيىستى ازاماتتىعىما ەندى قاشان قول جەتكىزەتىنىم بەلگىسىز بولىپ تۇر.

"قاڭعىباستار ۇيىنە" تىركەلۋگە ءماجبۇر بولىپتى

دوڭگەلەك ۇستەل بارىسىندا ءسوز العان تاعى ءبىر قانداسىمىز سەيىتبەك ادىربەكوۆ وزدەرىنىڭ "جاقسىلىقتى اسىرىپ، جاماندىقتى جاسىرىپ" جۇرگەندەرىن ايتادى.

- وسىندا شەشىلمەي جاتقان ءتۇرلى ماسەلەلەرگە قاراماستان، ءبىز وزبەكستانعا بارا قالساق، قازاقستانداعى جاعدايدىڭ جاقسى ەكەندىگىن ايتامىز. سودان ونداعىلاردىڭ اتامەكەنگە ورالۋ ارماندارى اسقاقتاي تۇسەدى. قازىر وزبەكستاندا ەلگە ورالعىسى كەلىپ جۇرگەن قانداستارىمىز وتە كوپ، - دەدى ول ءوز سوزىندە.

وزبەكستاننان كەلگەن تاعى ءبىر ازامات ءانۋار كوشەرباەۆ وزدەرىنىڭ ورالمان ەمەستىگىن ايتىپ ءوتتى.

- ءبىز عاسىرلار بويى مەكەندەپ كەلە جاتقان ءوزىمىزدىڭ تاريحي جەرىمىزدە تۋىلىپ، سوندا وستىك. بۇدان مىڭداعان جىلدار بۇرىن دا ول جەرلەردى ءبىزدىڭ اتا-بابالارىمىز مەكەن ەتكەن. تەك، كەڭەس وداعى تۇسىندا ول جەرلەر وزبەكستانعا ءوتىپ، ەكى ارانى شەكارا ءبولدى. سودان كەلىپ ءبىز ءوز اتامەكەنىمىزدە تۇرساق تا، شەتەلدىك قازاققا اينالدىق جانە ول جاقتان قازاقستانعا كەلسەك - ورالمانبىز. ءبىز وزبەكستاننان ەلگە پاتريوتتىق رۋحتا كەلگەن ەدىك. كۆوتا الدىق، جەر تەلىمىن الۋ ءۇشىن كەزەككە تىركەلدىك. بىراق، مىنە، 5 جىل بولدى، سول جەرگە ءالى قول جەتكىزە الماي وتىرمىز. ءبىر جانۇيا بولىپ كەلگەن ەدىك، قازىر ءۇش جانۇيا بولدىق، ءۇش پاتەر جالداپ تۇرامىز. تاپقان اقشامىزدىڭ ءبارى سول پاتەرگە كەتۋدە. بىزگە ەڭ قۇرىماسا جەر بەرسە، ءوز باسپانامىزدى ءوزىمىز سالىپ الاتىن ەدىك. باسپانا جوقتىقتان ەش جەرگە تىركەلە الماي، جۇمىسقا تۇرۋىمىز قيىنداپ تۇر. مەنىڭ ءوزىم دە باسپانام جوق بولعاندىقتان، الەۋمەتتىك وڭالتۋ ورتالىعىنا تىركەلگەنمىن، - دەيدى ول. ايتا كەتەيىك، بۇل ورتالىققا نەگىزىنەن ءۇيسىز-كۇيسىز قاڭعىپ قالعاندار ورنالاستىرىلىپ، ولارعا الەۋمەتتىك كومەكتەر كورسەتىلەدى. بىلايشا جۇرت "قاڭعىباستار ءۇيى" اتاپ كەتكەن ورىن ەندى "ەلىم-جەرىم" دەپ كەلگەن ورالماندارعا "قىزمەت" كورسەتە باستاپتى.

كوشەرباەۆتىڭ تاعى ءبىر ايتقانى: "باسقا ەلدەردى قايدام، بىراق ءدال وزبەكستاننان كەلگەن ورالماندار ول جاققا قايتا كوشىپ بارا المايدى. ويتكەنى، ول جاقتىڭ زاڭى باسقا، كەتكەن ادامدى قايتا قابىلدامايدى. سوندىقتان، "ورالماندار كۆوتا العان سوڭ كەرى كەتىپ قالىپ جاتادى ەكەن" دەگەن سوزدەر بەكەر" - دەگەن بولدى.

