Cوفى سماتاەۆ، جازۋشى، حالىقارالىق «الاش» سىيلىعىنىڭ يەگەرى:

Cوفى سماتاەۆ، جازۋشى، حالىقارالىق «الاش» سىيلىعىنىڭ يەگەرى:

- ءسىزدىڭ ويىڭىزشا جازۋشىلىق كاسىپ قالام ۇستاعان جانعا قانداي مىندەتتەر جۇكتەيدى؟ شىعارماشىلىق ادامىن باسقالاردان ەرەكشە ەتىپ كورسەتەتىن قاي قاسيەتتەردى ايرىقشا اتار ەدىڭىز؟

- بۇل - مەنىڭ ءبۇيىرىمدى بۇلكىلدەتپەگەن تاڭسىق تۇيسىك ەكەن. ويتكەنى قالامگەرلىك تىرلىك مەنىڭ تاس ماڭدايىمدى قاسقالاپ ءتىلىپ بۇيىرعان ەنشىم ءتارىزدى كورىنۋشى ەدى... جازۋشى - مەنىڭشە، ءارى وتكەن كۇندەردىڭ، ءارى ءوز زامانىنىڭ شەجىرەشىسى، ءارى ءوز ۋاقى­تىنىڭ ايناسى. زامانىنىڭ ۇڭعىل-شۇڭ­عىلىنا ءۇڭىلىپ، قوعامىنىڭ اق-قاراسىن پايىمداپ، ۋاقىتپەن بىرگە ادىمداپ وتى­راتىن سۋرەتكەر عانا شىنايى شىعارمانى دۇنيەگە اكەلەر بولار. سوندىقتان دا ءار حاس قالامگەر ەل شەتىندە، جاۋ بەتىندە تۇرادى. سوندىقتان دا شىنايى تالانت ەلدىڭ ءۇنى بوپ سويلەيدى. حالىقتىڭ تىلەگى بوپ كوپتەن بۇرىن كوزگە تۇسەدى. ۇلتىنىڭ ارى مەن نامىسى بولىپ العا شىعادى.

-مۇنىڭ ءبارى بەلگىلى جاعداي عوي، اعا...

- انىعىن ايتار بولسام، ۇلى تىلەكتى جا­زۋشى عانا ۇلتىنىڭ قامىن جەيدى. حالىقتىڭ مۇددەسىن ويلايدى. ەل ارمانىن العا سۇيرەيدى. ويتكەنى ۇل مۇددەسىنەن ۇلت مۇددەسى ارتىق ەكەنى اقيقات. ەر بىلەگىمەن ەل تىلەگى ورىندالارى شىندىق. ەندەشە ءاربىر تاباندى جازۋشى - ەلىنىڭ ءارى پەرزەنتى، ءارى ۇلى، ءارى ەرى. ول ونىڭ بۇگىنىن كوركەيتىپ، وتكەنىن ەسكەرىپ، كەلەشەگىن كوكسەپ وتىرۋعا ءتيىس.

سوندا ۇلتىمىزدىڭ قاسيەتى ءوسىپ، قادىرى ارتىپ، قۇرمەتى كوبەيەدى. ۇلى حالىقتىڭ ۇرپاعى قۇندى، ۇلاندارى سىيلى بولارىن ەستەن شىعارمالىق.

- ادەتتە، قالامگەرلەر ءار شىعارماسىن «پەرزەنتىم، بوبەگىم» دەپ جاتادى. وسىمەن كەلىسەسىز بە؟

- ءار شىعارما قالامگەردى تولعانتىپ، قيناپ، جۇيە-جۇيكەسىن شارشاتىپ، شال­دىقتىرىپ بارىپ جارىق دۇنيەگە ءوز شاما-شارقىنشا جار سالىپ تۋاتىن پەرزەنتىندەي بولاتىنى راس. مەنىڭشە، ءار شىعارمانىڭ ءوز ءومىربايانى بار. اۆتوردىڭ ىشتەي تەبى­رەنۋى، تولقۋى، ەلىگۋى، جۇرەكسىنۋى قات-قابات ارالاسىپ جاتۋى ابدەن ىقتيمال. ولارسىز شىعارماشىلىق «تولعاعى» ماردىمسىز. ال سەبەپسىز سالدار جوق دەگەنگە سايساق، ءار ءىستىڭ، ساتىمەن اياقتالعان ءىستىڭ ءاۋ باستا تىلەۋلەس تۇرتكىسى بولاتىنى جانە اقيقات.

- وسىنداي «تولعاتۋدى»، ەستۋىمشە، ءسىز تىم ەرتە باستاپسىز. كەۋدەڭىزگە رۋح دانەگىن سەپكەن قانداي اسەردىڭ تۇرتكىسى بولدى؟

- مەنىڭ ماماندىعىم - ينجەنەر-مەتاللۋرگ. ماسكەۋدەگى قازاق ستۋدەنتتەرى مەرەكەلەردەگى باس قوسۋىندا «ەلىم-اي» ءانىن قوسىلىپ ايتىپ اشىپ، سول انمەن تويتارقاردى جاسايتىن. سونداي ساتتەردە بالاڭ جىگىتتىڭ جاس جۇرەگى ىڭكار ساعىنىشقا كوبىرەك بەرىلگىش كەلە مە، كوز الدىما تۋعان دالامنىڭ اق سەلەۋى جىبىرلاي تولقىعان جۇپىنى بەينەسىن ورالتىپ، مۇڭلى ءان ماعان ەرەكشە اسەر ەتەتىن. سودان با، مەن «ەلىم-اي» ءانىنىڭ شىعۋىن تەكسەرىپ، تاريحىن ءتۇسىندىرۋدى الدىما ماقسات قىپ قويدىم. ماسكەۋدىڭ كىتاپحانالارى مەن مۇراعات­تارىنان ءبىراز دەرەكتەر مەن دايەكتەر جينادىم. كەيىن ۇلان-بايتاق دالامىزدى تالاي ارالاپ شىعىپ، كونەكوز قاريالاردىڭ قارلىعىڭقى ۇنىنە قۇلاق بوپ توسىلدىم.

- كوپ ۇزاماي وسى اتاقتى رومانىڭىز ءوز وقىرمانىنا جەتكەنىن بىلەمىز. سونىمەن كوكىرەكتە پىسكەن دۇنيەنىڭ قينالماي تۋاتىنى راس دەيسىز عوي.

- ولاي دەۋگە بولماس. قينالماستان قيىندىقتى جەڭە الماسسىڭ. شىندىقتى ىزدەگەنىڭدە شىرىلداتار قيىندىقتار مول كەزدەسەدى. ويتكەنى تاريحي شىندىققا نەگىزدەلمەسە، كوركەمدىك شىندىق تۋرالى ءسوز قوزعاۋدىڭ ءوزى دە ارتىق. ويدان شىعارىلاتىن شىندىق بولمايدى. جانە تاريحتى بۇرمالاۋ جەكە ادامنىڭ قولىنان كەلمەيدى. ويتكەنى تاريح - كوپتىڭ، قوعامدىق ءومىردىڭ باستان كەشكەن ءداۋىرى. سوندىقتان ۇلى مارتەبەلى تاريح الدىندا ءاردايىم ادال كوڭىل، تازا جۇرەكپەن جۇگىنىپ وتىرۋ ءلازىم.

- كەيبىر سىنشى-ادەبيەتشىلەر «بۇگىندە وتكەن-كەتكەندى قوپارماي-اق، ارحيۆتەرگە باس سۇقپاي-اق توم-توم تاريحي كىتاپ جازعىشتار كوبەيدى» - دەگەندى ايتادى. بۇعان ءسىز نە دەيسىز؟