وسى تۇستا دوڭگەلەك ۇستەلگە قاتىسقان جۋرناليست سابىرجان بايبوسىنوۆ ەلىمىزدە ورالمانداردى شەتتەتۋ ارەكەتتەرىنىڭ جوقتىعىن ايتىپ ءوتتى.

- مەن كوپتەگەن ورالمانداردى بىلەمىن، ولار وزدەرىنە لايىقتى جۇمىس تاۋىپ، كۇندەرىن كورىپ جاتىر. ال، جەر، ءۇي جانە جۇمىسسىزدىق ماسەلەسىنە كەلسەك، ولار تەك ورالمانداردىڭ عانا ەمەس، سونىمەن قاتار، جەرگىلىكتى قازاقتاردىڭ دا باس اۋرۋى. سوندىقتان، ورالمانداردى شەتتەتەدى دەگەنگە كەلىسە قويمايمىن، - دەدى ول.

ورالمانداردى ءبىلىم ماسەلەسى دە مازالاۋدا

زۋلويحو سۋلتونوۆانىڭ ايتۋىنشا، ورالمانداردىڭ بالالارىنىڭ ۇبت-عا قاتىسۋى دا بۇل كۇندە اجەپتەۋىر پروبلەما تۋدىرىپ وتىرعانعا ۇقسايدى. ونىڭ ۇستىنە، كورشى وزبەكستان جەرىندە قازاق مەكتەپتەرى، سىنىپتارى جابىلۋدا. ونداعى قانداستارىمىز بالالارىن وزبەك سىنىپتارىنا بەرۋگە ءماجبۇر. ويتكەنى، قازاق مەكتەبىن ءبىتىرۋشى جاستارعا جۇمىس تابۋ قيىن. ال، وزبەك سىنىبىن بىتىرگەندەر كيريلل قارپىن تۇسىنە قويمايدى. وسىدان كەلىپ اتامەكەنگە ورالعان ورالمانداردىڭ بالالارى ءبىلىم الۋدا قيىندىققا تاپ بولادى. ياعني، لاتىن الىپبيىمەن ءبىلىم العان ولار مۇنداعى كيريلل قارپىن ۇيرەنگەنشە ۋاقىت كەرەك.

- سوندىقتان، ورالمانداردىڭ بالالارى ءۇشىن ۇبت تاپسىرۋدا بىرقاتار جەڭىلدىكتەر قاراستىرىلۋ قاجەت سياقتى، - دەيدى "ورالمان" قب ءتورايىمى سۋلتونوۆا.

دوڭگەلەك ۇستەل بارىسىندا ورالمانداردىڭ باسقا دا ماسەلەلەرى ورتاعا سالىندى. ونىڭ ىشىندە جەر، كۆوتا الۋ ماسەلەلەرىمەن قوسا، دەنساۋلىقتارى جونىندە دە ايتىلدى.

- ورالمانداردىڭ كوپشىلىگى وزدەرىنىڭ زاڭدىق قۇقىقتارىن بىلە بەرمەيدى. وسىنىڭ سالدارىنان ءوز قۇقىقتارىن قورعاۋعا دارمەنسىز. سونىمەن قاتار، كوپشىلىگى ءوز ماسەلەلەرىن اشىق ايتۋدان قاشقاقتايدى نەمەسە قورقادى. سەبەبى، ءبىرلى-جارىمى ازەر تاپقان جۇمىستارىنان ايىرىلىپ قالۋدان قورىقسا، تاعى بىرەۋلەرى جەرگىلىكتى حالىقتى وزدەرىنە قارسى قويىپ قويامىز با دەپ ويلايدى جانە باسقا دا سەبەپتەر بار. بۇگىن وسىندا جينالعاندادىڭ ارقايسىسىن 50-60 ورالمان وتباسىلار ۋاكىل ەتىپ جىبەرىپ وتىر. دەگەنمەن، سول ورالماندار جۋىق ارادا ماسەلەلەرىمىز شەشىلمەسە، وندا وبلىستىق اكىمدىك الدىنا بارىپ اشتىق جاريالايمىز دەپ وتىر. ءبىز قازىر بيلىككە 1,5 اي ۋاقىت بەرەمىز، ەگەر سول ۋاقىت ىشىندە قانداي دا ءبىر وڭدى ناتيجەلەرگە قول جەتكىزە الماساق، ءبىز اشتىق اكتسياسىن باستاۋعا ءماجبۇرمىز، - دەيدى سۋلتونوۆا.