- نە ايتايىن... كىمدى نە دەپ جازعى­رارمىن. ءوز ويىمشا، وتانعا دەگەن ىستىق ىقىلاسىڭنان شەكسىز دالاڭنىڭ ويى مەن قىرىنا، كولى مەن شولىنە، تۋعان حالقىڭا، ونىڭ ۇلتتىق داستۇرىنە، سالت-ساناسىنا، باي تىلىنە، قۇلازىعان قورىم، ءۇنسىز قورعانداردا جاتقان اتا-بابا رۋحىنا دەگەن ءسۇيىس­پەنشىلىگىڭنەن تاريحقا دەگەن شىنايى كوزقاراسىڭ قالىپتاسۋى مۇمكىن. ەگەر حالقىمىزدىڭ وسىدان ءۇش عاسىرداي بۇرىنعى حالىنە كوز جىبەرسەك، وندا سوناۋ اقتابان شۇبىرىندى بولعان قاندى جولمەن قىبىرلاپ كەۋدەسىن ارەڭ سۇيرەتكەن قايعىلى ەلدىڭ ازالى تاريحىن كورەر ەدىك. جان-جاعىنان انتالاعان جوڭعار، ءشۇرشىت، ورىس قىسپاعىندا قالعان حالقىمىزدىڭ الدىنا تاريحتان ءبىرجولاتا ءوشىپ، قۇرىپ كەتۋ نەمەسە دالباسالاپ ەلدى ساقتاپ قالۋ ديلەم­ماسى جان القىمعا تىرەلە قويىلعان. وسىنداي قوعامدىق، الەۋمەتتىك، تاريحي سەبەپتەر قازاقتى رەسەيدىڭ قولاستىنا كىرىپ، تاۋەلسىزدىگىن قۇرباندىققا شالۋعا ءماجبۇر ەتكەن. كوركەمدىك شىندىقتى ىزدەگەندە مەن وسىناۋ تاريحي شىندىققا ارقا سۇيەدىم. تاريحي دايەكتىلىك، ساياسي جاعداي مەن الەۋمەتتىك ماسەلەلەردى كورسەتۋدەگى دالدىك، ۇلتتىق ادەت-عۇرىپ پەن حالىقتىڭ حاراك­تەرلەرىنىڭ وزىندىك ەرەكشەلىكتەرىن ناقتى بەرۋ - اداستىرماس قۇبىلناماما اينال­عان.

- دۇرىس قوي. بىراق كادىمگى كاسىبي تاريحشىلار اتقارار مىندەتتى قالامگەرلەردىڭ ارقالاپ الا جونەلۋىن لايىقتى جۇمىس دەي الامىز با؟ سوندا، «اركىم ءوز ىسىمەن اينالىسقانى ءجون» دەگەن قاعيدا قايدا قالادى؟

- ارينە تاريحشىلاردىڭ ەل، ۇلت تاريحىمەن قويان-قولتىق اينالىسقانىن قۇپ كورەمىن عوي. بىراق كەڭەستىك كەزەڭدە ۇلتتىق رەسپۋبليكالاردىڭ تاريحىن وكتيابر رەۆوليۋتسياسىنان باستاتقان ماسكەۋلىك تاريح ىلىمىنەن اتتاپ كەتە الماي قويعان تاريحشىلارىمىزدان تۇڭىلگەنىمىزدى نەسىنە جاسىرايىن. ال تاريحي تاقىرىپقا قالام سىلتەگەن سوڭ تاريحتى زەرتتەۋ، يگەرۋ، تانۋ قاجەتتىگى داۋسىز ماسەلە. ادەبيەت - حالىق ءومىرىنىڭ ايناسى. ول كەشەگى مەن بۇگىنگىنى، بۇگىنى مەن بولاشاقتى سالىستىرا، ساباقتاي وتىرىپ ىلگەرى داميدى. وتكەنگە ۇڭىلمەي، بولاشاقتى بولجاۋ قيىن. باعى زاماننىڭ قىتىمىر قوينىندا جاتقان تالاي تىلسىمدى اشىپ، جايىپ سالىپ، زامانداستارىمنىڭ يگىلىگىنە اينالدىر­عانىمدى ايىپ ساناساڭ، ءوزىڭ بىلەرسىڭ. مەن ءۇشىن ول ابىرويلى جۇمىس. حالقىڭنىڭ تاريحىن زەرتتەپ، سول كەزەڭ وقيعالارىن شىعارماڭ ارقىلى بۇگىنگى ءھام كەلەشەك ۇرپاققا تانىتۋ - ءارى تاربيە، ءارى ونەگە.

البەتتە، تاريحي شىعارمانى جازۋ وڭاي دۇنيە ەمەس. ول ءۇشىن كەيىپكەرلەرىڭمەن ارەكەتىڭمەن دە، يدەيالارىڭمەن دە بىرگە ءومىر ءسۇرىپ، بىرگە تىنىستاۋىڭ كەرەك. كەڭىستىكتى شارلاعان قيالىڭ: «كىم؟» «قايدا؟ قالاي؟ نە ءۇشىن؟» دەيتىن سۇراقتاردى ءجيى تۇرتكىلەۋى ءلازىم. سوندا ءارى تاريحشى، ءارى ەتنوگراف، ءارى ارحەولوگ، ءارى گەوگراف، ءارى فيلوسوف، ءارى ديپلومات-ساياساتكەر قىز­مەتتەرىن ازدى-كوپتى بويىڭا سىڭىرۋگە تىرىساسىڭ. ولارسىز شىعارما شىندىعىن جەتكىزۋ قيىن. الىس كۇندەر مەن بۇگىنگى تىرلىككە لايىق كوپىر سالىپ، اقيقات پەن اڭىزدى جالعاستىرۋ - شەبەردىڭ ەنشىسى. قالامگەر قيالى.

شىندىق - قاڭقاسى، سۇيەگى عانا. قيال - سونىڭ ەتى مەن تەرىسى. كيىمى مەن بۇيىمى. وندەلمەسە، ارلەمەسە قۇر سۇيەك - سۇيەك قانا. ءوز باسىم تاريحي تۋىندىنىڭ قۇنىن وسىرەتىن ءبىر پاراسى - ءتىل دەپ ۇعىنام. ءويت­كەنى ءتىل - ويدىڭ قىزمەتشىسى، ءدىلدىڭ ەل­شىسى. قازاق - سوزبەن سايىسىپ، ۋاجگە توقتاعان حالىق. دانالىقتىڭ ءمولدىر تۇنىعىنان سۋسىنداعان ۇلت وكىلدەرىن ءبيىن بيشە، باتىرىن باتىرشا، اقىنىن اقىنشا سويلەتۋ - قالامگەرلىك پارىزىمنىڭ شىڭى­نا اينالدى دەسەم ارتىق بولماس. سوندىقتان دا بەينەلى ءسوز، وبرازدىلىق، استارلى ديالوگتار، شەشەندىك ءداستۇر «ەلىم-ايدىڭ» كوركەمدىك قاسيەتىن ايقىندايتىن كوم­پونەنتتەر بولۋىن ارماندادىم. ايتەۋىر نيەتىم ءتۇزۋ.

-قالىڭ وقىرمان جىلى قابىلداعانىمەن، وسىنشاما تەر توككەن ەڭبەگىڭىزدىڭ كەڭ تارالۋىنا كەزىندە ءبىراز توسقاۋىل بولعانىن بىلەمىز. وسى ورايدا «ەلىم-ايدى» ەلەنبەي قالدى دەۋگە بولا ما؟

- كىم ايتتى ەلەنبەدى دەپ؟ «ەلىم-ايدى» كەزىندە ءار كىتابىنا اۋىل قازاعى ءبىر قويىن بەرىپ، ايىرباستاپ الاتىن-دى. «ەلىم-اي» - مەنىڭ نەگىزگى ومىرلىك كىتابىم. مەنىڭ ءبىر عانا كىناراتىم - العاشقى كىتابىن وتىزعا دا جەتپەي جازۋىم. سودان دا بولار، مەنى قالىڭ وقىرمان بىردەن قابىلداعانىمەن، وعان كەيبىر ارىپتەستەرىم مەن ءباتۋاسىز باسشىلار ۇركە قارادى. ۇرپيىسە بولەكتەدى. ەڭبەك باعالانبادى، باعا بەرىلمەدى. قۇرمەت كورسەتىلمەدى. ول - سول كەزدەگى توقىراۋ زامانىنداعى بويكۇيەز ادەتىمىزدىڭ سالدارى عوي.