- ارينە، اشتىق جاريالاۋ - ورالماندارعا جەڭىل تيمەيدى. ويتكەنى، ولاردىڭ كوپشىلىگى ونسىز دا اشقۇرساق جۇرگەن جاندار. اراسىندا تۋبەركۋلەزبەن اۋىراتىندار، ايەلدەر كەسەلدەرىمەن ناۋقاستانعاندار وتە كوپ. تۇراقتى جەرلەرى بولماعان سوڭ، جاعدايى جوق ارزان پاتەرلەردى ساعالاپ، قۇنارسىز تاماقتارمەن كۇنەلتۋدە. جەيتىندەرى ارزان ماكارون، ەتتىڭ ءدامىن ايلاپ ۇمىتادى. مەن ولارعا اشتىق جاريالاۋ دەنساۋلىقتارىنا وراسان زيانىن تيگىزۋى مۇمكىن ەكەندىگىن ەسكەرتىپ، رايلارىنان قايتارماق بولعانىممەن، ولار ءوز پروبلەمالارىن شەشۋدىڭ باسقا امالى قالماعانىن العا تارتىپ وتىر، - دەپ ءسوزىن قورىتىندىلادى زۋلويحو سۋلتونوۆا حانىم.

ايتىلعان ماسەلە ايتىلعان جەردە قالا ما؟

جيىن سوڭىندا ءبىز سۋلتونوۆا حانىممەن از-كەم سۇحباتتاسقان بولاتىنبىز. سوعان دا نازار اۋدارا كەتسەك.

- ءسىز جەتەكشىلىك ەتەتىن قوعامدىق بىرلەستىكتىڭ جۇمىس ىستەپ جاتقانىنا 10 جىل بولدى، ەلىمىزدىڭ تاۋەلسىزدىك الىپ، شەتتەگى قازاقتاردى ەلگە شاقىرىپ جاتقانىنا بيىل 20 جىل. بۇگىنگى ايتىلىپ وتىرعان ماسەلەلەر سول ۋاقىتتاردان بەرى كوتەرىلىپ كەلەدى، بىراق، ءالى دە وزەكتى كۇيىندە قالىپ وتىر. ەندى 1,5 ايدا ونىڭ شەشىلە قويۋى استە مۇمكىن ەمەس قوي؟..

- ارينە، سولاي. ايتسە دە، ءبىز بيلىك باسىنداعىلارعا تاعى ءبىر مۇمكىندىك بەرۋگە تىرىسىپ وتىرمىز. ەگەر سوزىمىزگە نازار اۋدارماسا، اشتىق جاريالاۋعا ءماجبۇر بولامىز. بۇگىنگى دوڭگەلەك ۇستەلدى ۇيىمداستىرۋىمىزدىڭ سەبەبى دە سول، قوردالانعان پروبلەمالاردى ورتاعا سالىپ، باق ارقىلى وعان قوعام جانە بيلىكتىڭ نازارىن اۋدارتۋ.

- مۇنداي شارالار بۇگىن عانا ۇيىمداستىرىلىپ وتىرعان جوق. وكىنىشكە قاراي، كوبىنە جيىندا ايتىلعان ماسەلەلەر ءتورت قابىرعانىڭ ىشىندە قالىپ قويىپ جاتادى. وسىدان ءبىر اي ۋاقىت بۇرىن "نۇر وتان" پارتياسىنىڭ جەرگىلىكتى فيليالىنىڭ ۇيىمداستىرۋىمەن دە وسىنداي جيىننىڭ وتكەنى بەلگىلى. وعان ءوزىڭىز دە قاتىستىڭىز. سول دوڭگەلەك ۇستەلدەن نە ناتيجە شىقتى؟ جيىن سوڭىندا پارتيا توراعاسىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى ۇلاسبەكك سادىبەكوۆتىڭ ءوزى كوتەرىلگەن ماسەلەلەرگە بايلانىستى ءتيىستى ورىندارعا حات جولداناتىنىن ايتىپ ەدى عوي...