ءبىرىنشى كىتاپتى باسپاعا 1970 جىلى تاپسىرعانمىن. اراعا اتتاي سەگىز جىل سالىپ، ول 1978 جىلى ارەڭ جارىق كورگەن. 120 مىڭ دانامەن شىققان رومان ءبىر ايعا جەتپەي تاراپ كەتىپ ەدى-اۋ... وسى كىتاپتى شىعارماۋ ءۇشىن باسپاداعىلار دا، باسقالار دا «ويباي، تەمىر-تەرسەكتىڭ وقۋىن بىتىرگەن ينجەنەر تاريحي تاقىرىپقا نە بەتىمەن بارادى ەكەن، ەي!» - دەگەن دە الىپقاشپا اڭگىمەلەردى شيىرلاپ ءجۇردى. كەيبىرەۋلەر بۇل شىعارما جايىندا «وتكەندى كوكسەپ، حاندىق ءداۋىردى اڭساپ، بۇگىنگى وركەندەگەن سوتسياليستىك تۇرمىسىمىزدى مانسۇق ەتپەك»، - دەسە، تاعى بىرەۋلەرى: «ءاي، ول ءالى جاس قوي. وتىزعا دا جەتپەي تاريحتى قوزعاپ، قالىڭ رومان جازىپ نەسى بار. كۇتە تۇرسىن!» دەسە ءۇشىنشىسى: «الدەبىر مەتاللۋرگتىڭ شاتپاعى تۇگىل مايتالمان جازۋشىنىڭ دا سۇبەلى ەڭبەكتەرىن باسىپ شىعارۋعا قاعاز تاپپاي ءجۇرمىز. كەلىمسەكتەر داندەمەسىن!» دەپ كۇپىلدەسە، ساققۇلاق قىراعىلارى: ««ەلىم-اي!» دەپ كۇڭىرەنەتىنىن قايتەرسىڭ بۇل سماتاەۆتىڭ. ءتىپتى ودان باسقا دا ەل جوقتاي-اۋ. مىنا قالپىمەن روسسياعا ءبىز ءوز ەركى­مىزبەن قوسىلعان جوقپىز دەپ، بۇل شىركىن سۇتتەي ۇيىپ، باۋىرداي قاتقان ينتەر­ناتسيونالدىق دوستىعىمىزعا ىرىتكى سالىپ، تۇتاستىعىمىزعا سىنا قاعۋى مۇمكىن-اۋ. بايقاڭدار، وسىنىڭ ءوزى ۇلتشىل بولماسىن. اناۋ «جاس تۇلپار» دەيتىن بۇلىكشىل توپتى قۇرۋشىلاردىڭ ءبىرى ەمەس پە ول! بايتۇر­سىنوۆتار دا باياعىدا ۇلتشىل ۇيىم قۇرۋدان باستاعان بار سۇمدىقتى!» دەپ نەبىر ءسوزدى گۋلەتكەن. قوش... ايتەۋىر، كىتابىمنىڭ جارىق كورگەنىنە، ءوزىمنىڭ امان-ەسەن جۇرگەنىمە تاۋبە قىلامىن.

- راسىمەن دە، كەزىندەگى كەڭەس يدەولوگياسىنان قانشاما قالامگەرلەرىمىز قۇقاي كورىپ ءوتتى. ايتسە دە بۇگىنگىدەي جاريالىلىق زامانىندا قازاق قالامگەرى شىعارماشىلىق ەركىندىككە قول جەتكىزدى دەي الامىز با؟

-جاريالىلىق دەيمىسىڭ... سول ءوزى بىزگە تولىق جەتتى مە ەكەن؟! راس، تاريحي تاقىرىپقا قالام تەربەگەن ءار قالامگەر قىل ۇستىندە جۇرەدى. وعان ۇلتشىل، جەرشىل، ەسكىشىل دەيتىن ايدار تاعىلاتىن. مەن دەمو­كرا­تيالىق پرينتسيپ دەگەنىڭدى بۇرىندا-اق اڭساماپ پا ەدىم؟! جاريالىلىق - ادال­دىقتىڭ ايناسى، ال ادالدىق - ازاماتتىقتىڭ بەلگىسى دەپ قالپاعىمدى اسپانعا اتقانىمدى قايتەيىن. الگى ەل تالاسا وقىعان «ەلىم-ايدىڭ» ءۇش كىتابىن تولىپ جاتقان باسپا­لاردىڭ ەڭ بولماسا بىرەۋى وسى تاۋەل­سىزدىگىمىزدىڭ 20 جىلدىعى قارساڭىندا قايتالاپ باسۋعا نيەت ءبىلدىرىپ كوردى مە ەكەن؟ جازعانى جۇرتقا جەتپەسە، قالامگەردىڭ اتى قايدان شىعادى؟ باسقاسىن ايتپاعاندا، ازاماتتىق پەن ادالدىقتى بىزدەر - قالامگەرلەر، ۇنەمى ءوز بويىمىزدان تابا بىلدىك دەپ ايتا المايمىن.

بىزدە شىن تالانتتى ەرتەرەك ءولتىرتىپ الىپ، جىلاعان بولىپ، ادىلەت پەن شىندىق ىزدەگەن بولىپ جابىلا ماقتاۋىمىز، جۇمىلا جوقتاۋىمىز بار. ءسوزىمدى دالەلدەۋ ءۇشىن قاسىم امانجولوۆتىڭ بيىلعى 100 جىلدىق مەرەيتويىن ءباسپاسوز بەن باسقا سوزدەردە جاريالاۋدىڭ جۇتاڭدىعىن كولدەنەڭ تارتار ەدىم. قازاق ءۇشىن قاسىم ادەبيەتتىڭ ءبىر عاسىرىنداي بولعان الىبى ەمەس پە؟ بيىل 80 جىلدىعى اتاپ وتىلمەك مۇقاعالي دا سول قاسىمنىڭ جىرىنان وت الماپ پا ەدى؟! ەندەشە ەكى ارىسقا، ەكى ۇلى اقىنعا، ەلدىڭ ەكى ۇلىنا بىردەي قۇرمەت كورسەتسەك، ءبىز، شىن مانىندە، ادالدىقتىڭ قۇلى، ادىلەتتىڭ جوقتاۋشىسى بولار ەدىك.

- ءسىز تۋرالى كەزىندە مايدانگەر قالامگەر قالمۇحان يساباەۆ «شەنەۋنىكتەر ىشىندەگى جالعىز جازۋشى» دەگەن ماقالا جازعانىن بىلەمىز.

وندا ءسىزدىڭ كەزىندە كولبينگە جانە ونىڭ شوۆينيستىك رۋحتاعى شەنەۋنىكتەرىنە ۇنەمى قارسىلىق ءبىلدىرىپ، ۇلتىڭىزدىڭ ۇستىنەن بۇلت ۇشىرماۋعا بارىڭىزدى سالىپ، كادىمگىدەي ەرلىك كورسەتكەنىڭىز جايلى تاپتىشتەپ باياندالعان. جاقىندا ءبىر سوزىڭىزدە «ءالى دە ادىلەتسىزدىكپەن كۇرەسىپ كەلەمىن» دەدىڭىز...

-مەنىڭ شىعارمالارىمنىڭ نەگىزگى وزەگىندە شىندىق تۇراتىنى ءسوزسىز! مۇنى ءباسپاسوز بەتتەرىندە جاريالانىپ جۇرگەن ءورت، دەرت، سەرت، وكسىك، وكىنىش... داستاندارىم­دى وقىعاندار جاقسى بىلەدى دەپ ويلايمىن. مەن سول ومىرلىك ۇستانىمىمنان - «ادىلەت كەرەك!» دەيتىن دونكيحوتتىعىمنان ءبىر ەلى دە اۋىتقىعان ەمەسپىن!

- اڭگىمەڭىزگە راقمەت! جەتپىستىڭ بيىگىنە جەتكەن شاعىڭىزدا، مەرەيلى جاسىڭىزبەن قالىڭ وقىرماندارى­ڭىزدىڭ اتىنان قۇتتىقتايمىز. شىنشىل شىعارمالارىڭىز عۇمىرلى بولسىن!