- ول جيىننان نە ناتيجە شىققانىن بىلمەيمىن، ەشقانداي وزگەرىستى بايقاعانىمىز جوق. "نۇر وتان" پارتياسى تاراپىنان ودان كەيىن ماعان ەشقانداي اقپار بەرىلگەن جوق. قۇزىرلى ورگاندارعا جىبەرىلگەن حاتتارعا قانداي جاۋاپ قايتارىلعانى جونىندە الدا بىلە جاتارمىز. ماعان ءوز ماسەلەلەرىنىڭ شەشىلۋىنە كومەك بەرۋدى سۇراپ كوپ ورالماندار كەلەدى. قولىمنان كەلگەنشە ولارعا كومەكتەسىپ جاتىرمىن. كەيدە وسىنداي جيىندار ۇيىمداستىرىپ بەرەمىن. بىراق، كوپ نارسە قارجىعا كەلىپ تىرەلەدى. ساياسي پارتيالار تاراپىنان قارجىلىق-ماتەريالدىق كومەك كورىپ وتىرعانىمىز جوق.

- جۋىردا دۇنيەجۇزى قازاقتارىنىڭ كەزەكتى قۇرىلتايى بولىپ ءوتتى. وعان قاتىسپادىڭىز با؟

- بىرىنشىدەن، استاناعا بارىپ قايتۋ ءۇشىن دە قارجى كەرەك. ەكىنشىدەن، شاقىرتۋ بولعان جوق. وعان "نۇر وتان" پارتياسىنان وكىلدەر بارىپ قايتقان بولار. مەنىڭ ورالماندار پروبلەماسىمەن اينالىسىپ جۇرگەنىمە 10 جىل بولدى. شاقىراتىن بولسا، جەرگىلىكتى بيلىك باسىنداعىلار دا، "نۇر وتان" پارتياسىنداعىلار دا مەنى بىلمەي-كورمەي وتىرعان جوق. تەك، ولارعا پروبلەمالاردى ايتاتىن ادام كەرەك ەمەس.

- شەتتەن كەلگەن قانداستارىمىزدىڭ اراسىندا ءوز كاسىپتدوڭگەلەتىپ اكەتىپ، ءتاپ-ءتاۋىر بيزنەسمەن اتانىپ وتىرعاندار دا بار شىعار؟

- ارينە، ءبىرلى-جارلىم وندايلار كەزدەسەدى. بىراق، وكىنىشكە قاراي ولار بىزدەردى مەنسىنبەيدى، قارجىلاي كومەك كورسەتپەيدى.

قانداستارىمىزعا قانداي قامقورلىق كورسەتىپ وتىرمىز؟

جيىندا ايتىلعان اڭگىمەلەردەن ءبىزدىڭ تۇسىنگەنىمىز - ورالماندارعا قازاقستان مەملەكەتى كۆوتادان باسقا كومەك بەرىپ جاتپاعان ءتارىزدى. ەڭ باستى ماسەلە - مورالدىق كومەك قاراستىرىلماعان. جۇيەلى يدەولوگيا دا قالىپتاسپاعان. وسىدان كەلىپ ءتۇرلى پروبلەمالار تۋىنداي تۇسكەن سياقتى.

تاعى ءبىر ماسەلە - ءبىز ورالمانداردىڭ ەڭبەك پوتەنتسيالىن دۇرىس پايدالانىپ وتىرعان جوقپىز. ماسەلەن، وزبەكستاننان قونىس اۋدارۋشىلاردىڭ كوپشىلىگى ەگىن شارۋاشىلىعىنا يكەمدى كەلەدى. اۋىلشارۋاشىلىعىن دامىتۋ ءۇشىن نەگە سولاردىڭ ەڭبەك كۇشىن پايدالانباسقا؟! سۋعارمالى جەرلەردەن ۇلەس بەرىپ، كوكونىس ونىمدەرىن وسىرۋگە مۇمكىندىك بەرەيىك، بۇل ءۇشىن سۋبسيديا نەمەسە ءوسىمى تومەن نەسيەلەر دە قاراستىرۋعا بولادى عوي. ەسەسىنە بۇگىنگى قۇنى اسپانداپ كەتكەن كوكونىس ونىمدەرىنىڭ باعاسىن تۇراقتاندىرۋعا از دا بولسا سەپتىگىن تيگىزەر ەدى. جالپى، قاي ەلدەن كەلسە دە، ولاردىڭ قانداي دا ءبىر شارۋاعا ەپتىلىگى، يكەمدىلىگى بولاتىنى انىق. ەلىمىزگە تەك جاتىپىشەر جالقاۋلار مەن ىسكە ولاق، سوزگە شورقاق جاندار كەلىپ جاتپاعان شىعار؟! سوندىقتان، وسىنداي ماسەلەلەردى ۇيلەستىرۋشى ورگان بولۋى قاجەت-اق. جەرگىلىكتى جۇمىسپەن قامتۋدى ۇيلەستىرۋ باسقارمالارى مەن بولىمدەرى بۇل ماسەلەنى ازىرگە ۇيلەستىرە الماي وتىرعان سياقتى.