الاشقا ايتار داتىم

جالپى، بىزدە ادەبيەتتى ناسيحاتتاۋ، قالامگەردى سايگۇلىكتەي باپتاۋ جاعى مۇلدە جەتىسپەي جاتىر. ۇلى پۋشكيندى جالپاق رەسەيگە جاعالاي تانىستىرۋ ءۇشىن ۇلى سىنشى بەلينسكي قاجەت بولسا، بىزدە تەرەڭگە ۇڭىلمەستەن اق پەن قارانى عانا اجىراتار قاراپايىم سىنشىنىڭ ءوزى دە تابىلمايتىنى قۇپيا ەمەس. تاعى ءبىر قاتتى ەسكەرەر جاعداي - ءبىز مادەنيەت پەن ادەبيەتتى پايدا كوزىنە اينالدىرا الماي وتىرمىز. ارينە، ادەبيەتتىڭ ونەگەلىك، تاربيەلىك پايداسى ۇشان-تەڭىز. ايتسە دە ول ۇلكەن تابىستىڭ دا كوزى ەمەس پە؟ ال ءبىز قالاماقى جۇيەسىن مۇلدە جويىپ تاستادىق. جوعارىدا وتىرعاندار قالامگەرلەرگە، وقىرمانعا تيەر مورالدىق زيانىن ويلاي ما ەكەن؟ ءاي، بىلمەيمىن. ازاماتىن ارداق تۇتقان ىرگەلى ەلدەر بولسا، اقىن-جازۋشىسىن الاقانىندا ۇستايدى. ونەرگە دەگەن، ۇلتتىق مادەنيەتكە دەگەن بۇكىلحالىقتىق بەتبۇرىس بولماي، يدەولوگياداعى شەنەۋنىكتەردىڭ بيۋروكراتتىق كوزقاراسىن، نەمقۇرايدىلىعىن جەڭۋ قيىن. ءوز باسىم ازىرشە ولاردان تۇڭىلۋمەن كەلەمىن.

ال بىزدەرگە سىلكىنىس كەرەك-اق. حالىقتىڭ ءتىلى مەن ءۇنى سانالاتىن اقىن، جازۋشى ەلدىڭ الدىندا توپ باستاپ، ادىمداپ بارا جاتسا، سول ەلدىڭ مەرەيى ۇستەم، ەڭسەسى ءاماندا جوعارى بولماس پا ەدى...

· ومىردەرەك

سوفى سماتاەۆ 1941 جىلى 22 ماۋسىمدا قاراعاندى وبلىسىنداعى كيىك ستانسىسىندا تۋعان. 1959 جىلى قازاق مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ فيلولوگيا فاكۋلتەتىنە ءتۇسىپ، ءبىر جىلدان كەيىن ماسكەۋدىڭ بولات جانە قورىتپالار ينستيتۋتىنا اۋىسقان. نەگىزگى ماماندىعى - ينجەنەر-مەتاللۋرگ. ماسكەۋدىڭ «وراق پەن بالعا»، تۋلانىڭ، تەمىرتاۋدىڭ مەتاللۋرگيا زاۋىتتارىندا، قازاق كسر عىلىم اكادەمياسىنىڭ مەتاللۋرگيا جانە كەن بايىتۋ ينستيتۋتىندا قىزمەت اتقاردى. ءبىراز جىل «جۇلدىز» جۋرنالى پروزا ءبولىمىنىڭ مەڭگەرۋشىسى، قازاقستان كپ ورتالىق كوميتەتىندە نۇسقاۋشى، سەكتور مەڭگەرۋشىسى بولدى. 1989 جىلدان قازاق كسر مەملەكەتتىك كىتاپ پالاتاسىنىڭ باس ديرەكتورى بولىپ قىزمەت ىستەگەن.

ۆ.شەكسپيردىڭ «يۋلي تسەزار» دراماسىن، ۆەنگر جازۋشىسى ي.ءدوبوزيدىڭ «سەيسەنبىدەن بەيسەنبىگە دەيىن» پوۆەسىن، ۇيعىر جازۋشىسى ح.ءابدۋلليننىڭ «جولداستار»، يۋ.مۋحليسوۆتىڭ «سادىر پالۋان» روماندارىن، كورولەنكونىڭ، ۆ.ءسولوۋحيننىڭ، ا.لۋپاننىڭ، ە.يساەۆتىڭ، B.يۆانوۆ، پ.زاگرەبەلنىيدىڭ اڭگىمە، ولەڭدەرىن تارجىمالاعان. «ەلىم-اي» رومانى مەن بىرقاتار تۋىندىلارى كوپتەگەن شەتەل تىلدەرىنە اۋدارىلعان. «قۇرمەت»، «پاراسات» وردەندەرىنىڭ يەگەرى، جەزقازعان، بالقاش قالالارى، اعادىر، قارقارالى، شەت اۋداندارىنىڭ قۇرمەتتى ازاماتى.

 

اۆتور: المات ءيسادىل

http://www.alashainasy.kz/person/24715/