تاعى ءبىر ايتاتىنىمىز، ورالماندارعا تەگىن زاڭدىق كەڭەس بەرەتىن ورتالىقتاردى ۇيىمداستىرۋ قاجەت سياقتى. ويتكەنى، بوتەن ەلدەن كەلگەن ازاماتتار بۇل جەردىڭ زاڭىن بىلە بەرمەيدى، سوندىقتان ءوز قۇقىقتارىن بىلمەيدى. سوسىن قانداي دا ءبىر ماسەلەلەرىن شەشۋ ءۇشىن وزگەلەردىڭ كومەگىنە سۇيەنۋگە ءماجبۇر بولۋدا. اينالىپ كەلگەندە بۇل پاراقورلىق پەن ارادا جۇرەتىن دەلدالدىققا دا جول اشىپ بەرۋدە.

شەشىلمەيتىن ماسەلە بولمايدى، بىراق، شەشە المايتىن نەمەسە شەشكىسى كەلمەيتىن ادامدار بولۋى مۇمكىن. ورالمانداردىڭ بۇگىنگى ءسوز بولىپ وتىرعان ماسەلەلەرىن بيلىك باسىنداعىلار بىلمەي-كورمەي وتىرعان جوق. بىراق، سول ماسەلەلەردىڭ شەشىلمەي كەلە جاتقانىنا قاراعاندا، ءبىزدىڭ بيلىكتىڭ باسىندا شەشە المايتىن نەمەسە شەشكىسى كەلمەيتىن ازاماتتار وتىرسا كەرەك-ءتى. الداعى ءبىر جارىم ايدىڭ ىشىندە ولار قالاي قيمىلدار ەكەن، ەندى سونى كۇتەمىز-داعى.

جالپى، ءبىزدىڭ باسىلىم العاشقى جارىققا شىققان كۇنىنەن باستاپ-اق ورالماندار ماسەلەسىن ءجيى كوتەرىپ كەلەدى. 2005 جىلى "التىنشاش جاعانوۆا ورالماندارعا كۆوتا ەمەس، كۇيەۋ قاراستىرىپ ءجۇرىپتى" دەگەن ماقالا جارىققا شىققان ۋاقىتتان بەرى ەلىمىزدەگى كوشى-قون ماسەلەسىمەن اينالىساتىن ورگان دا بىرنەشە مارتە قايتا قۇرىلىمداندى. اتاپ ايتقاندا، سول ۋاقىتتاردا بۇل ورگان التىنشاش جاعانوۆا جەتەكشىلىك ەتەتىن جەكە اگەنتتىك ەدى. كەيىن ەڭبەك جانە حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋ مينيسترلىگىنىڭ قۇرامىنا كوميتەت بولىپ ورنىقتى. قازىر ىشكى ىستەر مينيسترلىگىنىڭ قاراماعىندا. ورگاندى قايتا-قايتا قۇرىلىمداعانمەن، شەشىلىپ جاتقان ماسەلە جوقتىڭ قاسى، "باياعى جارتاس ءبىر جارتاس، قاڭق ەتەر، تۇكتى بايقاماس".

ايتا كەتەيىك، تاۋەلسىزدىك العالى بەرى ەلىمىزگە شەتتەن 300 مىڭنان اسا ورالمان وتباسى كەلگەن ەكەن، بۇل 1 ميلليون جاننان اسادى. 16 ميلليون حالقى بار قازاقستان ءۇشىن 1 ميلليون ادام اجەپتەۋىر سالماقتى كۇش. ەندەشە، ولاردىڭ ماسەلەسىنە ەشقاشان ءاتۇستى قاراۋعا بولمايدى. سوندىقتان، ءبىز دە الداعى ۋاقىتتاردا دا ورالماندار ماسەلەسىن كوتەرە بەرەتىن بولامىز.

كەنجە شىڭعىسبەك.

شىمكەنت قالاسى.

«حالىق ءۇنى» گازەتى.